Αριθμός 1177/2003 ΤΟ ΣΥΜ80ΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Δ`

Transcript

1 Αριθμός 1177/2003 ΤΟ ΣΥΜ80ΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Δ` «Με την αίτηση αυτή ο αιτών σύνδεσμος που είναι επαγγελματικό μη κερδοσκοπικό σωματείο, με μέλη, μεταξύ άλλων, "νομικά πρόσωπα ασκούντα εντός της χώρας παραγωγή, εμπορία και προώθηση πωλήσεων φαρμακευτικών προϊόντων και σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών εν γένει συμφερόντων αυτών επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ` αριθμ.. απόφαση του δελτίου τιμών φαρμάκων του...., με το οποίο καθορίσθηκαν, οι ανώτατες τιμές 116 φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης. Ο αιτών σύνδεσμος ισχυρίζεται ότι ο τρόπος επαλήθευσης των ανώτατων τιμών των φαρμάκων αυτών, ο οποίος καθορίσθηκε με την Αγορανομική Διάταξη (Α.Δ.) 3/2000 (κοινή απόφαση... και... Α3/2811/23.6/ Β), στην οποία στηρίζεται το προσβαλλόμενο 3/2001 δελτίο τιμών, δεν είναι νόμιμος. Ενόψει αυτών, το δικαστήριο έκρινε ότι η πρώτη αίτηση ασκείται με έννομο συμφέρον. Επειδή, το 4/2001 δελτίο τιμών, κατά το γράμμα του οποίου "καθορίζονται" οι ανώτατες τιμές σειράς φαρμάκων, έχει εκδοθεί κατ` επίκληση, μεταξύ άλλων, του ν. 2842/2000 "Λήψη συμπληρωματικών μέτρων για την εφαρμογή των Κανονισμών (ΕΚ) 1103/97, 974/98 και 2866/98 του Συμβουλίου, όπως ισχύουν σχετικά με την εισαγωγή του ευρώ" (207 Α). Οπως εξάλλου προκύπτει από τον σχετικό φάκελο (βλ. πρακτικό 4/ Επιτροπής Τιμών Φαρμάκων και απόψεις Διοικήσεως), με το εν λόγω δελτίο δεν έγινε προσδιορισμός ανώτατων τιμών φαρμάκων, αλλά, λόγω της αντικαταστάσεως, από , της δραχμής από το ευρώ, απλή μετατροπή από δραχμές σε ευρώ των τιμών αυτών, οι οποίες είχαν προσδιορισθεί με προηγούμενα δελτία τιμών. Ο αιτών σύνδεσμος, με υπομνήματα που κατέθεσε, ζητεί την ακύρωση του εν λόγω δελτίου όχι μόνον ως προς τα ανωτέρω ρητώς αναγραφόμενα στην αίτηση ακυρώσεως 61 φάρμακα,αλλά και ως προς μεγάλο αριθμό άλλων, τα οποία περιλαμβάνονται στο δελτίο, εισάγονται ομοίως από εταιρείες μέλη του και προσδιορίζονται στα υπομνήματα. Ανεξάρτητα όμως από το ότι με το υπόμνημα δεν μπορεί να γίνει διεύρυνση του αντικειμένου της δίκης (βλ. ΣτΕ 2399/2001 κ.ά.), η δεύτερη αίτηση δεν μπορεί να εξετασθεί και ως προς τα φάρμακα αυτά, αφού, όπως ήδη ελέχθη, με το

2 δελτίο αυτό δεν εχώρησε προσδιορισμός ανώτατων τιμών φαρμάκων, με την δε αίτηση δεν προβάλλονται λόγοι αναφερόμενοι σε τυχόν μη νόμιμη μετατροπή της τιμής των φαρμάκων αυτών σε ευρώ. Ενόψει αυτών, η δεύτερη αίτηση ασκείται μεν με έννομο συμφέρον, η ευδοκίμηση της όμως προϋποθέτει την ευδοκίμηση της πρώτης αιτήσεως, αφού, αν το 3/2001 δελτίο τιμών ακυρωθεί ως προς τα επίδικα φάρμακα, δεν υπάρχει έδαφος μετατροπής των τιμών αυτών σε ευρώ και επομένως, ως προς τα ίδια φάρμακα, πρέπει να ακυρωθεί και το 4/2001 δελτίο τιμών. Επειδή, ως προς την πρώτη αίτηση, δεν συντρέχει περίπτωση καταργήσεως δίκης λόγω της εκδόσεως, μετά την κατάθεσή της, του 4/2001 δελτίου τιμών, αφού, κατά τα ανωτέρω, ο προσδιορισμός των ανώτατων τιμών των επίδικων 61 φαρμάκων δεν έγινε με το τελευταίο αυτό δελτίο (βλ. ΣτΕ 2284/1994). Δεν συντρέχει ομοίως περίπτωση καταργήσεως δίκης και ως προς τις δύο αιτήσεις λόγω της εκδόσεως, στις , του 1/2002 δελτίου τιμών (απόφαση... Α.Π. Α3/1970/ ), διότι τα επίδικα φάρμακα δεν περιλαμβάνονται στο τελευταίο αυτό δελτίο. Επειδή, στο άρθρο 17 του ν.δ. 96/1973 (172 Α), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 32 του ν. 1316/1983 (3 Α) και τροποποιήθηκε με τα άρθρα 9 του ν. 1965/1991 (146 Α) και 90 του ν. 1969/1991 (167 Α) ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι "Οι ανώτερες τιμές χονδρικής, νοσοκομειακής, λιανικής και άλλης ειδικής πώλησης των προϊόντων αρμοδιότητας του Ε.Ο.Φ. που ελέγχονται αγορανομικά, καθορίζονται με δελτία τιμών που εκδίδει ο... με σύμφωνη γνώμη του......" (παρ. 1), ότι "Με αγορανομικές διατάξεις που εκδίδονται με σύμφωνη γνώμη του καθορίζονται τα στοιχεία του κόστους, το ύψος τους και ο τρόπος διαμόρφωσης των τιμών όλων των προϊόντων αρμοδιότητας Ε.Ο.Φ." (παρ. 2) και ότι "Για την επαλήθευση των τιμών όλων των αλλοδαπών φαρμάκων (παρασκευαζομένων, συσκευαζομένων και εισαγομένων) θα ερευνώνται οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης και τη χώρα προέλευσης. Με αγορανομική διάταξη καθορίζονται οι λεπτομέρειες του τρόπου επαλήθευσης" (παρ. 5 περίπτ. δ). Οπως ήδη κρίθηκε με την 3523/2001 απόφαση του Δικαστηρίου, η οποία εκδόθηκε μετά από αίτηση ακυρώσεως του και ήδη αιτούντος συνδέσμου, από τις διατάξεις αυτές συνάγεται ότι, όταν η Διοίκηση ορίζει, με κανονιστική πράξη, τον τρόπο διαμόρφωσης των ανώτατων τιμών πώλησης των φαρμάκων και τον τρόπο επαλήθευσης αυτών, οφείλει να θεσπίζει πρόσφορα κριτήρια κοστολόγησης και επαλήθευσης των τιμών, κατά συνεκτίμηση των οποίων

3 εξευρίσκεται το αποδεκτό κόστος αυτών, τέτοιο δε κριτήριο μπορεί να αποτελούν οι τιμές πώλησης των φαρμάκων στις χώρες που αυτά κυκλοφορούν, και ιδίως οι εξ αυτών χαμηλότερες. Δεν μπορεί όμως να ορίζεται ότι οι εξευρισκόμενες με τον τρόπο αυτό ανώτατες τιμές δεν μπορεί πάντως να υπερβαίνουν τη χαμηλότερη τιμή πώλησης των φαρμάκων αυτών σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα, διότι ο καθορισμός με τον τρόπο αυτό ανώτατων τιμών, με απλή δηλ. παραπομπή σε δεδομένα μιας μόνον ευρωπαϊκής χώρας, ως μοναδικού στοιχείου επαλήθευσης της διαμορφούμενης τιμής, αντιβαίνει στην εκτεθείσα εξουσιοδοτική διάταξη. Τούτο διότι η διάταξη αυτή, ορίζοντας ότι για την επαλήθευση των τιμών όλων των αλλοδαπών φαρμάκων θα ερευνώνται, πέραν της τιμής της χώρας προέλευσης, "οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης", δεν επιτρέπει τη λήψη προς τούτο υπόψητης τιμής πώλησης σε μια μόνον ευρωπαϊκή χώρα, αφού με τον τρόπο αυτό αναιρούνται τα οριζόμενα κριτήρια κοστολόγησης, σε περίπτωση που, κατά συνεκτίμηση και αυτών, η εξευρισκόμενη τιμή υπερβαίνει τη χαμηλότερη ευρωπαϊκή. Επειδή, στην Α.Δ. 14/1989 "Τροποποίηση και νέα κωδικοποίηση Αγορανομικών Διατάξεων που εκδόθηκαν μέχρι και 16 Φεβρουαρίου 1989" (343 Β), όπως τροποποιήθηκε με τις Α.Δ. 19/1992 (απόφαση... Α3/2718/ Β) και 2/1996 (απόφαση... Α3/422/ Β), στο προοίμιο των οποίων μνημονεύονται, μεταξύ άλλων, το ν.δ. 96/1973 και το ν.δ. 136/1946 (Αγορανομικός Κώδικας) οριζόταν, στο άρθρο 437 ότι "Διαμόρφωση τιμών γενικά 1. Ανώτατη χονδρική τιμή των φαρμάκων είναι η τιμή πώλησης προς τους φαρμακοποιούς. Στην τιμή αυτή περιλαμβάνονται οι υπέρ τρίτων νομοθετημένες επιβαρύνσεις και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις ", στο άρθρο 438 ότι "Ποσοστά κέρδους 1. Για τους φαρμακεμπόρους ποσοστό μικτού κέρδους 7% για όλα τα φάρμακα, που υπολογίζεται πάνω στη χονδρική τιμή και παρέχεται ως υποχρεωτική έκπτωση....", στο άρθρο 440 ότι "Παρασκευαζόμενα και Συσκευαζόμενα φάρμακα 1. Για τη διαμόρφωση των τιμών των παρασκευαζομένων και συσκευαζομένων φαρμάκων λαμβάνονται υπόψη τα στοιχεία κόστους της επιχείρησης και του κλάδου εκτός από τα εξής: Το ανώτατο ποσοστό κέρδους ορίζεται σε 12,5% και υπολογίζεται στο συνολικό κόστος εκτός αποσβέσεων Για τη διαμόρφωση των τιμών των παρασκευαζομένων και συσκευαζομένων φαρμάκων δεν εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις περί κοστολογήσεως της Α.Δ. 14/ Η τιμή που προκύπτει με βάση τις διατάξεις του παρόντος άρθρου εγκρίνεται εφόσον δεν υπερβαίνει την

4 τιμή επαλήθευσης του άρθρου 442, με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου αναγνωρίζονται ειδικά έξοδα παραγωγής", στο άρθρο 441 ότι "Ετοιμα εισαγόμενα φάρμακα 1. Η χονδρική τιμή των ετοίμων εισαγομένων φαρμάκων καθορίζεται με βάση την προς χονδρέμπορο τιμή πώλησης στη χώρα προέλευσης μειωμένη κατά 7%. Στην τιμή αυτή προστίθεται το εισαγωγικό κέρδος 12,5% Η τιμή που προκύπτει εγκρίνεται εφόσον δεν υπερβαίνει την τιμή επαλήθευσης του άρθρου 442. Η αρμόδια Υπηρεσία θα ερευνά κάθε χρόνο και επί μία τριετία αν οι τιμές της χώρας προέλευσης ή της επαλήθευσης μειώθηκαν. 3. Δεν εγκρίνεται τιμή σε φάρμακο που δεν κυκλοφορεί στη χώρα προέλευσης ούτε σε καμία Ευρωπαϊκή Χώρα μέχρι να κυκλοφορήσει σε μία τουλάχιστον από τις χώρες αυτές" και στο άρθρο 442 ότι "Επαλήθευση τιμών φαρμάκων Για την επαλήθευση των τιμών που προκύπτουν με βάση τα άρθρα 440 και 441 ερευνώνται οι τιμές πώλησηςστις χώρες της Ευρώπης και λαμβάνεται η χαμηλότερη προς χονδρέμπορο τιμή πώλησης μειωμένη κατά 7%. Στην τιμή αυτή προστίθεται το εισαγωγικό κέρδος 12,5%, τα έξοδα εισαγωγής, οι υπέρ τρίτων νομοθετημένες επιβαρύνσεις και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις". Επειδή, στο άρθρο 1 της όμοιας Α.Δ. 6/1997 "Αντικατάσταση του αρ. 437 του κεφαλαίου 27 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης" (απόφαση... Α3/2264/ / ) οριζόταν ότι "1. Το άρθρο 437 του κεφαλαίου 27 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης αντικαθίσταται ως εξής: "Διαμόρφωση τιμών γενικά 1. Ανώτατη Χονδρική τιμή των φαρμάκων είναι η τιμή πώλησης προς τους φαρμακοποιούς. Στην τιμή αυτή συμπεριλαμβάνονται το κέρδος του φαρμακεμπόρου και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις ". 2. Το άρθρο 438 της 14/89 Α.Δ. αντικαθίσταται ως εξής: "Ποσοστά κέρδους 1. Για τους φαρμακεμπόρους ποσοστό μικτού κέρδους 8%, που υπολογίζεται πάνω στην καθαρή τιμή παραγωγού ήεισαγωγέα. Ως καθαρή τιμή νοείται η χονδρική τιμή μειωμένη κατά τις υποχρεωτικές εκπτώσεις. Το ως άνω ποσοστό κέρδους παρέχεται ως υποχρεωτική έκπτωση "...4. Στην παράγραφο 1 του άρθρου 440 της 14/89 Α.Δ. η φράση "τα στοιχεία κόστους της επιχείρησης και του κλάδου" αντικαθίσταται ως εξής: "τα σχετικά στοιχεία κόστους". 5. Η παράγραφος 2 του άρθρου 440 της 14/89 Α.Δ. αντικαθίσταται ως εξής: "2. Το ανώτατο ποσοστό κέρδους ορίζεται σε 8,5% και υπολογίζεται στο συνολικό κόστος εκτός αποσβέσεων...". 6. Η παράγραφος 1 του άρθρου 441 της 14/89 Α.Δ. αντικαθίσταται ως εξής: "1. Η χονδρική τιμή των ετοίμων εισαγομένων φαρμάκων καθορίζεται με βάση την προς χονδρέμπορο τιμή πώλησης στη χώρα

5 προέλευσης, στην οποία προστίθενται τα έξοδα εισαγωγής και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις...". 7. Το άρθρο 442 της 14/89 Α.Δ. αντικαθίσταται ως εξής: "Για την επαλήθευση των τιμών που προκύπτουν με βάση τα άρθρα 440 και 441, ερευνώνται οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης, που κυκλοφορεί το φάρμακο και λαμβάνεται η χαμηλότερη προς χονδρέμπορο τιμή πώλησης στην οποία προστίθενται τα έξοδα εισαγωγής και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις" ". Εξάλλου, στην παρ. 1 του άρθρου 2 της ίδιας αποφάσεως ορίσθηκε ότι "Με βάση την ισχύουσα Α.Δ. και τις ανωτέρω τροποποιήσεις θα πραγματοποιηθεί ο επανακαθορισμός των τιμών όλων των φαρμάκων. Η τιμή κοστολογίου θα εφαρμόζεται εφόσον είναι χαμηλότερη της τιμής της φθηνότερης ευρωπαϊκής χώρας και υψηλότερη της ισχύουσας (προσαρμοσμένης στις νέες υπέρ τρίτων νομοθετημένες επιβαρύνσεις). Η τιμή κοστολογίου δεν θα εφαρμόζεται όταν είναι χαμηλότερη της προσαρμοσμένηςκατά τα ανωτέρω ισχύουσας και εφόσον αυτή είναι ήδη χαμηλότερη της τιμήςτης φθηνότερης χώρας. Στην περίπτωση αυτή παραμένει η ισχύουσα τιμή προσαρμοσμένη στις νέες υπέρ τρίτων νομοθετημένες επιβαρύνσεις". Εξάλλου, στο άρθρο 1 της όμοιας Α.Δ. 7/1997 "Αντικατάσταση των παρ. 2 και 3 του άρθρο 437 του κεφ. 27 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης" (απόφαση... Α3/2830/ Β) ορίζεται ότι " Η παράγραφος 3 του άρθρου 441 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης αντικαθίσταται ως εξής: "3. Δεν εγκρίνεται τιμή σε φάρμακο που δεν κυκλοφορεί τουλάχιστον σε δύο ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων σε μία πρέπει να εφαρμόζεται έλεγχος τιμών. Εξαιρούνται τα, κατά την κρίση του... ή του..., απολύτως απαραίτητα για τη δημόσια υγεία φάρμακα, τα οποία θα πρέπει να κυκλοφορούν στη χώρα προέλευσης ή έστω σε μία ευρωπαϊκή χώρα" Στο άρθρο 442 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης προστίθεται η εξής φράση: "Εξαιρούνται τα κατά την κρίση του... ή του... απολύτως αναγκαία για τη δημόσια υγεία φάρμακα" ". Επειδή, από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι, μετά την έκδοση της Α.Δ. 6/1997 και τον επιβαλλόμενο επανακαθορισμό των τιμών, η τιμή πώλησης οποιουδήποτε φαρμάκου από τα περιλαμβανόμενα στα άρθρα 440 και 441 της 14/1989, δηλ. είτε πρόκειται για φάρμακο παρασκευαζόμενο και συσκευαζόμενο στην Ελλάδα, είτε εισαγόμενο, δεν μπορούσε πάντως να είναι ανώτερη από τη χαμηλότερη αντίστοιχη τιμή σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία αυτό κυκλοφορεί (προσαυξημένη με τα έξοδα εισαγωγής και τις υποχρεωτικές εκπτώσεις). Με το περιεχόμενο όμως αυτό, οι διατάξεις της παρ. 7 του Α.Δ.

6 άρθρου 1 και της παρ. 1 του άρθρου 2 της αποφάσεως αυτής κρίθηκαν, με την ανωτέρω απόφαση του Δικαστηρίου, ότι θεσπίσθηκαν κατά παράβαση της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 17 παρ. 2 του ν.δ. 96/1973, όπως η διάταξη αυτή πρέπει να ερμηνευθεί σε συνδυασμό με τα οριζόμενα στην περίπτ. δ της παρ. 5 του ίδιου άρθρου, και, για τον λόγο αυτό, ακυρώθηκαν. Επειδή, στην παρ. 3 του άρθρου 1 της ανωτέρω Α.Δ. 3/2000 [όπως η παρ. αυτή τροποποιήθηκε με την με την παρ. 2 του άρθρου 1 της Α.Δ. 9/2001 (απόφαση... Α3/6023/ Β), η οποία εκδόθηκε με βάση τις ίδιες, με την Α.Δ. 6/1997, διατάξεις, ορίζεται ότι "Το άρθρο 442 της 14/89 Αγορανομικής Διάταξης αντικαθίσταται ως εξής: "Επαλήθευση τιμών φαρμάκων Για την επαλήθευση των τιμών που προκύπτουν με βάση τα άρθρα 440 και 441, ερευνώνται οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης, που κυκλοφορεί το φάρμακο και λαμβάνεται η χαμηλότερη προς χονδρέμπορο τιμή πώλησης στην οποία προστίθενται τα έξοδα εισαγωγής και οι υποχρεωτικές εκπτώσεις. Η αρμόδια Υπηρεσία θα ερευνά κάθε χρόνο αν οι τιμές επαλήθευσης μειώθηκαν. Εξαιρούνται τα, κατά την κρίση του... ή του..., απολύτως απαραίτητα για τη δημόσια υγεία φάρμακα". Επειδή, προβάλλεται ότι το δελτίο τιμών 3/2001 είναι μη νόμιμο, διότι, κατά παράβαση του δεδικασμένου που απορρέει από την ανωτέρω 3523/2001 απόφαση του Δικαστηρίου, στηρίζεται στις ακυρωθείσες διατάξεις της Α.Δ. 6/1997, ενώ έπρεπε να στηριχθεί στις αντίστοιχες διατάξεις της προγενέστερης Α.Δ. 19/1992 (απόφαση... Α3/2718/ Β), οι οποίες, μετά την ακυρωτική αυτή απόφαση, επανήλθαν σε ισχύ. Ο λόγος όμως αυτός είναι απορριπτέος, προεχόντως διότι προϋποθέτει ότι το εν λόγω δελτίο τιμών στηρίζεται στην Α.Δ. 6/1997, ενώ το δελτίο αυτό, όπως αναγράφεται στην παρ. 7 του προοιμίου του (βλ. και απόψεις της Διοικήσεως), στηρίζεται στην Α.Δ. 14/1989 "όπως τροποποιήθηκε και ισχύει", δηλ. όπως αυτή τροποποιήθηκε με την μεταγενέστερη Α.Δ. 3/2000. Επειδή, η ανωτέρω ρύθμιση της παρ. 3 του άρθρου 1 της Α.Δ. 3/2000, ταυτόσημη, κατά το ουσιώδες της μέρος, με την ήδη ακυρωθείσα ρύθμιση της παρ. 7 του άρθρου 1 της Α.Δ. 6/1997, είναι ομοίως μη νόμιμη, διότι έχει, ενόψει των προεκτεθέντων, θεσπισθεί (όπως και η ακυρωθείσα) κατά παράβαση της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 17 παρ. 2 του ν.δ. 96/1973. Επομένως, το προσβαλλόμενο με την πρώτη αίτηση δελτίο τιμών 3/2001, το οποίο στηρίζεται στην αγορανομική αυτή διάταξη, είναι μη νόμιμο και θα έπρεπε

7 να ακυρωθεί ως προς τα ανωτέρω 61 φάρμακα, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα, ενόψει δε της ακυρώσεως αυτής θα έπρεπε, όπως έχει ομοίως εκτεθεί, να ακυρωθεί και το προσβαλλόμενο με την δεύτερη αίτηση 4/2001 δελτίο τιμών, ως προς τα ίδια φάρμακα. Επειδή, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, από τις διατάξεις των άρθρων 43 παρ. 2 και 44 παρ. 1 του Συντάγματος, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 26, 73 επ. και 95 παρ. 1 αυτού, συνάγεται ότι κανόνας δικαίου τιθέμενος από όργανα της εκτελεστικής εξουσίας κατά παράβαση των διατάξεων αυτών είναι ανίσχυρος και δεν μπορεί, υπό τη μορφή του αυτή, να ισχυροποιηθεί ούτε με την αναδρομική κύρωσή του με νόμο. Συνεπώς, νόμος, ο οποίος κυρώνει αναδρομικώς υπουργική απόφαση που εκδόθηκε χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση ή καθ` υπέρβαση αυτής, καθώς επίσης και όταν αυτή αφορά θέματα που εξαιρούνται της νομοθετικής εξουσιοδότησης, είναι ανίσχυρος κατά το μέρος που ισχυροποιεί αναδρομικώς τον κατά παράβαση του Συντάγματος τεθέντα με αυτήν κανόνα δικαίου, χωρίς να θίγεται πάντως η ισχύς του για το μέλλον, η υπουργική δε αυτή απόφαση δεν αποκτά, με την κατά τα ανωτέρω αντισυνταγματική κύρωσή της, ισχύ τυπικού νόμου (βλ. ΣτΕ 4671/1998, Ολ., /1991, Ολ. κ.ά.). Το αυτό ισχύει και όταν ο αναδρομικός νόμος δεν κυρώνει μεν την υπουργική αυτή απόφαση, αλλά θεσπίζει εξουσιοδοτική διάταξη ή τροποποιεί την ήδη υφισταμένη, με τρόπο ώστε η υπουργική απόφαση, η οποία έχει εκδοθεί χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση ή καθ` υπέρβαση αυτής, να στηρίζεται πλέον σε νομοθετική εξουσιοδότηση (βλ. ΣτΕ 2466/1999). Περαιτέρω, δεν έχει εν πάση περιπτώσει νόμιμο έρεισμα ατομική διοικητική πράξη που εκδόθηκε με βάση ανίσχυρη κατά τα ανωτέρω κανονιστική απόφαση, πριν από τη δημοσίευση του νόμου που κυρώνει αναδρομικά την κανονιστική αυτή απόφαση (βλ. ΣτΕ 2961/2000, 822/1995 κ.ά.). Ενόψει της νομολογίας αυτής, κατά τη γνώμη του Τμήματος, νόμος, ο οποίος κυρώνει αναδρομικά κανονιστική υπουργική απόφαση που έχει μεν εκδοθεί με βάση νομοθετική εξουσιοδότηση, αλλά κατά παράβαση αυτής, είναι κατ` αρχήν ισχυρός και ως προς την αναδρομική του ισχύ, που ανατρέχει στον χρόνο δημοσιεύσεως της κυρουμένης αποφάσεως, η αναδρομική όμως αυτή ισχύς δεν καταλαμβάνει εκκρεμείς δίκες, στις οποίεςτο κύρος της κανονιστικής αυτής αποφάσεως ελέγχεται είτε ευθέως είτε παρεμπιπτόντως, επ` ευκαιρία προσβολής ατομικής πράξεως στηριζομένης σε αυτήν, αφού τούτο θα συνιστούσε ανεπίτρεπτη επέμβαση του νομοθέτη στιςεν λόγω δίκες, κατά παράβαση των

8 άρθρων 4 παρ. 1, 20 παρ. 1 και 26 του Συντάγματος, με τα οποία κατοχυρώνεται αντιστοίχως η αρχή της ισότητας των πολιτών έναντι του νόμου, το δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας και η αρχή της διακρίσεως των εξουσιών. Το αυτό δε ισχύει, σε σχέση με τις εκκρεμείς, κατά τα προεκτεθέντα, δίκες, και όταν ο αναδρομικός νόμος δεν κυρώνει μεν ευθέως την κανονιστική απόφαση, η οποία έχει εκδοθεί κατά παράβαση νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως, αλλ` εισάγει πάγια ρύθμιση, με την οποία τροποποιείται αναδρομικά η νομοθετική εξουσιοδότηση, ή εισάγεται ή τροποποιείται άλλη διάταξη, με τρόπο ώστε η κανονιστική απόφαση να ευρίσκεται πλέον εντός των ορίων της εξουσιοδοτήσεώς της, και επομένως η εν λόγω ρύθμιση δεν καταλαμβάνει και τις εκκρεμείς δίκες. Επειδή, στο άρθρο 45 παρ. 11 του ν. 2992/2002 (54 Α) ορίζεται ότι "Οι διατάξεις των περιπτώσεων γ` και δ` της παραγράφου 6 του άρθρου 9 του Ν. 1965/1991, όπως η περίπτωση δ` έχει αντικατασταθεί με το άρθρο 90 του Ν. 1969/1991, αντικαθίστανται ως εξής: "γ)... δ) Για την επαλήθευση των τιμών όλων των φαρμάκων (παρασκευαζομένων, συσκευαζομένων και εισαγομένων) ερευνώνται οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης και τη χώρα προέλευσης και λαμβάνεται υπόψη η χαμηλότερη από τις τιμές αυτές". Η ισχύς της παρούσης παραγράφου αρχίζει από την ". Με βάση τη νέα αυτή ανωτέρω Α.Δ. 3/2000 δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ότι έχει ενέχει παράβαση της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 17 παρ. 2 του ν.δ. 96/1973, κατά το μέρος που με αυτήν ορίζεται ότι για την επαλήθευση των τιμών των φαρμάκων ερευνώνται οι τιμές πώλησης στις χώρες της Ευρώπης και τη χώρα προέλευσης και λαμβάνεται υπόψη η χαμηλότερη από τις τιμές αυτές, αφού το κριτήριο αυτό προβλέπεται πλέον από τον ίδιο τον νόμο, του οποίου η ισχύς, κατά τα ανωτέρω, ανατρέχει στον χρόνο δημοσιεύσεως της Α.Δ. 6/1997. Ενόψει όμως του ότι ο ν. 2992/2002 δημοσιεύθηκε στις , δηλ. μετά την άσκηση της πρώτης αιτήσεως ( ), η αναδρομική του ρύθμιση δεν καταλαμβάνει, σύμφωνα με τα εκτεθέντα σε προηγούμενη σκέψη, την παρούσα δίκη. Επειδή, ανεξάρτητα από τα εκτεθέντα στις προηγούμενες σκέψεις, κατά τη γνώμη του Τμήματος, λαμβανομένου εν προκειμένω υπόψη ότι α) με την ανωτέρω 3523/2001 απόφαση του Δικαστηρίου, η παρ. 7 του άρθρου 1 της Α.Δ. 6/1997, ταυτόσημη, κατά το ουσιώδες της μέρος, με την παρ. 3 του άρθρου 1 της Α.Δ. 3/2000, ακυρώθηκε, ως εκδοθείσα κατά παράβαση της εξουσιοδοτικής διατάξεως του άρθρου 19 παρ. 5 περίπτ. δ του ν.δ. 96/1973, όπως ίσχυε, β) ότι η ρύθμιση, η

9 ουσιαστική ισχύς του άρθρου 45 παρ. 11 του ν. 2992/2002, με την οποία αντικαθίσταται η επίμαχη περίπτ. δ της παρ. 5 του άρθρου 19 του ν.δ. 96/1973, ανατρέχει στον χρόνο δημοσίευσης της εν μέρει ακυρωθείσης Α.Δ. ( ), γ) ότι με την απόφαση της Επιτροπής Αναστολών 11/2002, η οποία εκδόθηκε στις , κρίθηκε ως προδήλως βάσιμος ο λόγος ακυρώσεως περί παραβάσεως εξουσιοδοτήσεως κατά τη θέσπιση της διατάξεως αυτής της Α.Δ. 3/2000, δ) ότι, ναι μεν κατά τη σχετική εισηγητική έκθεση, "η ρύθμιση κρίνεται αναγκαία επειδή προέκυψαν αμφισβητήσεις κατά την διαδικασία καθορισμού της τιμής των φαρμάκων", όμως, με τη ρύθμιση αυτή δεν αντιμετωπίζεται ασάφεια ή κενό της έως τότε ισχύουσας νομοθεσίας, αλλά τροποποιείται ρητή διάταξη αυτής και ε) ότι ο εν λόγω νόμος δημοσιεύθηκε 12 ημέρες πριν από την εκδίκαση των κρινομένων αιτήσεων, συνάγεται ότι η εφαρμογή της νέας αυτής διατάξεως στην παρούσα δίκη θα συνιστούσε ανεπίτρεπτη, κατά τα άρθρα 4 παρ παρ. 1 και 26 του Συντάγματος, επέμβαση του νομοθέτη στη δίκη αυτή (πρβλ. ΣτΕ 1180/2001, 4510/1996, ΑΠ 4/1989, 535/1958 κ.ά.). Συνεπώς κατά τη γνώμη αυτή, η εν λόγω διάταξη δεν εφαρμόζεται και εξ αυτού του λόγου στην παρούσα δίκη. Επειδή, στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζεται ότι "Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη". Η διάταξη αυτή προστατεύει την ελευθερία της οικονομικής δραστηριότητας, στην οποία περιλαμβάνεται και η ελευθερία ασκήσεως του εμπορίου και αποβλέπει, μεταξύ άλλων, στη διασφάλιση της ελεύθερης οικονομικής λειτουργίας των επιχειρήσεων, ώστε να μπορούν αυτές να εργάζονται κερδοσκοπικώς στα πλαίσια της ανταγωνιστικής αγοράς. Και ναι μεν η εν λόγω διάταξη δεν αποκλείει στον κοινό νομοθέτη, ή, κατ` εξουσιοδότηση τούτου, στη Διοίκηση, να θεσπίζει περιορισμούς της ελευθερίας αυτής για λόγους δημοσίου συμφέροντος, οι περιορισμοί όμως αυτοί δεν επιτρέπεται να καθιστούν πράγματι αδύνατη ή ουσιωδώς δυσχερή την πραγματοποίηση και των θεμιτών σκοπών της επιχειρηματικής δραστηριότητας, από τους οποίους εξαρτάται η επιβίωση ης επιχειρήσεως ως οικονομικής μονάδας. Ειδικώς τα αγορανομικά μέτρα, τα οποία προβλέπονται στον Αγορανομικό Κώδικα ή σε άλλες διατάξεις, στα οποία περιλαμβάνεται η ρύθμιση των τιμών των αγαθών προς προστασία του

10 καταναλωτικού κοινού, συνιστούν θεμιτούς κατ` αρχήν περιορισμούς στην άσκηση του εμπορίου, εφόσον όμως δεν παρεμποδίζουν ουσιωδώς την οικονομική λειτουργία της επιχειρήσεως 3λ. ΣτΕ 1686/2002 και 3624/2001, 362, 3100/1989, 2998/1988. Ολ., 370/1985,3003/1983 και 2112/1963, Ολ.). Επειδή, στο άρθρο 1 παρ. 1 του Αγορανομικού Κώδικα (ν.δ. 36/ Α), όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 6 και 7 του ν. 802/1978 (121 Α), ορίζεται ότι "1. Δι` αγορανομικών διατάξεων, εκδιδομένων υπό του υπουργού Εφοδιασμού δύνανται να ρυθμίζωνται γενικώς μεν παν μέτρον διά τον κανονισμόν των τιμών αντικειμένων και παροχών παντός είδους, ως και διά την επάρκειαν ειδών βιοτικών αναγκών, ιδία δε: α)... δ) Αι ανώταται τιμαί, το ποσοστιαίον κέρδος ή το τοιούτον εκπεφρασμένον εις απολύτους μονάδας (δραχμικόν κέρδος), επί πωλήσεως χονδρικής και λιανικής, αντικειμένων βιοτικών αναγκών... ιστ) Αι ανώταται τιμαί, το ποσοστιαίον κέρδος ή το τοιούτον εκπεφρασμένον εις απολύτους μονάδας (δραχμικόν κέρδος) επί πωλήσεως χονδρικής ή λιανικής αντικειμένων βιοτικών αναγκών ή αι ανώταται τιμαί παροχής υπηρεσιών, κατά κλάδους ομοειδών επιχειρήσεων, τούτων συναγομένων βάσει των εφαρμοσθεισών υπ` αυτών τούτων των επιχειρήσεων, κατά περίπτωσιν, τιμών κατά προγενέστερον της εκδηλώσεως του ρυθμιστικού μέτρου χρονlκόν διάστημα". Εξάλλου, σύμφωνα με τις παρατεθείσες σε προηγούμενη σκέψη διατάξεις του άρθρου 17 παρ. 1 και 2 του ν.δ. 96/1973, επιτρέπεται ο καθορισμός ανώτατων τιμών στα φάρμακα, με βάση αγορανομικές διατάξεις που θα καθορίζουν τα στοιχεία του κόστους, το ύψος τους και τον τρόπο διαμόρφωσης των τιμών αυτών. Από τις διατάξεις αυτές, ερμηνευόμενες στα πλαίσια του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, συνάγεται ότι η αγορανομικά καθοριζόμενη ανώτατη τιμή πώλησης φαρμάκου όχι μόνο δεν μπορεί να είναι κατώτερη του κόστους παραγωγής ορθολογικώς οργανωμένης επιχειρήσεως στον κλάδο αυτό παραγωγής, όπως το κόστος αυτό διαμορφώνεται υπό συγκεκριμένες, από άποψη τόπου και χρόνου, οικονομικοτεχνικές συνθήκες, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει και εύλογο, επίσης από ορθολογικώς οργανωμένη επιχείρηση προσδοκώμενο ποσοστό κέρδους. Συνεπώς, τυχόν θεσπιζόμενα κριτήρια κοστολόγησης και επαλήθευσης των τιμών των

11 φαρμάκων, βάσει των οποίων ορίζεται η ανώτατη τιμή πώλησης αυτών, πρέπει, για να είναι συνταγματικώς ανεκτά, να οδηγούν στην εξεύρεση του κόστους των φαρμάκων υπό την προεκτεθείσα έννοια, επί του οποίου θα υπολογισθεί το αγορανομικά καθοριζόμενο ποσοστό κέρδους. 19. Επειδή, με την ανωτέρω διάταξη του άρθρου 45 παρ. 11 του ν. 2992/2002, σε συνδυασμό και με τις εκτεθείσες διατάξεις της Α.Δ. 14/1989, εισάγεται σύστημα επαλήθευσης των τιμών των φαρμάκων, με βάση το οποίο ως ανώτατη τιμή πώλησης φαρμάκου στην Ελλάδα ορίζεται η χαμηλότερη τιμή πώλησης του φαρμάκου αυτού σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα. Συνεπώς, αν το κόστος του φαρμάκου, όπως αυτό εξευρίσκεται σύμφωνα με το άρθρο 440 της αγορανομικής αυτής διάταξης, ή η τιμή πώλησης προς τον χονδρέμπορο στη χώρα προέλευσης, σύμφωνα με το άρθρο 441, δεν υπερβαίνει την τιμή αυτή επαλήθευσης, η χονδρική τιμή του φαρμάκου θα καθορισθεί με βάση το κόστος ή την τιμή αυτή, άλλως ως τιμή του φαρμάκου θα ορισθεί η τιμή επαλήθευσης. Με το σύστημα όμως αυτό δεν γίνεται πραγματική επαλήθευση της τιμής του φαρμάκου, εξεύρεση δηλ. του πραγματικού του κόστους ή της πραγματικής τιμής πώλησής τους προς τον χονδρέμπορο, επί των οποίων και μόνο επιτρέπεται να ορισθεί ανώτατο περιθώριο κέρδους, αλλά καθορίζεται, εμμέσως, η τιμή του, με παραπομπή στη χαμηλότερη τιμή πώλησής του σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η παραπομπή όμως αυτή στην χαμηλότερη ευρωπαϊκή τιμή δεν αποτελεί πρόσφορο, υπό την ανωτέρω συνταγματική έννοια, κριτήριο καθορισμού ανώτατης τιμής, αφού στηριζόμενη στο πλάσμα ότι η χονδρεμπορική τιμή φαρμάκου σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα είναι, ανεξάρτητα από τις επί μέρους συνθήκες εμπορίας (όπως π.χ. μέγεθος πληθυσμού, από το οποίο εξαρτάται το εύρος της εσωτερικής αγοράς, προς το οποίο συναρτάται η δυνατότητα πραγματοποιήσεως σ` αυτήν οικονομιών κλίμακας, πολιτική τιμών της κάθε φαρμακοβιομηχανίας, ζήτηση του συγκεκριμένου φαρμάκου κ.λπ.) ίδια, οδηγεί ενδεχομένως σε αντισυνταγματικό καθορισμό ανώτατης τιμής φαρμάκου, δηλ. Καθορισμό κάτω του κόστους παραγωγής

12 ή εμπορίας αυτού. Τέτοιος εξάλλου καθορισμός τιμής σε επίπεδα κάτω του κόστους ενδέχεται να οδηγήσει σε αδυναμία εισαγωγής (με την εξαίρεση των απολύτως απαραίτητων, για τα οποία υπάρχει, κατά τα ανωτέρω, νομοθετική πρόβλεψη) φαρμάκων στη χώρα και βλάβη της υγείας των πολιτών, κατά παραβίαση του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος. Ενόψει αυτών, η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 45 παρ. 11 του ν. 2992/2002, ανεξάρτητα από την κατά τα προεκτεθέντα μη εφαρμογή της στην παρούσα δίκη, προσκρούει οπωσδήποτε στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος, όπως βασίμως προβάλλεται, καθ` ερμηνείαν των κρινομένων αιτήσεων. Επειδή, το ζήτημα της συνταγματικότητας του άρθρου 45 παρ. 11 του ν. 2992/2002, υπό τις προεκτεθείσες τρεις εκδοχές, πρέπει να παραπεμφθεί στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 100 του Συντάγματος, η οποία προστέθηκε με το από Ψήφισμα της Ζ` Αναθεωρητικής Βουλής (84 Α), με εισηγητή τον Σύμβουλο Π. Κοτσώνη. Διά ταύτα Παραπέμπει το ζήτημα στην Ολομέλεια και ορίζει εισηγητή τον Σύμβουλο Π. Κοτσώνη.» Περίληψη: Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων άσκησε αίτηση ακυρώσεως προκειμένου να ακυρωθεί απόφαση του δελτίου τιμών φαρμάκων του, με το οποίο καθορίσθηκαν, οι ανώτατες τιμές ορισμένων φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης. Ο αγορανομικός έλεγχος των τιμών των φαρμάκων καθορίζεται με κανονιστικές πράξεις της διοίκησης. Η διάταξη του άρθρου 45 του Ν. 2992/2002 κρίθηκε ότι δεν πρέπει να εφαρμοστεί στην παρούσα δίκη, γιατί αναδρομικός νόμος ο οποίος δεν κυρώνει μεν υπουργική απόφαση αλλά θεσπίζει εξουσιοδοτική διάταξη ή τροποποιεί την ήδη υφιστάμενη, με τρόπο ώστε η υπουργική απόφαση που έχει εκδοθεί χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση ή καθ υπέρβαση αυτής να στηρίζεται πλέον σε νομοθετική εξουσιοδότηση, αντίκειται στο Σύνταγμα.

13 Επίσης όπως συνάγεται από τη σύμφωνη με το άρθρο 5 παρ.1 του Συντάγματος ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 17 παρ.1 και 2 του ν.δ. 96/1973, η αγορανομικά καθοριζόμενη ανώτατη τιμή πώλησης φαρμάκου όχι μόνο δεν μπορεί να είναι κατώτερη του κόστους παραγωγής ορθολογικώς οργανωμένης επιχείρησης στον κλάδο αυτό παραγωγής, αλλά πρέπει να περιλαμβάνει και εύλογο ποσοστό κέρδους. Η παραπομπή στη χαμηλότερη ευρωπαϊκή τιμή δεν αποτελεί πρόσφορο κριτήριο καθορισμού ανώτατης τιμής των φαρμάκων. Επομένως η διάταξη του άρθρου 45 του Ν. 2992/2002 αντίκειται στη συνταγματική αρχή της οικονομικής ελευθερίας κατ άρθρο 5 του Συντάγματος λόγω καθορισμού των τιμών των φαρμάκων με παραπομπή στη χαμηλότερη τιμή πώλησης σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και ενδεχομένως σε τιμή κάτω του κόστους. Επιπλέον, ο καθορισμός της τιμής των φαρμάκων σε επίπεδα κάτω του κόστους πιθανόν να επιφέρει βλάβη της υγείας των πολιτών κατά παράβαση του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος. Η υπόθεση παραπέμπεται στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου. Σχολιασμός: Στο κοινωνικό κράτος η ατομική ελευθερία είναι δυνατόν να υποστεί σημαντικούς περιορισμούς χάριν του δημοσίου συμφέροντος. Οι περιορισμοί αυτοί ωστόσο δεν είναι δυνατόν να παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας ή τον πυρήνα των ατομικών δικαιωμάτων. Το δημόσιο ή κοινωνικό συμφέρον εξάλλου δεν υπερισχύει a priori της ατομικής ελευθερίας. Αντίθετα, η υπερίσχυσή του πρέπει να είναι το αποτέλεσμα in concreto στάθμισης μεταξύ των διακυβευόμενων συμφερόντων. Τούτο επιβάλλει η σύνθετη αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου. Στην παρούσα απόφαση επιχειρείται η οριοθέτηση των περιορισμών που συνεπάγεται για την επιχειρηματική ελευθερία ο αγορανομικός καθορισμός της ανώτατης τιμής των φαρμάκων. Το δικαστήριο προβαίνει σε μια σύμφωνη με το άρθρο 5 παρ. 1 του Σ. ερμηνεία των επίμαχων νομοθετικών διατάξεων, προκειμένου να καταλήξει στην κρίση, ότι η ανώτατη αυτή τιμή των φαρμάκων δεν μπορεί να είναι μικρότερη του κόστους ενώ πρέπει να περιλαμβάνει και «εύλογο ποσοστό κέρδους». Είναι άλλωστε σαφές ότι οποιαδήποτε άλλη λύση θα οδηγούσε ενόψει της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου και του συστήματος της ελεύθερης οικονομίας που προβλέπει το Σύνταγμα, σε ανεπίτρεπτο περιορισμό της επιχειρηματικής ελευθερίας.

14 Αν και το δικαστήριο εφαρμόζει την αρχή της αναλογικότητας δεν αναφέρεται καθόλου σε αυτήν. Περιορίζεται απλώς στην κρίση ότι ο καθορισμός της ανώτατης τιμής των φαρμάκων κάτω του κόστους είναι αντισυνταγματικός. Στις σχετικές σταθμίσεις που πραγματοποιεί το δικαστήριο εισέρχεται το δικαίωμα στην προστασία της υγείας. Το κοινωνικό αυτό δικαίωμα που κατοχυρώνεται στο άρθρο 21 παρ.3 του Σ. λειτουργεί εν προκειμένω συναγωνιστικά με την επιχειρηματική ελευθερία. Πράγματι η επίκληση του κοινωνικού δικαιώματος στην υγεία πραγματοποιείται στην περίπτωση αυτή για να ενισχύσει την κρίση του δικαστηρίου περί αντισυνταγματικότητας του καθορισμού ανώτατης τιμής των φαρμάκων κάτω του κόστους. Ένας τέτοιος καθορισμός θα οδηγούσε σε αδυναμία εισαγωγής φαρμάκων και σε σημαντικές ελλείψεις τους από την αγορά γεγονός που θα είχε επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών κατά παραβίαση του άρθρου 21 παρ.3 του Σ. Εξάλλου ο καθορισμός της ανώτατης τιμής των φαρμάκων κάτω του κόστους θίγει όχι μόνο το κοινωνικό αλλά και το καθιερωμένο πλέον με την Αναθεώρηση του 2001, ατομικό δικαίωμα στην υγεία του άρθρου 5 παρ. 5 του Συντάγματος. Αριθμός 1511/2003 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ Ε «Με την αίτηση αυτή η αιτούσα Κοινότητα επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ αριθμ. 882/ απόφαση του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Αττικής επί της προσφυγής των..και.. κατά της υπ αριθμ. 3261/ απόφασης του Νομάρχη Ανατολικής Αττικής. 1. Επειδή η κρινόμενη αίτηση ασκείται κατά νόμον χωρίς την καταβολή παραβόλου. 2. Επειδή με το από πρακτικό της, η Επιτροπή του άρθρου 5 του Ν. 604/1977 διατύπωσε ομόφωνα τη σύμφωνη γνωμοδότησή της να χορηγηθή στους και.. άδεια ιδρύσεως ενδιαιτήματος μικρών ζώων, την οποία είχαν ζητήσει με την κατατεθείσα στη Νομαρχία Ανατολικής

15 Αττικής με αριθμό πρωτοκόλλου 2652/ αίτησή τους. Την έγκριση δε της ιδρύσεως εισηγήθηκε εν συνεχεία προς το Νομάρχη Ανατολικής Αττικής και η Διεύθυνση Κτηνιατρικής και Αλιείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοικήσεως Ανατολικής Αττικής. Εν τούτοις με την 3261/ απόφασή του ο Νομάρχης Ανατολικής Αττικής "απέρριψε" την ανωτέρω εισήγηση. Κατά της αποφάσεώς του αυτής οι ανωτέρω προσέφυγαν ενώπιον του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής, ο οποίος με την 882/ απόφασή του έκανε δεκτή την προσφυγή τους και ακύρωσε την προαναφερόμενη νομαρχιακή απόφαση. Με την κρινόμενη αίτησή της η Κοινότητα Γραμματικού ζητεί την ακύρωση της ανωτέρω αποφάσεως του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Αττικής. 3. Επειδή με την παρ. 1 του άρθρ. 5 του π.δ/τος 361/2001 (ΦΕΚ 244 Α ), ορίζεται ότι : "Στο Ε Τμήμα υπάγονται τα ένδικα βοηθήματα και μέσα που αφορούν διαφορές οι οποίες προκύπτουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας για : α)... την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, των δασών και δασικών εκτάσεων, των υδάτων, της αυτοφυούς χλωρίδας και της άγριας πανίδας, ε)... την πολεοδομία...". Ως νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος ή την πολεοδομία κατά τη διάταξη αυτή, νοείται είτε αυτοτελές νομοθέτημα το οποίο αποσκοπεί στην προστασία του περιβάλλοντος ή την πολεοδόμηση των οικισμών της χώρας είτε διατάξεις που έχουν τους αυτούς σκοπούς και αποτελούν αυτοτελές κεφάλαιο περιλαμβανόμενο σε νομοθέτημα που ρυθμίζει άλλα θέματα (πρβλ. ΣτΕ 4673/1996). 4. Επειδή εν προκειμένω η προσβαλλόμενη απόφαση εκδόθηκε κατ επίκληση του Ν. 607/1977 "Περί ιδρύσεως και λειτουργίας Ιδιωτικών Ιατρείων, Κλινικών και Ενδιαιτημάτων Ζώων" (ΦΕΚ 163 Α ) και του Π.Δ/τος 463/1978 "Περί των όρων και προϋποθέσεων ιδρύσεως και λειτουργίας ιδιωτικών ιατρείων, κλινικών και ενδιαιτημάτων ζώων, καθορισμού υποχρεώσεων Κτηνιάτρων και τηρουμένων βιβλίων"

16 (ΦΕΚ 96 Α ). Με το Ν. 607/1977 ορίζεται ότι : "Τα εν τω Κράτει λειτουργούντα... ενδιαιτήματα ζώων ως και έτερα ιδρύματα σκοπούντα την πρόληψιν ή την θεραπείαν των λοιμωδών ή άλλων νόσων των ζώων... διατελούν υπό τον έλεγχον του κράτους, ασκούμενου υπό του Υπουργείου Γεωργίας" (άρθρο 1), ότι " Οπου εν τω παρόντι αναφέρεται : Ενδιαίτημα ζώων, νοείται ειδικόν οίκημα, εις το οποίον παρέχεται επ αμοιβή ή μη τροφή, κατοικία, περιποίησις και παρακολούθησις, εις υγιή ή εν αναρρώσει ζώα. 4. Μικρά ζώα νοούνται οι κύνες, αι γαλαί, οι κόνικλοι, τα διακοσμητικά και ωδικά πτηνά και γενικώς τα μικρά οικιακά ζώα συντροφίας" (άρθρο 2), ότι "1. Τα ενδιαιτήματα ζώων διακρίνονται εις κατηγορίας ως κάτωθι : α)... ε) Ενδιαιτήματα μικρών ζώων. 2. Διά Προεδρικού Διατάγματος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Γεωργίας ορίζονται οι όροι και αι προϋποθέσεις ιδρύσεως των εν παρ. 1 καταστημάτων, το απαιτούμενον δι έκαστον τούτων επιστημονικόν προσωπικόν, η απαιτουμένη έκτασις και οι επί μέρους χώροι αυτών, τα απαραίτητα όργανα και σκεύη διά την κανονικήν λειτουργίαν αυτών τηρουμένων των εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων περί προστασίας δημοσίας υγείας ως και πάσα σχετική λεπτομέρεια εφαρμογής του παρόντος άρθρου (άρθρο 3) και ότι : "1. Τα... ενδιαιτήματα ζώων ιδρύονται υπό φυσικών ή νομικών προσώπων. 2. Διά την ίδρυσιν των εν τη προηγουμένη παραγράφω αναφερομένων καταστημάτων... απαιτείται άδεια του οικείου Νομάρχου, εκδιδομένη τη εισηγήσει της αρμοδίας κτηνιατριακής υπηρεσίας και μετά σύμφωνον γνώμην της Επιτροπής του άρθρου 5" (άρθρο 4). Εξ άλλου, με το μεν άρθρο 2 του κατ εξουσιοδότηση της ανωτέρω διατάξεως της παρ. 2 του άρθρου 3 του Ν. 604/1977 εκδοθέντος π.δ/τος 463/1978 ότι "Διά την χορήγησιν της εν παραγράφω 2 του άρθρου 4 του Ν. 604/1977 αδείας ιδρύσεως, ιδιωτικής κλινικής μικρών και μεγάλων ζώων απαιτείται οίκημα το οποίον δέον να ευρίσκεται εκτός του κέντρου της πόλεως, να απέχη τουλάχιστον 100 μέτρα από παιδικούς σταθμούς, σχολεία, παιδικούς χώρους, γήπεδα αθλοπαιδιών, κήπους, εκκλησίας, νοσοκομεία ή κλινικάς άνω των 20 κλινών, χώρους κοινωνικών ή εκπολιτιστικών εκδηλώσεων και ομαδικών εν γένει συγκεντρώσεων...", με το δε άρθρο 3 : "1. Διά την χορήγησιν της εν παρ. 2 του άρθρου 4 του Ν. 604/1977

17 αδείας ιδρύσεως ενδιαιτήματος μικρών ζώων, απαιτείται ειδικόν ανεξάρτητον κτίριον, πληρούν τους κατά τας εκάστοτε ισχυούσας διατάξεις υγειονομικούς όρους, ευρισκόμενον εκτός σχεδίου πόλεως, εις απόστασιν 100 τουλάχιστον μέτρων εκ της πλησιεστέρας κατοικίας και λοιπών εγκαταστάσεων και χώρων των αναφερομένων εν παραγράφω 1 του άρθρου 2 του παρόντος και το οποίον δέον να περιλαμβάνη τους κάτωθι χώρους : α) Γραφείον διοικήσεως και διαχειρίσεως. β) Αίθουσαν προσωπικού. γ) Αποθήκην τροφών και υλικού. δ) Αίθουσαν παρασκευής ή προετοιμασίας της τροφής των ζώων, μετά των σχετικών σκευών και ειδών εστιάσεως των ζώων ως και πλυντηρίου αυτών. ε) Αίθουσαν απομονώσεως ασθενών ζώων. στ) Αίθουσαν διαμονής φιλοξενουμένων κυνών. ζ) Αίθουσαν διαμονής φιλοξενουμένων γαλών και λοιπών ζώων. η) Προαύλιον ασκήσεως κυνών. θ) Εγκαταστάσεις παροχής θερμού ψυχρού ύδατος, αφοδευτηρίου. 2. Οι υπό τα στοιχεία α ε χώροι της προηγουμένης παραγράφου δέον όπως έχουν συνολικήν επιφάνειαν κατ ελάχιστον 60 μ2, οι δε υπό στοιχεία στ και ζ ανάλογον προς τον αριθμόν των φιλοξενουμένων ζώων, λαμβανομένου υπ όψιν ότι δι έκαστον φιλοξενούμενον κύνα υπολογίζεται χώρος επιφανείας 1 μ2 και όγκος περιβάλλοντος 10 μ3 και δι έκαστην γαλήν 0,5 μ2 και 2 μ3 αντιστοίχως, αι δε αίθουσαι διαμονής και απομονώσεως των ζώων να είναι απηλλαγμέναι περισσείας υγρασίας και να εξαερίζονται καλώς. 3.Τα ενδιαιτήματα μικρών ζώων δέον να είναι : α) Επηνδρωμένα κατ ελάχιστον, διά του διοικητικού υπευθύνου και του αναλαμβάνοντος την υγειονομικήν επίβλεψιν και εποπτείαν του ενδιαιτήματος Κτηνιάτρου, όστις δύναται να έχει και την ιδιότητα του διοικητικού υπευθύνου ως και ενός καταλλήλου σταυλίτου. β) Εξωπλισμένα διά των απαραιτήτων οργάνων, εργαλείων και σκευών". Τέλος, με το επόμενο άρθρο 4 θεσπίζονται οι γενικοί υγειονομικοί όροι οι ισχύοντες στο εσωτερικό των κλινικών και των ενδιαιτημάτων ζώων. Εν όψει τούτων, οι προσβαλλόμενες αποφάσεις έχουν εκδοθή κατ επίκληση και εφαρμογή διατάξεων που ρυθμίζουν τους όρους ασκήσεως ωρισμένης δραστηριότητας, επαγγελματικής ή μη, υπό τη γενική επιφύλαξη της

18 τηρήσεως των ισχυουσών διατάξεων περί προστασίας του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος, η οποία όμως επιφύλαξη ισχύει, κατ άρθρο 24 του Συντάγματος, για κάθε νομοθετική ρύθμιση, έστω και αν δεν θεσπίζεται ρητώς. Επομένως οι ανωτέρω διατάξεις δεν εντάσσονται στην κατά τις περ. α) και β) της παρ. 1 του άρθρου 5 του π.δ/τος 361/2001 νομοθεσία περί προστασίας του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος (πρβλ. ΣτΕ 4673/1996). Τούτου έπεται ότι αρμόδιο προς εκδίκαση της παρούσης υποθέσεως δεν είναι το Ε Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας αλλά, εφ όσον δεν προβλέπεται ούτε άλλου Τμήματος αρμοδιότητα, το Δ Τμήμα αυτού (άρθρο 441 π.δ. 361/2001), προς το οποίο και πρέπει αυτή να παραπεμφθή σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 14 του π.δ/τος 18/1989 (ΦΕΚ 8 Α ). Δ ι ά τ α ύ τ α Παραπέμπει την υπόθεση στο Δ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας.» Περίληψη: Στην αρμοδιότητα του Ε Τμήματος του Σ.τ.Ε. ανήκουν, μεταξύ άλλων, οι διαφορές που προκύπτουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της άγριας πανίδας. Εξάλλου, ως νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος νοείται εν προκειμένω είτε αυτοτελές νομοθέτημα το οποίο αποβλέπει στην προστασία του περιβάλλοντος, είτε διατάξεις που έχουν τον ίδιο σκοπό και αποτελούν αυτοτελές κεφάλαιο περιλαμβανόμενο σε νομοθέτημα που ρυθμίζει άλλα θέματα. Οι διαφορές που προκύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων του ν. 607/1977 και του π.δ/τος 463/1978, οι οποίες αφορούν την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών ιατρείων, κλινικών και ενδιαιτημάτων ζώων δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Ε Τμήματος του Δικαστηρίου. Παραπέμπεται η υπόθεση στο Δ Τμήμα του Σ.τ.Ε. Σχολιασμός: Σε ορισμένες περιπτώσεις, κρίσεις του Σ.τ.Ε. αναφορικά με την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των Τμημάτων του διαθέτουν ευρύτερη σημασία. Τούτο συμβαίνει στις περιπτώσεις ιδίως εκείνες όπου η συναφής κρίση του Δικαστηρίου προϋποθέτει ορισμένη απόφανση ως προς το εάν ορισμένη βιοτική σχέση ή

19 κατάσταση εμπίπτει στο κανονιστικό πλαίσιο συγκεκριμένης νομοθεσίας. Η εν λόγω κρίση αποκτά, εξάλλου, ακόμα μεγαλύτερη σημασία όταν αναφέρεται στο ρυθμιστικό πεδίο συνταγματικών διατάξεων. Με την προκείμενη απόφαση, ειδικότερα, κρίθηκε ότι οι διαφορές που προκύπτουν από την εφαρμογή των διατάξεων του ν. 607/1977 και του π.δ/τος 463/1978, οι οποίες αφορούν την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών ιατρείων, κλινικών και ενδιαιτημάτων ζώων, δεν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Ε Τμήματος του Δικαστηρίου. Στη φαινομενικά, έτσι, «αθώα» αυτή κρίση του Δικαστηρίου, η οποία διαθέτει, κατ αρχήν, μια σχετικά περιορισμένη «τυπική» - «δικονομική» αξία, ενυπάρχει μια ιδιαίτερα σημαντική απόφανση αναφορικά με το κανονιστικό πεδίο του άρθρου 24 Συντ. Συγκεκριμένα, από την ανωτέρω κρίση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας προκύπτει ότι η προστασία των ζώων και, ειδικότερα, των «οικιακών» ζώων, δεν περιλαμβάνεται στο πεδίο προστασίας που διαμορφώνει το άρθρο 24 Συντ. για το φυσικό περιβάλλον. Καθίσταται, επομένως, σαφές ότι η προστασία των ζώων δεν φαίνεται να βρίσκει οιοδήποτε συνταγματικό έρεισμα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις διατάξεις του άρθρου 24 Συντ. Όπως άλλωστε γίνεται δεκτό από τη θεωρία, στην έννοια του «φυσικού περιβάλλοντος», που αναφέρεται στο άρθρο 24 Συντ., περιλαμβάνεται η άγρια πανίδα. Ζήτημα γεννάται, ωστόσο, σχετικά με το αν και κατά πόσο το άρθρο 24 Συντ. θεμελιώνει προστασία, έστω εμμέσως, στα λεγόμενα «οικιακά ζώα», όπως είναι τα «μικρά οικιακά ζώα συντροφίας» (κατά τη σχετική ορολογία του άρθρου 2 του ν. 607/1977), ή ακόμη τα ζώα που εκτρέφονται για τη διατροφή του ανθρώπου ή τα μεγαλύτερα ζώα, που δεν ανήκουν στην «άγρια πανίδα». Η συμπερίληψη της προστασίας των ζώων δεν φαίνεται να ήταν στις προθέσεις του συνταγματικού νομοθέτη όταν αυτός διαμόρφωνε τις διατάξεις του άρθρου 24. Η διατύπωση, εξάλλου, των διατάξεων του άρθρου αυτού δεν επιτρέπει ευχερώς τη συναγωγή της προστασίας των ζώων. Η έννοια, ακόμη, του «φυσικού περιβάλλοντος» έχει προσλάβει στη συνταγματική θεωρία ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο, από το οποίο εξαιρείται η εν λόγω προστασία. Εάν ως «περιβάλλον» νοείται «το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες», όπως ορίζει το άρθρο 2 παρ. 1 του ν. 1650/1986 («Για την προστασία του

20 περιβάλλοντος»), θα μπορούσε, ίσως, να υποστηριχθεί ότι και τα ζώα περιλαμβάνονται στα στοιχεία εκείνα που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και συντελούν στην ψυχική τους υγεία και, γενικότερα, στην ποιότητα ζωής τους. Εφόσον, άρα, στο προστατευτικό πεδίο του άρθρου 24 Συντ. περιλαμβάνεται «κάθε μορφή φυσικού περιβάλλοντος» και κάθε «συστατικό» της φύσης, τότε δεν θα ήταν πιθανόν άστοχο να προβληματιστεί κανείς γύρω από το αν στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τα ζώα. Το άρθρο 24 Συντ. θα μπορούσε υπό την εκδοχή αυτή ίσως, να αποτελέσει το σχετικό συνταγματικό θεμέλιο. Είναι σαφές ότι, σε περίπτωση υιοθέτησης μιας τέτοιας ερμηνευτικής εκδοχής ολόκληρο το κανονιστικό δυναμικό του άρθρου 24 παρ. 1, καθώς και η θεωρητική επεξεργασία και η συναφής νομολογιακή παρακαταθήκη που έχουν προκύψει «μεταφέρονται», στον βαθμό, βέβαια, που συνάδουν με τη φύση του αντικειμένου της προστασίας αυτής, στην περίπτωση των ζώων. Η σχολιαζόμενη απόφαση θα μπορούσε, επομένως, να αποτελέσει αφορμή για μια τέτοια συζήτηση. Αριθμός 1528/2003 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ «.Η πιο πάνω αίτηση εισάγεται στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, κατόπιν της από 6ης Νοεμβρίου 2002 πράξης του Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, λόγω της σπουδαιότητάς της, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 2 εδάφ. α του Π.Δ. 18/1989. Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθεί η 16043/02 (ΦΕΚ - 705/Δ/ ) κοινή απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, καθώς και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

21 1. Επειδή, γιά την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (ειδικά έντυπα παραβόλου , και /2002 σειράς Α). 2. Επειδή, η υπόθεση εισάγεται στην Ολομέλεια με πράξη του Προέδρου του Δικαστηρίου, λόγω σπουδαιότητας, κατ` εφαρμογήν του άρθρ. 14 παρ. 2 του π.δ. 18/1989 (ΦΕΚ Α 8). 3. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται η ακύρωση της υπ αριθμ / κοινής αποφάσεως του Υπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και των Υφυπουργών Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων (ΠΕΧΩΔΕ) και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΦΕΚ 705Δ/ ). Η κοινή αυτή υπουργική απόφαση, που εκδόθηκε επί τη βάσει των διατάξεων του άρθρου 2 παρ. 1 (περιπτ. δ) και παρ. 2 (περιπτ. α και β) του ν. 2947/2001, αφού έλαβε υπόψη την υπ αριθμ. 29/ γνώμη του Κεντρικού Συμβουλίου Χωροταξίας Οικισμού και Περιβάλλοντος (εφεξής Κ.Σ.Χ.Ο.Π.) ενέκρινε : α) την οριοθέτηση εκτάσεως, ανηκούσης κατά κυριότητα στον Δήμο Αμαρουσίου και στον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας (εφεξής Ο.Ε.Κ.), η οποία βρίσκεται εντός των ορίων της εδαφικής περιφέρειας του εν λόγω Δήμου και έχει καθορισθεί, με το άρθρο 2 παρ. 1 περ. δ του προαναφερθέντος νόμου, ως χώρος υποδοχής εγκαταστάσεων φιλοξενίας εκπροσώπων Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (εφεξής ΜΜΕ) και προσωπικού ασφαλείας γιά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, β) το ρυμοτομικό σχέδιο στην παραπάνω περιοχή με τον καθορισμό οικοδομησίμων χώρων, οδών, πεζοδρόμων, κοινοχρήστου χώρου πρασίνου και τη δημιουργία δευτερεύοντος δικτύου ελευθέρων κοινοχρήστων χώρων καθώς γ) την τροποποίηση του εγκεκριμένου σχεδίου της ως άνω περιοχής με την κατάργηση οικοδομικών

22 τετραγώνων, τον καθορισμό οδών, πεζοδρόμων, κοινοχρήστου χώρου πρασίνου και χώρου παιδικού σταθμού αναψυχής αθλητισμού και δ) τη γενική διάταξη των κτιρίων που θα ανεγερθούν στους προκαθοριζόμενους χώρους. Τέλος με την εν λόγω προσβαλλόμενη κοινή υπουργική απόφαση καθορίστηκαν οι όροι και περιορισμοί δόμησης και οι χρήσεις γης της παραπάνω περιοχής μετά την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Μαζί με την εν λόγω απόφαση δημοσιεύτηκαν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως σε φωτοσμίκρυση τα πρωτότυπα διαγραμμάτων που απεικονίζουν την γραμμή οριοθέτησης της περιοχής και των ρυμοτομικών ρυθμίσεων. 4. Επειδή, ο αιτών επικαλούμενος την ιδιότητά του ως δημότου του Δήμου Αμαρουσίου, ιδιότητα την οποία απέδειξε διά της προσκομίσεως προαποδεικτικώς σχετικών στοιχείων, μετ εννόμου συμφέροντος ασκεί την κρινόμενη αίτηση (πρβλ. ΣτΕ 384/2002 και ΣτΕ Ολομ. 929/2003). 5. Επειδή, στην δίκη παρεμβαίνει με πρόδηλο έννομο συμφέρον, εν όψει των όσων εκτίθενται κατωτέρω στην όγδοη σκέψη και εν γένει παραδεκτώς η ανώνυμη εταιρεία (α.ε.) υπό την επωνυμία «Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων Αθήνα 2004 Α.Ε.» (εφεξής «ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 Α.Ε.»). 6. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος, όπως διαμορφώθηκε με το Ψήφισμα της 6ης Απριλίου 2001 της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής, ορίζει τα εξής : «1. Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Γιά τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας..2. Η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στη ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των

23 οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. Οι σχετικές τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης.». Με τις διατάξεις αυτές έχει αναχθεί σε συνταγματικά προστατευόμενη αξία το οικιστικό, φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, από το οποίο εξαρτάται η ποιότητα ζωής και η υγεία των κατοίκων των πόλεων και των οικισμών. Οι συνταγματικές αυτές διατάξεις απευθύνουν επιταγές στο νομοθέτη (κοινό ή κανονιστικό) να ρυθμίσει τη χωροταξική ανάπτυξη και πολεοδομική διαμόρφωση της χώρας με βάση ορθολογικό σχεδιασμό υπαγορευόμενο από πολεοδομικά κριτήρια, σύμφωνα με την ιδιομορφία, την φυσιογνωμία και τις ανάγκες κάθε περιοχής. Κριτήρια για την χωροταξική αναδιάρθρωση και την πολεοδομική ανάπτυξη των πόλεων και των οικιστικών εν γένει περιοχών είναι η εξυπηρέτηση της λειτουργικότητας και της αναπτύξεως των οικισμών και η εξασφάλιση των καλυτέρων δυνατών όρων διαβίωσης των κατοίκων. Απαγορεύεται, καταρχήν, η λήψη μέτρων που επιφέρουν την επιδείνωση των όρων διαβιώσεως και την υποβάθμιση του υπάρχοντος φυσικού ή του προβλεπομένου από την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία οικιστικού περιβάλλοντος. Επομένως ο κοινός νομοθέτης μπορεί να τροποποιεί, οσάκις το κρίνει σκόπιμο, τις ισχύουσες πολεοδομικές ρυθμίσεις και να μεταβάλει τους ήδη θεσπισμένους όρους δομήσεως ή χρήσεις ακινήτων, εφόσον η εισαγόμενη νέα ρύθμιση αποσκοπεί στη βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως των κατοίκων των πόλεων και οικισμών. Η τήρηση της συνταγματικής αυτής επιταγής υπόκειται στον οριακό έλεγχο του ακυρωτικού δικαστού, ο οποίος οφείλει βάσει των διδαγμάτων της κοινής πείρας, να σταθμίσει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση κατά πόσον υποβαθμίζεται το περιβάλλον (πρβλ. αποφ. ΣτΕ Ολομελείας 10/1988, 1159/1989, 106/1991, 1071/1994, 3618/1995, 3236/1995, 4946/1995, 4572/1996, 6070/1996, 3478/2000). 7. Επειδή, το από π.δ/μα περί κατηγοριών και περιεχομένου των χρήσεων γης (ΦΕΚ Δ 166) καθορίζει στο άρθρο 1 τις κατηγορίες χρήσεων γης

24 στις περιοχές των γενικών πολεοδομικών σχεδίων αφ ενός σύμφωνα με την γενική πολεοδομική τους λειτουργία (παρ. Α: αμιγής κατοικία, γενική κατοικία, πολεοδομικά κέντρα κλπ.), εφ ετέρου σύμφωνα με την ειδική πολεοδομική τους λειτουργία (παρ. Β: κατοικία, ξενώνες, εμπορικά καταστήματα, γραφεία, τράπεζες κλπ.). Στο άρθρο 2 ορίζεται ότι «στις περιοχές αμιγούς κατοικίας επιτρέπονται μόνον: 1. Κατοικία 2. Ξενώνες μικρού δυναμικού κλπ.». Στο άρθρο 3 ορίζεται ότι «στις περιοχές γενικής κατοικίας, επιτρέπεται μόνον: 1.Κατοικία 2. ξενοδοχεία μέχρι 100 κλινών κλπ». Στο άρθρο 4 ορίζεται το περιεχόμενο του «πολεοδομικού κέντρου» και του «τοπικού κέντρου συνοικίαςγειτονιάς». Στην κατηγορία αυτή επιτρέπονται μεταξύ των άλλων ξενοδοχεία (αδιακρίτως δυναμικότητας), κέντρα διασκεδάσεως, εμπορικά καταστήματα εν γένει, κτίρια γήπεδα στάθμευσης, εγκαταστάσεις εμπορικών εκθέσεων κλπ. Στα επόμενα άρθρα καθορίζεται το περιεχόμενο των λοιπών γενικών κατηγοριών χρήσεων με την απαρίθμηση των χρήσεων γης κατά την ειδική πολεοδομική τους λειτουργία, που επιτρέπεται να αποτελέσουν περιεχόμενο των γενικών κατηγοριών. 8. Επειδή, η α.ε. «ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 Α.Ε.» μέσα στα πλαίσια της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004, έχει αναλάβει την υποχρέωση να εξασφαλίσει επαρκή και κατάλληλη φιλοξενία στους διαπιστευμένους, κατά την διάρκεια των Αγώνων, εκπροσώπους των ΜΜΕ. Στα πλαίσια της υποχρεώσεώς της αυτής υπέγραψε μνημόνιο στις και ακολούθως σύμβαση στις με τον Δήμο Αμαρουσίου, με την οποία ο Δήμος ανέλαβε την υποχρέωση να διαμορφώσει κατάλληλα και να παραδώσει στην α.ε. «ΟΕΟΑ Αθήνα 2004 Α.Ε.» την χρήση χώρου ιδιοκτησίας αυτού γιά την φιλοξενία των εν λόγω εκπροσώπων των ΜΜΕ. Ο χώρος αυτός αποτελείται από ιδιωτικά ακίνητα του Δήμου ή από ακίνητα που ο Δήμος απέκτησε εξ αγοράς από ιδιώτες ή κατόπιν απαλλοτριώσεως ή πολεοδομήσεως βάσει πράξεων εφαρμογής και ευρίσκεται δίπλα στις εγκαταστάσεις