Τάσος Φιλαλήθης, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Transcript

1 Οικογενειακοί δεσμοί, Λειτουργική Ανικανότητα και η επίδραση της Οικογένειας: Αποτελέσματα από την Έρευνα για την Υγεία τη Γήρανση και τη Συνταξιοδότηση στην Ευρώπη (SHARE) 50+ στην Ευρώπη: Δεδομένα από την μελέτη SHARE Κατερίνα Μιχελή, Κοινωνική Λειτουργός, MPH, Υποψήφια Διδάκτωρ Τομέα Κοινωνικής Ιατρικής, Πανεπιστημίου Κρήτης- Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωμένων «Παναγία η Γοργοεπήκοος» Τάσος Φιλαλήθης, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης

2 Γιατί μας ενδιαφέρει η εκτίμηση της Λειτουργικότητας Η εκτίμηση της υγείας του ηλικιωμένου προϋποθέτει την εκτίμηση της σωματικής και λειτουργικής του κατάστασης(schultz 1992). και Η λειτουργικότητα θεωρείται σημαντικός προσδιοριστής ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων και αποτελεί έναν ισχυρό δείκτη προσδιορισμού του γήρατος της ανεξάρτητης διαβίωσης, (Schultz 1992, Nikolova et al 2011), έναν έμμεσο τρόπο αξιολόγησης της συνολικής επίδρασης σωματικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στο άτομο (Guralnik & Kaplan 1989) παράγοντα κίνδυνου φαινομένων ιδρυματοποίησης, θνησιμότητας αυξημένης χρήσης υπηρεσιών υγείας (Seeman 1996, Dale et al 2012)

3 Εκτίμηση ηλικιωμένων Σήμερα τρεις παράμετροι φαίνεται ότι επικρατούν στη προσπάθεια να περιγραφούν οι ευπαθείς ηλικιωμένοι: - η συννοσηρότητα - η ευπάθεια και, - η λειτουργική ανικανότητα. Ενώ αρχικά οι παράμετροι αυτοί θεωρούνταν σχεδόν συνώνυμοι, φαίνεται να κυριαρχεί ολοένα και περισσότερο η αντίληψη πως πρόκειται για όρους διαχωρισμένους μεταξύ τους, που όμως συνδέονται αιτιολογικά (Fried 2004)

4 Η διαδικασία εγκατάστασης Λειτουργικής Ανικανότητας (The Disablement Process) Verbrugge and Vette, 1994 Παθολογία Φθορά (βλάβη) Λειτουργική (αν)ικανότητα Κοινωνική (αν)επάρκεια Λειτουργική Ικανότητα η ικανότητα του ατόμου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις των δραστηριοτήτων της καθημερινότητας

5 Πανεπιστήμιο Κρήτης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής - Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής Οικογενειακοί δεσμοί, Λειτουργική Ανικανότητα και η επίδραση της Οικογένειας: Αποτελέσματα από την Έρευνα για την Υγεία τη Γήρανση και τη Συνταξιοδότηση στην Ευρώπη (SHARE) 50+ στην Ευρώπη: Δεδομένα από την μελέτη SHARE

6 SHARE 50+ Survey of Health, Ageing and Retirement in Europe Έρευνα για την Υγεία, Γήρανση και Σύνταξη στην Ευρώπη

7 περιγραφή Η μελέτη SHARE αποτελεί μια προοπτική διακρατική μελέτη ενός συνόλου δεδομένων που αφορούν την υγεία, το κοινωνικοοικονομικό status, τα κοινωνικά και οικογενειακά δίκτυα για περισσότερους από Ευρωπαίους, ηλικίας 50+ ετών. Συντονίζεται από το Mannheim Research Institute for the Economics of Aging (ΜΕΑ) και είναι εναρμονισμένη με την μελέτη «U.S. Health and Retirement Study (HRS)» και την «English Longitudinal Study of Ageing (ELSA)». Αρχικά, 11 χώρες συμμετείχαν στην έναρξη (baseline ή 1 ο κύμα) το 2004/5 ενώ ενσωματώθηκαν και άλλες προσεγγίζοντας τις 20 έως το 2014/15 (6 ο κύμα). Η μελέτη περιλαμβάνει ενότητες και μεταβλητές για τη σωματική και ψυχική υγεία, διάφορους βιολογικούς δείκτες, το οικονομικό status και την κοινωνική υποστήριξη. Συμμετέχουσες χώρες στα κύματα 1 έως 4

8 Σκοπός της μελέτης η λειτουργική ανικανότητα χαρακτηρίζεται πάντα από συσσώρευση πολλών σωματικών ή ψυχικών προβλημάτων υγείας, ή εμφάνισή της είναι το αποτέλεσμα της παρουσίας ανεξάρτητων ψυχοκοινωνικών παραμέτρων; Ερευνητικά ερωτήματα: Ποιος είναι επιπολασμός της λειτουργικής ανικανότητας στο ευρωπαϊκό δείγμα της μελέτης Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στη λειτουργική ανικανότητα και σε κοινωνικοδημογραφικά και ιατρικά χαρακτηριστικά και τους οικογενειακούς δεσμούς

9 Υλικό και μέθοδος Συγχρονική μελέτη. Δεδομένα από 13,974 άτομα 50+ ετών, από τις 13 χώρες του δεύτερου κύματος(w2) της μελέτης SHARE ( ). Η λειτουργικότητα υπολογίστηκε μέσα από σταθμισμένες κλίμακες Δραστηριοτήτων Καθημερινότητας (ADL), Εκτελεστικών Δραστηριοτήτων Καθημερινότητας (Iadl) και Κινητικότητας (mobility index). Οι οικογενειακοί δεσμοί ορίστηκαν μέσα από ερωτήσεις οικογενειακής εγγύτητας, αλληλεπίδρασης και ύπαρξης παιδιών και δημιουργήθηκε σταθμισμένος δείκτης.

10 Αποτελέσματα

11 Περιγραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος (n= 13,974) SHARE study (wave II, 2006/07). % Φύλο Γυναίκες 54.8 Ηλικία (χρόνια) >60 59 Εκπαιδευτικό επίπεδο (χρόνια) Αυτοαναφερούμενη κατάσταση υγείας κακή 36.9 Χρόνια νοσήματα a Συμπτώματα υγείας Συμπτώματα κατάθλιψης Συνταξιοδότηση συνταξιούχος 58.0 Εισόδημα b Χαμηλό τεταρτημόριο 23.2

12 Επιπολασμός Λειτουργικής ανικανότητας % Δείκτης Λειτουργικής ανικανότητας Κανένας περιορισμός

13 Επιπολασμός οικογενειακών δεσμών Οικογενειακοί δεσμοί Οικογενειακή κατάσταση Με σύζυγο-σύντροφο 58% Αριθμός παιδιών 3+ Οικογενειακή εγγύτητα Στενή εγγύτητα (5-25 χιλ) Στενή εγγύτητα (ίδιο σπίτι ή κτίριο) Οικογενειακή αλληλεπίδραση καθημερινά 39.1 % 49.3 % 33.1 % 44.1 %

14 Πολυπαραγοντική ανάλυση για τη σχέση λειτουργικής ανικανότητας με βιολογικούς, δημογραφικούς παράγοντες και οικογενειακούς δεσμούς

15 Σχέση Λειτουργικής ανικανότητας και οικογενειακών δεσμών Δείκτης Λεπτουργικής ανικανότητας Σταθμισμένο OR (95% C.I) Φύλο Γυναίκες vs άντρες 1.76 ( ) Ηλικία 1.72 ( ) Εκπαιδευτικό επίπεδο 0.75 ( ) Αυτοαναφερόμενη κατάσταση υγείας Πολύ καλή vs κακή 2.85 ( ) Χρόνια νοσήματα 1.46 ( ) Συμπτώματα υγείας 3.29 ( ) Καταθλιπτική συμπτωματολογία 1.93 ( ) Επάγγελμα Συνταξιούχος vs εργαζόμενος 0.94 ( ) Περιοχή/ χώρες Βόρειες, κεντρικές vs νότιες 1.03 ( ) Εισόδημα 0.99 ( ) Συνολικός δείκτης οικογενειακών δεσμών <25 ο εκατοστημόριο 0.87 ( ) 25 ο -75 ο εκατοστημόριο 0.99 ( ) >75 ο εκατοστημόριο Κατηγ αναφοράς

16 Πολυπαραγοντική ανάλυση για τη σχέση ανάμεσα στους δείκτες οικογενειακών δεσμών και τη λειτουργική ανικανότητα (μετά από έλεγχο συγχυτικών παραγόντων)

17 Σχέση Λειτουργικής ανικανότητας και οικογενειακών δεσμών Δείκτης λειτουργικής ανικανότητας σταθμισμένο Odds Ratios b (95%CIs) c Οικογενειακή κατάσταση Μόνος 0.95 (0.82, 1.11) Με σύζυγο σύντροφο Κατηγ αναφοράς Αριθμός παιδιών 1.01 (0.82, 1.24) 0.92 (0.78, 1.08) Κατηγ αναφοράς Οικογενειακή εγγύτητα Χαμηλή εγγύτητα ( χιλ) 0.69 (0.46, 1.03) Μέτρια εγγύτητα ( χιλ) 0.82 (0.58, 1.17) Στενή εγγύτητα (5-25 χιλ) 0.96 (0.81, 1.14) Πολύ στενή εγγύτητα (στο ίδιο σπίτι ή κτίριο) Κατηγ αναφοράς Οικογενειακή αλληλεπίδραση Λιγότερο από μήνα ή καθόλου 1.58 (1.13, 2.22) Μια φορά την εβδομάδα ή κάθε δυο εβδομάδες 1.13 (0.86, 0.48) Εβδομαδιαίως 0.99 (0.83, 1.19) καθημερινά Κατηγ αναφοράς

18 Μέσος όρος σταθμισμένου δείκτη οικογενειακών δεσμών και της λειτουργικής ανικανότητας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες του δείγματος

19 Συμπεράσματα Η έκπτωση της λειτουργικότητας επηρεάζεται περισσότερο από βιολογικούς και δημογραφικούς παράγοντες παρ όλα αυτά η μειωμένη οικογενειακή αλληλεπίδραση επηρεάζει τη λειτουργική ικανότητα

20 Προτάσεις Σε στρατηγικές πρόληψης οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους πέρα από τους βιολογικούς παράγοντες και το κοινωνικό περιβάλλον του ηλικιωμένου στον προσδιορισμό της λειτουργικότητάς του. Στόχος επαγγελματιών υγείας και κοινωνικής πολιτικής Προαγωγή κοινωνικής και παραγωγικής δραστηριότητας των ηλικιωμένων Έλεγχος των οικογενειακών σχέσεων και της πιθανής απομόνωσης των ηλικιωμένων Ταυτόχρονα με την Προαγωγή υγείας

21 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ