Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Νεοελληνική Γλώσσα

Transcript

1 Ενότητα 1η «Οι πρώτες μέρες στο σχολείο» ΣΧΟΛΕΙΟ Σημασία: γνώση μόρφωση καλλιέργεια ομαδικότητα συνεργασία διδάσκει πρότυπα συμπεριφοράς, ήθους, στάσεις ζωής διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες Εκπαιδευτικός: διδάσκει, καθοδηγεί ενθαρρύνει την σκέψη και τις απορίες των μαθητών καλλιεργεί κλίσεις και δεξιότητες των μαθητών ασκεί το διάλογο - δε διαχωρίζει τους μαθητές μεταδίδει τις αξίες της ομαδικότητας, της αλληλεγγύης, της φιλίας και της αγάπης ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Πομπός: εκπέμπει ένα μήνυμα Δέκτης: λαμβάνει το μήνυμα. Επιτυχής επικοινωνία: ο δέκτης μπορεί να καταλάβει το μήνυμα που του στέλνει ο πομπός. Μέσο επικοινωνίας: φυσικό (πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία), ή τεχνητό (τηλέφωνο, επιστολή, το διαδίκτυο). Κώδικας: σύστημα σημείων με κανόνες και αρχές (γλωσσικός, μαθηματικών, πληροφορικής, ζωγραφικής, μουσικής κ.α.) Η κατανόηση του μηνύματος από την πλευρά του δέκτη εξαρτάται απ τους εξής παράγοντες: απ τον κώδικα που χρησιμοποιεί ο πομπός και κατά πόσο αυτός είναι γνωστός κοινός, τον καταλαβαίνει δηλαδή ο δέκτης. από το επίπεδο γνώσης του γλωσσικού κώδικα. από την σαφήνεια του μηνύματος. από την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση, στην οποία βρίσκεται ο δέκτης και από τις μέχρι τότε εμπειρίες (βιώματα) που έχει απ τα περιβάλλοντα (π.χ. οικογενειακό, σχολικό, κοινωνικό κ.λπ), μέσα στα οποία έμαθε να σκέφτεται και να λειτουργεί. Η διαδικασία επικοινωνίας έχει πάντα κάποιο συγκεκριμένο στόχο. Ο πομπός, δηλαδή, στέλνει ένα μήνυμα με το οποίο προσπαθεί να πετύχει κάτι. Προσπαθεί για παράδειγμα να δώσει ή να λάβει κάποια πληροφορία, να προτείνει κάτι, να ζητήσει κάτι, να συμβουλέψει, να απειλήσει, να συμφωνήσει με μια πρόταση ή να εκφράσει συναισθήματα όπως (χαρά/φόβο/λύπη) και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σκεφτεί ή να νιώσει και θέλει να το μεταδώσει στους άλλους ανθρώπους. Η επικοινωνία μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Αρχικά γινόταν με το λόγο (προφορικός λόγος/ομιλία), στη συνέχεια με παραστάσεις εικόνων και κατόπιν με την γραφή (γραπτός λόγος). Σήμερα ο άνθρωπος χρησιμοποιεί αυτούς τους τρείς τρόπους, ανάλογα με τις περιστάσεις. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 1

2 Τα είδη των προτάσεων ως προς τη δομή τους Πρόταση λέγεται μία σειρά από λέξεις, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνεται οπωσδήποτε ένα ρήμα, η οποία έχει δικό της αυτοτελές νόημα. Οι προτάσεις, ανάλογα με τον αριθμό των όρων τους, είναι απλές, σύνθετες, επαυξημένες και ελλειπτικές. Α. Απλή πρόταση Η πρόταση που αποτελείται από την ονοματική φράση υποκείμενο και τη ρηματική φράση κατηγόρημα, ονομάζεται απλή πρόταση. Β. Σύνθετη πρόταση Η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα ή κατηγορούμενα* λέγεται σύνθετη. Γ. Επαυξημένη πρόταση Η πρόταση στην οποία υπάρχουν προσδιορισμοί (δηλαδή, λέξεις που δεν είναι απαραίτητες αλλά δίνουν επιπλέον πληροφορίες), λέγεται επαυξημένη. Δ. Ελλειπτική Η πρόταση που της λείπουν ένας ή περισσότεροι όροι ονομάζεται ελλειπτική. (*Το κατηγορούμενο φανερώνει τι κάνει ή τι παθαίνει το υποκείμενο.) Ασκήσεις 1. Να σχηματίσεις προτάσεις με τις ομάδες των παρακάτω λέξεων, χρησιμοποιώντας για κάθε πρόταση ένα ρήμα δικό σου, συμπληρώνοντας ό, τι νομίζεις και αλλάζοντας, αν χρειαστεί τη σειρά τους: α) παιδί, φαρμακείο, ασπιρίνες β) πρωί, ποτήρι, γάλα γ) παιδιά, τάξη, μάθημα 2. Να γράψεις απλές προτάσεις με τα παρακάτω ρήματα: Θεωρείται Ονομάζεται Φαίνεται 3. Να μετατρέψεις τις παρακάτω προτάσεις σε ελλειπτικές, παραλείποντας το ρήμα ή το υποκείμενο όπου χρειάζεται. 4. α) Είναι ώρα για μάθημα. β) Εσύ γιατί είσαι απρόσεκτος; Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 2

3 γ) Να χεις καλή πρόοδο! δ) Γιατί είστε εσείς χαρούμενοι; Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενο ( σημασία): 1. Αποφαντικές προτάσεις (ή κρίσεως) Είναι οι προτάσεις που συνήθως τις χρησιμοποιούμε για να δώσουμε μια πληροφορία ή να εκφράσουμε μια κρίση - άποψη. Σε αυτές τις προτάσεις, όταν τελειώνουν, βάζουμε τελεία. π.χ. Θα γράψουμε διαγώνισμα. 2. Ερωτηματικές προτάσεις Είναι οι προτάσεις που συνήθως τις χρησιμοποιούμε για να ζητήσουμε μια πληροφορία. Σε αυτές τις προτάσεις διατυπώνουμε μια ερώτηση, στο τέλος βάζουμε ερωτηματικό (;) π.χ. Πώς θα έρθω; 3. Προστακτικές προτάσεις (ή επιθυμίας) Σε αυτές τις προτάσεις, όταν τελειώνουν, βάζουμε τελεία ή θαυμαστικό (!) π.χ. Άνοιξε το παράθυρο. 4. Επιφωνηματικές προτάσεις Είναι οι προτάσεις που τις χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε ένα έντονο συναίσθημα (θαυμασμό, ενθουσιασμό, έκπληξη, αγανάκτηση, οργή κ.λπ.). Σε αυτές τις προτάσεις, στο τέλος βάζουμε θαυμαστικό (!) π.χ. Τι ωραία παράσταση! Ανάλογα με το ποιόν, την ποιότητα (την ύπαρξη ή όχι άρνησης) 1. Αρνητικές (αποφατικές): Λέγονται οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν) ή μη(ν)] 2. Καταφατικές: Λέγονται οι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση (π.χ Τα πλοία δε θα αποπλεύσουν / Τα πλοία απέπλευσαν.) ΑΣΚΗΣΕΙΣ: 1. Αναγνωρίστε τις προτάσεις ως προς τη σημασία τους: 1.Η Ελένη δεν ήρθε μαζί μας. 2. Πού θα πάμε; 3. Τι όμορφη που είναι! 4. Έλα στις δέκα ακριβώς. 5. Μπορείς να με βοηθήσεις με τις δουλειές; Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 3

4 6. Φύγετε από εδώ. 7. Άνοιξαν τα σχολεία! 8. Δεν μπορώ να έρθω μαζί σας. 9. Ο δρόμος αυτός είναι επικίνδυνος. 10. Η εκδρομή θα γίνει μέσα Μαΐου. 2. Βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς την ποιότητά τους. α) Η Άρτεμη τρέμει. β) Δεν ήρθε η γιαγιά. Ενότητα 2 η «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» Είδη προφορικού και γραπτού λόγου Η γλωσσική επικοινωνία διακρίνεται σε προφορική και γραπτή. Ο προφορικός λόγος διαφέρει σε πολλά σημεία από το γραπτό, είναι όμως ισάξιοι ως τρόποι επικοινωνίας. Προφορικός λόγος Ο προφορικός λόγος χρησιμοποιείται καθημερινά, σε διάφορες περιστάσεις: όταν μιλάμε με τους γονείς και τους φίλους μας, στο σπίτι και στο σχολείο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, ακόμη και σε συζητήσεις μέσω υπολογιστή. Χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου: είναι άμεσος, αυθόρμητος και απροσχεδίαστος χαρακτηρίζει τη διαπροσωπική επικοινωνία είναι εφήμερος, στιγμιαίος και έχει μικρή διάρκεια παρουσιάζει προχειρότητα στην έκφραση, διακοπές, επαναλήψεις, δισταγμούς, διορθώσεις, φράσεις και προτάσεις ανολοκλήρωτες, π.χ. Θα μπορούσατε, εεε, μπορείτε να μου δώσετε το κόκκινο ναι, αυτό! χαρακτηρίζεται από συχνή χρήση λέξεων ασαφούς σημασίας: κάτι, κάποιος, πράγμα, μέρος κ.λπ. χαρακτηρίζεται από σύντομες φράσεις συνήθως ο πομπός και ο δέκτης επικοινωνούν την ίδια χρονική στιγμή και συχνά βρίσκονται στον ίδιο χώρο, οπότε εκτός από τις λέξεις χρησιμοποιούν και συμπληρωματικά στοιχεία όπως χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος, βλέμματα Χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου: είναι προσχεδιασμένος και οργανωμένος, καθώς ο συγγραφέας έχει χρόνο στη διάθεσή του να σχεδιάσει, να διορθώσει και να επιμεληθεί το κείμενό του χαρακτηρίζει την επίσημη επικοινωνία παρουσιάζει συνοχή, καθώς περιέχει ποικιλία μεταβατικών λέξεων και φράσεων, π.χ. την ίδια στιγμή, εντούτοις, μολονότι χαρακτηρίζεται από μεγάλες περιόδους και προτάσεις, που εκφράζουν ολοκληρωμένα νοήματα, π.χ. Πολύ συχνά οι διατροφικές οδηγίες απεικονίζονται με τη μορφή τριγώνου ή πυραμίδας, η βάση της οποίας αναφέρεται σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται πολύ συχνά και η κορυφή σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται σπάνια με τα υπόλοιπα τρόφιμα να καταλαμβάνουν ενδιάμεσες θέσεις. χαρακτηρίζεται από επιμελημένες εκφράσεις και φροντισμένο λεξιλόγιο Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 4

5 έχει διάρκεια και αυτονομία, επειδή δεν εξαρτάται από το χώρο και το χρόνο συντελεί στη διάδοση των γνώσεων και στην ανάπτυξη των τεχνών και των επιστημών. Γλωσσική ποικιλία Μέσο και περίσταση επικοινωνίας Όταν μελετούμε τον προφορικό ή το γραπτό λόγο αναζητούμε τον πομπό: ποιος μιλάει το δέκτη: σε ποιον το σκοπό: για ποιο σκοπό το μήνυμα: ποιες πληροφορίες. Η παράγραφος Η παράγραφος είναι σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση ενός κειμένου. Έχει αυτονομία, αφού αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα (μια πληροφορία, μια ιδέα), ταυτόχρονα όμως συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο. Είναι και η ίδια ένα κείμενο ενιαίο με αρχή, μέση και τέλος. Η δομή της θυμίζει τη δομή της έκθεσης: Παράγραφος: 1. Θεματική πρόταση 2. Σχόλια και λεπτομέρειες 3. Κατακλείδα Έκθεση: 1. Πρόλογος 2. Κυρίως θέμα 3. Επίλογος Στην αρχή της παραγράφου (θεματική πρόταση) βρίσκεται το θέμα που αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις (λεπτομέρειες). Κάθε παράγραφος δίνει μία βασική πληροφορία, περιέχει όμως και άλλες πληροφορίες. Κάποιες φορές η κατακλείδα παραλείπεται. Το εσωτερικό της παραγράφου έχει συνοχή που επιτυγχάνεται με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις (δηλώνουν αντίθεση, επεξήγηση, συμπέρασμα, παράδειγμα κ.λπ.). Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: «Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ» Ποια είναι η δομή της : α. Θεματική περίοδος. Δηλώνει το θέμα της παραγράφου. Είναι η πρόταση που εκφράζει-αποδίδει τη βασική-κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου, πληροφορεί δηλαδή τον αναγνώστη γι αυτό που πρόκειται να αναπτυχθεί στην παράγραφο. Βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου. β. Λεπτομέρειες/σχόλια. Οι Λεπτομέρειες/Σχόλια αποτελούν τις επιμέρους ιδέες με τις οποίες διερευνάται και αναπτύσσεται η Θεματική Πρόταση. Πρόκειται, δηλαδή, για αναλυτικές προτάσεις, οι οποίες θα αναπτύξουν με πληρότητα και θα πληροφορήσουν με επάρκεια τον αναγνώστη, σχετικά με τη Θ.Π. και το λόγο ύπαρξης της παραγράφου, δηλαδή με τη σχέση της με τον ευρύτερο προς διαπραγμάτευση θέμα. γ. Κατακλείδα. Το τελείωμα της παραγράφου. Είναι η πρόταση η οποία επισφραγίζει την παράγραφο, συνοψίζοντας τα όσα έχουν λεχθεί σχετικά με την κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου και δίνοντας στην παράγραφο μια ολοκληρωμένη μορφή. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 5

6 Άσκηση 1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των παρακάτω παραγράφων. Πρώτο Κείμενο Οι Έλληνες έχουν μια χαρακτηριστική λέξη που περιγράφει θαυμάσια τη διάθεσή τους απέναντι στους ξένους: φιλοξενία. Η φιλοξενία είναι μια αρετή των Ελλήνων από τότε που εμφανίστηκαν στην ιστορία. Ήδη στα ομηρικά έπη περιγράφονται σκηνές πολύ εγκάρδιας φιλοξενίας, όπου ο ξένος επισκέπτης αντιμετωπίζεται ως ιερό πρόσωπο. Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων και ειδικά ο Δίαςπολύ συχνά έπαιρναν ανθρώπινη μορφή και εμφανίζονταν ως ξένοι στα σπίτια των ανθρώπων, για να τους βοηθήσουν σε διάφορα σημαντικά ζητήματα αλλά και για προσωπικές τους υποθέσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες λοιπόν, κάθε φορά που ένας ξένος χτυπούσε την πόρτα τους, τον υποδέχονταν με τιμές και τον αντιμετώπιζαν ως ιερό πρόσωπο, έχοντας πάντα στο νου τους ότι μπορεί να είναι κάποιος θεός. Του έβαζαν να φάει, του γέμιζαν το ποτήρι με εκλεκτό κρασί, του έστρωναν να κοιμηθεί, και μόνο όταν είχε χορτάσει και είχε ξεκουραστεί έπαιρναν το θάρρος να τον ρωτήσουν ποιος είναι και από πού έρχεται. Δεύτερο Κείμενο Αστερίξ, ο ήρωας αυτών των περιπετειών. Μικρόσωμος πολεμιστής αλλά παμπόνηρος και με κοφτερό μυαλό, του εμπιστεύονται χωρίς αμφιβολίες όλες τις επικίνδυνες αποστολές, για τις οποίες συνήθως καταστρώνει και το σχέδιο δράσης. Ο Αστερίξ αντλεί την υπεράνθρωπη δύναμη του από το μαγικό ζωμό του Δρύίδη Πανοραμίξ. Τρίτο Κείμενο Το ράφτινγκ είναι ο ιδανικός τρόπος για να πλησιάσουμε την ομορφιά της φύσης. Περισσότερο κι από την έκκριση αδρεναλίνης, απ' το πνεύμα ομαδικότητας, το ράφτινγκ μάς προσφέρει πρόσβαση σε υδάτινα τοπία που δεν μπορείς να τα γνωρίσεις με κανέναν άλλο τρόπο. Επιπλέον το ράφτινγκ είναι μια ήπια δραστηριότητα, που μπορούν να τη γευτούν παιδιά και μεγάλοι. Αρκεί να βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, να ξέρουν κολύμπι και φυσικά να σέβονται τη δύναμη του νερού και να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του συνοδού. Θετικά: Ενότητα 3 η «ΦΥΣΗ» μας ηρεμεί μας χαλαρώνει μας ψυχαγωγεί (ταξίδια, εκδρομές, συναντήσεις) μας παρέχει τα βασικά είδη διατροφής και επιβίωσης (αέρας, νερό, τροφή) Σήμερα (αρνητικά): Ο άνθρωπος: την καταστρέφει συστηματικά δεν κατανοεί τη σημασία και τη σπουδαιότητά της για την επιβίωσή του τα ζώα οδηγούνται σε σταδιακή εξαφάνιση Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 6

7 Επιπτώσεις: Ρυπαίνεται ο αέρας, η θάλασσα, το νερό Το περιβάλλον στις πόλεις είναι αποπνικτικό Φαινόμενο θερμοκηπίου αρρώστιες Θάνατοι κακή υγεία βία & επιθετικότητα άγχος, στρες Τρόποι αντιμετώπισης: άνθρωπος: να κατανοήσει τη σημασία της φύσης για τον ίδιο να αποκτήσει παιδεία να ενημερωθεί και να κινητοποιηθεί να αναλαμβάνει τις ευθύνες του να μην αδιαφορεί και να περιμένει από τους άλλους να δραστηριοποιηθούν κοινωνία: η οικογένεια να διδάσκει ορθά πρότυπα στα παιδιά της και να μην αδιαφορεί για τη ρύπανση του περιβάλλοντος το σχολείο να ενημερώνει και να δραστηριοποιεί τους μαθητές τα ΜΜΕ να ενημερώνουν και να κινητοποιούν τους πολίτες σχετικά με τη μόλυνση και την καταστροφή της φύσης η πολιτεία να λάβει αυστηρά μέτρα απέναντι σε όσους καταστρέφουν τη φύση οι χώρες να συνεργαστούν μεταξύ τους για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος «ΤΑΞΙΔΙΑ» Θετικά: μας ηρεμούν. o μας ψυχαγωγούν. μας χαλαρώνουν και μας ξεκουράζουν από το φόρτο και την καθημερινότητα. γνωρίζουμε καινούργια μέρη, μαθαίνουμε τον πολιτισμό άλλων λαών. γνωρίζουμε πολιτιστικά μνημεία και ερχόμαστε σε επαφή με την ιστορία, είτε τη δική μας είτε άλλων λαών. γνωρίζουμε καλύτερα τη χώρα μας. δημιουργούμε φιλίες και γνωρίζουμε τη νοοτροπία των ατόμων άλλων τόπων και χωρών. Γιατί σήμερα τα άτομα δεν ταξιδεύουν συχνά; έλλειψη ελεύθερου χρόνου. γονείς πολλές ώρες εργασίας. παιδιά: πολλές δραστηριότητες (σχολείο, φροντιστήριο κ.α.). ανεργία: οικονομικές δυσκολίες. κούραση από τις πολλές υποχρεώσεις Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 7

8 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Με τον όρο περιγραφή εννοούμε την αναπαράσταση χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων μέσω του λόγου. Η περιγραφή τοπίου Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε λεπτομερειακές. Οργανώνεται: α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος και από εκεί περιγράφει το χώρο. β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα - από μακριά πάμε κοντά. - από βόρεια πάμε νότια κτλ. - από πάνω πάμε κάτω και το αντίστροφο. Η επιλογή του υλικού μιας περιγραφής εξαρτάται: από την οπτική γωνία, τη θέση δηλαδή αυτού που περιγράφει στο χώρο. από το χαρακτήρα του. από τη σκοπιά που αντιμετωπίζει τα γεγονότα. Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από: σαφήνεια, ακρίβεια χρήση επιθέτων που προσδίδουν ζωντάνια και παραστατικότητα κυριαρχία του ενεστώτα και εξακολουθητικών ρημάτων που δηλώνουν τη διάρκεια. Έχουμε συχνή χρήση βοηθητικών ρημάτων (είμαι, έχω). χρήση επιρρημάτων για προσωρινές ιδιότητες των περιγραφόμενων στοιχείων ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ Περιγραφικά κείμενα συναντάμε σε διάφορους τομείς: - στη λογοτεχνία, στην επιστήμη, στα σχολικά εγχειρίδια, στις εφημερίδες, σε διαφημίσεις, σε ενημερωτικά φυλλάδια, σε μικρές αγγελίες κτλ. Υπάρχουν διάφορα είδη περιγραφής, όπως: - τοπίου, προσώπου, αντικειμένου, κτιρίου, έργου τέχνης κτλ. Η περιγραφή διακρίνεται επίσης σε αντικειμενική και υποκειμενική α. Η αντικειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται σε κείμενα πληροφοριακά (π.χ. εγκυκλοπαίδειες, ρεπορτάζ, δελτία καιρού κ.ά.). Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι: - αυτός που περιγράφει αποφεύγει να αναμειχθεί προσωπικά ή να δηλώσει τη στάση του απέναντι σ' αυτό που περιγράφεται γι' αυτό απουσιάζουν τα σχόλια, η διατύπωση κάποιας γνώμης ή η έκφραση συναισθημάτων. - η κυριαρχία του γ' προσώπου και η παθητική σύνταξη. β. Η υποκειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι: - η παρουσία του α' προσώπου, η χρήση ποιητικής γλώσσας, το έντονο προσωπικό στοιχείο, η έκφραση συναισθημάτων ή η διατύπωση προσωπικών κρίσεων και σχολίων. Υπάρχουν τρία είδη αφήγησης: ΕΙΔΗ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 8

9 α. Η μυθοπλαστική αφήγηση, στην οποία κυριαρχεί ο κόσμος της φαντασίας και του μύθου. β. Η ιστορική αφήγηση, η οποία συνδέεται με την παρουσίαση γεγονότων του πρόσφατου ή παλαιότερου παρελθόντος και συναντάται στην ιστορία. γ. Η ρεαλιστική αφήγηση, η οποία συνδέεται με την παρουσίαση με σαφή και πειστικό τρόπο γεγονότων του παρόντος και η οποία συναντάται στις καθημερινές συζητήσεις, στα ρεπορτάζ των ειδήσεων κλπ. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ Σε μια συζήτηση ή σ' ένα κείμενο, για να υποστηρίξουμε τις θέσεις ή για να αντικρούσουμε τις απόψεις των άλλων, χρησιμοποιούμε τα επιχειρήματα. Δύο είδη επιχειρημάτων είναι: α. τα επιχειρήματα διά μέσου παραδειγμάτων. Για να στηρίξουμε τη θέση,ας χρησιμοποιούμε παραδείγματα π.χ. από την ιστορία, την επιστήμη κ.λπ.) β. τα επιχειρήματα με αιτίες Χρησιμοποιούνται περισσότερο σε επίσημα κείμενα, κυρίως στο χώρο των επιστημών. ΔΟΜΗ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Τα κείμενα στα οποία χρησιμοποιούνται επιχειρήματα μπορεί να έχουν την εξής δομή: Α. Εισαγωγή: παρουσίαση της θέσης πάνω σ' ένα θέμα. Β. Δεδομένα: χρήση επιχειρημάτων για τη στήριξη της θέσης. Γ. Ανασκευή: αντίκρουση αντίθετων θέσεων - επιχειρημάτων. Δ. Κατάληξη: τελική θέση - συμπέρασμα και προϋποθέσεις - συνθήκες για να ισχύσει η θέση αυτή ΠΩΣ ΓΡΑΦΩ ΜΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Για να γράψω μια σωστή περίληψη ΠΡΕΠΕΙ: ΣΤΑΔΙΟ 1 1. Να διαβάσω καλά και να καταλάβω το κείμενο που πρέπει να πυκνώσω. 2. Να υπογραμμίσω τις σημαντικές φράσεις ή λέξεις (δηλαδή τις λέξεις-κλειδιά). 3. Να φτιάξω τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου. Είναι πολύ απλό! Πρέπει να «πυκνώσω» ένα κείμενο, δηλαδή να το ξαναγράψω με δικά μου λόγια κρατώντας μόνο τα σημαντικά σημεία που περιέχει. Επομένως, η περίληψη μου θα είναι ένα νέο κείμενο που θα έχει το ίδιο περιεχόμενο με το αρχικό κείμενο, αλλά θα είναι μικρότερο. ΣΤΑΔΙΟ 2 Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 9

10 1. Να γράψω στην αρχή της περίληψης μου μια φράση που να παρουσιάζει το θέμα του κειμένου. 2. Να ακολουθήσω τη σειρά του κείμενου. 3. Να συνδέσω τους πλαγιότιτλους με συνδετικές λέξεις. 4. Να αναφέρω τον συγγραφέα. Για να γράψω μια σωστή περίληψη ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ: 1. Να αντιγράφω το κείμενο (φυσικά και μπορώ να χρησιμοποιήσω λέξεις του κειμένου) 2. Να γράφω τα παραδείγματα, αν υπάρχουν 3. Να αλλάζω τη σειρά του κειμένου. 4. Να προσθέτω δικές μου απόψεις / σχόλια ή πληροφορίες. 1 ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ (απόσπασμα) Ηλεκτρονικός Υπολογιστής και Εκπαίδευση Η εισβολή του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή στην καθημερινή ζωή μας είναι γεγονός. Η χρήση του έχει εξαπλωθεί σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Στην εκπαίδευση, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής αποτελεί ένα νέο εκπαιδευτικό μέσο. με ξεχωριστές δυνατότητες. Ποια είναι λοιπόν η εκπαιδευτική αξία του ηλεκτρονικού υπολογιστή; Κατ' αρχάς, η γνώση της λειτουργίας και των δυνατοτήτων του αποτελεί πλέον σήμερα απαραίτητο προσόν. Ακόμα, ο υπολογιστής μπορεί να κάνει την εκπαιδευτική διαδικασία πιο ενδιαφέρουσα. Υπάρχουν και σχεδιάζονται εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στο να κάνουν τη μάθηση παιγνίδι. Ο μαθητής παίζει και μαθαίνει. Δεν σημαίνει βέβαια ότι η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην εκπαίδευση είναι ακίνδυνη. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από τη σωστή του χρήση. 1. Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο, το κατανοώ και υπογραμμίζω τις σημαντικές φράσεις ή λέξεις σε κάθε παράγραφο 2. Αφού υπογραμμίσω φράσεις ή λέξεις που κατά τη γνώμη μου είναι σημαντικές, γράφω τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου με βάση όσα υπογράμμισα. ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ Η είσοδος του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή στη σύγχρονη ζωή και στην εκπαίδευση. Ο εκπαιδευτικός ρόλος του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή: όχι μόνο ο μαθητής μαθαίνει τη χρήση του αλλά συνδυάζει τη μάθηση και το παιχνίδι Η σωστή χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι απαραίτητη Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 10

11 Τι παρατηρώ στους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου; 1. Είναι σύντομοι. 2. Ο δεύτερος πλαγιότιτλος είναι μεγάλος και περιλαμβάνει σημαντικές λεπτομέρειες της παραγράφου. Πρόκειται για α ν α λ υ τ ι κ ό πλαγιότιτλο: η παράγραφος έχει πολλές πληροφορίες που είναι σημαντικές για την περίληψη, οπότε εμπλουτίζω με αυτές τον πλαγιότιτλο μου. 3. Βασίζονται σε όσα υπογράμμισα. 4. Δεν αντιγράφουν το κείμενο 2 ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ 3. Συνδέω τους πλαγιότιτλους (υπότιτλους) μεταξύ τους με συνδετικές λέξεις 4. Κάνω αναφορά στον συγγραφέα. ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ; Σύνδεσμοι Λέξεις ή Εκφράσεις που δηλώνουν Προσθήκη (επίσης, ακόμα, επιπλέον, επιπρόσθετα, πρώτον... δεύτερον ) Αντίθεση (αντίθετα, όμως, ωστόσο, εντούτοις, παρ όλα αυτά, αφενός... αφετέρου, από τη μια... από την άλλη, μεν... δε ) Συμπέρασμα (επομένως, συμπερασματικά, λοιπόν, άρα ) ΠΩΣ ΚΑΝΩ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ; Με φράσεις όπως : Ο συγγραφέας λέει..//υποστηρίζει ότι //επισημαίνει ότι //ισχυρίζεται ότι διαπιστώνει ότι Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 11

12 ή με φράσεις όπως : Σύμφωνα με τον συγγραφέα Κατά την άποψη του συγγραφέα Στο τέλος μπορώ να γράψω: Ο συγγραφέας κλείνει το κείμενο υποστηρίζοντας ότι Ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Στην εποχή μας λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης χρησιμοποιούνται πολύ συχνά πολυτροπικά κείμενα, κείμενα δηλαδή που εκτός από το λόγο χρησιμοποιούν και άλλους τρόπους έκφρασης και μεταφοράς ενός μηνύματος, όπως πίνακες, σχεδιαγράμματα, χάρτες και κυρίως εικόνες. Χωρίς αυτά τα στοιχεία τα κείμενα μερικές φορές δεν έχουν νόημα ή δε μεταφέρουν αποτελεσματικά το μήνυμα τους. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος της εικόνας, καθώς: άλλοτε συμπληρώνει το νόημα των λέξεων (ιδιαίτερα όταν το κείμενο μας δίνει πληροφορίες) κάνοντας έτσι πιο κατανοητό το μήνυμα για τον αναγνώστη, άλλοτε ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο επηρεάζοντας συναισθηματικά το δέκτη (συνήθως σε διαφημίσεις ή αφίσες ευαισθητοποίησης σε κοινωνικά ζητήματα, και άλλοτε κάνει απλώς πιο ελκυστικό το κείμενο. ΠΡΟΣΟΧΗ Υπάρχει περίπτωση οι λέξεις απλώς να επεξηγούν την εικόνα, οπότε η εικόνα να παίζει τον κύριο ρόλο, ενώ το κείμενο βοηθητικό. Σημασία: Ενότητα 4η «ΥΓΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ» απαραίτητη για την επιβίωση του ατόμου. η καλή υγεία εξασφαλίζει ποιότητα ζωής. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 12

13 η καλή υγεία βοηθά στην ομαλή ανάπτυξη του ατόμου. η σωματική υγεία απαιτεί την πνευματική και ψυχική υγεία. μας προστατεύει από αρρώστιες και προβλήματα υγείας. μας βοηθά να ζούμε ήρεμα και χαρούμενα Σήμερα: οι περισσότεροι και ιδίως τα παιδιά αδιαφορούν για τη διατροφή τους. έντονο το φαινόμενο των «φάστφουντ». γρήγοροι ρυθμοί ζωής. έλλειψη ελεύθερου χρόνου. αδιαφορία ή αμέλεια των γονέων για τη διατροφή των παιδιών τους. διαφήμιση: επηρεάζει και παροτρύνει τα παιδιά να προτιμούν τυποποιημένα φαγητά. Συνέπειες: κακή διατροφή. «κακή» υγεία και σωματικές ασθένειες. οι πνευματικές ικανότητες του παιδιού «μειώνονται» (ασθενής μνήμη) και οι επιδόσεις του στο σχολείο ελαττώνονται. Προτάσεις: ενημέρωση γονέων και παιδιών για τη σημασία της σωστής διατροφής για καλή υγεία σχολείο: συζητήσεις και διάλογος προς τους γονείς, σχετικά με το ενδιαφέρον που πρέπει να δείχνουν για τη διατροφή των παιδιών τους. πολιτεία: ενημέρωση και λήψη μέτρων που θα μπορέσουν να περιορίσουν τη συνεχή προβολή διαφημίσεων σχετικά με «έτοιμα» φαγητά. γονείς: να επιδιώξουν, όσο μπορούν, να βρίσκονται μαζί με τα παιδιά τους την ώρα του μεσημεριανού φαγητού. ΟΝΟΜΑΤΙΚΗ ΦΡΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ Ονοματική φράση (ΟΦ): έχει ως πυρήνα ένα ουσιαστικό ή κάποιο στοιχείο που μπορεί να λειτουργήσει ως ουσιαστικό,όπως είναι τα ουσιαστικοποιημένα επίθετα, ή να αντικαταστήσει ένα ουσιαστικό, όπως είναι οι αντωνυμίες (π.χ. Εγώ έφυγα), τα επίθετα (π.χ. Φοράει μαύρα.), αριθμητικό (π.χ. Είμαστε είκοσι.), άλλο μέρος του λόγου (π.χ. Χίλια ευχαριστώ) ή και δευτερεύουσα ονοματική πρόταση (π.χ. όσα μου είπε ήταν ψέματα). Ρηματικής φράσης (ΡΦ): είναι κύριο συστατικό είναι το ρήμα, δευτερεύοντα συστατικά μπορεί να είναι κάποια συμπληρώματα του ρήματος, λέξεις δηλαδή που συμπληρώνουν το νόημα, οι οποίες αποτελούν ονοματικές φράσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου), ή διάφοροι προσδιορισμοί, με επιρρήματα και με προθέσεις (π.χ. δάγκωσε την αδερφή μου στο πόδι.). Μια ονοματική φράση μπορεί να έχει απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό: ο Γιώργος) ή διευρυμένη μορφή, να αποτελείται δηλαδή από περισσότερες λέξεις-όρους πέραν του άρθρου και του ουσιαστικού). Άσκηση Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 13

14 Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε το ονοματικό και το ρηματικό μέρος. Το τηλέφωνο αντήχησε μέσα στη νύχτα Η εκδρομή θα είναι εκπαιδευτική. Οι μαθητές έσκισαν το απουσιολόγιο της τάξης. Οι νεόνυμφοι χόρεψαν μπροστά στους καλεσμένους. Κανένας δεν έφερε αντίρρηση. Το καλοκαίρι εκείνο ήταν το ωραιότερο της ζωής μου. Επιθετικοί προσδιορισμοί Θεωρία Επιθετικός προσδιορισμός είναι το επίθετο ή άλλη λέξη σε θέση επιθέτου που προσδίδει σε ένα ουσιαστικό μια μόνιμη, σταθερή ιδιότητα. Ο επιθετικός προσδιορισμός μπορεί να είναι: Επίθετο, π.χ. Καθαρός ουρανός αστραπές δε φοβάται. Ουσιαστικό, π.χ. Συνάντησα στο δρόμο τον Γερμανό μηχανικό. Εμπρόθετο ουσιαστικό (από, για, με, δίχως, χωρίς), π.χ. Ήταν ένας άνθρωπος με ταλέντο. Αντωνυμία, π.χ. Βλέπαμε από το παράθυρο κάποιον άνθρωπο να τρέχει. Μετοχή, π.χ. Μπήκε στο φωτισμένο δωμάτιο. Αριθμητικό,π.χ. Ήρθαν οι τρεις φίλες μου να παίξουμε. Επίρρημα με άρθρο, π.χ. Δες το απέναντι βουνό. Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς και να βρείτε πώς εκφέρονται (με επίθετο, αντωνυμία, μετοχή κλπ.): α. Ο Θερμαϊκός κόλπος έχει μολυνθεί. β. Δεξιά μας βλέπουμε τώρα τον αρχαίο ναό του Ποσειδώνα. γ. Για να σφίξει η ζύμη, πρέπει να προσθέσουμε δύο κουταλιές αλεύρι. δ. Ήταν άνθρωπος με μυαλό. ε. Τέτοιες συμπεριφορές ήταν απαράδεκτες. στ. Είναι παιδί χωρίς πείρα. ζ. Καθόταν στον καναπέ σαν βρεγμένη γάτα. η. Ο κάτω όροφος χρησιμοποιείται σαν ιατρείο. θ. Μακριά στον ορίζοντα διαγράφονταν οι χιονισμένες κορυφές των βουνών ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ Τα ονόματα και τα ρήματα διακρίνονται σε απλά, όταν σχηματίζονται από το θέμα και την κατάληξη (π.χ. ντομάτα), και σε μη απλά, όταν είναι προϊόντα παραγωγής (π.χ. ντοματ-ιά) ή σύνθεσης (αγγουροντομάτα). Παραγωγή είναι η διαδικασία κατά την οποία από μια λέξη σχηματίζουμε με την προσθήκη κάποιων στοιχείων κάποιες άλλες λέξεις (παράγωγες λέξεις). Π.χ. από τη λέξη «παιδί» τη λέξη «παιδάκι». Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 14

15 Ο συνηθέστερος τρόπος με τον οποίο παράγονται λέξεις είναι ο εξής: προσθέτουμε στο θέμα της λέξης κάποια παραγωγικά στοιχεία. Τα στοιχεία αυτά ονομάζονται προσφύματα και η διαδικασία προσφυματική παραγωγή. Τα στοιχεία αυτά προστίθενται είτε αριστερά, δηλαδή πριν, από το θέμα και ονομάζονται προθήματα [π.χ. προσθέτουμε μια πρόθεση ή το στερητικό α πριν τη λέξη (φεύγω διαφεύγω, κακός άκακος)] είτε δεξιά, δηλαδή μετά το θέμα και ονομάζονται επιθήματα [π.χ. στο θέμα της λέξης προσθέτουμε μια νέα διαφορετική κατάληξη, που λέγεται παραγωγική κατάληξη (πατέρας πατερούλης)]. Τα πιο συνηθισμένα επιθήματα ή παραγωγικές καταλήξεις είναι οι καταλήξεις των υποκοριστικών (μανούλα, παιδάκι, Γιωργάκης), των μεγεθυντικών (παίδαρος, κεφάλας), αλλά και οι καταλήξεις ένιος (ασημένιος), -ικός (αρχικός), - ιμός(φαγώσιμος), -τέος (μετεξεταστέος), -ούχος (αδειούχος), -τός(γραπτός), -ωπός (κοκκινωπός), -ότητα (οικειότητα), -της(αθλητής), -τήρας (αλτήρας),-άρχης (γυμνασιάρχης). Σύνθεση έχουμε όταν μια λέξη σχηματίζεται από την ένωση των θεμάτων δύο ή περισσότερων λέξεων (π.χ. αγγουροντομάτα). Η πρώτη λέξη ονομάζεται πρώτο συνθετικό (αγγούρι) και η δεύτερη δεύτερο συνθετικό. Το πρώτο συνθετικό μπορεί να είναι: κάποιο επίρρημα (καλώς +σκέφτομαι: καλοσκέφτομαι), επίθετο (γλυκός + ανάλατος: γλυκανάλατος), αριθμητικό (πρώτος + πορεία: πρωτοπόρος), ρήμα (ανοίγω + κλείνω: ανοιγοκλείνω) ή ουσιαστικό (μαχαίρι + πιρούνια: μαχαιροπίρουνα). Στις παρακάτω λέξεις να βρείτε το πρώτο και δεύτερο συνθετικό σύνθετη λέξη α συνθετικό β συνθετικό αγριολούλουδο βαριακούω Ανεμόμυλος Καλόκαρδος Σκληροτράχηλος Νεοκλασικός Μονόλογος Κινηματογράφος: Θετικά: Ενότητα 5η ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΘΕΑΤΡΟ Αποτελεί ένα είδος ψυχαγωγίας για τον άνθρωπο. Η παρακολούθηση μιας ταινίας δίνει τη δυνατότητα στους θεατές να ταυτιστούν με τους ήρωες της και να ζήσουν φανταστικές καταστάσεις και μαγικές περιπέτειες Τους προκαλούν μοναδικές συγκινήσεις, τις οποίες είναι δύσκολο να βιώσουν στην πραγματική τους ζωή. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 15

16 Αποτελεί μια διέξοδο από την ανία, τη μονοτονία και την πλήξη της καθημερινότητας που φθείρουν τον άνθρωπο. Απαλλάσσει από το άγχος και την πίεση που της ασκεί η ρουτίνα Καλλιεργεί πολύπλευρα τον άνθρωπο. Του προσφέρει γνώσεις, τον προβληματίζει και τον ευαισθητοποιεί πάνω σε ποικίλα ζητήματα της ζωής Προκαλεί έντονα συναισθήματα, χαρά, φόβο, αγωνία, συγκίνηση, που αναζωογονούν την ψυχή του. Συμπέρασμα Για όλους αυτούς τους λόγους ο κινηματογράφος θα ελκύει συνεχώς τους ανθρώπους που επιζητούν μοναδικές στιγμές απόλαυσης και ψυχαγωγίας. «ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ» ΧΡΟΝΟΙ τύπος Χρόνος τρέχω ενεστώτας έτρεχα παρατατικός θα τρέχω εξακολουθητικός μέλλοντας έτρεξα αόριστος θα τρέξω στιγμιαίος μέλλοντας έχω τρέξει παρακείμενος είχα τρέξει υπερσυντέλικος θα έχω τρέξει συντελεσμένος μέλλοντας ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΒΑΘΜΙΔΕΣ Παρελθόν Παρόν Μέλλον έτρεχα(παρατατικός) έτρεξα (αόριστος) είχα τρέξει(υπερσυντέλικος) Τρέχω (ενεστώτας) έχω τρέξει(παρακείμενος) Θα τρέχω (εξακολουθητικός μέλλοντας) Θα τρέξω (στιγμιαίος μέλλοντας) Θα έχω τρέξει (συντελεσμένος μέλλοντας) ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Εξακολουθητικό Στιγμιαίο Συντελεσμένο Ενεστώτας: τρέχω Αόριστος: έτρεξα Παρακείμενος: έχω τρέξει Παρατατικός: έτρεχα Στιγμ. Μέλλ.: θα τρέξω Υπερσυντέλ.: είχα τρέξει Εξακολ. Μέλλ.: θα τρέχω Συντελ. Μέλλ.: θα έχω τρέξει Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 16

17 Οι συζυγίες α' συζυγία β' συζυγία γελώ - γελιέμαι, θεωρώ - θεωρούμαι, θυμάμαι α' τάξη β' τάξη γράφω - γράφομαι ώ ή άω άς ά ή άει -ιέμαι -ιέσαι -ιέται -ώ -είς -εί -ούμαι ή - άμαι -είσαι ή -άσαι -είται ή -άται ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ενεργητική διάθεση Παθητική διάθεση Μέση διάθεση Ουδέτερη διάθεση το και η ενέργεια πηγαίνει ενεργεί υποκείμενο κάπου αλλού. Ο γεωργός οργώνει το χωράφι. το μια ενέργεια από κάποιον δέχεται υποκείμενο άλλο. Το χωράφι οργώνεται από το γεωργό. το και η ενέργεια επιστρέφει ενεργεί υποκείμενο στο ίδιο. Η Ελένη ντύνεται. το βρίσκεται σε μια υποκείμενο κατάσταση Ο Νίκος βαριέται. Στα παρακάτω ρήματα να βρείτε τις διαθέσεις. α. Η αδελφή μου ντύνεται αυτή τη στιγμή. ( ) β. Στενοχωρήθηκα πολύ με την αποτυχία του. (.) γ. Έσπασα ένα ποτήρι (.) και η μητέρα με μάλωσε. ( ) δ. Πάγωσαν τα χέρια μου από το πολύ κρύο.( ) ε. Όλη την ώρα παραπονιέται ( ) ότι πεινάει. (.) στ. Παραδέχτηκε (.) μπροστά σε όλους ότι με εκμεταλλεύτηκε. (.) Στις παρακάτω προτάσεις να βρείτε τη χρονική βαθμίδα και το ποιόν ενέργειας των ρημάτων. α. Αν και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, αρνείται κάθε βοήθεια. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 17

18 β. Μέχρι τις 8 θα έχω επιστρέψει. γ. Το Σαββατοκύριακο θα πάμε εκδρομή. δ. Κάθε Κυριακή πηγαίναμε στην παραλία για πικ νικ με τους θείους μου. ε. Μόλις με είδε, άρχισε τις φωνές. στ. Θα διαβάζω όλες τις διακοπές για τις εξετάσεις του Ιουνίου. Ενότητα 6η «ΜΟΥΣΕΙΑ ΜΝΗΜΕΙΑ» Κατηγορίες: πολιτιστικά, λαογραφικά, πολεμικά, ιστορικά. Σημασία: παρουσιάζουν την ιστορία και την παράδοση της χώρας μας. παρουσιάζουν τη νοοτροπία και τη ζωή των προγόνων μας. καταλαβαίνουμε καλύτερα το παρόν, καθώς διδασκόμαστε από το παρελθόν. προσφέρουν αφορμή για έμπνευση και καλλιτεχνική δημιουργία. αποτελούν ένα διαφορετικό τρόπο για να προσεγγίσουμε τη γνώση. αποτελούν μια αλλαγή της καθημερινής σχολικής ρουτίνας. μας ευαισθητοποιούν. μας εξάπτουν την περιέργεια. Αιτίες καταστροφής των μνημείων: α) φυσικά αίτια (σεισμοί, ρύπανση περιβάλλοντος). β) πόλεμοι και καταστροφές. γ) αδιαφορία κράτους (εγκατάλειψη και έλλειψη συντήρησης). δ) αδιαφορία πολιτών και κοινωνίας. Προτάσεις: ουσιαστική παιδεία του ατόμου για τη σημασία των μνημείων. διάλογος γονέων με τα παιδιά και επαφή με την ιστορία και τα μνημεία του τόπου μας. Σχολείο: επαφή του μαθητή με τα μνημεία (εκπαιδευτικές εκδρομές, συζητήσεις, δραστηριότητες). ΜΜΕ: ενημέρωση πολιτών και προβολή της ιστορίας του τόπου μας. Πολιτεία: προστασία και αξιοποίηση μουσείων, ενημέρωση του πολίτη. Σημασία: «ΒΙΒΛΙΟ» γνώση και καλλιέργεια πνεύματος, φαντασίας δημιουργία προβληματισμού και περιέργειας. βελτίωση λεξιλογίου. επαφή με τον κόσμο και τους γύρω μας. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 18

19 καλλιέργεια ηθικών αξιών (αγάπη, φιλία, εντιμότητα). ψυχαγωγία. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ -ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΤΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ Ονομαστική (απαντά ερώτηση ποιος) Γενική (απαντά στην ερώτηση ποιανού / τίνος) Αιτιατική (απαντά στην ερώτηση ποιον/ τι) στην α) υποκείμενο των ρημάτων π.χ. Ο παππούς ήταν γεωργός β) κατηγορούμενο του υποκειμένου* π.χ. Ο παππούς ήταν γεωργός. αντικείμενο ορισμένων μεταβατικών ρημάτων π.χ.τα λαχανικά δεν του αρέσουν. β) έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων π.χ. Χάρισε της κοπέλας ένα δαχτυλίδι. γ) γενική προσωπική* π.χ. Του ήταν αδύνατο να το κάνει αυτό. - Να μου προσέχεις τα παιδιά. δ) γενική κατηγορηματική* π.χ. Το σπίτι είναι του πατέρα του. ε) επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου, ποσού, αιτίας, τρόπου, αποτελέσματος* π.χ. Δε θα είναι εδώ του χρόνου. - Ντύνεται της μόδας. α) αντικείμενο των περισσότερων μεταβατικών ρημάτων π.χ. Αυτός έσπασε την καρέκλα. β) άμεσο ή έμμεσο αντικείμενο δίπτωτων ρημάτων* π.χ. Ο Γιάννης μαθαίνει τον Πέτρο χορό. γ) κατηγορούμενο του αντικειμένου* π.χ. Τον διόρισαν δάσκαλο. δ) επιρρηματικός προσδιορισμός τόπου, χρόνου, σκοπού, ποσού, μέσου* π.χ. Θα πάει φυλακή πολλά χρόνια. - Βγήκε βόλτα. Τα είδη των ομοιόπτωτων ονοματικών προσδιορισμών Παράθεση λέγεται ο ομοιόπτωτος προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει με ακρίβεια ένα ουσιαστικό αποδίδοντας του ένα ιδιαίτερο και γνωστό γνώρισμά του ή για να το χαρακτηρίσει κάπως. π.χ. Τηλεφώνησε η κ. Λαζάρου, η φαρμακοποιός. Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 19

20 Επεξήγηση λέγεται ο ομοιόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός που χρησιμοποιείται για να διασαφηνίσει, να διευκρινίσει το ουσιαστικό που προσδιορίζει, όταν έννοια του είναι γενική και κάπως αόριστη, π.χ. Μαζί μας ήρθε και μια φίλη μου, η Κατερίνα. Να βρείτε τις παραθέσεις κι επεξηγήσεις. Εγώ και οι γονείς μου είδαμε τον Άμλετ, την ταινία. Κάποια παιδιά έδειραν το φίλο μου, τον Πελοπίδα. Όλο το απόγευμα κοιτούσαμε το πέταγμα των πουλιών, των γλάρων και των γερακιών. Ο μαθηματικός, ο Πετρίδης, πήγε στο μουσείο. Ο Ιωάννου, ο φυσικός, πήγε στο μουσείο. Στη μάχη σκοτώθηκε και ο βασιλιάς των Σπαρτιατών, ο Λεωνίδας. Πηγές: « γυμνασίου/ users.sch.gr/ipap/ellinikos%20politismos/.../theoria%20nea/parathesi-epexigisi.htm Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 20