ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΠΑΤΕΩΝΑ

Transcript

1 Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΠΑΤΕΩΝΑ Μετάφραση ΛΕΩΝΙ ΑΣ ΚΑΡΑΤΖΑΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ΑΘΗΝΑ 2009

2 ΝΕΦΕΛΗ / ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Τίτλος πρωτοτύπου: Александр Николаевич Островский, На всякого мудреца довольно простоты Σχεδιασµός εξωφύλλου: Anne Niederstadt ISBN: Eκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ και Λεωνίδας Καρατζάς Ασκληπιού 6, Αθήνα τηλ.: fax: info@nnet.gr

3 Το έργο του Αλεξάντρ Νικολάγιεβιτς Οστρόφσκι Το ηµερολόγιο ενός απατεώνα παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο, στη σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» του Θεάτρου Ρεξ, στις 14 Φεβρουαρίου 2009 µε τους ακόλουθους συντελεστές: Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς ραµατουργική Προσαρµογή: Γιάννης Κακλέας, Λεωνίδας Καρατζάς Σκηνοθεσία: Γιάννης Κακλέας Σκηνογραφία: Μανόλης Παντελιδάκης Κοστούµια: Ελένη Μανωλοπούλου Μουσική Επιµέλεια: Ιάκωβος ρόσος Κινησιολογία Χορογραφία: Κυριάκος Κοσµίδης Φωτισµοί: Σάκης Μπιρµπίλης Επεξεργασία Εικόνας: Πίνδαρος Ανδριόπουλος Βοηθός Σκηνοθέτη: Νουρµάλα Ήστυ ραµατολογική Συνεργασία: Βιβή Σπαθούλα ιανοµή (µε σειρά εµφάνισης): Γκλούµοφ: Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος Γκλούµοβα: Σοφία Σεϊρλή Στιόπκα: Γιώργος Οικονόµου Κουρτσάεφ: Λαέρτης Βασιλείου Γκολούτβιν: Σωτήρης Τσακοµίδης

4 Μανιέφα: Μαµάεφ: Κρουτίτσκι: Μαµάεβα: Γκοροντούλιν: Τουρούσινα: Μάσενκα: Γκριγκόρι: Ματριόσα: Λουµπίνκα: Μαρία Τσιµά ηµήτρης Πιατάς Γιάννης Νταλιάνης Φιλαρέτη Κοµνηνού Θέµης Πάνου Ελένη Κοκκίδου Κόρα Καρβούνη Γεννάδιος Πάτσης Ευγενία Ζέκερη Χριστιάννα Μαντζουράνη Στην παράσταση συµµετέχουν οι πρωτοετείς φοιτητές της ραµατικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου: Αφροδίτη Κλεοβούλου Λάµπρος Κτεναβός Γιώργος Κυριάκου Άρης Λάσκος Μυρτώ Πανάγου Νατάσα Παπανδρέου Φίλιππος Παπαχριστοδούλου Κατερίνα Πατσιάνη Γιάννης Ποιµενίδης Ελεάνα Στραβοδήµου Φοίβος Συµεωνίδης Ευαγγελία Συριοπούλου Ιώβη Φραγκάτου

5 Ευχαριστούµε για τη συνεργασία τους: Αφροδίτη Παπαδηµητρίου, βοηθό σκηνογράφου, Ελένη Καραµέρου, βοηθό ενδυµατολόγου, Σοφία Μιχαήλ, βοηθό χορογράφου.

6 ΠΡΟΣΩΠΑ Γεγκόρ Ντιµίτριτς Γκλούµοφ Γκλαφίρα Κλίµοβνα Γκλούµοβα Στιόπκα Νιλ Φεντοσέιτς Μαµάεφ Κλεοπάτρα Λβόβνα Μαµάεβα Κρουτίτσκι Ιβάν Ιβάνιτς Γκοροντούλιν Γεγκόρ Βασίλιτς Κουρτσάεφ Γκολούτβιν Σοφία Ιγκνάτιεβνα Τουρούσινα Μάσενκα Γκριγκόρι Ματριόσα Λουµπίνκα Μανιέφα

7 Σηµείωµα του µεταφραστή Το ηµερολόγιο ενός απατεώνα έχει πίσω του µεγάλη ιστορία διασκευών, κυρίως προσαρµογών στα πολιτικά δεδοµένα της εκάστοτε εποχής. Περίφη- µες ανάµεσά τους είναι οι διασκευές του Νταντσένκο (1910), µε πρωταγωνιστή τον ίδιο τον Στανισλάβσκι, όπου όλοι οι αντιήρωες του έργου δεν είναι παρά οι ετοιµόρροπες κολώνες που στηρίζουν το διεφθαρµένο παλιό καθεστώς, και του Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο οποίος το 1923 ανέβασε µια µνηµειώδη παράσταση για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα. Το κείµενο ακολουθούσε σε γενικές γραµµές το κείµενο του Οστρόφσκι, µε πολλές προσθήκες στο πνεύµα της πολιτικής σάτιρας της εποχής, αλλά και πολλά σκηνικά ευρήµατα παρµένα από το τσίρκο, µε κλόουν και ακροβάτες να ισορροπούν σε σχοινιά πάνω απ το κοινό και να κατεβαίνουν από ψηλά µε αλεξίπτωτα. Η διασκευή αυτή είχε και µια παγκόσµια πρώτη: τη χρήση του κινηµατογράφου σε µια θεατρική παράσταση. Κατά παράδοξο τρόπο, το έργο του Οστρόφσκι επικοινωνεί άριστα και άµεσα µε την εποχή µας, χωρίς στην ουσία να χρειάζεται δραστικές αλλαγές του τύπου που προαναφέραµε. Όλοι σήµερα γνωρίζουµε την ανατοµία της διαφθοράς, τους µη-

8 χανισµούς της κοινωνικής και πολιτικής αναρρίχησης, την ψυχολογία των «χρυσών παιδιών». Αρκεί να διαβάζουµε εφηµερίδες. Γι αυτό και οι προσαρµογές που έγιναν ήταν αυτές που κρίθηκαν απαραίτητες, όχι για ιδεολογικούς ή διδακτικούς λόγους, αλλά για να εξυπηρετήσουν µια σύγχρονη παράσταση µε νεύρο, γρήγορο ρυθµό και εναλλαγές, και µε ένα επιτελείο εξαίρετων και πεπειρα- µένων ηθοποιών, που είναι σε θέση να δώσουν την ψυχολογική διάσταση του ρόλου τους. Λεωνίδας Καρατζάς

9 ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ Στο σπίτι των Γκλούµοφ στη Μόσχα. ΠΡΩΤΗ ΣΚΗΝΗ Γκλούµοφ, Στιόπκα, Γκλούµοβα. (Ο Γκλούµοφ και ο Στιόπκα κοιτάζουν φωτογραφίες. Η Γκλούµοβα γράφει επιστολές.) (Στον Στιόπκα.) Αυτήν! Τύπωσέ την µαζί µε τις άλλες! Μπράβο! Έκανες πολύ καλή δουλειά! (Στη µάνα του, που γράφει ένα γράµµα χαρτί, πένα και µελάνι.) Τι θα γίνει µ εκείνα τα γράµµατα, ρε µάνα; Θα τα τελειώσεις καµιά φορά; Γιατί δεν βρίσκεις κάποιον άλλον να σ τα γράψει; Θέλω να το κάνεις εσύ! Ο λόγος;

10 16 ΑΛΕΞΑΝΤΡ Ν. ΟΣΤΡΟΦΣΚΙ Γιατί θέλω να τα γράψει γυναικείο χεράκι! Αχ! Ούτε ψωµί δεν έχουµε πια να φάµε σ αυτό το σπίτι! Σε λίγο θα χουµε και ψωµί και άλλα πολλά, εάν κάνεις αυτό που σου λέω. (Στον Στιόπκα που την αράζει.) Σήκω τεµπέλη! εν σ έχουµε εδώ για να κάθεσαι! Πόσες βδοµάδες έχεις να καθαρίσεις εδώ µέσα; ΣΤΙΟΠΚΑ Όσες βδοµάδες έχω να πληρωθώ. Τι θράσος! ΣΤΙΟΠΚΑ Από τότε που πέθανε ο αφέντης. Μην πιάνεις στο στόµα σου το άγιο όνοµα του άντρα µου! Θεός σχωρέσ τον!

11 ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΑΠΑΤΕΩΝΑ 17 ΣΤΙΟΠΚΑ Καλά! Θα πρεπε να χω φύγει κι εγώ όπως κι οι άλλοι. Αλλά ας είναι καλά ο νεαρός αφέντης. Είναι ζήτηµα χρόνου να µας ξαναδώσει τη θέση που µας ανήκει στην κοινωνία. Άσ τα τώρα αυτά. Εγώ λέω να πας να ρυθµίσεις εκείνο το ζητηµατάκι µε τον υπηρέτη του Μαµάεφ. Από λεφτά πώς πάµε; ΣΤΙΟΠΚΑ Έχω καµιά διακοσαριά ρούβλια. Ποιον πας να κοροϊδέψεις; Πρέπει να χεις τουλάχιστον πεντακόσια. Μου δανείζεις άλλα πενήντα. (Καθώς γράφει το γράµµα.) Τι γράφεις εδώ, Γεγκόρ; Τι ορνιθοσκαλίσµατα είναι αυτά; Ο Κουρτσάεφ είναι τι; (Κοιτάζοντας πάνω απ τον ώµο της.) «ιεφθαρµένος γκοµενιάρης». (Παίρνοντας τα χρήµατα απ τον Στιόπκα.) Ευχαριστώ... Λοιπόν, πέντε για τη δουλειά του

12 18 ΑΛΕΞΑΝΤΡ Ν. ΟΣΤΡΟΦΣΚΙ Μαµάεφ, πέντε για να πας για ψώνια και δύο για πάρτη σου, pourboire. ΣΤΙΟΠΚΑ Είσαι µεγάλη ψυχή, αφεντικό. (Πηγαίνει προς την έξοδο.) Και πού σαι, αν µπορείς, τα ψώνια πάρ τα βερεσέ...