ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

Transcript

1 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ :ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Γ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ: ΕΜΠΟΡΙΟ, ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ, ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Κλαδική Ανάλυση: Εστιατόρια Ανάδοχος: ICAP GROUP A.E ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 1 Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΤΠΑ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

2 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ CLUSTER ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΒΙΤΣΙΟΥ LEADING TOURISM CLUSTER (LTC): ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 2

3 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2.1: ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ ( ) Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 3

4 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ( )... 9 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ( ) ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ ( ) ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: ΜΕΛΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΑΕ» ( ΠΙΝΑΚΑΣ 3.3: ΜΕΛΗ ΤΟΥ CLUSTER ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΔΡΑΜΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ «LEADING TOURISM CLUSTER AE» ( ) ΠΙΝΑΚΑΣ Π.1: ΟΡΙΣΜΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ Π.2: ΕΠΩΝΥΜΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΛΑΔΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 4

5 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα κλαδική ανάλυση αποτελεί μέρος της τέταρτης ενότητας της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2012 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα», η οποία πραγματεύεται την αποτύπωση και ανάλυση της κλαδικής και δικτυακής διάστασης των ΜΜΕ στους τομείς των υπηρεσιών, του εμπορίου, των κατασκευών και της ενέργειας. Ειδικότερα, στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια σημεία του κλάδου Εστιατορίων, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν βάσει της σχετικής κλαδικής μελέτης της ICAP Group AE. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του κλάδου αναφορικά με τη δομή και διάρθρωσή του (πληθυσμός, μέγεθος, κλπ.), το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, τα κύρια χρηματοοικονομικά μεγέθη των σημαντικότερων επιχειρήσεων, καθώς και τα βασικά μεγέθη της εγχώριας αγοράς των υπηρεσιών του κλάδου. Επισημαίνεται ότι, τα εν λόγω μεγέθη του κλάδου εκτιμούνται κάθε φορά βάσει στοιχείων πρωτογενούς έρευνας που έχει εκπονηθεί μεταξύ των σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και βάσει εκτιμήσεων της αγοράς ή/και άλλων δευτερογενών πηγών (π.χ. επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η ανάλυση πραγματοποιείται μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της αντίστοιχης κλαδικής μελέτης, έτσι όπως αυτή εκπονήθηκε από την ICAP Group ΑΕ την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Το δεύτερο μέρος της ενότητας, αφορά την αναλυτική παρουσίαση τεσσάρων δικτύων / συνεργατικών σχηματισμών (cluster) επιχειρήσεων, που εντάσσονται στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί και την συχνότερη μορφή δικτύωσης των ΜΜΕ την τελευταία δεκαετία. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 5

6 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΩΝ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η εν λόγω κλαδική μελέτη εκπονήθηκε τον Οκτώβριο του 2012 και αντικείμενο διερεύνησής της είναι η εγχώρια αγορά εστιατορίων. Σημειώνεται ότι, οι επιχειρήσεις εστίασης που εξετάζει αφορούν τα καταστήματα στα οποία προσφέρεται ποικιλία φαγητών σε «καθισμένους» πελάτες με τη συνοδεία ή μη ποτών, ώστε να αποτελούν πλήρες γεύμα και όπου η εξυπηρέτηση των πελατών γίνεται από σερβιτόρους. Δεν περιλαμβάνονται καταστήματα που λειτουργούν με το σύστημα selfservice, τα σνακ-μπαρ και τα καταστήματα γρήγορης εξυπηρέτησης (fast-food). Στη χώρα μας, ο κλάδος της εστίασης χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πληθώρας επιχειρήσεων διάσπαρτων σε όλη την επικράτεια, καθώς και από την «αλληλοεπικάλυψη» όσον αφορά το αντικείμενο δραστηριότητας και τις προσφερόμενες υπηρεσίες. Η αγορά της εστίασης συνδυάζει χαρακτηριστικά του επισιτιστικού τομέα και του τομέα αναψυχής. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων είναι μικρού μεγέθους που λειτουργούν με τη μορφή ατομικής επιχείρησης. Η ύπαρξη πληθώρας καταστημάτων εστίασης, πολλά από τα οποία βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους, εντείνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων του κλάδου, γεγονός όμως που συντελεί στη βελτίωση της ποιότητας του προσφερόμενου φαγητού αλλά και της εξυπηρέτησης των πελατών. Η ζήτηση για τις υπηρεσίες εστίασης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών και συνδέεται άμεσα με τον εσωτερικό αλλά και τον εισερχόμενο τουρισμό. 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Οι επιχειρήσεις του κλάδου πρέπει να λειτουργούν βάσει του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου που καθορίζει διάφορα θέματα, που σχετίζονται κατά κύριο λόγο με την υγιεινή και ασφάλεια των τροφίμων, την πληροφόρηση και ασφάλεια των καταναλωτών και θέματα αγορανομικού και υγειονομικού ενδιαφέροντος. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Κανονισμός 1169/2011 για την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές θεσπίζει τις γενικές αρχές, απαιτήσεις και υποχρεώσεις που διέπουν τις πληροφορίες για τα τρόφιμα. Με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα επιδιώκεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών, αυτή αποτελεί δε τη βάση για να επιλέγουν οι τελικοί καταναλωτές ενήμεροι και να κάνουν ασφαλή χρήση των τροφίμων, με Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 6

7 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ιδιαίτερη έμφαση στους υγειονομικούς, οικονομικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και δεοντολογικούς παράγοντες. Ο κανονισμός ισχύει για τους υπευθύνους επιχειρήσεων τροφίμων σε όλα τα στάδια της τροφικής αλυσίδας και για όλα τα τρόφιμα που προορίζονται για τον τελικό καταναλωτή, περιλαμβανομένων των τροφίμων που διατίθενται από τις μονάδες ομαδικής εστίασης και των τροφίμων που προορίζονται να παραδοθούν στις μονάδες ομαδικής εστίασης. Η βασική νομοθετική πράξη που ρυθμίζει θέματα επισήμανσης τροφίμων είναι η Οδηγία 2000/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων. Τα σημαντικότερα μέρη της Οδηγίας 2000/13/ΕΚ έχουν περιληφθεί στο άρθρο 11 του Ελληνικού Κώδικα Τροφίμων και Ποτών (έκδοση 2009). Η νέα υγειονομική διάταξη (Υ.Α. Υ1γ/Γ.Π/ οικ /2012 «Υγειονομικοί όροι και προϋποθέσεις λειτουργίας επιχειρήσεων τροφίμων και ποτών και άλλες διατάξεις») φέρνει στην καθημερινότητα, τόσο των επιθεωρητών όσο και των επιχειρηματιών και χειριστών τροφίμων τον αυτοέλεγχο των επιχειρήσεων και την εφαρμογή συστημάτων διασφάλισης ποιότητας - υγιεινής και ασφάλειας τροφίμων. Σύμφωνα με τη διάταξη, αναφορικά με την αδειοδότηση των καταστημάτων, θα γίνεται πλέον με επίσημο τρόπο έλεγχος, σε σχέση με την εφαρμογή των συστημάτων αυτοελέγχου, όπως είναι το HACCP. Το σύστημα HACCP (Ανάλυση Επικινδυνότητας-Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου, Hazard Analysis Critical Control Points) είναι ένα σύστημα ελέγχου τροφίμων που στηρίζεται στην πρόληψη. Ο εκ των προτέρων προσδιορισμός, ανίχνευση και εκτίμηση των διαδικασίας δίνει την ευκαιρία για τη λήψη προληπτικών μέτρων με σκοπό την αποφυγή τους. Αυτού του είδους η προσέγγιση (σε αντίθεση με την παραδοσιακή προσέγγιση) υποστηρίζει μια αντίληψη προληπτικής ασφάλειας και ποιότητας του προϊόντος. Απόρροια του παραπάνω είναι και οι εξής νέες απαιτήσεις: 1. Πιστοποιημένη Εκπαίδευση του προσωπικού. 2. Αρχειοθέτηση όλων των διαδικασιών, όπως αυτή της απεντόμωσης μυοκτονίας, καταγραφής θερμοκρασιών, αναλύσεων (μικροβιολογικών, χημικών κλπ.) που αφορούν τον αυτοέλεγχο των επιχειρήσεων. 3. Οι απαιτήσεις σε χώρους δεν θα ορίζονται με τον καθορισμό ελάχιστων τετραγωνικών στα παρασκευαστήρια, αριθμό συστημάτων πλύσεως σκευών και σε τουαλέτες, αλλά σε σχέση με τις προδιαγραφές των συστημάτων αυτοελέγχου, αποτέλεσμα του οποίου είναι πλέον η ύπαρξη αποδυτηρίων προσωπικού, που πλέον είναι νομοθετική απαίτηση. 4. Πέρα από τα σχεδιαγράμματα που απαιτούσε η παλιά Νομοθεσία Α1β 8577/83, απαιτείται και η προσκόμιση διαγράμματος ροής της επιχείρησης. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 7

8 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 5. Γίνεται πρόβλεψη για νέες επιχειρηματικές δράσεις, όπως είναι τα Logistics και το ηλεκτρονικό εμπόριο. 6. Αλλάζει ριζικά η φιλοσοφία της αδειοδότησης με την ελεύθερη ανάπτυξη διαφορετικών δραστηριοτήτων, όπως τρόφιμα σε κατάστημα μη τροφίμων (π.χ. βιβλιοπωλείο και καφετέρια), σούπερ μάρκετ ή και μίνι μάρκετ, θα μπορούν να τεμαχίζουν, να συσκευάζουν και να πωλούν κρέατα ή τυροκομικά, να πωλούν φρεσκοστυμμένους χυμούς, χύμα κρασί, αλλά και να έχουν στους χώρους τους καφέ ή σνακ μπαρ. 7. Δεν θα απαιτούνται πια επιπλέον άδειες και άλλες διοικητικές διαδικασίες. Ένα κρεοπωλείο θα μπορεί χωρίς περιττές άδειες και γραφειοκρατία να διαθέτει τυροκομικά προϊόντα, ένα καφεκοπτείο ή ένα ζαχαροπλαστείο ξηρούς καρπούς κλπ. με μοναδική προϋπόθεση, σε κάθε περίπτωση, να διασφαλίζεται η υγιεινή και ασφάλεια των προϊόντων. 8. Τέλος η κατηγοριοποίηση των καταστημάτων αλλάζει και από ένα πολύπλοκο σύστημα με πολλές κατηγορίες έχουμε πλέον τις εξής κατηγορίες: Παρασκευαστές & Συσκευαστές που πωλούν λιανικώς, Παραγωγικές μονάδες αρτοποιίας, παραγωγής νωπών ειδών ζαχαροπλαστικής, Παραγωγικές μονάδες παραγωγής φρυγανιών, μπισκότων, διατηρημένων ειδών ζαχαροπλαστικής και Μονάδες παραγωγής κακάο, σοκολάτας και ζαχαρωτών Αποθήκευση - Διανομείς & Μεταφορείς Επιχειρήσεις Λιανικού & Χονδρικού Εμπορίου Επιχειρήσεις Παροχής Υπηρεσιών Επιχειρήσεις Αρτοποιητικής Νομοθεσίας. 2.3 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Όπως αναφέρθηκε, στον κλάδο της εστίασης δραστηριοποιείται πλήθος επιχειρήσεων, διάσπαρτων σε όλη τη χώρα. Ορισμένες επιχειρήσεις έχουν και άλλες δραστηριότητες (π.χ. εμπόριο τροφίμων, ποτών, τροφοδοσίες κλπ) εκτός από την εκμετάλλευση εστιατορίων. Στον κλάδο δραστηριοποιούνται και επιχειρήσεις που αναπτύσσονται με τη μέθοδο της δικαιόχρησης (franchising). Εκτιμάται ότι, η συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων του κλάδου (83%-85%) ελέγχεται από φυσικά πρόσωπα (ατομικές επιχειρήσεις). Η εξέλιξη του συνολικού κύκλου εργασιών των σημαντικότερων επιχειρήσεων εκμετάλλευσης καταστημάτων εστίασης (δείγμα 12 επιχειρήσεων, βλ. αναλυτικά στον πίνακα παραρτήματος Π.2) παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα. Διευκρινίζεται ότι, παρόλο που η συντριπτική πλειονότητα Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 8

9 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 των επιχειρήσεων του κλάδου είναι ατομικές επιχειρήσεις, αυτές δεν είναι εφικτό να συμπεριληφθούν στο δείγμα ανάλυσης των πωλήσεων και των χρηματοοικονομικών δεικτών του κλάδου, καθώς οι εν λόγω επιχειρήσεις δεν υποχρεούνται στη δημοσίευση των οικονομικών τους στοιχείων, λόγω νομικής μορφής. Κατά συνέπεια, το δείγμα των 12 επιχειρήσεων που παρουσιάζεται στη συνέχεια είναι ενδεικτικό. Σημειώνεται ότι, οι αναφερόμενες (στον πίνακα) πωλήσεις καλύπτουν το σύνολο των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων και όχι μόνο τον τομέα της εστίασης. Στην πλειοψηφία ωστόσο των επιχειρήσεων, τα έσοδα από την εκμετάλλευση των εστιατορίων αντιπροσωπεύουν το σύνολο του ετήσιου κύκλου εργασιών τους. Πτωτική πορεία παρουσιάζουν οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του κλάδου τα τελευταία έτη. Ειδικότερα, ο συνολικός κύκλος εργασιών διαμορφώθηκε σε 49,9 εκ. το 2011, έναντι 54,5 εκ το 2010, σημειώνοντας μείωση κατά 16%. Η αντίστοιχη μείωση την διετία 2010/2009 ήταν 8,4%. Πίνακας 2.1: Κύκλος εργασιών Συνολικές Πωλήσεις Επιχειρήσεων Εκμετάλλευσης Καταστημάτων Εστίασης ( ) Σύνολο Αξία σε Πηγή: ICAP Group (Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί) Στη συνέχεια πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση για τις εν λόγω 12 μεγαλύτερες (βάσει κύκλου εργασιών) επιχειρήσεις του κλάδου για την περίοδο , σύμφωνα με τα δημοσιευμένα οικονομικά τους στοιχεία. Ειδικότερα, για κάθε επιχείρηση υπολογίζονται οχτώ δείκτες για τα έτη , καθώς και οι αντίστοιχοι μέσοι όροι πενταετίας. Η κερδοφορία των επιχειρήσεων του κλάδου κυμαίνεται εν γένει σε υψηλά επίπεδα, σε όλη τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου ( ). Ο μέσος όρος πενταετίας των δεικτών περιθωρίου μικτού κέρδους διαμορφώθηκε σε 64,50 % για το δείγμα των 12 εταιρειών. Σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα και με ετήσιες αυξομειώσεις διαμορφώθηκε ο δείκτης περιθωρίου καθαρού κέρδους, με μέσο όρο πενταετίας 1,27%. Η μέση αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων παρουσίασε μεγάλες αυξομειώσεις την εξεταζόμενη περίοδο, διαμορφούμενη σε 26,01% για το δείγμα των παρουσιαζόμενων εταιρειών. Ο μέσος όρος πενταετίας της γενικής ρευστότητας διαμορφώθηκε σε 1,07 για τις 12 επιχειρήσεις. Όσον αφορά τους δείκτες χρηματοοικονομικής διάρθρωσης, ο μέσος όρος του λόγου ξένων προς ίδια κεφάλαια παρουσίασε αυξομειώσεις και διαμορφώθηκε σε 6,11 Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 9

10 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 (μέσος όρος πενταετίας), ενώ η κάλυψη χρηματοοικονομικών δαπανών σε 24,15. Αναφορικά με τους δείκτες δραστηριότητας, ο μέσος όρος είσπραξης απαιτήσεων των εταιρειών του δείγματος διαμορφώθηκε σε 60 ημέρες, ενώ ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών στις 206 ημέρες. Πίνακας 2.2: Χρηματοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων εκμετάλλευσης καταστημάτων εστίασης ( ) ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 12 66,98 65,39 61,30 65,78 63,07 64,50 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο 12 4,20 1,30 4,52-0,39-3,30 1,27 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο 12 40,24 14,90 37,86-7,95 45,00 26,01 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 12 1,16 1,08 1,19 0,91 1,00 1,07 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 12 2,87 6,60 3,42 9,90 7,75 6,11 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 12 30,16 36,77 35,69 5,41 12,73 24,15 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. 2.4 Η ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΩΝ Ο περιορισμός της αγοραστικής δύναμης μεγάλης μερίδας καταναλωτών, λόγω της γενικότερης οικονομικής ύφεσης που βιώνει η χώρα, έχει επηρεάσει αρνητικά και τον κλάδο της εστίασης, με αποτέλεσμα να το μέγεθος της αγοράς εστίασης να παρουσιάζει μείωση τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα, η αξία της αγοράς (σε τιμές καταναλωτή) εκτιμάται στο ποσό των εκ. το 2011, καταγράφοντας πτώση της τάξης του 15% σε σχέση με το Την περίοδο 2010/09 το ποσοστό μείωσης υπολογίζεται σε 8%. Η καθοδική πορεία της αγοράς θα συνεχισθεί και το 2012 (προβλεπόμενος ρυθμός μείωσης περίπου 9%). Παράγοντες του κλάδου επισημαίνουν ότι, δεν έχει μειωθεί τόσο πολύ η κίνηση των ατόμων στα εστιατόρια, όσο η αξία της κατανάλωσης αυτών (μικρότερες μέσες αποδείξεις), ώστε να μπορέσουν με αυτό τον τρόπο τα νοικοκυριά να ανταπεξέλθουν στις συνολικές τους υποχρεώσεις. Η επίδραση Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 10

11 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 της οικονομικής ύφεσης στον κλάδο είναι διαφορετική ανάλογα με την κατηγορία των καταστημάτων. Αξία: εκ. * Πρόβλεψη Πίνακας 2.3: Εξέλιξη εγχώριας αγοράς εστιατορίων ( ) Έτος Αξία Μεταβολή ,0 14,1% ,5 14,1% ,0-12,6% ,0-8,0% ,0-14,6% 2012* 4.000,0-9,1% Πηγή: ICAP GROUP AE/Εκτιμήσεις αγοράς Διάγραμμα 2.1: Εξέλιξη εγχώριας αγοράς εστιατορίων ( ) 7.000, , , , , , , , , * Αξία: εκ. * Πρόβλεψη Πηγή: ICAP GROUP AE/Εκτιμήσεις αγοράς 2.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία: Το εστιατόριο αποτελεί παράλληλα χώρο αναψυχής ψυχαγωγίας και κοινωνικής συναναστροφής για τον καταναλωτή. Ο κλάδος προσφέρει μεγάλη ποικιλία γευμάτων και ειδών κουζίνας (μεσογειακή, ethnic, ιταλική, κ.α.), που ικανοποιούν τις απαιτήσεις όλων των καταναλωτών από πλευράς ποιότητας και τιμών διάθεσης. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 11

12 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο τουρισμός συμβάλει σημαντικά στην αύξηση της ζήτησης για τις επιχειρήσεις εστίασης (κυρίως στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές). Τα έσοδα των επιχειρήσεων είναι κατά κύριο λόγο σε μετρητά και αυτό τους δίνει πλεονέκτημα σε θέματα ρευστότητας. Αδύνατα σημεία: Η ύπαρξη αρκετών μικρών επιχειρήσεων που λειτουργούν για περιορισμένο, συνήθως, χρονικό διάστημα χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις που ορίζει το θεσμικό πλαίσιο (από πλευράς υγιεινής, ασφάλειας κ.ά.). Τα υψηλά λειτουργικά έξοδα των επιχειρήσεων (δημοτικά τέλη για χρήση πεζοδρομίων, υψηλό κόστος ενοικίου σε εμπορικές περιοχές κ.ά.) Η αύξηση του ΦΠΑ (σε 23% το 2011) με αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση της ζήτησης. Ευκαιρίες: Η ανάπτυξη περιοχών (με τη δημιουργία π.χ. εμπορικών κέντρων) και ανάδειξη ελκυστικών σημείων για τη δημιουργία νέων εστιατορίων. Η ανανέωση της ποικιλίας του μενού, η βελτίωση της ποιότητας των προσφερόμενων προϊόντων και των παρεχόμενων υπηρεσιών (εξυπηρέτηση) με στόχο τη δημιουργία πιστών πελατών. Η προσέλκυση καταναλωτών που δεν επισκέπτονται όσο συχνά θα ήθελαν τα εστιατόρια, με τη δημιουργία κινήτρων και ειδικών προσφορών. Απειλές: Η παρατεταμένη περίοδος οικονομικής ύφεσης στην Ελλάδα ενισχύει τα προβλήματα ρευστότητας στην αγορά και αυξάνει τον κίνδυνο επισφαλειών. Η δυσκολία στην τραπεζική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, καθώς και η μείωση των πιστώσεων από προμηθευτές πρώτων υλών. Η μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Η μείωση της τουριστικής κίνησης (από ημεδαπούς και αλλοδαπούς τουρίστες), σε συνδυασμό με την αύξηση των προσφερόμενων πακέτων (που περιλαμβάνουν και φαγητό) από ξενοδοχειακά συγκροτήματα. Τυχόν νέες αυξήσεις του ΦΠΑ σε τρόφιμα και ποτά στο μέλλον. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 12

13 ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Τυχόν δημοσιεύματα και αναφορές στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ), περί διατροφικών σκανδάλων. Προοπτικές Σύμφωνα με τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς, η αξία της συνολικής αγοράς εστίασης θα εξακολουθήσει την πτωτική της πορεία και το 2012, με ρυθμό που εκτιμάται στο 9% περίπου. Διαφορετικοί θα είναι οι ρυθμοί μεταβολής, ανάλογα με την κατηγορία των καταστημάτων. Ο κλάδος των εστιατορίων εξαρτάται άμεσα από την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί σημαντικά, λόγω της οικονομικής ύφεσης που επικρατεί στη χώρα. Με βάση τις ισχύουσες συνθήκες της ελληνικής οικονομίας, παράγοντες του κλάδου επισημαίνουν ότι η καθοδική πορεία των πωλήσεων των εστιατορίων θα συνεχισθεί και το 2013 με προβλεπόμενο ρυθμό της τάξης του 10%. Η αύξηση του ΦΠΑ στον τομέα της εστίασης (23% Σεπτέμβριος του 2011) και ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών - πελατών οδηγούν σε μείωση της ζήτησης. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των λειτουργικών εξόδων των επιχειρήσεων επιτείνει τα ήδη οξυμένα προβλήματα ρευστότητας της αγοράς και οδηγεί στο κλείσιμο καταστημάτων. Οι επιχειρήσεις του κλάδου θα πρέπει να εστιάζουν τις προσπάθειές τους στη δημιουργία ενός πιστού πελατειακού κοινού, το οποίο καλλιεργείται με τη συνεχή επαγρύπνηση σε θέματα ποιότητας και εξυπηρέτησης των πελατών. Επιπλέον, προσαρμοζόμενες στις επικρατούσες συνθήκες της ελληνικής αγοράς, η προσφορά ποιοτικών γευμάτων σε οικονομικότερες προσιτές τιμές για τον καταναλωτή, ενδέχεται να ενισχύσει περαιτέρω τη ζήτηση και να βοηθήσει στη διατήρηση του πελατολογίου τους. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 13

14 3 ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η παρούσα ενότητα είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση επιχειρηματικών δικτυώσεων και συνεργατικών σχηματισμών στον τομέα του τουρισμού, που αποτελεί και την πλέον διαδεδομένη και ιδανική μορφή δικτύωσης των ελληνικών ΜΜΕ, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. Ο όρος «επιχειρηματική δικτύωση στον τουρισμό» αναφέρεται σε ένα σύνολο επιχειρήσεων και οργανισμών που αλληλοσυνδέονται και αλληλοσυμπληρώνονται μεταξύ τους με σκοπό τη διαμόρφωση και την προσφορά της τουριστικής εμπειρίας, του τουριστικού προϊόντος και της τουριστικής συμπεριφοράς. Οι εν λόγω δικτυώσεις μπορούν να αφορούν είτε ολόκληρη τη χώρα, είτε (και πιο συχνά) συγκεκριμένους γεωγραφικούς προορισμούς. Τα τουριστικά clusters δεν παρουσιάζουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις στον ορισμό τους σε σχέση με τα υπόλοιπα clusters, ωστόσο διαθέτουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Για παράδειγμα, τα τουριστικά clusters δημιουργούνται κατά κύριο λόγο σε niche αγορές 1, από φορείς των τοπικών κοινωνιών, για να εξυπηρετήσουν πολύ συγκεκριμένα κοινωνικά και οικονομικά συμφέροντα. Οι συνεργαζόμενες εταιρείες και οργανισμοί στα τουριστικά clusters παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό γεωγραφικής συγκέντρωσης και κοινή εσωτερική δομή, η οποία σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει 2 : Αξιοθέατα με μεγάλο τουριστικό ενδιαφέρον Συγκέντρωση επιχειρήσεων τουριστικών υπηρεσιών (όπως π.χ. εστιατόρια, ξενοδοχεία, μεταφορές, ταξιδιωτικά γραφεία κλπ.) Κατάλληλες και χαμηλού κόστους υποδομές Εταιρείες και θεσμικούς φορείς με εξειδικευμένη πληροφόρηση και οικονομικά κεφάλαια. Τα πλεονεκτήματα των συνεργαζόμενων δικτύων στις τουριστικές δραστηριότητες επιτρέπουν την αποτελεσματική εκμετάλλευση της συλλογικής αποδοτικότητας και την αυξημένη ικανότητα διαπραγμάτευσης με τους προμηθευτές. Ωστόσο, το στοιχείο του ανταγωνισμού είναι έντονο εντός του τουριστικού cluster και απαραίτητο για την ανάπτυξη και βιωσιμότητά του. 1 Μία niche αγορά αποτελείται από ένα στενά οριζόμενο καταναλωτικό κοινό, το οποίο αναζητά ένα ξεχωριστό και εξειδικευμένο μείγμα προϊόντων και υπηρεσιών (Kotler, P. And Keller, K. Marketing Management 12e, 2006). 2 Κλαδά Ε. Νικολέττα, «Επιχειρηματική δικτύωση τουριστικών επιχειρήσεων (τουριστικό cluster). Δημιουργία συνεργιών για την επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος», Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 14

15 Λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των τουριστικών clusters, αυτά θεωρούνται και έχουν μέχρι σήμερα χρησιμοποιηθεί ως εργαλεία τοπικής στρατηγικής από τα προγράμματα ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας. Στην Ελλάδα, η έννοια της δημιουργίας τοπικών δικτυώσεων στον τομέα του τουρισμού και η σχετική πολιτική παρέμβαση γύρω από το θέμα, ήρθε ουσιαστικά με την Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER +. Η εν λόγω πρωτοβουλία εφαρμόστηκε σε 40 αγροτικές περιοχές της χώρας μέσω δημιουργίας τοπικών ομάδων δράσης. Οι εν λόγω δράσεις οδήγησαν στην δημιουργία τουριστικών clusters σε αρκετές από τις περιοχές παρέμβασης. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τρεις δικτυώσεις επιχειρήσεων στον τομέα του τουρισμού που δημιουργήθηκαν στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER + : (α) η «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» (β) η «Εταιρεία Ανάπτυξης Εναλλακτικού Τουρισμού Νομού Δράμας Ecstasy» και (γ) η «Εταιρεία Οικοτουρισμού Βιτσίου». Εκτός των παραπάνω τοπικών δικτυώσεων τουρισμού στα πλαίσια της πρωτοβουλίας LEADER +, παρουσιάζεται το πρώτο cluster ξενοδοχειακών μονάδων που δημιουργήθηκε σε πανελλήνιο επίπεδο, το Leading Tourism Cluster (LTC) από την Leading Tourism Cluster AE. Η εν λόγω εταιρεία διαλύθηκε τον Οκτώβριο του 2012, ωστόσο δεδομένης της μοναδικότητας του τουριστικού cluster για τα ελληνικά δεδομένα, κρίνεται σκόπιμη η σύντομη παρουσίαση και δράση του. 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Το Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής δημιουργήθηκε το 2004 από 27 επιχειρήσεις του Νομού Χαλκιδικής. Η μετοχική σύνθεση του Δικτύου βρίσκεται σε διαρκή αύξηση και ανάπτυξη, με σκοπό να ενεργοποιηθεί μέσα από την εταιρεία «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» η πλειοψηφία των επιχειρήσεων του Νομού Χαλκιδικής ( Σκοπός της εταιρείας είναι η υποστήριξη της δικτύωσης και συσπείρωσης των επιχειρήσεων της Χαλκιδικής που δραστηριοποιούνται στο χώρο μεταποίησης τοπικών εδώδιμων προϊόντων, με τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα εμπορίας τροφίμων και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης στο Νομό Χαλκιδικής, για την ανάπτυξη παροχής εφοδιαστικής αλυσίδας των τοπικών προϊόντων προς τους τελευταίους και προς τρίτους. Η πραγμάτωση του παραπάνω σκοπού μπορεί να επιτευχθεί με τις εξής ενδεικτικές ενέργειες ( Το σχεδιασμό και το συντονισμό ανάπτυξης συνεργασιών για τη δημιουργία οριζόντιων δικτύων μεταξύ μετόχων, αλλά και με άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις του εσωτερικού και του Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 15

16 εξωτερικού, με σκοπό την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που υπάρχουν για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τους Το σχεδιασμό και το συντονισμό της ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ των μετόχων αλλά και με άλλες επιχειρήσεις του εσωτερικού και εξωτερικού, σε αλυσίδα προστιθέμενης αξίας, για τη διάχυση πληροφοριών και την παραγωγή της καινοτομίας Την ανάπτυξη στρατηγικών συμμαχιών με πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, προμηθευτές, πελάτες Tην οργάνωση και υποστήριξη συστηματικού και ολοκληρωμένου προγράμματος προώθησης και προβολής των προϊόντων των μετόχων Tη δημιουργία, ανάπτυξη και διαχείριση εκθετηρίου πρατηρίου πώλησης των προϊόντων των μετόχων Tην παροχή ενημέρωσης και τεχνικής βοήθειας προς τους μετόχους Tη συμμετοχή σε εθνικά ή κοινοτικά προγράμματα προκειμένου να επιτευχθούν οι στρατηγικοί στόχοι της δικτύωσης. Το cluster έχει τις εξής δραστηριότητες: Θα είναι μια εταιρεία διανομής προϊόντων, όπου θα τιμολογούν οι παραγωγοί (από τους παραγωγούς τα προϊόντα θα πηγαίνουν στο cluster και από εκεί θα διακινούνται στις επιχειρήσεις) μέσω Δελτίων Αποστολών. Το cluster θα τιμολογεί την υπηρεσία του είτε ως προς τον παραγωγό, είτε ως προς την επιχείρηση λιανικού εμπορίου και θα έχει ένα ποσοστό κέρδους περί του 10% επί των πωλήσεων. Ως αποτέλεσμα, αναμένεται η συγκέντρωση μικρών μεταποιητικών επιχειρήσεων σε οργανωμένο χώρο, η ύπαρξη τεχνικών υποδομών με σκοπό τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και η ενίσχυση μειονεκτικών περιοχών, η ικανότητα δικτύωσης και συνεργασιών, η ενίσχυση και βελτίωση της τοπικής εταιρικής σχέσης, η βελτίωση των εισοδημάτων και της ποιότητας ζωής των κατοίκων, καθώς επίσης και η δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Το cluster θα τιμολογεί τους παραγωγούς για την προώθηση-προβολή των προϊόντων τους στις αγορές στόχους, έτσι ώστε να υπάρξει επίτευξη της χωρικής ανταγωνιστικότητας μέσα από την πρότυπη αξιοποίηση του τοπικού κεφαλαίου και την αύξηση της προστιθέμενης αξίας της τοπικής παραγωγής, καθώς και την ενίσχυση των μικρών παραγωγών και της νεανικής επιχειρηματικότητας. Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 16

17 Το cluster θα συνάπτει συμφωνίες με προμηθευτές α υλών, έτσι ώστε οι παραγωγοί - μέτοχοί του να τις προμηθεύονται σε χαμηλότερη τιμή. Σημαντική προϋπόθεση είναι η πλήρης συμφωνία των μετόχων, γι' αυτό και κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει στο καταστατικό αντίστοιχο άρθρο, όπου θα εξασφαλίζει τη σωστή λειτουργία του δικτύου, επιβάλλοντας κύρωση σε όποιον αθετεί την εν λόγω συμφωνία. Έτσι, ενισχύεται η αξιοποίηση των τοπικών πόρων και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και οι μικροί παραγωγοί για περαιτέρω ανάπτυξη. Το cluster θα αναλαμβάνει την οργάνωση εκδηλώσεων και προβολής των τοπικών προϊόντων και συμμετοχών σε εκθέσεις, ώστε να ενισχυθεί η εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών και συστημάτων ηλεκτρονικού εμπορίου για την προώθηση των προϊόντων των μεταποιητικών επιχειρήσεων της περιοχής. Μέσω του cluster θα δημιουργηθεί κοινή ετικέτα και λογότυπο, ώστε να τονίζεται η «υπεραξία» της περιοχής και να ενισχύεται η προβολή της και των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων της, με έμφαση στο πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Τα μέλη του δικτύου παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Πίνακας 3.1: Μέλη του Δικτύου Επιχειρήσεων Χαλκιδικής Επωνυμία & Νόμιμος Εκπρόσωπος Τίτλος 1 Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χαλκιδικής ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 2 ΔΕΑΣ ΑΕ ΔΕΑΣ ΑΕ 3 "Οινοποιία Πετραλώνων Χ. & Δ. Καλαιτζής ΟΕ" (Καλαϊτζής Δημήτριος) "Οινοποιία Πετραλώνων Χ.& Δ. Καλαϊτζής ΟΕ" 4 Καρανταγλής Αστέριος ΑΠΟΛΥΜΕΝΗ ΠΕΤΡΑ 5 "Κτήμα Πόρτο Καρράς - Ανώνυμη Εμπορική Εταιρεία" (Βασιλάκης Βασίλειος) ΚΤΗΜΑ ΠΟΡΤΟ ΚΑΡΡΑΣ ΑΕ 6 "Τουριστικές αναπτύξεις Πόρτο Καρράς ΑΕ" (Βασιλάκης Βασίλειος) PORTO CARRAS DEVELOPMENT SA 7 Επιμελητήριο Χαλκιδικής Επιμελητήριο Χαλκιδικής 8 "Αφοί Αναγνωστόπουλοι & Σια ΕΠΕ" (Αναγνωστόπουλος Λεωνίδας) ΑΘΩΣ 9 "Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός Ζερβοχωρίων" (Καμπούρης Παύλος) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝ/ΣΜΟΣ ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ 10 "Ελαιόλαδα Χαλκιδικής Ανώνυμη Βιομηχανική και Εμπορική Εταιρεία Ελαιολάδου" (Γκλάβας Γεώργιος) ΕΛΑΙΟΛΑΔΑ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ ΑΒΕΕ 11 "Ανώνυμη- Εμπορική - Εισαγωγική - Εξαγωγική - Βιοτεχνική - Μεταποιητική εταιρεία επίπλων - Ε.Β. Καρανάσιος και ΣΙΑ ΑΕ" (Καρανάσιος Ευθύμιος) APOLLO TRADE / ΑΠΟΛΛΟ ΤΡΕΙΝΤ 12 Καραφουλίδης Αναστάσιος ΤΟΠΟΔΟΜΙΚΗ ΑΕ Καραφουλίδης Αναστάσιος 13 "Πουρνάρης Ανώνυμη Τουριστική - Οικοδομική - Βιοτεχνική - Εμπορική Εταιρεία" (Πουρνάρης Χαράλαμπος) ΦΙΛΟΞΕΝΟΣ ΠΟΥΡΝΑΡΗΣ ΑΕ 14 "Ι. Παπαστεργίου - Ι.Τσιπινιάς ΟΕ" (Παπαστεργίου Ιωάννης) Ι. Παπαστεργίου - Ι. Τσιπινιάς ΟΕ 15 "Αδελφοί Σιμώνη Ανώνυμη Εταιρεία Ιχθυοτροφεία Χαλκιδικής" ΑΦΟΙ ΣΙΜΩΝΗ ΑΕ Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 17

18 Πίνακας 3.1: Μέλη του Δικτύου Επιχειρήσεων Χαλκιδικής Επωνυμία & Νόμιμος Εκπρόσωπος Τίτλος (Σιμώνης Αλέξανδρος) 16 "Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Χαλκιδικής" (Γλαράκης Φώτιος) ΕΑΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 17 Βερροιώτης Αντώνιος του Νικολάου Βερροιώτης Ανώνιος 18 Θεόδωρος Δήμου του Αριστομένη ΑΓΙΟΝΕΡΙ 19 Γιαγτζόγλου Σοφοκλής Η ΜΑΡΙΓΟΥΛΑ 20 Γιαπουτζής Ιωάννης του Αθανασίου ΕΡΩΔΙΟΣ 21 Καραγιάννης Ιωάννης του Γεωργίου ΕΡΩΔΙΟΣ 22 Πορτοκαλίδης Παναγιώτης του Νικολάου ALU PORT 23 Παντάλης Στεργιανός του Δημητρίου Παντάλης Στεργιανός 24 "Συσκευαστήριο κηπευτικών Ζερβοχωρίων ΕΠΕ" (Παριανός Αλέξανδρος) ΣΥΣΚΕΥΑΣΤΗΡΙΟ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΖΕΡΒΟΧΩΡΙΩΝ ΕΠΕ 25 Μηκές Γεώργιος του Δημητρίου Μηκές Γεώργιος του Δημητρίου 26 Αλεξάνδρου Δημήτριος ΟΙΚΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΣ ΞΕΝΩΝΑΣ 27 "Αφοι Δ. Μουλαγιανιού Ανώνυμος Εταιρεία Τουριστικές Επιχειρήσεις" (Μουλαγιαννιός Λεωνίδας) ΑΦΟΙ ΜΟΥΛΑΓΙΑΝΝΙΟΥ ΑΕ 28 Τσιολάκης Χρήστος Τσιολάκης Χρήστος 29 Φίλιππος Γαβανας Αρτοζαχαροπλαστείο 30 Γουργούρης Κίμων Γουργούρης Κίμων 31 "Καμπάνης Βασ. - Ανεστίδου-Καμπάνη Αθ. ΟΕ" (Καμπάνης Βασίλειος) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 32 Παπακωνσταντίνου Κων/νος του Νικολάου Παπακωνσταντίνου Κων/νος 33 Παπακωνσταντίνου Νικόλαος του Κων/νου ΦΥΣΙΚΑ ΦΥΤΑ ΧΟΛΟΜΩΝΤΑ 34 Τσιπινιά Σμαρώ του Ιωάννη ΞΕΝΩΝΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗ 35 Κατσιρμά Βαία του Γεωργίου ΧΑΝΙ ΑΓΡΑΜΑΔΑ 36 Ταραζάς Γεώργιος Ταραζάς Γεώργιος 37 Λειβαδιώτης Αθανάσιος Λειβαδιώτης Αθανάσιος 38 Δ. & Ι. Κίκας & ΣΙΑ ΟΕ Δ. & Ι. Κίκας & ΣΙΑ ΟΕ 39 ΚΟΤΙΝΟΣ ΕΠΕ ΚΟΤΙΝΟΣ ΕΠΕ 40 Βαλμάς Γεώργιος & ΣΙΑ ΟΕ Τυροκομείο 41 Σαμαράς Πέτρος Αρτοζαχαροπλαστειο 42 Τσιούντος Γεώργιος ΤΑΒΕΡΝΑ Τσιούντος Γεώργιος 43 Γυναικείος αγροτουριστικός συναιτερισμός Βαρβάρας Γυναικείος αγροτουριστικός συναιτερισμός Βαρβάρας 44 Τσιπέλης Χρήστος Τσιπέλης Χρήστος 45 Τάσιος Φίλιππος Τάσιος Φίλιππος 46 Παλιούρας Γεώργιος Παλιούρας Γεώργιος 47 Παπαθανασίου Γρηγόριος του Αριστείδη OUTLINE 48 Αυγέρου Μαρία Παραδοσιακή Ταβέρνα 49 Καρακιτσάκης Χαράλαμπος Ταβέρνα 50 Γεωργακούδης Λάμπρος Γεωργακούδης Λάμπρος LAMBRO SYSTEM 51 Ζαγορίτης Αλέξανδρος Ζαγορίτης Αλέξανδρος 52 Φάκκα Βενετία Φάκκα Βενετία 53 Μαγδαλινή Χιούτη & ΣΙΑ ΟΕ Μαγδαλινή Χιούτη & ΣΙΑ ΟΕ 54 Συρδάρης Στυλιανός Συρδάρης Στυλιανός 55 Τσολάκη Νικολέττα Τσολάκη Νικολέττα 56 Παπανικολάου Αναστασία Παπανικολάου Αναστασία 57 Καλανδαρίδης Αστέριος Τυροκομείο 58 Νταράκας Χρήστος Κτήμα Νταράκα Εστιατόριο Πηγή: Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 18

19 Για την εκπλήρωση των παραπάνω στόχων του, το Δίκτυο δημιούργησε το Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας το οποίο διανέμεται στις Επιχειρήσεις του Δικτύου. Το Τοπικό Σύμφωνο Ποιότητας είναι ένα σύνολο κανόνων και προδιαγραφών ποιότητας προς την κατεύθυνση της δημιουργίας και αναβάθμισης των υποδομών και λειτουργιών των τοπικών επιχειρήσεων και στην συνέχεια, προς την αντιμετώπιση των συνολικών προβλημάτων της περιοχής. Τα κυριότερα οφέλη των επιχειρήσεων από την απόκτηση του τοπικού σήματος ποιότητας συνοψίζονται ως εξής: Βελτίωση Ποιότητας Υπηρεσιών Διατήρηση Αγροτικού & Παραδοσιακού χαρακτήρα Εργαλείο Μάρκετινγκ Αύξηση της ανταγωνιστικότητας Ικανοποίηση προδιαγραφών Υγιεινής & Ασφάλειας Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα δημοσιευμένα αποτελέσματα της εταιρείας «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ», παρουσιάζονται στη συνέχεια οι πωλήσεις τις εταιρείας για τα πέντε τελευταία χρόνια, καθώς και επιλεγμένοι χρηματοοικονομικοί δείκτες της. Από τα εν λόγω αποτελέσματα, η πορεία της εταιρείας προκύπτει έντονα αρνητική το 2011, καθώς οι δείκτες τόσο του περιθωρίου καθαρού κέρδους όσο και της αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων, κυμαίνονται σε πολύ αρνητικά επίπεδα (-462,28% και -48,84% αντίστοιχα). Μεγάλη μείωση παρουσιάζουν και οι πωλήσεις της εταιρείας. Πίνακας 3.2: Πωλήσεις και χρηματοοικονομικοί δείκτες της εταιρείας «Δίκτυο Επιχειρήσεων Χαλκιδικής ΑΕ» ( Πωλήσεις (παροχή υπηρεσιών)* Χρηματοοικονομικοί Δείκτες Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) -105, ,20 43,22 - Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) -9,13-45,05 19,44-462,28 Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) -0,72-15,82 3,87 6,60-48,84 Γενική Ρευστότητα 2,46 7,33 6,88 5,24 9,76 Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια 0,13 0,07 0,01 0,07 0,18 Κάλυψη χρηματοοικονομικών δαπανών ,31 4,37 - Μέσος όρος προθεσμίας είσπραξης - - ΜΔ 562 ΜΔ απαιτήσεων Μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης προμηθευτών * Αξία σε -: δεν ορίζεται ΜΔ: Μη διαθέσιμο Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί - ICAP Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 19

20 3.2 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ CLUSTER ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΔΡΑΜΑΣ Η «Εταιρεία Ανάπτυξης Εναλλακτικού Τουρισμού Νομού Δράμας» αποτελεί ένα cluster τουριστικών επιχειρήσεων, δηλαδή ένα σύστημα συνεργαζόμενων ομοειδών τουριστικών επιχειρήσεων, που στοχεύει στη δημιουργία και παροχή υψηλής ποιότητας υποδομών και υπηρεσιών, αναδεικνύοντας σταδιακά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της υπαίθρου του Νομού Δράμας. Τα πλεονεκτήματα δικτύωσης, μεταξύ άλλων μπορούν να είναι: Η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών Η πρόσβαση στην έρευνα και τεχνολογία και τις νέες μορφές οργάνωσης διοίκησης και παραγωγής Η εύρεση νέων αγορών Η κοινή προβολή των προϊόντων. Μέσω της αποτελεσματικής συνεργασίας των μελών επιχειρήσεων της εν λόγω εταιρείας, επιδιώκεται η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και η αναβάθμιση της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εφικτό για την κάθε επιχείρηση χωριστά, καθότι τα μέλη είναι επιχειρήσεις μικρομεσαίου μεγέθους. Η εταιρεία επιδιώκει να ενισχύσει την λειτουργία της κάθε επιχείρησης μέσω της δημιουργίας και προβολής της ενιαίας τουριστικής εικόνας του Νομού, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, είτε μέσω της «παραδοσιακής» διαφήμισης είτε μέσω του διαδικτύου. Τέλος, η εταιρεία επιδιώκει να συμβάλει στην ολοκλήρωση του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει ο Νομός Δράμας. Με την συμμετοχή, για παράδειγμα, επιχειρήσεων που προσφέρουν υπηρεσίες ή προϊόντα όπως, διαμονή, σίτιση, αθλητικές και οικοτουριστικές δραστηριότητες, παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων κ.α., τίθενται τα θεμέλια για την ολοκλήρωση του τουριστικού προϊόντος, γεγονός που θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα ολόκληρου του προορισμού και κατ επέκταση της κάθε επιχείρησης χωριστά. Έτσι, με την συμβολή όλων των επιχειρήσεων στην προσφορά των τουριστικών υπηρεσιών, η κάθε επιχείρηση μεμονωμένα, θα αποδεσμευτεί από την ανάγκη να βελτιωθεί ώστε να προσφέρει νέες υπηρεσίες και θα είναι σε θέση να προσελκύει νέους πελάτες με τους ίδιους (περιορισμένους) οικονομικούς πόρους. Τα μέλη επιχειρήσεις του cluster είναι τα εξής: Ετήσια Έκθεση 2012: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 20