ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ ΚΥΠΡΟΥ

Transcript

1

2

3 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΚΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ ΚΥΠΡΟΥ Κάθε χρόνο, 6,000 περίπου παιδιά έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν εκπαιδευτικά προγράμματα καθώς και οικογενειακές συναυλίες με τους γονείς τους. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα οργανώνονται για όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης, από την προσχολική μέχρι και τη μέση. Προσφέροντας κατάλληλα σχεδιασμένες μουσικές εμπειρίες του υψηλότερου επιπέδου, στοχεύουν στην καλλιέργεια της μουσικής εκτίμησης και συμπεριφοράς ακροατηρίου, στην ανάπτυξη της μουσικότητας, δημιουργικότητας και κριτικής σκέψης των μαθητών, καθώς και να προσφέρουν ευκαιρίες για ανάπτυξη των μουσικών τους δεξιοτήτων. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου εφαρμόζονται με επιτυχία από το 1999, με πρωτοβουλία της τότε ΕΜΕ Μουσικής κ. Μάρως Σκορδή, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου. Κατά την καλλιτεχνική σεζόν πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το πρώτο πρόγραμμα για νήπια 3½ - 5½ ετών σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, το Σύνδεσμο Πτυχιούχων Ιδιοκτητών και Διευθυντών Ιδιωτικών Νηπιαγωγών Κύπρου και τη μουσικοπαιδαγωγό με ειδίκευση στη μουσική παιδεία παιδιών προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας Δρ. Αύρα Πιερίδου Σκουτέλλα. Από την επόμενη σεζόν και έπειτα, το πρόγραμμα περιλαμβάνει και τις Α και Β τάξεις της Δημοτικής Εκπαίδευσης ώστε να καλύπτει όλη την πρώτη παιδική ηλικία (παιδιά 3½ - 7½ ετών). Το Ίδρυμα Σ.Ο.Κ. συνεργάζεται για τα εκπαιδευτικά προγράμματα με τη Διεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης του Υ.Π.Π., υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων κα Άντρη Χατζηγεωργίου-Λυμπουρή, Επιθεωρήτρια Μουσικής Μ.Ε. και τη Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης τις κυρίες Ερασμία Ρουσιά και Θεοδώρα Κωνσταντίνου, Επιθεωρήτριες Μουσικής Δ.Ε. και τις κυρίες Άννα Βιολάρη, Λουκία Βούργια και Ευαγγελία Ματθαίου-Παναγιώτου, Επιθεωρήτριες Δ.Ε. υπεύθυνες για τα νηπιαγωγεία. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα περιλαμβάνουν: Επισκέψεις μουσικών της ορχήστρας σε σχολεία: μικρές ομάδες μουσικών επισκέπτονται επιλεγμένες τάξεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος της μουσικής. Παρουσιάζουν τα μουσικά τους όργανα και παίζουν μουσικά αποσπάσματα από το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών συναυλιών οι οποίες ακολουθούν τις επισκέψεις. Οι μουσικοί παίζουν συχνά μουσική με τα παιδιά, ενθαρρύνοντάς τα να αυτοσχεδιάσουν και να δημιουργήσουν τη δική τους μουσική σε μικρά μουσικά σύνολα. Εκπαιδευτικές συναυλίες σε θέατρα ή μικρά κοντσέρτα στα σχολεία τα οποία πραγματοποιούνται το πρωινό, κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος. Οι συναυλίες παρουσιάζονται από εξειδικευμένο μουσικοπαιδαγωγό, συχνά με τη χρήση προβολών και μουσικών δραστηριοτήτων, έτσι ώστε να ενθαρρύνεται τη συμμετοχή και η μουσική επικοινωνία των παιδιών με την ορχήστρα, μια μέθοδος η οποία συντείνει στην κατανόηση αλλά και στην απόλαυση των μουσικών έργων. Πολυθεματικά Προγράμματα, τύπου Πρότζεκτ τα οποία συνδυάζουν πολλές μορφές τέχνης: μέσα στα πλαίσια τέτοιων προγραμμάτων η ορχήστρα συνεργάζεται με Κύπριους συνθέτες και ένα συγκεκριμένο σχολείο. Δίνεται έμφαση στον αυτοσχεδιασμό και την ανάπτυξη επικοινωνίας και δημιουργικότητας. Το πρόγραμμα κλείνει με συναυλία για το κοινό. Τέτοια προγράμματα μπορεί να διαρκέσουν από 3 ημέρες μέχρι και 5-6 μήνες. Οικογενειακές συναυλίες για παιδιά όλων των ηλικιών και τους γονείς τους. Πραγματοποιούνται συνήθως Σάββατο απόγευμα. Η παρουσίαση γίνεται από εξειδικευμένο μουσικοπαιδαγωγό, ο οποίος ενθαρρύνει την επικοινωνία των παιδιών και των γονέων με την ορχήστρα. Οι συναυλίες κλείνουν με παραδοσιακό Κυπριακό τραγούδι ειδικά ενορχηστρωμένο για τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Σ.Ο.Κ. Παιδιά και γονείς τραγουδούν με τη συνοδεία της ορχήστρας, ενισχύοντας έτσι την επαφή με την κυπριακή μουσική παράδοση. Παρακολούθηση τελικών δοκιμών της Ορχήστρας. Μετά από εισήγηση της επιθεωρήτριας μουσικής Μέσης Εκπαίδευσης κ. Άντρης Χατζηγεωργίου-Λυμπουρή, προσφέρθηκαν για τη σεζόν , σε συνεργασία με το Ίδρυμα Σ.Ο.Κ., οι τελικές δοκιμές της ορχήστρας. Οι δοκιμές προσφέρονται σε μαθητές της Μέσης και της Δημοτικής Εκπαίδευσης, κατά τις πρωινές ώρες. Οι μαθητές προετοιμάζονται από τους καθηγητές τους πριν από τη συναυλία, έτσι ώστε να παρακολουθήσουν με μεγαλύτερο ενδιαφέρον τη δοκιμή και να απολαύσουν τη μουσική όσο το δυνατό περισσότερο. 1

4 ΣΥΜΦΩΝΙΚΗ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΚΥΠΡΟΥ Η Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου ιδρύθηκε το 1987 από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και μέχρι το 2006 λειτουργούσε ως Κρατική Ορχήστρα Κύπρου. Το 2006 η Κυβέρνηση συνέστησε το Ίδρυμα Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, το οποίο ανέλαβε τη λειτουργία της από τον Ιανουάριο του Σύμφωνα με την Καλλιτεχνική Πολιτική του Ιδρύματος, κύριος στόχος της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου είναι να φέρει την κλασική μουσική κοντά στο ευρύ κοινό. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζει συναυλίες σε όλες τις πόλεις, καθώς και σε αγροτικές κοινότητες και διάφορα ιδρύματα. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα της Ορχήστρας, που οργανώνονται σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, καλύπτουν όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης προσχολική έως και μέση εκπαίδευση και περιλαμβάνουν επισκέψεις των μουσικών στα σχολεία, μουσικοπαιδαγωγικά σεμινάρια και εργαστήρια, εκπαιδευτικές και οικογενειακές συναυλίες. Οι δραστηριότητες της Ορχήστρας περιλαμβάνουν επίσης συμμετοχή σε Διεθνή και τοπικά Φεστιβάλ, καθώς και σε παραγωγές όπερας. Με στόχο την προώθηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, η Σ.Ο.Κ. συνεργάζεται με Κύπριους συνθέτες, παρουσιάζοντας συχνά έργα τους σε πρώτη εκτέλεση. Έχει συνεργαστεί με πληθώρα καταξιωμένων Κυπρίων και ξένων σολίστ και μαέστρων, ενώ παράλληλα προσφέρει ευκαιρίες σε νέους Κύπριους καλλιτέχνες να παρουσιαστούν μπροστά στο κοινό. Με στόχο την προβολή του σύγχρονου πολιτισμού της Κύπρου, η Ορχήστρα πραγματοποιεί προγράμματα πολιτιστικής ανταλλαγής και έχει πραγματοποιήσει εμφανίσεις στο εξωτερικό, όπως στην Ελλάδα, Γερμανία, Δανία, Βουλγαρία, Γαλλία, Αγγλία, Μάλτα και Ελβετία. Πρώτος Μαέστρος και Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Ορχήστρας διετέλεσε ο Άγις Ιωαννίδης, τον οποίο διαδέχθηκαν ο Roland Melia, ο Maciej Zoltowski, ο Σπύρος Πίσυνος, και ο Peter Kovacs ως Γενικός και Καλλιτεχνικός Διευθυντής. Από το Μάιο 2011, Καλλιτεχνικός Διευθυντής / Μαέστρος είναι ο Άλκης Μπαλτάς. 2

5 Εξάρχων: Wolfgang Schroeder Α ΒΙΟΛΙΑ Janna Sargerson Πέτρος Παπακώστας Anna Wrobel Ayşe Karaoğlan Αντώνης Παρτζίλης Χάρης Στυλιανού Robert Hovhanessyan Krasen Penev Β ΒΙΟΛΙΑ Κύπρος Χριστοδουλίδης Sorin Alexandru Horlea Βαρβάρα Πλουσίου Ανδρέας Τσίτσαρος Varvara Merzlova-Peneva Χαρουτιούν Τουµαγιάν Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου BIOΛΟΝΤΣΕΛΑ Πέτρος Γκοσποντίνοφ Μιράντα Παπανεοκλέους Ρίτα Σεργίδου Σταύρος Πετρόπουλος ΚΟΝΤΡΑΜΠΑΣΑ Νίκος Ιωάννου Γιάννος Ιωάννου ΦΛΑΟΥΤΑ Svetlana Ristić Virginie Bove ΟΜΠΟΕ David Perpiñán Laura Rodgers ΚΛΑΡΙΝΕΤΑ Ντούσκο Ζάρκοβιτς Άγγελος Αγγελίδης ΦΑΓΚΟΤΑ Giovanni Galetti Ευάγγελος Χριστοδούλου ΓΑΛΛΙΚΑ ΚΟΡΝΑ Kelly Alijani James Moore ΤΡΟΜΠΕΤΕΣ Gareth Griffiths Ανδρέας Γιαννακούρας ΤΥΜΠΑΝΑ Νικόλας Παπαγεωργίου 3

6 ΑΛΚΗΣ ΜΠΑΛΤΑΣ Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε μουσική στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης βιολί και Ανώτερα θεωρητικά (τάξη Σόλωνα Μιχαηλίδη). Το 1974 πήρε το πτυχίο Νομικής του Α.Π.Θ. Συνέχισε τις μουσικές του σπουδές στη Hochschule der Künste του Βερολίνου, από όπου πήρε το δίπλωμα σύνθεσης και διεύθυνσης ορχήστρας. Από το 1983 έως το 1992 ο Άλκης Μπαλτάς ήταν Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης. Στο διάστημα είχε τη θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Κατά την περίοδο ανέλαβε την Καλλιτεχνική Διεύθυνση των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ. Από το 2004 έως το 2008 ο Δήμος Κέρκυρας του ανέθεσε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Συμφωνικής Ορχήστρας του Δήμου Κερκυραίων. Το Σεπτέμβριο του 2009 το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης του ανέθεσε τη διεύθυνση της Ορχήστρας του Κ.Ω.Θ. Το Μάρτιο του 2010 ο Δήμος Βέροιας του ανέθεσε την Καλλιτεχνική Διεύθυνση του Φεστιβάλ «Βέροια Εύηχη Πόλη» και το Μάιο της ίδιας χρονιάς η «Παλαιά Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας» του ανέθεσε την καλλιτεχνική διεύθυνση της Συμφωνικής Ορχήστρας. Το καλοκαίρι του 2011 το Ίδρυμα Σ. Ο. Κ. του ανέθεσε την Καλλιτεχνική Διεύθυνση της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου. Έχει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ Πάτμου «Η Θεία Αποκάλυψη της Μουσικής» από το 2001 μέχρι σήμερα. Είναι, επίσης, διευθυντής του «Ελληνικού Ωδείου» στην Αθήνα και του Ωδείου «Μουσικό Κολλέγιο» στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα διδάσκει στη Σχολή Μουσικολογίας του Τμήματος Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο Άλκης Μπαλτάς είναι μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών. Πολλά έργα του (μουσική δωματίου, χορωδιακά, για ορχήστρα, όπερα, κλπ.) έχουν επανειλημμένα εκτελεστεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Συνθέσεις του έχουν διακριθεί σε ελληνικούς καθώς και σε διεθνείς διαγωνισμούς (Ιταλία, Ισπανία). Πρόσφατα κυκλοφόρησε διπλό CD με έργα του από την εταιρεία «Ίρις». Ως μαέστρος έχει διευθύνει όλες τις ελληνικές ορχήστρες και έχει δώσει πολλές συναυλίες σε χώρες του εξωτερικού (Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία, Βέλγιο, Τσεχοσλοβακία, Σουηδία, Αυστρία, Γερμανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Κύπρος, Σοβιετική Ένωση, Τουρκία, ΗΠΑ, Αργεντινή, Αυστραλία, Αγγλία, κ.α.). 4

7 Γεγονότα της εποχής του Χάυντν Τότε συνέβησαν : Εκδίδεται η πρώτη εγκυκλοπαίδεια. 1752: Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανακαλύπτει τον ηλεκτρισμό. 1789: Γαλλική Επανάσταση γεγονός που αποτέλεσε έμπνευση για τα έργα συνθετών της εποχής με τις αξίες της Ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. 1809: Ο Ναπολέων εισβάλει στην Αυστρία - Θάνατος του Χάυντν. Γνώριζες ότι... Ο Γερμανός ποιητής Γκαίτε τον ονόμασε «Άρχοντα του Κουαρτέτου» καθώς καθιέρωσε μια μορφή για το κουαρτέτο εγχόρδων που έγινε το πρότυπο για τους κλασικούς συνθέτες. Αποκαλείται και «Πατέρας της Κλασικής Συμφωνίας» καθώς δημιούργησε 104 «Συμφωνικά παιδιά». Ήταν πολύ αγαπητός στους μουσικούς της ορχήστρας του, οι οποίοι τον αποκαλούσαν «Μπαμπά Χάυντν», καθώς ήταν ευγενικός, ήρεμος, ειλικρινής και ταπεινός. Ήταν δάσκαλος του Μπετόβεν. Ανάμεσα στα καθήκοντά του ως μαέστρος της ορχήστρας της αυλής του Νικόλαου Εστερχάζυ ήταν η σύνθεση δύο όπερων κάθε εβδομάδα! Σε μία παράσταση μίας συμφωνίας του, η πλατεία του θεάτρου ήταν γεμάτη από ένα ενθουσιώδες ακροατήριο. Ξαφνικά, ένας τεράστιος πολυέλαιος γκρεμίστηκε, αλλά πάνω σε άδεια καθίσματα, έτσι κανείς δεν έπαθε κακό! Από τότε η συμφωνία αυτή ονομάστηκε «Το θαύμα». Τι κοινό έχει ένα Κουαρτέτο και μια Κλασική Συμφωνία... Αποτελούνται και τα δύο από 4 κινήσεις Η 3 η κίνηση είναι Μινουέτο και Τρίο στα έργα του Χάυντν και Μότσαρτ. Ο Μπετόβεν αντικατέστησε το Μινουέτο με το δυναμικό και ορμητικό Σκέρτσο (που σημαίνει «αστείο») Είναι βασισμένα σε Κύκλο Σονάτας, μορφή την οποία καθιέρωσε ο Χάυντν Όλα τα Μινουέτο και Τρίο έχουν 2 μέρη : : ( ) 2 Εκείνη την εποχή, οι συνθέτες δεν έμπαιναν καν στον κόπο να γράψουν ξανά το Μινουέτο που ακολουθούσε μετά το Τρίο. Απλά έγραφαν Menuetto D.C. δηλαδή παίξε ξανά το Μινουέτο που υπάρχει στην αρχή. Συνηθιζόταν όμως στο Μινουέτο αυτό να μην γίνονται οι επαναλήψεις. 5

8 Ο Γιόζεφ Χάυντν ( Joseph Haydn, Ροράου Αυστρία 1732 Βιέννη 1809) ήταν ένας από τους σημαντικότερους μουσικούς συνθέτες της κλασικής εποχής της μουσικής. Θεωρείται ο "πατέρας" της συμφωνικής μουσικής και του κουαρτέτου εγχόρδων και δημιούργησε τη «μορφή σονάτα». Το έργο του περιλαμβάνει κυρίως οργανική μουσική συμφωνίες και μουσική δωματίου, φωνητικά έργα στα οποία περιλαμβάνονται κωμικές και δραματικές όπερες, καθώς και εκκλησιαστική μουσική. Κύρια χαρακτηριστικά της μουσικής του Χάυντν, τα οποία συνάδουν και με το χαρακτήρα του είναι η στερεή δομή, η ισορροπία, η μελωδικότητα, η εφευρετικότητα και το χιούμορ. Εργατικός και γνώστης σε βάθος της τέχνης των ήχων, ο Χάυντν συνέβαλε στον πνευματικό προβληματισμό της εποχής του, μέσα από τις συνθέσεις του. Οι μελετητές του έργου του θαυμάζουν τη δεξιοτεχνία του ως εκτελεστή, την καλλιτεχνία του ως δημιουργού και την εφευρετικότητά του ως ερευνητή της τεχνολογίας του ήχου και των οργάνων. Οι ενορχηστρώσεις του χαρακτηρίζονται ως δημιουργικές για την εποχή του, αφού μελετώντας και εξερευνώντας τις δυνατότητες του κάθε οργάνου συνδύαζε με μαεστρία τα ηχοχρώματα προσδίδοντας ταυτόχρονα σημασία στην ατομικότητα και στην ιδιαιτερότητα του κάθε οργάνου ξεχωριστά. Τα έργα του Χάυντν είναι αριθμημένα με βάση την ημερομηνία ολοκλήρωσής τους. Εναλλακτικά χρησιμοποιείται συχνά η ταξινόμηση του Anthony van Hoboken που καθιερώθηκε το Συνολικά το μουσικό έργο του Χάυντν περιλαμβάνει: Ορατόρια και όπερες 12 λειτουργίες, με χαρακτηριστικά δείγματα τη Λειτουργία του Νέλσον και τη Λειτουργία των τυμπάνων (αριθμοί έργων 1-12). 104 συμφωνίες (ή 108 σύμφωνα με την ταξινόμηση του Hoboken) 84 κουαρτέτα εγχόρδων 31 τρίο με πιάνο 60 σονάτες για πιάνο Από πολύ μικρός έπαιζε βιολί και κλαβεσέν, ο πατέρας του μάλιστα του δίδαξε την πλούσια μουσική παράδοση της περιοχής τους. Στα οκτώ του χρόνια έγινε μέλος στην Παιδική Χορωδία της Καθεδρικής Σχολής Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη, όπου και μυήθηκε στην εκκλησιαστική μουσική. Με τη μεταφώνηση ο Χάυντν εργάστηκε για δέκα χρόνια ως ελεύθερος επαγγελματίας μουσικός, παίζοντας βιολί και άλλα πληκτροφόρα όργανα ή διδάσκοντας μουσική. Ταυτόχρονα φρόντισε να διδαχθεί σύνθεση από τον Νίκολα Πόρπορα, γνωστό Ιταλό συνθέτη της εποχής. «Τοπίο» του Lorenz Janscha, 18 ος αι. 6

9 Από το 1761 ο Χάυντν βρήκε μόνιμη εργασία στο παλάτι του πρίγκιπα Εστερχάζυ (Paul Anton Eszterházy), το οποίο μεταξύ άλλων στέγαζε ένα θέατρο όπερας και δύο μεγάλα δωμάτια μουσικής. Ο Χάυντν ήταν υπεύθυνος όχι μόνο για τη σύνθεση της μουσικής και τη διεύθυνση της ορχήστρας αλλά και για την εκπαίδευση των μουσικών, ακόμα και τη συντήρηση των οργάνων. Στη θέση αυτή παρέμεινε για περισσότερο από τριάντα χρόνια, παράγοντας σχεδόν το σύνολο του έργου του. Σε αυτό το διάστημα καταγράφεται και η ανάπτυξη φιλίας του Χάυντν με τον Μότσαρτ, του οποίου το έργο τον επηρέασε σημαντικά. Στα σημαντικότερα έργα αυτής της περιόδου συγκαταλέγονται οι συμφωνίες του Παρισιού ( ), η συμφωνία του Αποχαιρετισμού (αρ. 45) που θα ακούσετε στη συνέχεια, καθώς και αρκετές σονάτες για πιάνο και κουαρτέτα εγχόρδων. Η κυρίως αίθουσα στο παλάτι Eστερχάζυ Το παλάτι Εστερχάζυ στο Άιζενσταντ Μετά το θάνατο του πρίγκιπα Νικόλαου το 1790, ο Χάυντν αποδέχτηκε την τιμητική πρόσκληση του ιμπρεσάριου Johann Peter Salomon να περιοδεύσει στο Λονδίνο. Στα πλαίσια αυτής της περιοδείας, ο Χάυντν συνέθεσε συνολικά δώδεκα συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η συμφωνία Της Εκπλήξεως (αρ. 94) και η Στρατιωτική (αρ. 100). Οι αποκαλούμενες και Συμφωνίες του Λονδίνου, οι οποίες τυγχάνουν μεγάλης εκτίμησης και συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά έργα του Χάυντν. Μετά από την περιοδεία στο Λονδίνο, ο Χάυντν επέστρεψε στη Βιέννη, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα και συνέθεσε κυρίως θρησκευτική μουσική. Στο διάστημα αυτό, έγραψε δύο ορατόρια, τη Δημιουργία (Die Schöpfung) και τις Εποχές (Die Jahreszeiten), σε κείμενα του βαρόνου Gottfried von Swieten. 7

10 Χάυντν Συμφωνία αρ η κίνηση, Φινάλε Είναι ένα από τα πιο γνωστά έργα του Χάυντν. Γράφτηκε από τον συνθέτη το 1797 όταν είχε επιστρέψει στην Ουγγαρία από το Παρίσι. Όπως και η 1 η κίνηση της Συμφωνίας είναι σε μέτρο 2/4 και είναι σε μορφή Σονάτα-Ροντό, που είναι ένας συνδυασμός των δύο δημοφιλών μορφών. Ο Χάυντν συνηθίζει τη χρήση αυτής της μορφής στα φινάλε. Το γρήγορο και εύθυμο θέμα του συγκεκριμένου φινάλε είναι πολύ δημοφιλές ανάμεσα σε κιθαρίστες. Συμφωνία αρ. 48 «Maria Theresia» 4 η κίνηση, Φινάλε Ονομάζεται και «Maria Theresia» αφού πιθανολογείται πως γράφτηκε το προς τιμήν της εν λόγω Aαυτοκράτειρας της Αυστρίας και Ουγγαρίας. Το έργο ανήκει σε μια περίοδο που ο συνθέτης είχε επηρεαστεί από το κίνημα Sturm und Drang («Καταιγίδα και Ένταση»), προάγγελο του Ρομαντισμού, που χαρακτηρίζεται από την τάση για ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων. Η 4 η κίνηση είναι σε μορφή σονάτας. «Lavinia Spencer», , πίνακας του Sir Joshua Reynolds Συμφωνία αρ. 94 «The Surprise» 2 η κίνηση (μόνο η αρχή) Χρονολογικά είναι η δεύτερη από τις δώδεκα «Συμφωνίες του Λονδίνου» που γράφτηκαν κατά την εκεί παραμονή του συνθέτη. Το προσωνύμιο «Surprise» (έκπληξη) η Συμφωνία αυτή το πήρε από την εντελώς απροσδόκητη Fortissimo (δυνατή) συγχορδία που ακούγεται στην 2 η κίνηση (γραμμένη σε piano (σιγανή)) αμέσως μετά την παρουσίαση του Θέματος. Όπως ο ίδιος ο Haydn oμολογεί, η ιδέα του αυτή να «ξαφνιάσει», ενθουσίασε το κοινό του. Η 2 η κίνηση είναι γραμμένη σε μορφή Θέμα και Παραλλαγές. Συμφωνία αρ. 82 «The Bear» 4 η κίνηση, Φινάλε Όπως και οι άλλες πέντε συμφωνίες που ανήκουν στην κατηγορία «Συμφωνίες του Παρισιού», η Συμφωνία αρ.82 γράφτηκε για το μεγαλύτερο ορχηστρικό σύνολο που είχε γράψει ο Χάυντν μέχρι τότε (1786), με ενισχυμένο σύνολο με πνευστά και ασυνήθιστα μεγάλο, για την εποχή, σύνολο εγχόρδων. Το προσωνύμιο «The Bear» (Η αρκούδα) δόθηκε μετά το 1829 όταν είχε γραφτεί μία προσαρμογή της Συμφωνίας για πιάνο με τίτλο «Χορός της Αρκούδας». Η συσχέτιση με την αρκούδα φέρεται να σχετίζεται με την επαναλαμβανόμενη χαμηλή τονισμένη νότα στα έγχορδα που χαρακτηρίζει το άνοιγμα της 4 ης κίνησης της Συμφωνίας. Κουαρτέτο Εγχόρδων, αρ. 62, Έργο 76, αρ. 3 σε Ντο Μείζονα Kaiserquartett (θέμα του αργού μέρους) Είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο γνωστά έργα του Χάυντν καθώς το θέμα της 2 ης κίνησης του κουαρτέτου αποτελεί το θέμα του εθνικού ύμνου της Γερμανίας. Ονομάζεται και «Αυτοκρατορικό» κουαρτέτο αφού η συγκεκριμένη μελωδία της 2 ης κίνησης πάρθηκε από το Gott erhalte Franz den Kaiser (Ο Θεός να φυλάει τον Αυτοκράτορα Κάιζερ), ένας ύμνος που έγραψε ο Χάυντν προς τιμήν του τότε Αυτοκράτορα της Αυστρίας, Francis II. Η κίνηση είναι γραμμένη σε στροφική μορφή με παραλλαγές που είναι η απλή εκδοχή της μορφής «Θέμα και Παραλλαγές». 8 Κουαρτέτο του 18 ου αι.

11 Συμφωνία αρ. 101 «The Clock» 2 η κίνηση Ανήκει στις «Συμφωνίες του Λονδίνου» και γράφτηκε το Πήρε το προσωνύμιό της από το χαρακτηριστικό ήχο του ρολογιού που διαπερνά ρυθμικά όλη τη 2 η κίνηση σε tempo περίπου εξήντα κτύπων το λεπτό. Όπως και οι άλλες της κατηγορίας της η Συμφωνία αρ. 101 λατρεύτηκε από το Αγγλικό κοινό αποκομίζοντας διθυραμβικά σχόλια από τον ημερήσιο τύπο. Πίνακας του Thomas Gainsborough, 18 ος αι. Συμφωνία αρ. 38 «Echo» 2 η κίνηση Οι επαναλαμβανόμενες μιμητικές «απαντήσεις» των muted δεύτερων βιολιών στις φράσεις των πρώτων βιολιών στη δεύτερη κίνηση της Συμφωνίας, οδήγησαν στο χαρακτηρισμό «Ηχώ» τόσο για τη συγκεκριμένη κίνηση όσο και για ολόκληρη τη Συμφωνία. Η δημοφιλής δεύτερη κίνηση είναι γραμμένη μόνο για έγχορδα. Το γεγονός ότι εκείνη την εποχή τα δεύτερα βιολιά ήταν τοποθετημένα απέναντι από τα πρώτα, το φαινόμενο αυτό της ηχούς δημιουργούσε μία ξεχωριστή αίσθηση του χώρου και της απόστασης. Συμφωνία αρ. 6 1 η και 3 η κίνηση Η Συμφωνία είναι κοινώς γνωστή ως «Το Πρωινό» εξαιτίας της χαρακτηριστικής αργής εισαγωγής που υποδηλώνει ανατολή του ήλιου στην εναρκτήρια πρώτη κίνηση. Η εισαγωγή σε adagio (αργό) αυξάνει σταδιακά σε όγκο και ύψος και μετά σβήνει και πάλι για να δώσει τη θέση του στο allegro (γρήγορο), με ένα γρήγορο θέμα στο φλάουτο. Η τρίτη κίνηση, «Μινουέτο και Τρίο», χαρακτηρίζεται από το σόλο φλάουτο και το σόλο φαγκότο στα μέρη «Μινουέτο και Τρίο» αντίστοιχα. Συμφωνία αρ. 73 σε Ρε μείζονα (La chasse/ «Το κυνήγι»), φινάλε Η συμφωνία πήρε το όνομά της από την τέταρτη κίνηση όπου ακούγεται το παραδοσιακό κυνηγετικό κόρνο να εκτελεί τη γνωστή μελωδία του κυνηγιού, η οποία χρησιμοποιήθηκε σε πολλές μουσικές συνθέσεις. Η ενορχήστρωση της συναυλίας είναι για φλάουτο, δύο όμποε, φαγκότα, δύο κόρνα και έγχορδα. Συχνά στο φινάλε προστίθενται δύο τρομπέτες και τύμπανα. Η coda (επίλογος) της κίνησης παρουσιάζει μια μορφή εισαγωγής όπου δηλαδή ακούγονται όλα τα θέματα. Πίνακας του Thomas Gainsborough, 18 ος αι. Συμφωνία αρ. 45 «Του Αποχαιρετισμού» 4 η κίνηση Πρέπει να παρακολουθήσει κανείς με τα δικά του μάτια για να κατανοήσει το χιούμορ, την ευφυΐα και την κομψή εφευρετικότητα με την οποία ο Χάυντν μετέφερε μηνύματα μέσα από τη μουσική του, είτε στον απλό λαό, είτε στους αυτοκράτορες των παλατιών. Στη συγκεκριμένη κίνηση της συμφωνίας, ο Χάυντν, θέλοντας να υποδείξει στον Πρίγκιπα Εστερχάζυ πως οι μουσικοί θα έπρεπε να σχολάσουν για να γιορτάσουν και αυτοί τα Χριστούγεννα με τις οικογένειες τους, ένας ένας μουσικός σταματά να εκτελεί και αποχωρεί από τη σκηνή, μέχρι που απομένουν μόνο δύο muted βιολιά. 9

12 Δραστηριότητα 1 Συμφωνία αρ. 6 «Το Πρωί» (Le Matin) 1 η και 3 η κίνηση Το Μάιο του 1761, ο Χάυντν προσλήφθηκε στην υπηρεσία του βαθύπλουτου πρίγκιπα Νικόλαου Εστερχάζυ. Ο πρίγκιπας του πρότεινε να συνθέσει μία σειρά τριών συμφωνιών (αρ. 6,7 και 8) που θα περιγράφουν το πρωί, το μεσημέρι και το βράδυ. Σε τρεις ομάδες, δημιουργήστε μία ηχοϊστορία χρησιμοποιώντας όργανα τάξης, αυτοσχέδια όργανα, το σώμα σας ως κρουστό, τη φωνή σας. Η ομάδα Α να περιγράψει το πρωί, η Β ομάδα το μεσημέρι και η Γ ομάδα το βράδυ. Προσθέστε ηχητικά εφέ, δημιουργήστε αντιθέσεις, σκεφθείτε την ταχύτητα και τη δυναμική που ταιριάζουν ή που μπορούν να εναλλάσσονται. Η δημιουργία σας να τελειώνει με μία μικρή ενορχηστρωμένη μελωδία τεσσάρων ή οκτώ μέτρων. Στο πιο κάτω τετράγωνο, οργανώστε τη σύνθεσή σας. Ομάδα... Η ηχοϊστορία μας... Η ιστορία τελειώνει με μία μελωδία... 10

13 Δραστηριότητα 2 (α) Απλή Ενορχήστρωση για όργανα τάξης Μινουέτο (μέτρα 1-8), Συμφωνία αρ. 6, «Το Πρωί» (β) Να δημιουργήσετε εικαστικά ή μουσικά: την ατμόσφαιρα της εποχής που έζησε ο συνθέτης το καλλιτεχνικό ρεύμα Sturm und drang 11

14 Δραστηριότητα 3 Ερευνήστε για την αρχιτεκτονική και τη ζωγραφική του 18ου αιώνα π.χ. του σπουδαίου αρχιτέκτονα Christopher Wren και των φημισμένων ζωγράφων Josua Reynolds και Thomas Gainsborough. Κοιτάξτε προσεκτικά τους πίνακες και τα σχέδια των πιο κάτω κτισμάτων. Διακρίνετε κοινά χαρακτηριστικά στοιχεία; Πρόσοψη και εσωτερικό του Καθεδρικού Ναού Αποστόλου Παύλου, Λονδίνο. Αρχιτεκτονικό σχέδιο του C. Wren. Το Λονδίνο μετά από τη μεγάλη φωτιά του J. Reynolds J.Reynolds 12

15 J. Reynolds T. Gainsborough Tώρα, κυκλώστε τις λέξεις ή προτάσεις που περιέχουν στοιχεία του στυλ της τέχνης του 18ου αιώνα που πιστεύετε ότι αντικατοπτρίζονται στη μουσική του Χάυντν. Κοσμικότητα Πάθος Ισορροπία Αρμονία Συμμετρικότητα Έξαρση Γαλήνη Πειραματισμός Η τέχνη ως μέσο έκφρασης αισθημάτων Η τέχνη για την τέχνη Παρορμητισμός Τάξη και σταθερότητα Επαναστατικότητα Έλεγχος και πειθαρχία Μεγαλοπρεπής απλότητα Καινοτομία Μυστήριο Eξωτισμός Πάθος 13

16 Δραστηριότητα 4 Υλικά και άλλα που χρειάζονται: Μουσικά όργανα τάξης, χρήση σώματος ως κρουστό. Διάθεση για να σκαρώσετε μια φάρσα, ένα αστείο, να ξαφνιάσετε. Ταχύτητα στην συνεργασία, ομαδικό πνεύμα και...συνωμοτικότητα! Να μπορούμε να εκτελούμε καλά μια μελωδία (ενορχηστρωμένη ή μη) που μας αρέσει και να μπορούμε να την εκτελούμε στην ομάδα μας. Εκτέλεση Όλοι στην τάξη πειραματιζόμαστε με οποιονδήποτε ήχο θέλουμε. Μόλις ο καθηγητής κάνει σήμα, παράγουμε τον πιο περίεργο και ξαφνικό ήχο θέλουμε. Χωριζόμαστε σε ομάδες. Ορίζουμε στην ομάδα μας, το/τη μαθήτρια που θα κάνει το σήμα. Παίζουμε μια φορά, όλοι μαζί μία μελωδία (ενορχηστρωμένη ή μη) που ξέρουμε καλά. Διαλέγουμε σε ποιο σημείο θέλουμε να ξαφνιάσουμε. Διαλέγουμε γρήγορα, ο κάθε ένας μία ή δύο νότες που θα παίξει σε τέλειο συγχρονισμό, δυνατά και ξαφνικά με τους υπόλοιπους της ομάδας*, όταν δοθεί το σήμα. Αν έχουμε επιλέξει ένα σημείο, κάπου στη μέση της μελωδίας, η ομάδα πρέπει να τα καταφέρει να συνεχίσει και να τελειώσει την εκτέλεση της χωρίς να σαστίσει ή ξεσπάσει σε γέλια. Σκοπό έχει να «παίξει ένα αστείο» στους υπόλοιπους της τάξης. * Συγχορδία = όταν παίζουμε πολλές διαφορετικές νότες συγχρόνως Ποια ομάδα πιστεύετε ότι πέτυχε καλύτερα το σκοπό της; Σας δίνονται τα οκτώ πρώτα μέτρα από το θέμα της 2η κίνησης της Συμφωνίας της Έκπληξης του Χάυντν. Ντο Σολ Τα 2 πρώτα μέτρα, όπως και τα μέτρα 5 και 6 αποτελούν νότες της συγχορδίας Ντο μείζονα, ενώ τα μέτρα 3 και 4 συνοδεύονται με τη συγχορδία Σολ μείζονα. Γράψτε τα δύο τελευταία μέτρα, τελειώνοντας με μία τεράστια δυναμική ή αστεία συγχορδία που η ομάδα σας επιλέγει στη Σολ, Ρε, Φα ή μία που εσείς επιλέξατε για να πετύχετε το σκοπό σας. Την ευθύνη για το πρόγραμμα είχε η ΕΜΕ Μουσικής Άντρη Χατζηγεωργίου-Λυμπουρή Συνεργάστηκαν η Καλυψώ Απέργη Γρηγορίου και ο Χρίστος Σταυρινίδης 14

17 Τις εκπαιδευτικές συναυλίες «Αφιέρωμα στο Χάυντν» θα παρακολουθήσουν τα πιο κάτω δημοτικά σχολεία των επαρχιών Λάρνακας και Λευκωσίας: Πέμπτη, 29 Σεπτεμβρίου 2011 Αμφιθέατρο Λυκείου Αραδίππου, Λάρνακα, ώρα 9:30 10:30 πμ. Όνομα δημοτικού σχολείου Αριθμός παιδιών και εκπαιδευτικών Δημοτικό Σχολείο Αθηένου (ΚΒ) 59 / 3 Δημοτικό Σχολείο Αραδίππου Α 50 / 2 Δημοτικό Σχολείο Αραδίππου Β 62 / 3 Δημοτικό Σχολείο Κόρνου 45 / 2 Δημοτικό Σχολείο Μοσφιλωτής 43 / 3 Δημοτικό Σχολείο Λειβαδιών Ε (ΚΒ) 56 / 3 Δημοτικό Σχολείο Αραδίππου Γ 45 / 2 Παρασκευή, 30 Σεπτεμβρίου 2011 Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, ώρα 9:30 10:30 πμ. Όνομα δημοτικού σχολείου Αριθμός παιδιών και εκπαιδευτικών Δημοτικό Σχολείο Αγ. Δημητρίου 42 / 2 Δημοτικό Σχολείο Αγ. Δομετίου Α 70 / 4 Δημοτικό Σχολείο Αγ. Κασιανού 27 / 2 Δημοτικό Σχολείο Αγ. Μαρίνας (ΚΒ) 47 / 2 Δημοτικό Σχολείο Αγ. Δομετίου Β (ΚΒ) 57 / 4 Δημοτικό Σχολείο Ναρέκ 40 / 4 Δημοτικό Σχολείο Αγλαντζιάς Β (ΚΒ) 34 / 2 15

18 Tις εκπαιδευτικές συναυλίες «Αφιέρωμα στο Χάυντν» θα παρακολουθήσουν τα πιο κάτω γυμνάσια και λύκεια των επαρχιών Λάρνακας και Λευκωσίας: Τετάρτη, 28 Σεπτεμβρίου 2011 Τελική Δοκιμή Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, Λευκωσία, ώρα 11:00 πμ. 12:30 μμ. Παγκύπριο Γυμνάσιο Λύκειο Ακρόπολης Λύκειο Αρχ. Μακαρίου Γ Δασούπολης Λύκειο Αποστόλου Βαρνάβα Λύκειο Αγίου Γεωργίου Λακατάμιας Λύκειο Κύκκου Α Γυμνάσιο Αθηένου Γυμνάσιο Κιτίου Γυμνάσιο Αραδίππου Γυμνάσιο Λειβαδιών Γυμνάσιο Λευκάρων Γυμνάσιο Βεργίνας Γυμνάσιο Φανερωμένης Γυμνάσιο Δροσιάς Ευρυβιάδειο Γυμνάσιο Διανέλλειο Γυμνάσιο Πέμπτη 29 Σεπτεμβρίου 2011 Αμφιθέατρο Λυκείου Αραδίππου*, Λάρνακα, ώρα 11:00 πμ. 12:00 μμ. * Τη συναυλία μπορούν να παρακολουθήσουν και μαθητές του Λυκείου Αραδίππου (μέχρι 40), που φιλοξενεί τη συναυλία στο αμφιθέατρό του. Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου 2011 Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, Λευκωσία, ώρα 11:00 πμ. 12:00 μμ. Περιφερειακό Γυμνάσιο Κοκκινοτριμιθιάς Περιφερειακό Γυμνάσιο Ακακίου Περιφερειακό Γυμνάσιο Πέρα Χωρίου και Νήσου Β Περιφερειακό Γυμνάσιο Λευκωσίας Γυμνάσιο Σολέας Γυμνάσιο Αγίας Βαρβάρας Γυμνάσιο Γερίου Γυμνάσιο Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου Γυμνάσιο Αρχαγγέλου Λακατάμειας Γυμνάσιο Λατσιών 16

19

20