ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΗ ΟΡΓΑΝΩΗ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ

Transcript

1 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΧΝ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Γιπλυμαηική Δπγαζία ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ Φ. ΜΠΔΛΔΓΡΗ Α.Μ.123 Πηστιούτος Σμήμαηος Διοίκηζης Επιτειρήζεων και Οργανιζμών Ελληνικού Ανοικηού Πανεπιζηημίοσ (Ε.Α.Π) Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: θ. Πνιπρξνλίνπ Παλαγηψηεο, Λέθηνξαο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ Μέιε Δπηηξνπήο Αμηνιφγεζεο: θ. Αλαζηαζφπνπινο Γεψξγηνο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ θ. Γηαλλίθνο Ισάλλεο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ ΠΑΣΡΑ, ΙΟΤΝΙΟ 2010 Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 1 απφ 132

2 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Γήλυζη Η εργαζία ασηή είναι πρωηόησπη και εκπονήθηκε αποκλειζηικά και μόνο για ηην απόκηηζη ηοσ Μεηαπηστιακού Διπλώμαηος ποσδών ζηις Νέερ Απσέρ Γιοίκηζηρ Δπισειπήζευν (ΜΒΑ). ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ Φ. ΜΠΕΛΕΓΡΗ Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 2 απφ 132

3 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Δλ πξψηνηο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θαζεγεηή κνπ, θ. Πνιπρξνλίνπ Παλαγηψηε, Λέθηνξα Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ ηφζν γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζή ηνπ ζηελ εθπφλεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο Γηπισκαηηθήο, φζν θαη γηα ην ζχλνιν ηνπ ζπκβνπιεχεηλ (mentoring), πέξαλ θαη πάλσ ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο. πλάκα, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο Καζεγεηέο κνπ θαη κέιε ηεο Σξηκεινχο Δπηηξνπήο, θπξίνπο Αλαζηαζφπνπιν Γεψξγην θαη Γηαλλίθν Ισάλλε, Αλαπιεξσηέο Καζεγεηέο Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, πνπ κε ηελ γλψζε θαη ην κεξάθη ηνπο, ιεηηνχξγεζαλ σο Γάζθαινη ηεο Γλψζεο. ηα πξφζσπα ησλ κειψλ ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο αμηνιφγεζεο, αλαγλσξίδσ ηελ αμία θαη ηελ πξνζθνξά φισλ ησλ κειψλ ΓΔΠ ηνπ Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. Ξερσξηζηά, επραξηζηψ θαη απφ ηε ζέζε ηνπ εθπξνζψπνπ ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ, ηνλ Καζεγεηή θαη Γηεπζπληή ηνπ ΠΜ θ. Μπέιια Αζαλάζην γηα ηελ άςνγε θαη απξφζθνπηε ζπλεξγαζία αλαθνξηθά κε ηα ζέκαηα ηνπ Σκήκαηνο θαη ηεο αληηκεηψπηζή ηνπο. πλάκα, ζέισ απφ θαξδηάο λα επραξηζηήζσ ηνπο ζπλνδνηπφξνπο κνπ ζε απηφ ην ηαμίδη ηεο Γλψζεο, ηνπο ζπκθνηηεηέο κνπ, πνπ θάζε δηάιεμε, θάζε δξαζηεξηφηεηα θαη θάζε παξνπζίαζε ήηαλ κνλαδηθή. Σειηθά ε Ιζάθε δελ είλαη θαη ηφζν κνλαρηθφ κέξνο κε ζπκθνηηεηέο φπσο νη θχξηνη Σζηθνιάηαο Αιέμαλδξνο θαη Κάξινο Νηθφιανο..! Πέξαλ ηνχηνπ, έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηνπο αγαπεκέλνπο κνπ αλζξψπνπο πνπ κνπ ζηέθνληαη ζε θάζε βήκα, εχθνιν ή δχζθνιν θαη κε πεηζκψλνπλ κε ηνλ ηξφπν ηνπο ψζηε λα πξννδεχσ. Ξερσξηζηή αλαθνξά ζην έηεξνλ κνπ ήκηζπ πνπ θαη κε ηηο δηθέο ηεο ζπνπδέο, κνηξάδεηαη ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο θαη ηελ ηξέια κνπ. Σνικψ λα πσ πσο κνηξαδφκαζηε έλα θνηλφ επίπεδν πλαηζζεκαηηθήο Nνεκνζχλεο. Κσλζηαληίλνο Φ. Μπειεγξήο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 3 απφ 132

4 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Η Ιζάθε ζ έδσζε η σξαίν ηαμίδη. Υσξίο απηήλ δελ ζα έβγαηλεο ζηνλ δξφκν. Αιιά δελ έρεηο λα ζε δψζεη πηα. Κη αλ πησρηθή ηελ βξεηο, ε Ιζάθε δελ ζε γέιαζε. Έηζη ζνθφο πνπ έγηλεο, κε ηφζε πείξα, ήδε ζα ην θαηάιαβεο νη Ιζάθεο ηί ζεκαίλνπλ (Κ. Καβάθεο)." Αθηεξψλεηαη ζηελ κλήκε ηνπ παηέξα κνπ Φσηίνπ Μπειεγξή Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 4 απφ 132

5 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ πλνπηηθή Πεξίιεςε Δηζαγσγή Μεζνδνινγία ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ ηφρνη Δηζαγσγή Οξηζκνί Ιζηνξηθή Δπηζθφπεζε ηεο ζεσξίαο απφ ηνλ McClelland ζηνλ Goleman Καηεγνξίεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Πεξηβάιινλ Δξγαζία Δθκάζεζε θαη Βειηίσζε ηεο Ν Δίδε Ννεκνζχλεο (Gardner) πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Δπηρεηξείλ πκπεξάζκαηα...52 Βηβιηνγξαθηθέο Παξαπνκπέο Κεθαιαίνπ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΔΙΑ ηφρνη Δηζαγσγή Οξηζκνί ηπι Ηγεζίαο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 5 απφ 132

6 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ηπι εγεζίαο ηνπ Likert Υαξηζκαηηθή εγεζία ησλ D.DenHartog, R.House, P.Hanges (1999) Οξακαηηθή εγεζία (Visionary leadership) B. Nanus (1992) πλαιιαθηηθφ κνληέιν εγεζίαο (Transactional leadership) θαη κεηαζρεκαηηζηηθφ κνληέιν εγεζίαο (Transformational leadership), Bass (1990, 1991, 1997, 1998) Η Θεσξία ηεο Γηαπξαγκαηεπηηθήο θαη Μεηαζρεκαηηζηηθήο Ηγεζίαο Σα ραξαθηεξηζηηθά ελφο Μεηαζρεκαηηζηηθνχ Ηγέηε Βαζηθέο πκπεξηθνξέο ελφο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο Ηγέηε Πξνζεγγίζεηο Σηελ Ηγεζία- Μνληέια Ηγεζίαο πκπεξηθνξηθή Πξνζέγγηζε H ελδερνκεληθή πξνζέγγηζε (Contingency theories). 77 Σν ελδερνκεληθφ κνληέιν ηνπ F. Fielder (1967).. 77 Η ζεσξία ηνπ θχθινπ δσήο (Situational theory, Hersey and Blanchard) (1993)...77 Η ζεσξία ησλ ζηφρσλ ησλ R.J.House and T.R.Mitchell (1974) Σν κνληέιν ησλ Vroom-Yetton πκπεξάζκαηα 80 Βηβιηνγξαθηθέο Παξαπνκπέο Κεθαιαίνπ Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 6 απφ 132

7 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΓΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ηφρνη Δηζαγσγή Οξηζκφο Λφγνη αιιαγήο Θεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο δηαδηθαζίαο αιιαγήο Φνξέαο Αιιαγήο Γνκή Πξνγξάκκαηνο Αιιαγήο H αληίζηαζε ζηελ Αιιαγή θαη νη ιφγνη αληίδξαζεο ηνπ αλζξσπίλνπ παξάγνληα Λφγνη απνηπρίαο πξνγξακκάησλ αιιαγήο ηξαηεγηθέο Αιιαγήο θαη παξάγνληεο επηινγήο ηεο θαηαιιειφηεξεο ζηξαηεγηθήο Ο εγέηεο ηεο Αιιαγήο πκπεξάζκαηα 103 Βηβιηνγξαθηθέο Παξαπνκπέο Κεθαιαίνπ Κεθάιαην 4: πλαηζζεκαηηθή Nνεκνζχλε, Mεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη Γηνίθεζε Αιιαγψλ ζην πιαίζην ηεο νξγάλσζεο Κεθάιαην 5:πκπεξάζκαηα-Δπηπηψζεηο γηα ηε Γηνίθεζε Κεθάιαην 6: Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο Κεθάιαην 7. Πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα Βηβιηνγξαθηθέο Παξαπνκπέο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 7 απφ 132

8 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Δπξεηήξην Πηλάθσλ θαη ρεκάησλ Πίλαθαο 1: Γηαζηάζεηο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο (Goleman, 2000)...30 ρήκα 1: πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Δγθέθαινο...20 ρήκα 2: IQ-EQ ICEBERG...27 ρήκα 3: Σα 5 ζπζηαηηθά ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο..36 ρήκα 4: Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία Πίλαθαο 2: ηπι Ηγεζίαο θαηά Likert...64 Πίλαθαο 3: Πεξηνρέο πκπεξηθνξάο θαη Μεηαζρεκαηηζηηθφο Ηγέηεο ρήκα 5: Θεσξία Υ,Τ ρήκα 6: Γηνηθεηηθή ράξα ησλ Blake and Mouton..75 ρήκα 7: Σν κνληέιν ησλ Vroom-Yetton..78 ρήκα 8: Change Management..85 ρήκα 9: Effort Leader Follower. 93 Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 8 απφ 132

9 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ςνοπηική Πεπίλητη Σν επηρεηξείλ ζηελ επνρή καο εμειίζζεηαη αθαηάπαπζηα θαη ηαρχηαηα. Κάζε θνξά πνπ απαηηείηαη αλαδηνξγάλσζε θαη αλαδηάξζξσζε εθ ησλ έζσ ή θαη εθ ησλ έμσ, απαηηνχληαη πςειά απνζέκαηα πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο (ράξηλ ζπληνκίαο γηα ην ππφινηπν ηεο Γηπισκαηηθήο ζα γξάθεηαη θαη σο Ν) θαη ηθαλφηεηαο Γηνίθεζεο Αιιαγψλ. Η θχζε ησλ αιιαγψλ απηψλ κπνξεί λα είλαη είηε ζπλερήο είηε έθηαθηε. Άιιεο επηρεηξήζεηο πξνβαίλνπλ ζε αιιαγέο φηαλ δηαθαίλεηαη εθ ησλ πζηέξσλ ε αλάγθε, θαη άιιεο ην έρνπλ ζηελ θνπιηνχξα ηνπο. Όπσο θαη λα έρεη φκσο, ηα πξνγξάκκαηα αιιαγήο δελ εθαξκφδνληαη απφ ηε κηα κέξα ζηελ άιιε, αιιά ηα επηζπκεηά απνηειέζκαηα επηηπγράλνληαη κέζσ κηαο δνκεκέλεο δηαδηθαζίαο δηαρείξηζεο. Δδψ εκπιέθεηαη θαη ε έλλνηα ηεο Μεηαζρεκαηηζηηθήο Ηγεζίαο θαη ην πψο ν ραξηζκαηηθφο εγέηεο γίλεηαη θνξέαο ηεο αιιαγήο θαη επηθνηλσλεί ζηνπο ππνινίπνπο ηηο αιιαγέο. Η δηαρείξηζε ηεο αιιαγήο δηαθξίλεηαη, ζηελ δηαρείξηζε ησλ πφξσλ (πιηθψλ θαη άυισλ) θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. ε γεληθέο γξακκέο, απηφο είλαη ν άμνλαο πνπ ζα θηλεζνχκε. Πην εηδηθά, ζα αλαιπζεί ν ξφινο ηεο Ν θαη ε ζπζρέηηζή ηεο κε ηνλ κεηαζρεκαηηζηηθφ εγέηε θνξέα αιιαγήο θαη ηειηθά πψο απηφ ην ζχκπιεγκα νδεγεί ζηε Γηνίθεζε Αιιαγήο ζην πιαίζην ηεο Οξγάλσζεο. ηελ επνρή καο, θαζίζηαηαη επηηαθηηθή αλάγθε ε ηθαλνπνίεζε ηφζν ησλ πιηθψλ φζν θαη ησλ άυισλ αλαγθψλ ηνπ έκςπρνπ παξάγνληα. Δπί παξαδείγκαηη, πνιχο ιφγνο γίλεηαη γηα ην ιεγφκελν job satisfaction, δειαδή ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ ππαιιήισλ θαη ζηε ςπρνινγία κε ηελ νπνία αληηκεησπίδνπλ ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ απηνχο θαη ηελ επηρείξεζε (εζσηεξηθφ πεξηβάιινλ), θαζψο θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ (εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ). Η αλάιπζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηάζηαζεο ζα γίλεη κε ηελ ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο. Πξψηνο ν Daniel Goleman εηζήγαγε ηελ έλλνηα απηή (1995) θαη θαηέδεημε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπλδέεηαη κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εγέηε-θνξέα αιιαγήο. Καηφπηλ ζα Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 9 απφ 132

10 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ αλαθεξζνχκε ζηελ Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη ηελ Γηνίθεζε Αιιαγψλ ζην πιαίζην Οξγάλσζεο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ γίγλεζζαη θαη ζην ηειεπηαίν ηκήκα ζα επηρεηξήζνπκε ηνλ ζπγθεξαζκφ ησλ ηξηψλ απηψλ ελλνηψλ ζην πιαίζην ηεο Οξγάλσζεο. Δηδηθφηεξα, αξρηθψο ε πξψηε έλλνηα πνπ αλαπηχζζεηαη είλαη ε πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε. Η Ν, είλαη έλα είδνο λνεκνζχλεο πνπ αλαπηχρζεθε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαη απέθηεζε κεγάιε ζεκαζία ηδηαίηεξα ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. Πξφθεηηαη γηα ηελ ηθαλφηεηα λα αλαγλσξίδεη θάπνηνο ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη απηά ησλ άιισλ, λα δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα δηαρεηξίδεηαη απνηειεζκαηηθά ηφζν ηα ζπλαηζζήκαηα, φζν θαη ηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο. Η αλαγλψξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ καο αιιά θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ ησλ άιισλ ζήκεξα παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο επηρεηξήζεηο. Κάζε άλζξσπνο εθθξάδεη κε κνλαδηθφ, μερσξηζηφ ηξφπν ηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνπ θφζκν. Αθφκα θαη ζε αθξαίεο πεξηπηψζεηο νκνηφηεηαο κεηαμχ δπν αηφκσλ ππάξρνπλ ζηνηρεία θπζηνινγηθά, ςπρνινγηθά θαη γλσζηνινγηθά πνπ ηα δηαθνξνπνηνχλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά απηά πνπ ζπκβάιινπλ ζηε κνλαδηθφηεηα ελφο αηφκνπ, έρνπλ άιινηε ζεηηθφ θαη άιινηε αξλεηηθφ αληίθηππν ζηελ εξγαζία. Αο κελ παξαβιέπνπκε ην γεγνλφο πσο ε εξγαζηαθή απφδνζε εμαξηάηαη θαη απφ ην θαιφ εξγαζηαθφ θιίκα. Σέινο, νη πέληε ζεκαληηθφηεξεο δηαζηάζεηο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο, ζχκθσλα κε ηνλ πξσηεξγάηε ηεο Θεσξίαο Daniel Goleman είλαη ε απηνεπίγλσζε, ε απηνξξχζκηζε, ε ελζπλαίζζεζε, ηα θίλεηξα ζπκπεξηθνξάο θαη νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. H απηνεπίγλσζε (self-awareness), είλαη ε ηθαλφηεηα λα αλαγλσξίδεη θαλείο ηα ζπλαηζζήκαηα, ηηο αλάγθεο, ηα δπλαηά θαη αδχλαηά ηνπ ζεκεία. Η απηνξξχζκηζε (selfmanagement) είλαη ε ηθαλφηεηα λα δηαρεηξίδεηαη θαλείο ηελ εζσηεξηθή ηνπ θαηάζηαζε, ελψ ηα θίλεηξα ζπκπεξηθνξάο (motivation), είλαη ε ζπλαηζζεκαηηθή ηάζε πνπ σζεί ην άηνκν λα πξνζπαζεί κε επηκνλή γηα ηνπο ζηφρνπο ηνπ. Η ελζπλαίζζεζε (empathy),είλαη ε ηθαλφηεηα λα αληηιακβάλεηαη θαλείο ηα ζπλαηζζήκαηα, ηηο ζθέςεηο θαη ηηο αλάγθεο ησλ αηφκσλ γχξσ ηνπ, ελψ νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο (social skills) αλαθέξνληαη ζηελ Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 10 απφ 132

11 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα επηθνηλσλεί κε ηνπο αλζξψπνπο γχξσ ηνπ θαη λα ηνπο πξνθαιεί ηηο αληηδξάζεηο πνπ επηζπκεί. Δλ ζπλερεία, αλαιχεηαη ην ζέκα ηεο Μεηαζρεκαηηζηηθήο Ηγεζίαο. Γηα ηε Γηνηθεηηθή Δπηζηήκε, ε Ηγεζία δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηα αλψηαηα επίπεδα ηεο Ιεξαξρίαο. ην παγθνζκηνπνηεκέλν γίγλεζζαη, ν Ηγέηεο ζα πξέπεη λα δηαζέηεη επξχ θάζκα αλεπηπγκέλσλ δεμηνηήησλ πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζα πξέπεη λα κπνξεί λα ζέζεη θαη λα κεηαδψζεη ην φξακά ηνπ γηα κηα βειηησκέλε θαη δηαξθψο επηηπρεκέλε επηρείξεζε ψζηε λα δηαηεξεί ηνπο εξγαδνκέλνπο επραξηζηεκέλνπο. Δπηπξνζζέησο, νη Μεηαζρεκαηηζηηθνί Ηγέηεο δελ δηαηάζζνπλ, νχηε δηνηθνχλ, αιιά εκπλένπλ. Γηαηππψλνληαο ην φξακά ηνπο είλαη δηαλνεηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ελζαξξπληηθνί. O κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο πξνρσξά ζε έλα άιιν επίπεδν θαη ελεξγνπνηεί ηνπο αλζξψπνπο γηα ηελ αιιαγή αθππλίδνληαο ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο ζρεηηθά κε ηελ εξγαζία πνπ θάλνπλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, νη Ηγέηεο απεπζχλνληαη ζηελ αίζζεζε ηνπ λνήκαηνο θαη ηεο αμίαο πνπ έρνπλ κέζα ηνπο νη άλζξσπνη. Αθνινχζσο, παξνπζηάδεηαη ην κείδνλ ζέκα ηεο Γηνίθεζεο Αιιαγψλ ζην πιαίζην ηεο Οξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Όηαλ θάπνηνο είλαη κάλαηδεξ αιιά φρη εγέηεο ηφηε θάλεη θνηλφηππα ιάζε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα δηαρεηξηζηεί ηελ αιιαγή. Η κε επαξθήο επηθνηλσλία θαη ε απνζηνιή αζπζρέηηζησλ κελπκάησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ζπρλή αιιαγή ζηφρσλ θαη πξνηεξαηνηήησλ, νδεγνχλ ζηελ απνηπρία ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο. Ο πξαγκαηηθφο εγέηεο, ινηπφλ γηα λα απνθχγεη ηα παξαπάλσ ζθάικαηα νθείιεη λα ελζηεξληζηεί ηελ ηδέα ηεο αιιαγήο. Γηα λα ην πεηχρεη απηφ πξέπεη λα επηθεληξσζεί ζε πέληε ραξαθηεξηζηηθά., 1) λα έρεη έλα ζπγθεθξηκέλν φξακα πνπ ζα ηνλ θαζνδεγεί. 2) γηα λα γίλεη απνδεθηή ε αιιαγή είλαη απαξαίηεην λα πηνζεηεζεί κηα πεξηζζφηεξν δεθηηθή ζηάζε, 3) γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα αιιαγή, πξέπεη απηφο πνπ ηελ θαζνδεγεί λα είλαη πξφζπκνο λα αιιάμεη θαη ν ίδηνο, 4) ε κεγαιχηεξε δηαθνξά Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 11 απφ 132

12 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ κεηαμχ ησλ θνηλψλ κάλαηδεξ θαη ηνπ απζεληηθνχ εγέηε είλαη ε δξάζε πνπ αλαιακβάλεη ν ηειεπηαίνο θαη 5) ην ηειεπηαίν ζπζηαηηθφ ηεο αιιαγήο ζπλίζηαηαη ζηελ ζπλερή αλάπηπμε. Οη εγέηεο βιέπνπλ πέξα απφ ηα ησξηλά πξνβιήκαηα θαη πεξηνξηζκνχο, πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζνπλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο λα αλαθαιχςνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο. Δίλαη έλα θιεηδί πξνθεηκέλνπ θαη νη ίδηνη νη εγέηεο λα εμειηρζνχλ πεξαηηέξσ. Έηζη γίλνληαη πην απνηειεζκαηηθνί, αμηνινγψληαο ηαπηφρξνλα ηε κέρξη ηψξα θαηεχζπλζή ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα κείλνπλ ζπληνληζκέλνη κε ηελ αιιαγή πνπ επηηεινχλ. Πέξαλ ησλ φζσλ αλαθέξζεθαλ πξηλ, πξνρσξνχκε ζηνλ ζπγθεξαζκφ ησλ αλσηέξσ ελλνηψλ θαη ζηελ εθαξκνγή ηνπο ζην πιαίζην ηεο Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο ηεο επηρείξεζεο. Tν θίλεηξν ελφο πξντζηακέλνπ λα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ζα ελζάξξπλε θαη ηνπο πθηζηακέλνπο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ελζσκάησζε ζηφρσλ γηα λα ρεηξηζηνχλ κηα νξγαλσζηαθή αιιαγή. H ζεηηθή δηάζεζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζπζρεηίδεηαη κε ηνλ αιηξνπηζκφ ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν θαη κε ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ. Δπίζεο, ελδπλακψλνπλ ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ αλαδήηεζε πην δεκηνπξγηθψλ ιχζεσλ θαζψο θαη ηελ απηνπεπνίζεζε πσο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα. Αληίζεηεο ζπκπεξηθνξέο επηθέξνπλ απφξξηςε θαιψλ πξνηάζεσλ θαη ζρέζεσλ θαη αξλεηηθφ πεξηβάιινλ πνπ επηδξά θαη ζηελ εξγαζηαθή απφδνζε. Μεηά θαη ηελ παξνπζίαζε ησλ ηξηψλ ελλνηψλ θαη ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ηξφπνπ επίδξαζήο ηνπο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ ζηειέρνπο, παξνπζηάδνληαη ζπκπεξάζκαηα θαζψο θαη επηπηψζεηο γηα ηε Γηνίθεζε. Η εθαξκνγή ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ζην πιαίζην ηνπ ελδνεπηρεηξεζηαθνχ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ πξφθιεζε γηα θάζε ζηέιερνο κε επίγλσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηνπ ζήκεξα θαη ησλ επηρεηξεκαηηθψλ απαηηήζεσλ ηνπ αχξην. Σα ζπζηαηηθά ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο έρνπλ μεθάζαξα θνηλά γλσξίζκαηα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο, αθνχ είλαη αιιειέλδεηεο έλλνηεο. Απνηεινχλ ηδηφηεηεο νη νπνίεο θάλνπλ ηα άηνκα πνπ ηηο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 12 απφ 132

13 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ δηαζέηνπλ λα μερσξίδνπλ απφ ηνπο γχξσ ηνπο, κεηαμχ ηνπο αιιά θαη ζρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο αλάγθεο κηαο επηρείξεζεο. ην ζεκείν απηφ αθνινπζνχλ νη πεξηνξηζκνί ηεο παξνχζαο Γηπισκαηηθήο. Βαζηθφο πεξηoξηζηηθφο παξάγνληαο ηεο εξγαζίαο απηήο, είλαη ε ρξήζε δεπηεξνγελψλ ζηνηρείσλ γηα ηε δηεμαγσγή ηεο. Αλ θαη ε ίδηα ε ρξήζε ησλ ζηνηρείσλ απηψλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ ρακεινχ θφζηνπο θαη ηνπ κηθξνχ ρξφλνπ πνπ απαηηείηαη γηα ηελ ζπιινγή ηνπο, εκπεξηέρεη κηα αληηθεηκεληθή αδπλακία ιφγσ ηεο θχζεο ησλ δεπηεξνγελψλ ζηνηρείσλ. Αλ θαη έγηλε ζεκαληηθή πξνζπάζεηα λα ζπκπεξηιεθζνχλ φιεο νη έλλνηεο θαη νη πηπρέο ψζηε ην ζέκα λα είλαη θαιπκκέλν ζε βάζνο, ππήξρε ην ζέκα ηεο πεξηνξηζκέλεο ρξνληθήο πξαγκάησζεο ηεο. Όκσο ν ζπλδπαζκφο ησλ εξεπλεηηθψλ ζηνηρείσλ, πξνζδίδεη κηα έληνλε εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα θαη αθήλεη έλα επξχ πεδίν εξεπλεηηθψλ πξνβιεκάησλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ην γεγνλφο πσο νη ηνκείο ηεο Γηνίθεζεο Αιιαγψλ θαη ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο αλαπηχζζνληαη ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη πσο ππάξρνπλ απεξηφξηζηεο πεγέο γηα ηε κειέηε ηνπο. Ο ηνκέαο ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο ηδίσο, ρξήδεη έληνλεο κειέηεο. Θα κπνξνχζε λα απνηειέζεη θίλεηξν ψζηε λα γίλεη κηα πην δηεμνδηθή ελαζρφιεζε κε ην ζέκα απηφ θαη λα ηνληζηεί ε ζπνπδαηφηεηά ηνπ ζε φιεο ηηο ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο, αλά Κιάδν επηρείξεζεο, ηδίσο δε ζηε ρψξα καο φπνπ απηέο νη έλλνηεο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζίζηαληαη. πεξηζζφηεξν εθαξκφζηκεο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 13 απφ 132

14 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Δηζαγσγή Μεηά ηελ πλνπηηθή Πεξίιεςε, θαζίζηαηαη αλαγθαίν λα παξνπζηαζηνχλ ηα Κεθάιαηα ηεο Γηπισκαηηθήο. Πξηλ φκσο, θαηαγξάθνπκε ηνλ ζηφρν ηεο παξνχζεο εξγαζίαο. Δίλαη ινηπφλ ε παξνπζίαζε ηξηψλ απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο έλλνηεο θιεηδηά ζην ζχγρξνλν management (πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε, Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη Γηνίθεζε Αιιαγψλ), θαη λα θαηαδεηρζεί ν κεραληζκφο κε ηνλ νπνίν γίλεηαη ν ζπγθεξαζκφο ηνπο απφ ην ζηέιερνο ηεο επηρείξεζεο. ην ζχγρξνλν επηρεηξεκαηηθφ γίγλεζζαη ε κειέηε θαη ε θαηαγξαθή ηεο Ν, ηεο Μεηαζρεκαηηζηηθήο Ηγεζίαο θαη ηεο Γηνίθεζεο Αιιαγψλ είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθή γηα φινπο: εξγαδνκέλνπο θαη ππεπζχλνπο ηεο επηρείξεζεο. Αξρηθψο γίλεηαη παξνπζίαζε ηεο κεζνδνινγίαο ηεο Γηπισκαηηθήο θαη ησλ επηκέξνπο δνκψλ ηεο. ην πξψην Κεθάιαην θάλνπκε εθηελή αλαθνξά ζηελ πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε. Μεηαμχ άιισλ παξνπζηάδνπκε Οξηζκνχο θαη ηζηνξηθή επηζθφπεζε ηεο ζεσξίαο, ηηο θαηεγνξίεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο, ηελ επίδξαζή ηεο ζην Πεξηβάιινλ Δξγαζίαο θαη ηηο κεζφδνπο Δθκάζεζεο θαη Βειηίσζεο ηεο. Δηδηθή αλαθνξά γίλεηαη ζηα είδε ηεο Ν θαηά ηνλ Καζεγεηή ηνπ Harvard Gardner, νπφηε θαη θαζίζηαηαη ζαθέο πσο δελ ππάξρεη κφλν έλα είδνο λνεκνζχλεο, αιιά πνιιαπιά. Αθνινπζεί ε ζπζρέηηζε ηεο Ν θαη ηνπ επηρεηξείλ κε ηελ επξεία έλλνηα θαη ην Κεθάιαην νινθιεξψλεηαη κε ηα πκπεξάζκαηα. Θα πξέπεη λα ηνληζηεί πσο ζην ηέινο θάζε θεθαιαίνπ ππάξρνπλ θαη ηα αλάινγα πκπεξάζκαηα. ην Γεχηεξν Κεθάιαην, αλαθεξφκαζηε ζηελ κεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία Δηδηθφηεξα, εληξπθνχκε ζηα γλσζηηθά πεδία ησλ εηδψλ εγεζίαο (ζηπι) (πκπεξηθνξηθή θαη Δλδερνκεληθή Πξνζέγγηζε) θαη ζηηο δηάθνξεο ζεσξίεο πνπ έρνπλ θαηά θαηξνχο εθθξαζηεί απφ θνξπθαίνπο επηζηήκνλεο (Likert, Bass, Nanus θα.). Δλ ζπλερεία, κηινχκε γηα ηηο βαζηθέο ζπκπεξηθνξέο ελφο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο εγέηε θαη ηα Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 14 απφ 132

15 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Μεηαζρεκαηηζηηθνχ Ηγέηε θαη θιείλνπκε ην Κεθάιαην κε δηάθνξεο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ Ηγεζία ( φπσο Η ζεσξία ηνπ θχθινπ δσήο ησλ Hersey and Blanchard,ε ζεσξία ησλ ζηφρσλ ησλ R.J.House and T.R.Mitchell θαη ην κνληέιν ησλ Vroom-Yetton) θαη θπζηθά φπσο πξναλαθέξακε ηα αλάινγα ζπκπεξάζκαηα. ην ηξίην Κεθάιαην πξνρσξνχκε ζηελ παξνπζίαζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ αθνξνχλ ηελ Γηνίθεζε Αιιαγψλ ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Οξίδνπκε ηελ Αιιαγή, ηελ πξνζεγγίδνπκε ζεσξεηηθά, κηινχκε γηα ηνλ θνξέα αιιαγήο. Αλαιχνπκε ην γηαηί είλαη ρξήζηκε ζπρλά ε αληίδξαζε ζηελ Αιιαγή θαη θιείλνπκε κε επηκέξνπο ελφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνίθεζε ηνπ αλζξσπίλνπ παξάγνληα ζηελ Αιιαγή. Παξνπζηάδνπκε επίζεο ηα ηκήκαηα ελφο πξνγξάκκαηνο Αιιαγήο θαη ηηο επηκέξνπο ζηξαηεγηθέο θαη θιείλνπκε κε ην θνκκάηη πνπ αθνξά ηνλ εγέηε ηεο αιιαγήο. ην ηέηαξην Κεθάιαην, πξνρσξνχκε ζηνλ ζπγθεξαζκφ ησλ αλσηέξσ ελλνηψλ θαη ζηελ εθαξκνγή ηνπο ζην πιαίζην ηεο Οξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο ηεο επηρείξεζεο. Καηαδεηθλχνπκε ην πψο νη έλλνηεο θιεηδηά (πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε, Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη Γηνίθεζε αιιαγψλ), ζπληαηξηάδνπλ θαη ην πψο κεηαθξάδνληαη φια απηά ζηελ επηρεηξεκαηηθή θαζεκεξηλφηεηα ηνπ ζηειέρνπο. Οη πθηζηάκελνη είλαη ηθαλνί λα δηαπξαγκαηεχνληαη θαη λα ρεηξίδνληαη απνηειεζκαηηθά ηηο ζπγθξνχζεηο καδί κε ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλεο πξντζηακέλνπο Δχινγα, ινηπφλ, ην θίλεηξν ελφο πξντζηακέλνπ λα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο, ζα ελζαξξχλεη θαη ηνπο πθηζηακέλνπο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ελζσκάησζε ζηφρσλ γηα λα ρεηξηζηνχλ κηα νξγαλσζηαθή αιιαγή Δπηπξoζζέησο, ζην επφκελν θεθάιαην (πέληε), απνηππψλνληαη ηα θπξηφηεξα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ έξεπλα πνπ πξνεγήζεθε, θαζψο θαη νη επηπηψζεηο ζηε δηνίθεζε. Η εθαξκνγή ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλάπηπμε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ζην πιαίζην ηνπ ελδνεπηρεηξεζηαθνχ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ πξφθιεζε γηα θάζε ζηέιερνο κε επίγλσζε ηεο επηρεηξεζηαθήο πξαγκαηηθφηεηαο ηνπ ζήκεξα θαη ησλ επηρεηξεκαηηθψλ απαηηήζεσλ ηνπ αχξην. Σα Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 15 απφ 132

16 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ζπζηαηηθά ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο έρνπλ μεθάζαξα θνηλά γλσξίζκαηα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο, αθνχ είλαη αιιειέλδεηεο έλλνηεο. Απνηεινχλ ηδηφηεηεο νη νπνίεο θάλνπλ ηα άηνκα πνπ ηηο δηαζέηνπλ λα μερσξίδνπλ απφ ηνπο γχξσ ηνπο, κεηαμχ ηνπο αιιά θαη ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο αλάγθεο κηαο επηρείξεζεο. Η αληίζηαζε ζηελ αιιαγή ζπλήζσο, απνηειεί ην ζχκπησκα βαζχηεξσλ θαη βαζηθφηεξσλ πξνβιεκάησλ ηα νπνία επηζθηάδνπλ ηελ φιε θαηάζηαζε. Πξφθεηηαη γηα έλα πξνεηδνπνηεηηθφ ζήκα ην νπνίν θαηεπζχλεη ηελ ρξνλνδηάξζξσζε ησλ αιιαγψλ. Δπνκέλσο, παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηζήκαλζε ηεο πξνζνρήο ζε δηαζηάζεηο ηεο αιιαγήο νη νπνίεο δελ είλαη απαξαίηεηεο, ή δελ έρνπλ αλαινγηζζεί νξζψο ή πηζαλψο λα είλαη εμαξρήο ιαλζαζκέλνπ ζθεπηηθνχ. Δπηπιένλ, ζην έθην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη νη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο. Η παξνπζίαζε ηεο παξνχζαο Γηπισκαηηθήο, ιφγσ ηεο έθηαζεο ηνπ ρψξνπ αιιά θαη ηεο παξνπζίαο κφλν δεπηεξνγελψλ ζηνηρείσλ, νδεγεί ζε πεξηνξηζκνχο αιιά θαη ζε ηαπηφρξνλν έλαπζκα γηα κειινληηθή εξεπλεηηθή δξαζηεξηφηεηα., Η ίδηα ε θχζε ησλ αληηθεηκέλσλ θαη ε ζχγρξνλε πξνζέγγηζή ηνπο, αθήλεη κεγάια πεξηζψξηα έξεπλαο θαη ζε δηαθνξεηηθέο εξεπλεηηθέο πεξηνρέο (π.ρ. αλά Κιάδν ή Βηνκεραληθή Γξαζηεξηφηεηα, αλά θαηεγνξία επηρείξεζεο θιπ). πλ ηνηο άιινηο, ζην επφκελν Κεθάιαην (έβδνκν), γίλνληαη νη πξνηάζεηο γηα κειινληηθή εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα. Σα ζηειέρε κηαο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα απνθηήζνπλ θαη λα αλαπηχμνπλ ηηο δεμηφηεηεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο, θπξίσο ηεο ελζπλαίζζεζεο, ησλ θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαη ηεο ππνθίλεζεο. Έλα πθηζηάκελν εξσηεκαηνιφγην εξγαιείν κέηξεζεο ηνπ δείθηε ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο, κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζηηο αλάγθεο ηεο δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα θαη λα παξνπζηάζεη ην πνχ βξηζθφκαζηε ζήκεξα θαη πνηνη είλαη νη κειινληηθνί ζηφρνη. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 16 απφ 132

17 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Δάλ επηηεπρζεί απηφ, ηφηε ηα άηνκα απηά ζα είλαη ζε ζέζε λα αζθήζνπλ εγεζία θαη λα επλνεζνχλ απφ ηηο ζεηηθέο επηπηψζεηο ηεο επηρείξεζεο, αιιά θαη ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο θαη επίζεκα λα κπνξνχλ λα νλνκάδνληαη κεηαζρεκαηηζηηθνί εγέηεο. Κιείλνληαο, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε δηεμαγσγή κηαο έξεπλαο κέζσ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ζπλεληεχμεσλ ψζηε λα γίλεη κηα ζπιινγή ζηνηρείσλ ζηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο αιιά θαη ζηηο μέλεο, ψζηε λα εληνπηζηνχλ ηα ζεκεία δηαθνξάο ζηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ηνπο θαη ζηνλ ηξφπν πνπ εθαξκφδνπλ ηηο θχξηεο έλλνηεο ηεο έξεπλαο. Σέινο, ζην ηειεπηαίν ηκήκα ηεο Γηπισκαηηθήο, αλαθέξνληαη νη βηβιηνγξαθηθέο παξαπνκπέο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ δηεμαγσγή ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, νη νπνίεο αληιήζεθαλ απφ ηελ ειιεληθή θαη ηε μέλε βηβιηνγξαθία αιιά θαη νη Γηαδηθηπαθέο Πεγέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ειιεληθήο θαη μέλεο αξζξνγξαθίαο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 17 απφ 132

18 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Μεζνδνινγία Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο κεζνδνινγίαο ζηελ νπνία βαζίδεηαη ε δηεμαγσγή ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο ζπληζηά κία απφ ηηο βαζηθφηεξεο παξακέηξνπο γηα ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ εγθπξφηεηά ηεο αιιά παξάιιεια θαη ην δνκηθφ πιαίζην γηα ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ ρξεζηηθή αμία. Έηζη θαη ζην παξφλ θείκελν, γηα λα ππάξρεη κηα εγθπξφηεηα θαη ζαθήλεηα ζηα γξαθφκελα, έπξεπε λα απνθαζηζζνχλ θάπνηεο αξρέο ζπγγξαθήο. Υξεζηκνπνηνχκε ηελ κεζνδνινγία έξεπλαο ησλ Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ θαζψο θαη ησλ κεζφδσλ Έξεπλαο Αγνξάο, σο ηε βάζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο αλάπηπμεο ηεο έξεπλαο. Σα ζηάδηα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη (ηαζαθφπνπινο, 2001) 1 : a) Οξηζκφο ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηφρσλ b) Καηάζηξσζε ηνπ ζρεδίνπ έξεπλαο c) πιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ d) Αλάιπζε ησλ πιεξνθνξηψλ e) Παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ θνπφο ηεο παξνχζαο Γηπισκαηηθήο είλαη ε ζεσξεηηθή επηζθφπεζε θαη ε παξνπζίαζε ησλ θπξηνηέξσλ ζεκείσλ αλαθνξηθά κε ηελ πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε, ηελ Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη ηεο Γηνίθεζε Αιιαγψλ ζην πιαίζην ηεο Οξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν θίλεηξν γηα ηελ ελαζρφιεζε κε απηφ ην αληηθείκελν απνηέιεζε ε θαζεκεξηλή ηξηβή πνπ έρεη έλα ζηέιερνο αιιά θαη ε εθάζηνηε επηρείξεζε ψζηε λα αλαγλσξίζνπλ ηελ αμία απηψλ ησλ δεμηνηήησλ, ψζηε λα κεγηζηνπνηήζνπλ θαηά ην δπλαηφλ ηα νθέιε. Ιδηαηηέξσο ζε κηα επνρή πνπ θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξν αλαγθαία παξά πνηέ ε πξνζαξκνγή ηνπ ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο Ηγέηε ζηελ δηαδηθαζία ηεο Αιιαγήο, ε αλαγθαηφηεηα ηεο κειέηεο ηνπ εξεπλεηηθνχ πξνβιήκαηνο απνθηά επηπξφζζεην 1 ηαζαθφπνπινο, Β. 2001, Μέζνδνη Έξεπλαο Αγνξάο,, Δθδφζεηο ηακνχιε. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 18 απφ 132

19 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ελδηαθέξνλ. Δίλαη άιισζηε ηέηνηεο νη απαηηήζεηο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν, ψζηε ηα αλσηέξσ αληηθείκελα θαζίζηαληαη απνιχησο αλαγθαία. Σν επηιερζέλ ζρέδην Έξεπλαο είλαη ε δηεξεπλεηηθή έξεπλα πνπ απνβιέπεη ζηελ ζπγθέληξσζε ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ ψζηε λα δηεξεπλεζεί επαθξηβψο ην εξεπλεηηθφ πξφβιεκα αιιά θαη γίλεη ην έλαπζκα γηα ηελ δηαηχπσζε πεξαηηέξσ εξεπλεηηθψλ πξνβιεκάησλ. Υξεζηκνπνηνχκε δεπηεξνγελή ζηνηρεία (βηβιηνγξαθηθέο αλαθνξέο, πίλαθεο, ζρήκαηα), απφ ηελ ειιεληθή θαη ηε μέλε βηβιηνγξαθία, κε θχξηεο ελφηεηεο ην management, ηελ Ηγεζία, ηελ Γηνίθεζε Αιιαγψλ θαη δεπηεξεπφλησο ηελ Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα αιιά θαη ςήγκαηα Φπρνινγίαο θαη Κνηλσληνινγίαο. Γελ κπνξνχκε λα κελ αλαθέξνπκε θαη κηα ζεηξά άξζξσλ απφ δηεζλή επηζηεκνληθά πεξηνδηθά καδί κε ππάξρνπζα ειιεληθή αξζξνγξαθία. Μεηά ηελ πξψηε θαηαγξαθή ησλ εξεπλεηηθψλ δεδνκέλσλ, αθνινπζεί ε αλάιπζε θαη ε αμηνιφγεζή ηνπο. Η πξνζπάζεηά καο είλαη ε αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ λα γίλεηαη κε δηαδνρηθφ ηξφπν ψζηε λα απνηππψλνληαη επαξθψο αιιά δηαηεξψληαο ηε δηαιεθηηθή ηνπο ζρέζε: ε πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε, ε Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη ε Γηνίθεζε Αιιαγψλ ζην πιαίζην ηεο νξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Σα αλσηέξσ νδεγνχλ ζηα πκπεξάζκαηα-δπηπηψζεηο γηα ηε Γηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο. πλάκα φκσο, νδεγνχλ θαη ζε πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ κειινληηθή έξεπλα, γηα θαηλά δειαδή εξεπλεηηθά πξνβιήκαηα. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 19 απφ 132

20 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ ηφρνη ην θεθάιαην απηφ γίλεηαη αλαθνξά ζηα είδε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο θαη ζηηο δηαζηάζεηο ηεο. Δπηπιένλ, πξνζδηνξίδνληαη δηάθνξνη νξηζκνί κε ηα θνηλά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ζηελ νξγάλσζε. Δπίζεο, γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζηηο θαηεγνξίεο Ννεκνζχλεο θαηά Gardner. Δπηπξνζζέησο, νξηζκέλνη απφ ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ είλαη νη παξαθάησ: Να θαηαλνεζνχλ νη θαηεγνξίεο ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο Να δεηρζεί πνηα είλαη ηα Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο αηφκνπ Πιενλεθηήκαηα γηα ηελ νξγάλσζε θαη ηηο επηρεηξήζεηο Να απνδνζεί κηα ηζηνξηθή επηζθφπεζε ηεο ζεσξίαο Να ηαμηλνκεζνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ελφο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο αλζξψπνπ Να πξνηαζνχλ απφ βηβιηνγξαθηθήο απφςεσο νη κέζνδνη εθκάζεζεο θαη βειηίσζεο ηεο Ν θαη Παξνπζηάδεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο ζην Πεξηβάιινλ Δξγαζίαο ρήκα 1: πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Δγθέθαινο "Είναι μόνο η καρδιά ποσ μπορεί να δει ηα αληθή, η οσζία δεν είναι οραηή ζηο γσμνό μάηι" Antoine de Saint-Exupery Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 20 απφ 132

21 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.1 Δηζαγσγή - Οξηζκνί Μηα απφ ηηο πεξηζζφηεξν δηαδεδνκέλεο έλλνηεο ζην ρψξν ηεο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ είλαη απηή ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο, ή ηνπ ιεγνκέλνπ E.Q (Emotional Quadrant). Πξψηνο, ν Daniel Goleman ηελ παξνπζίαζε ην 1995 κε ην νκψλπκν βηβιίν ηνπ, γλσξίδνληαο κεγάιε απήρεζε. Αξγφηεξα, ην 1998, πξαγκαηνπνίεζε έξεπλα ζε 200 παγθφζκηεο επηρεηξήζεηο θαη δεκνζίεπζε ηα απνηειέζκαηά ηεο ζην Harvard Business Review (ξεθφξ αλαηππψζεσλ). Πνην ήηαλ φκσο εθείλν ην κπζηηθφ ζηελ επηηπρία πνπ ζεκείσλαλ εγέηεο θαη νξγαληζκνί; Ο ζπγγξαθέαο εμεγνχζε γηαηί πιένλ δελ επαξθνχζαλ νη ηδηφηεηεο πνπ ζπλδένληαλ κε ηελ Ηγεζία εθείλε ηελ επνρή, φπσο ζθιεξάδα, αληνρή ζε αληίμνεο ζπλζήθεο, ην φξακα θαη ε ηθαλφηεηα πξνζέγγηζεο. Ο Goleman κεηαμχ άιισλ αλέθεξε πσο: απηφ πνπ δηαθξίλεη ηνπο πξαγκαηηθά απνηειεζκαηηθνχο εγέηεο είλαη θαη ν πςειφο βαζκφο Ν. Πεξηιακβάλεηαη ε Απηνγλσζία, Ο Απηνέιεγρνο, ε Παξαθίλεζε, Η Δλζπλαίζζεζε (empathy), θαη νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο (Goleman,1995) 2. Δίλαη ηα δνκηθά ζπζηαηηθά ηεο Ν ηα νπνία καζαίλνληαη θαη κπνξνχλ λα δηδαρζνχλ. Κξίλνπκε ζθφπηκν ζην ζεκείν απηφ λα πξνρσξήζνπκε ζηνλ νξηζκφ ηεο Ν, πξνζεγγίδνληαο βηβιηνγξαθηθά δηάθνξεο απφςεηο: Αξρηθψο, o Goleman ππνζηεξίδεη ζην βηβιίν ηνπ πσο Ν είλαη έλα ζχλζεην ζεη ηθαλνηήησλ, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηελ νξγάλσζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ εαπηνχ καο θαη ησλ γχξσ καο, πξνθεηκέλνπ λα ηα δηαρσξίζνπκε θαη λα ηα ειέγμνπκε απνηειεζκαηηθά ζηηο ζρέζεηο κε ηνπο ππνινίπνπο. Ο ζπγγξαθέαο θάλεη ιφγν θαη δηαρσξίδεη δχν επίπεδα: ην πξνζσπηθφ επίπεδν (εαπηφο - self), ν Goleman αλαθέξεη δχν ζπλαηζζεκαηηθέο ηθαλφηεηεο, ηε δηαρείξηζε ηνπ εαπηνχ (self-management), πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ απηνέιεγρν, ηελ αμηνπηζηία θαη αθεξαηφηεηα ήζνπο, ηελ επζπλεηδεζία, ηα θίλεηξα επηηπρίαο θαη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ. Σν έηεξν επίπεδν είλαη ε απηεπίγλσζε (self-awareness), ε νπνία 2 Goleman, D. 1995, Emotional Intelligence, NY, Bantam Books Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 21 απφ 132

22 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ζπλίζηαηαη ζηελ α) ζπλαηζζεκαηηθή επίγλσζε (αλαγλψξηζε ζπλαηζζεκάησλ θαη επηπηψζεσλ) θαη β) ηελ αθξηβή αμηνιφγεζε εαπηνχ (αλαγλψξηζε δπλαηνηήησλ θαη νξίσλ), αιιά θαη ε απηνπεπνίζεζε. ην έηεξν επίπεδν (άιινη-others), μερσξίδνπλ δχν ηθαλφηεηεο, 1) ε θνηλσληθή επίγλσζε (social awareness) κε ηελ α) ελζπλαίζζεζε (empathy), δειαδή λα κπνξεί θάπνηνο λα αληηθξίδεη ηα γεγνλφηα απφ ηελ νπηηθή γσληά ηνπ άιινπ θαη λα βηψλεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο, (Bernet,1996) 3 β)ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ παξνρή ππεξεζηψλ (ηθαλνπνίεζε πειαηψλ customers satisfaction) θαη γ) ηελ νξγαλσζηαθή επίγλσζε, δειαδή ηελ αληίιεςε ησλ ζπλαηζζεκάησλ κηαο νκάδαο θαζψο θαη ηηο ζέζεηο ηζρχνο πνπ ελππάξρνπλ ζε απηήλ. 2) ε δηαρείξηζε ζρέζεσλ relationship management, πεξηιακβάλεη ηελ επηξξνή, ηελ επηθνηλσλία, ηνλ ρεηξηζκφ ηνλ ζπγθξνχζεσλ (Polychroniou, 2005) 4, ηελ ραξηζκαηηθή - νξακαηηζηηθή εγεζία (θηλεηνπνίεζε ησλ αηφκσλ πξνο ζπγθεθξηκέλν φξακα) θαη ηνλ θνξέα αιιαγήο πνπ ιεηηνπξγεί σο θηλεηήξηνο κνριφο ρηηζίκαηνο δεζκψλ, νκαδηθήο εξγαζίαο θαη ζπλεξγαζίαο.(davis et al, 1998) 5 Οη Salovey and Mayer, κηινχλ γηα ηελ ηθαλφηεηα πνπ έρεη ην άηνκν λα αληηιακβάλεηαη θαη λα εθθξάδεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ, λα ηα πξνζαξκφδεη ζηελ ζθέςε ηνπ, λα θαηαλνεί ηα αίηηα πξφθιεζήο ηνπο θαη λα ξπζκίδεη ηηο επηπηψζεηο ηνπο ηφζν ζηνλ εαπηφ ηνπο φζν θαη ζηνπο γχξσ ηνπ (Salovey, P. & Mayer, J.D. 1990) 6. Η ζεκειηώδεο δηαθνξά ηνπο από ηνλ Goleman είλαη πσο βιέπνπλ ηελ ΣΝ σο κηα ζεσξία λνεκνζύλεο ελώ ν ηειεπηαίνο ηελ πξνηάζζεη σο κηα ζεσξία απόθξηζεο θαη απόδνζεο, κε ζπλερή δπλαηφηεηα εθκάζεζεο θαη βειηίσζεο. 3 Bernet, M. 1996, Emotional Intelligence: Components and Correlates, paper presented at the annual meeting of the American Psychological Association, Toronto 4 Polychroniou, P. 2005, styles of Handling Interdepartmental Conflict and effectiveness, Current topics in Management, 10, Transaction Publishers, 263,273 5 Davis, M. Stankov, L & Roberts, RD 1998, Emotional Intelligence: In Search of an elusive construct, Journal of Personality and Social Psychology, 85, Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 22 απφ 132

23 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Oη Boyatzis, Goleman and Rhee, θαηέιεμαλ ζηνλ παξαθάησ νξηζκφ ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο: πλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε παξαηεξείηαη φηαλ ην άηνκν επηδεηθλχεη ηηο ηθαλφηεηεο ηεο απηνγλσζίαο, απηνδηαρείξηζεο, θνηλσληθήο ζπλαίζζεζεο θαη θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ ηε θαηάιιειε ζηηγκή, κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν θαη κε ηθαλνπνηεηηθή ζπρλφηεηα έηζη ψζηε λα είλαη απνηειεζκαηηθφ ζηελ αληηκεηψπηζε θαηαζηάζεσλ (Boyatzis et al, 2000) 7. Απφ ηα αλσηέξσ κπνξνχκε λα ζθηαγξαθήζνπκε ην πξνθίι ελφο ηδαληθψο λνήκνλνο αλζξψπνπ. Γηαζέηεη απηνγλσζία ζε κεγάιν βαζκφ, έρεη επίγλσζε ησλ νξίσλ θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ θαη δηαζέηεη απηνεθηίκεζε θαη απηνζεβαζκφ. Δίλαη ξεαιηζηήο θαη νξζνινγηζηήο ελψ παξάιιεια ιεηηνπξγεί θαη σο αθέξαην θαη εζηθφ ζηνηρείν κε πίζηε ζηηο αμίεο ηνπ. Θέηεη πςεινχο ζηφρνπο, είλαη ελζνπζηψδεο θαη απνδέρεηαη εμίζνπ θαιά ηελ επηηπρία κε ηελ απνηπρία. Γηδάζθεηαη απφ ηα ιάζε θαη ηηο παξαιείςεηο ηνπ θαη κε δηνξαηηθφηεηα πξνζπαζεί λα κελ ππνθχπηεη ζε θεπγαιέεο θξίζεηο. (SosiK & Megerian, 1999) 8 Η άπνςε ησλ άιισλ θαη ε δηθή ηνπο νπηηθή γσλία, ηνλ ελδηαθέξνπλ. πλάκα, ιεηηνπξγεί σο πνκπφο θαη δέθηεο ζπλαηζζεκάησλ γηα λα νμχλεη ηε δηαίζζεζε θαη λα δηαβάδεη πίζσ απφ ηηο γξακκέο ( to read between the lines). Δίλαη θπζηθφ κε ηέηνηα ραξαθηεξηζηηθά λα είλαη αλνηθηφο ζην δηάινγν θαη ηελ θξηηηθή θαη αθνχεη κε πξνζνρή ηπρφλ επηθξηηηθά ζρφιηα. Σέινο, έλα απφ ηα νπζηαζηηθφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη πσο ιεηηνπξγεί σο θαηαιχηεο αιιαγήο θαη ζπζπείξσζεο ηνπ κίθξν-πεξηβάιινληνο ηνπ πξνο ηελ επίηεπμε θνηλνχ νξάκαηνο θαη ζηφρνπ. (Goleman, 2000). Δπίζεο, ν άλζξσπνο απηφο εθκεηαιιεχεηαη φιεο ηηο επθαηξίεο πνπ ηνπ παξνπζηάδνληαη θαη παίξλνληαο ηηο ζσζηέο απνθάζεηο ηηο αμηνπνηεί αλαιφγσο. Ο 6 Salovey, P. & Mayer, J.D. 1990, Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, Boyatzis, R.E Goleman, D. & Rhee 2000, Clustering Competence in Emotional Intelligence: Insights from the Emotional Competence Inventory, In R. Bar-On and J.D. Parker, Handbook of Emotional Intelligence, Jossey Bass Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 23 απφ 132

24 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ απηνέιεγρνο είλαη έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλα αλζξψπνπ, γηαηί κπνξεί θαη ρεηξίδεηαη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν. Αθφκα, ηέηνηνπ είδνπο άλζξσπνη, απνθεχγνπλ ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο εθξήμεηο. Υαξαθηεξίδνληαη επίζεο απφ θαιή δηάζεζε, επηκνλή θαη είλαη ςχρξαηκνη ζε φιεο ηηο θάζεηο ηεο δσήο ηνπ. (Goleman, 2000). Σα άηνκα απηά πξέπεη λα είλαη αμηφπηζηα θαη δξψληαο κε εζηθφ ηξφπν λα θαηαθέξλνπλ λα θεξδίδνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ άιισλ. Παξάιιεια, δελ εγθαηαιείπνπλ πνηέ ηηο αμίεο θαη ηα πηζηεχσ ηνπο. Σέινο, νη ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλεο άλζξσπνη αλακθίβνια ζα πξέπεη, είηε κε ηνλ ηξφπν ηνπο είηε κε ηηο πξάμεηο ηνπο, λα εκπλένπλ ηνπο άιινπο, λα ηνπο παξέρνπλ έλα φξακα θαη λα είλαη παξάδεηγκα αθφκα θαη πξφηππα γηα απηνχο (Goleman, 2000). 8 SosiK, JJ & Megerian, LE 1999, Understanding leader emotional intelligence and performance, Group & Organization Management, 24, Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 24 απφ 132

25 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.2 Ιζηοπική Δπιζκόπηζη ηηρ θευπίαρ από ηον McClelland ζηον Goleman Σν πξφζθαην ελδηαθέξνλ γηα ηελ πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε (Ν) είλαη απφξξνηα πνιιψλ εηψλ έξεπλαο ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο ςπρνινγίαο πνπ αζρνιείηαη κε ηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα (Forgas, 2001) 9. ην κεζνδηάζηεκα, αξθεηνί κειεηεηέο εμέηαζαλ αηνκηθέο δηαθνξέο ζηελ εκπεηξία ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ (Rosental et al, 1979) 10. Άιινη εξεπλεηέο δηαπίζησζαλ πσο ε ζπγθηλεζηαθή θαηάζηαζε ηνπ αηφκνπ έρεη επίπησζε ζε γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο φπσο ε κλήκε θαη ε θξίζε (Bower, 1981) 11. ε κεηαγελέζηεξν ρξνληθφ επίπεδν, ε Isen (1998), ππνζηήξημε πσο είλαη ζεκαληηθφ λα νξίζνπκε κε αθξίβεηα ηηο πιεπξέο ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ κειεηνχκε (Isen, 1998) 12. Γηα αξθεηέο δεθαεηίεο ππήξρε ε αίζζεζε πσο ζπλαίζζεκα θαη εξγαζηαθφο ρψξνο είλαη δχν έλλνηεο αζπκβίβαζηεο θαη αληίζεηεο. Η βίσζε θαη ην θπξηφηεξν ε εθδήισζε ζπλαηζζεκάησλ εθιακβαλφηαλ σο ζεκάδη αδπλακίαο, ζχγρπζεο θαη θάζε άιιν παξά αλνξζφδνμεο ζπκπεξηθνξάο. Σα πξάγκαηα φκσο άιιαμαλ πξνο ην θαιχηεξν ηα ηειεπηαία ρξφληα. Αλαγλσξίζηεθε πσο ην ζπλαίζζεκα, αθξηβψο επεηδή πεγάδεη απφ ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, κπνξεί θαη πξέπεη λα ιεηηνπξγεί σο πνιχηηκε πεγή πιεξνθνξηψλ, κε ηε ρξήζε ησλ νπνίσλ κπνξνχκε λα νδεγεζνχκε ζε απηά απνηειέζκαηα. 5 Forgas, J.P. 2001, Affect and Social Cognition, introduction. IN: J.P.Forgas, ed. Affect and Social Cognition. Manhwah: Lawrence Erlbaum. pp Rosenthal, R. Hall, J.A. DiMatteo, M.R. Rogers, P. & Archer, D. 1979, Sensitivity to nonverbal communication: A profile approach to the measurement of individual differences. Baltimore: Johns Hopkins U. press 11 Bower, G. H. 1981, Mood and Memory. The American Psychologist, 36, pp Isen, A. 1998, Positive affect. IN: T.Dalgleish & M.Power eds. Handbook of Cognition and Emotion. Chichester: Wiley. pp Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 25 απφ 132

26 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ε Gibbs (1995) 13, θαηά ηε κεγαιχηεξε δηάξθεηα απηνχ ηνπ αηψλα, νη επηζηήκνλεο ιάηξεςαλ ηε ζθιεξή δνκή (hardware) ηνπ εγθεθάινπ θαη ην ινγηζκηθφ πξφγξακκα (software) ηνπ κπαινχ. Οη πνιχπινθεο δπλάκεηο ηεο θαξδηάο αθέζεθαλ ζηνπο πνηεηέο. Η ζεσξία ηεο γλσζηηθήο ηθαλφηεηαο φκσο, ζχκθσλα κε ηελ ζπγγξαθέα, απιά δελ κπνξνχζε λα εμεγήζεη ηα πην βαζαληζηηθά γηα ηνλ άλζξσπν εξσηήκαηα: γηαηί κεξηθνί άλζξσπνη θαίλνληαη λα έρνπλ ράξηζκα ζην λα δνπλ θαιά γηαηί ην πην έμππλν παηδί ηεο ηάμεο κπνξεί ηειηθά λα κε γίλεη θαη ην πην πινχζην γηαηί καο θεξδίδνπλ κεξηθνί άλζξσπνη κε ηελ πξψηε θαη κφλν καηηά, ελψ θάπνηνη άιινη δελ καο είλαη αμηφπηζηνη γηαηί κεξηθνί άλζξσπνη παξακέλνπλ αηζηφδνμνη κέζα ζηα βάζαλά ηεο δσήο, ηα νπνία θαηαξξαθψλνπλ αλζξψπνπο κε ιηγφηεξεο αληνρέο; Πνηεο αμίεο ηνπ κπαινχ θαη ηνπ πλεχκαηνο θαζνξίδνπλ ελ νιίγνηο πνηνη ζα επηηχρνπλ ζηε δσή ηνπο Gibbs (1995); ην ζεκείν απηφ παξεηζθξχεη ινηπφλ ε αληίιεςε ηνπ Goleman γηα ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε, ε νπνία εηζεγείηαη φηη ην θιεηδί ηεο επηηπρίαο βξίζθεηαη ζηελ ηθαλφηεηα θάπνηνπ αηφκνπ λα αληηιεθζεί ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη λα ηα ρξεζηκνπνηήζεη κε επνηθνδνκεηηθφ ηξφπν, ελδπλακψλνληαο έηζη ηελ απφδνζή ηνπ θαη ηηο θνηλσληθέο ηνπ ζπλαιιαγέο. Πνιινί ήηαλ απηνί νη ιφγνη ηεο κεηαζηξνθήο, κε θπξηφηεξνπο ζχκθσλα κε ηνλ Goleman (1998) 14 ηελ επξεία εθαξκνγή ηνπ κνληέινπ εξγαζίαο ζε νκάδεο θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε. Άιισζηε, πψο είλαη δπλαηφλ λα απνθχγεη θάπνηνο ζηελ θαζεκεξηλή ηνπ εξγαζία ηηο εληάζεηο, ηηο πξνζηξηβέο, ηηο ζπκπάζεηεο θαη αληηπάζεηεο, ηνπο ηδηαηηέξνπο δεζκνχο; Γελ πλίγεηαη ην ζπλαίζζεκα. Η παγθνζκηνπνίεζε εμάιινπ, αλέδεημε ηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζπλαηζζήκαηνο γηα ηελ εμάπισζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη εθηφο ησλ ζηελψλ ηνπηθψλ νξίσλ, ηδηαηηέξσο κε ηελ ελζπλαίζζεζε (empathy). 13 Gibbs, N.1995,. The EQ Factor: New Brain Research suggests that emotions, not IQ, may be the true measures of human intelligence, Time Magazine: October 2. Web Reference: 14 Goleman, D. 1998a. What makes a Leader? Harvard Business Review, November-December, Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 26 απφ 132

27 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Πνιχ πξηλ γίλεη αλαθνξά γηα ηελ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε, ν Thorndike (1937) 15 κίιεζε γηα ηελ ιεγφκελε θνηλσληθή λνεκνζχλε. Αξθεηά ρξφληα κεηά, ν θαζεγεηήο ηνπ Harvard Howard Gardner(1983) 16, πξφηεηλε κηα ξηδνζπαζηηθή ζεσξία πεξί πνιιαπιψλ εηδψλ λνεκνζχλεο, εθ ησλ νπνίσλ μερψξηζε δχν, αζπζρέηηζηεο κε ηε γλσζηηθή λνεκνζχλε (IQ), ηεο γλψζεο ηνπ εζψηεξνπ ΔΓΧ καο θαη ηεο θνηλσληθήο πξνζαξκνζηηθφηεηαο. Λίγν λσξίηεξα, ν McClelland (1973) 17, αλέθεξε πσο νη παξαδνζηαθέο ζρνιηθέο επηδφζεηο, δελ κπνξνχλ λα ππνδείμνπλ ηελ κεηέπεηηα εμέιημε ζηελ εξγαζία θαη ελ γέλεη ζηελ ζηάζε δσήο ησλ αλζξψπσλ. Τπήξρε φκσο γηα ηνλ ζπγγξαθέα κηα νκάδα ηθαλνηήησλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε ελζπλαίζζεζε θαη ε απηνπεηζαξρία- πνπ μερψξηδε ηνπο θαιχηεξνπο απφ ηνπο θαινχο. Έθηνηε, αθνινχζεζαλ πνιιέο έξεπλεο θαη κειέηεο κε έλαλ θνηλφ παξνλνκαζηή, ηελ Ν. Ο ζπλερηζηήο ησλ ζεσξηψλ ηνπ McClelland θαη θνηηεηήο ηνπ ζην Harvard, δελ ήηαλ άιινο απφ ηνλ Daniel Goleman. ρήκα 2: IQ-EQ ICEBERG Έρνπκε αλαθεξζεί σο ηψξα ζηελ πνηνηηθή δηάζηαζε ηεο Ν. Η πξψηε απφπεηξα 15 Thorndike, R.L. & Stein, S. (1937), an evaluation of the attempts to measure social Intelligence. Psychological Bulletin, 34, pp Gardner, H. 1983, Frames of mind: the theory of multiple intelligences. NY Basic Books 17 McClelland, D.C. 1973, Testing for competence rather than Intelligence Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 27 απφ 132

28 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ κέηξεζεο ηεο έγηλε απφ ηνλ Reuven Bar On (1988, 2000), ν νπνίνο θαη κίιεζε γηα Γείθηε πλαηζζεκαηηθφηεηαο (Emotional Quotient EQ), ην αληίζηνηρν δειαδή ηνπ IQ. ε έλα αλαζεσξεκέλν πξνηαζηαθφ κνληέιν ηνπ (2000) 18, ν ζπγγξαθέαο θαηαηάζζεη πέληε (5) δηαζηάζεηο Ν: 1) ελδνπξνζσπηθέο δεμηφηεηεο ( intrapersonal skills) 2) δηαπξνζσπηθέο δεμηφηεηεο (interpersonal skills) 3) πξνζαξκνζηηθφηεηα (adaptability) 4) έιεγρνο ζηξεο (stress management) θαη 5) γεληθή δηάζεζε (general mood) Πξψηνη νη Salovey and Mayers, θαζεγεηέο ςπρνινγίαο ηνπ Yale, πξφηεηλαλ κηα νινθιεξσκέλε ζεσξία γηα ηελ Ν. Ο Goleman φκσο κπφξεζε κε ηελ ηεξάζηηα απήρεζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ ην 1995, λα εμνηθεηψζεη ην επξχ θνηλφ κε δπζλφεηεο έσο ηφηε έλλνηεο. Μίιεζε γηα δχν δηαζηάζεηο Ν, (Salovey & Mayers, 1998) 19 : ηηο εζσηεξηθέο αηνκηθέο δηεξγαζίεο θαη ηηο θνηλσληθέο δηεξγαζίεο, δειαδή ην πψο ρεηξηδφκαζηε ηηο ζρέζεηο κε ηνπο ππνινίπνπο. 18 Bar-On, 2000, Emotional and social Intelligence: Insights from the Emotional Quotient Inventory (pp ), San Francisco, Jossey-Bass 19 Daniel Goleman, ε πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλεο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Μεηάθξαζε Φσηεηλή Μεγαινχδε, Αζήλα, Δθδφζεηο Διιεληθά Γξάκκαηα Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 28 απφ 132

29 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.3 Καηηγοπίερ ςναιζθημαηικήρ Νοημοζύνηρ Μηα αξρηθή ηαμηλφκεζε ησλ ηδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηεο Ν είλαη ε εμήο: Αξρηθά έρνπκε ηηο αλεμάξηεηεο, δειαδή ε θαζεκία ζπλεηζθέξεη κε ην δηθφ ηεο κνλαδηθφ ηξφπν ζηνλ εξγαζηαθφ βίν. πλάκα έρνπκε ηηο αιιειεμαξηψκελεο φπνπ ε θαζεκία επεξεάδεη κεξηθψο θάπνηεο άιιεο, ελψ ππάξρνπλ πνιιέο ηζρπξέο αιιειεπηδξάζεηο. χκθσλα κε ηηο ηεξαξρηθέο αλάγθεο, νη θαηεγνξίεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο «ρηίδνληαη» ε κηα πάλσ ζηελ άιιε. Δπί παξαδείγκαηη, ε απηνεπίγλσζε είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ απηνξξύζκηζε θαη ηελ ελζπλαίζζεζε. Η απηνξξύζκηζε θαη ε απηνεπίγλσζε ζπληειινύλ ζηελ απόθηεζε θηλήηξσλ (παξαθίλεζε). Δπηπξνζζέησο, κηα άιιε ηαμηλφκεζε ησλ αλαγθψλ είλαη νη αλαγθαίεο, πιελ φκσο κε ηθαλέο. Γειαδή, ην λα έρεη θάπνηνο κηα βαζηθή ηθαλφηεηα ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο δελ ζπλεπάγεηαη πσο ζα νδεγεζεί θαη ζε ζρεηηθέο δεμηφηεηεο, φπσο ε ραξηζκαηηθή Ηγεζία. Τπάξρνπλ παξάγνληεο φπσο ην θιίκα ελφο νξγαληζκνχ ή αηνκηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ εξγαζία πνπ ζα θαζνξίζνπλ επίζεο αλ ζα εθδεισζεί ε ζπγθεθξηκέλε ηθαλφηεηα. πλ ηνηο άιινηο, έρνπκε ηηο αλάγθεο γεληθνχ ηχπνπ ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο νη γεληθέο αξρέο έρνπλ θαζνιηθή εθαξκνγή. Δληνχηνηο, θάζε εξγαζία απαηηεί θαη μερσξηζηή δεμηφηεηα (Goleman, 2000). Ο Πίλαθαο 1 δείρλεη ηελ ζρέζε αλάκεζα ζηηο πέληε δηαζηάζεηο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο θαη ηηο είθνζη πέληε ζπλαηζζεκαηηθέο ηθαλφηεηεο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 29 απφ 132

30 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Γηαζηάζεηο Σπλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζύλεο. Απηνεπίγλσζε (self awareness) Απηνξξύζκηζε (self-management) Κίλεηξα Σπκπεξηθνξάο (motivation) Δλζπλαίζζεζε (empathy) Κνηλσληθέο Γεμηόηεηεο (social skills) Οξηζκόο Σν λα αλαγλσξίδεη θάπνηνο ηελ εζσηεξηθή ηνπ θαηάζηαζε,ηηο πξνηηκήζεηο ηνπ, ηα πξνζσπηθά ηνπ απνζέκαηα θαη λα έρεη επαθή κε ηε δηαίζζεζή ηνπ. Σν λα κπνξεί θάπνηνο λα δηαρεηξίδεηαη ηηο παξνξκήζεηο ηνπ θαη ηα πξνζσπηθά ηνπ απνζέκαηα. Σπλαηζζεκαηηθέο ηάζεηο πνπ νδεγνχλ πξνο ηελ επίηεπμε ζηφρσλ ή ηελ δηεπθνιχλνπλ. Επίγλσζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ,ησλ αλαγθψλ θαη ησλ αλεζπρηψλ ησλ άιισλ. Ιθαλόηεηα λα πξνθαιεί θάπνηνο ζηνπο άιινπο ηηο αληηδξάζεηο πνπ ζέιεη. Ιθαλόηεηεο Δπίγλσζε ζπλαηζζεκάησλ Αθξηβήο απηναμηνιφγεζε Απηνπεπνίζεζε Απηνέιεγρνο Αμηνπηζηία Δπζπλεηδεζία πξνζαξκνζηηθφηεηα Καηλνηνκία Σάζε ζπκπεξηθνξάο Γέζκεπζε Πξσηνβνπιία Αηζηνδνμία ησλ Καηαλφεζε ησλ άιισλ Πξνζαλαηνιηζκφο ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ Δλίζρπζε ηεο αλάπηπμεο ησλ άιισλ σζηφο ρεηξηζκφο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο Πνιηηηθή αληίιεςε Δπηξξνή Δπηθνηλσλία Ηγεζία Καηαιπηηθή δξάζε φζνλ αθνξά ηελ αιιαγή Υεηξηζκφο δηαθσληψλ Καιιηέξγεηα δεζκψλ χκπξαμε θαη ζπλεξγαζία Οκαδηθέο ηθαλφηεηεο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 30 απφ 132

31 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 1:Γηαζηάζεηο Σπλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζύλεο (Goleman, 2000). Κξίλνπκε ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο ηελ ελδειερή παξνπζίαζε ησλ πέληε (5) δνκηθψλ δηαζηάζεσλ ηεο.ν.: 1) Δζσηεξηθέο, αηνκηθέο δηεξγαζίεο (επίπεδν «εαπηόο») Καζνξίδνπλ πψο ην άηνκν ρεηξίδεηαη ηα ζέκαηα ηνπ εαπηνχ ηνπ. Καη νπζίαλ, νη αληίζηνηρεο ηθαλφηεηεο αληηθαηνπηξίδνπλ ην πφζν θαιά ρεηξηδφκαζηε ηνλ εαπηφ καο. 2) Κνηλσληθέο δηεξγαζίεο (επίπεδν «άιινη») Καζνξίδνπλ θαηά πφζν ην άηνκν ρεηξίδεηαη απνηειεζκαηηθά ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο άιινπο. O Goleman, φζνλ αθνξά ζην επίπεδν «εαπηφο», αλαθέξεηαη ζε ηξεηο δηαζηάζεηο: 1) Απηνεπίγλσζε (self awareness), είλαη ε ηθαλφηεηα λα γλσξίδεη θαζείο ηα εζσηεξηθά ηνπ κέηξα. Δίλαη νπζησδψο ε ηθαλφηεηα εθείλε πνπ καο επηηξέπεη λα γλσξίδνπκε ηί ληψζνπκε θάζε ζηηγκή, λα μέξνπκε πνηέο είλαη νη ζθέςεηο, νη δπλάκεηο θαη νη αδπλακίεο, ηα δπλαηά καο ζεκεία νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο θαη νη αλάγθεο καο. (Goleman, 2000). Θα ηνικνχζακε λα πνχκε πσο ζε φξνπο management νκηινχκε γηα SWOT Analysis ζε αλζξσπνθεληξηθφ επίπεδν! H απηνεπίγλσζε πεξηιακβάλεη ηηο εμήο δεμηφηεηεο: α) Τελ επίγλσζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ καο, δειαδή ην λα αλαγλσξίδεη θάπνηνο ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηηο επηπηψζεηο ηνπο. Κάζε άηνκν πνπ δηαζέηεη ηνχηε ηελ δεμηφηεηα γλσξίδεη ηί θαη γηαηί ληψζεη έηζη φπσο ληψζεη θαη κπνξεί θαη ιεηηνπξγεί αλαιφγσο. Η επίγλσζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ιεηηνπξγεί θαη σο ππμίδα γηα ηελ επίγλσζε ησλ αμηψλ θαη ησλ θαζεκεξηλψλ ιεηηνπξγηψλ. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 31 απφ 132

32 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ β) Τελ αθξηβή απην-αμηνιόγεζε, δειαδή ην λα γλσξίδεη θάπνηνο επαθξηβψο ηα εζσηεξηθά ηνπ απνζέκαηα, ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα φξηά ηνπ. Σα άηνκα απηά είλαη ηχπνη ζηνραζηηθνί, καζαίλνπλ απφ ηελ πείξα θαη ηέινο, είλαη ηθαλνί λα δνπλ κε ρηνχκνξ θαη θξηηηθή δηάζεζε ηνλ εαπηφ ηνπο. γ) Τελ απηνπεπνίζεζε, ην λα έρεη δειαδή θαλείο ηζρπξή αίζζεζε ηεο αμίαο θαη ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ. Οη άλζξσπνη κε ηελ ηθαλφηεηα απηή, πιαηζηψλνπλ ην είλαη ηνπο κε πιέγκα ζηγνπξηάο. πλ ηνηο άιινηο, είλαη απνθαζηζηηθνί θαη ηθαλνί λα πάξνπλ ζνβαξέο απνθάζεηο παξά ηηο αβεβαηφηεηεο θαη ηηο πηέζεηο (Goleman, 2000). 2) Απηνξξύζκηζε (self management), είλαη ε ηθαλφηεηα λα ειέγρεη θαλείο ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη γεληθφηεξα ηελ εζσηεξηθή ηνπ θαηάζηαζε. Η απηνξξχζκηζε βαζίδεηαη ζηελ απηνεπίγλσζε (πξναπαηηνχκελν). Σνχην δελ ζεκαίλεη ζε θακία πεξίπησζε θαηαδπλάζηεπζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ. Η απηνξξχζκηζε πεξηιακβάλεη: α) ηνλ απηνέιεγρν, ηελ ηθαλφηεηα δειαδή λα δηαηεξεί θαλείο ππφ έιεγρν ηα δηαζπαζηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη ηηο παξνξκήζεηο ηνπ. Σα άηνκα παξακέλνπλ ςχρξαηκα, έρνπλ ζεηηθή ζηάζε θαη δηαηεξνχλ αηαξαμία αθφκα θαη ζηα δχζθνια.. Δπηπιένλ, ζθέθηνληαη κε δηαχγεηα πλεχκαηνο θαη κέλνπλ εζηηαζκέλνη ζην αληηθείκελφ ηνπο ππφ ζπλζήθεο πίεζεο. β) ηελ αμηνπηζηία θαη ηελ επζπλεηδεζία, ην λα επηδεηθλχεη θάπνηνο αθεξαηφηεηα θαη λα δηαρεηξίδεηαη κε ππεχζπλν ηξφπν ηνλ εαπηφ ηνπ. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα ηεο αμηνπηζηίαο, δξνπλ κε ηξφπν εζηθφ θαη δελ ππάξρεη ηίπνηα κεκπηφ ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπο. Δπηπξνζζέησο είλαη έηνηκνη λα παξαδερζνχλ ιάζε θαη παξαιείςεηο θαη έξρνληαη ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο ππνινίπνπο γηα επηβιαβείο πξάμεηο. Όζνη δηαζέηνπλ πάιη επζπλεηδεζία, εθπιεξψλνπλ ηηο δεζκεχζεηο θαη ηεξνχλ ηηο ππνζρέζεηο ηνπο. Θεσξνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο ππεχζπλν γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηνπο δνπιεχνπλ κε πνιχ νξγάλσζε. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 32 απφ 132

33 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ γ) ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ πξνζαξκνζηηθόηεηα, δειαδή ην λα είλαη θαλείο αλνηρηφο ζε πξσηνπνξηαθέο ηδέεο θαη πξνζεγγίζεηο, θαζψο θαη λα δεθηηθφο αιιαγψλ.σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα ηεο θαηλνηνκίαο, δέρνληαη λέεο ιχζεηο ζε πξνβιήκαηα, παξάγνπλ ηδέεο θαη είλαη έηνηκνη λα πξσηνπνξήζνπλ. (Goleman, 2000). Άηνκα κε πξνζαξκνζηηθφηεηα, ρεηξίδνληαη ήξεκα πνιιαπιέο απαηηήζεηο, πξνζαξκόδνπλ ηηο αληηδξάζεηο θαη ηελ ηαθηηθή ηνπο αλάινγα κε ηα ζπκβαίλνληα θαη δηαθξίλνληαη απφ επειημία ζηνλ ηξφπν πξνζέγγηζεο ησλ γεγνλφησλ. 2) Τα θίλεηξα ζπκπεξηθνξάο (motivation), δειαδή ηελ ζπλαηζζεκαηηθή ηάζε πνπ σζεί ην άηνκν λα πξνζπαζεί κε επηκνλή θαη δηάξθεηα γηα ηνπο ζηφρνπο ηνπ. Πεξηιακβάλνληαη νη εμήο δεμηφηεηεο: α) ε ηάζε πξνο επίηεπμε, ηνπηέζηηλ ε ηάζε βειηίσζεο ή αληαπφθξηζεο ζε δεδνκέλα ππεξνρήο. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή, ζέηνπλ πξνθιεηηθνχο ζηφρνπο, ξηζθάξνπλ θαη καζαίλνπλ πψο λα βειηηψλνπλ ηελ επίδνζή ηνπο. β) ε δέζκεπζε, ηνπηέζηηλ ε επζπγξάκκηζε κε ηνπο ζηφρνπο κηαο νκάδαο. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή έρνπλ αίζζεζε ζθνπνχ φζνλ αθνξά ηελ επξχηεξε απνζηνιή θαη αλαδεηνχλ κε ελεξγεηηθφ ηξφπν επθαηξίεο γηα λα εθπιεξψζνπλ ηελ απνζηνιή ηεο νκάδαο. γ) ε πξσηνβνπιία, ην λα είλαη δειαδή θαλείο ζε εηνηκφηεηα έηζη ψζηε λα εθκεηαιιεπηεί άκεζα νηαδήπνηε επθαηξία. δ) ε αηζηνδνμία, ηνπηέζηηλ ην λα επηκέλεη θαλείο ηδηαίηεξα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πνπ έρεη ζέζεη θαη λα θηλεηνπνηείηαη πξνο ηε δξάζε πεξηζζφηεξν κε ηηο πηζαλφηεηεο ηεο επηηπρίαο παξά κε ην θφβν ηεο απνηπρίαο(goleman, 2000). Ο Goleman,ζην επίπεδν άιινη,αλαθέξεηαη ζε δχν δηαζηάζεηο: Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 33 απφ 132

34 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1) ζηελ ελζπλαίζζεζε (empathy), αληηιακβαλφκελνο θάπνηνο ηα ζπλαηζζήκαηα, κπνξεί λα πξνβιέςεη ηηο θηλήζεηο ησλ άιισλ. Οη δεμηφηεηεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηελ ζπγθεθξηκέλε δηάζηαζε είλαη νη αθφινπζεο: α) Η θαηαλόεζε ησλ άιισλ, ην λα ληψζεη δειαδή θάπνηνο ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηελ άπνςε ησλ άιισλ θαη λα επηδεηθλχεη ελεξγφ ελδηαθέξνλ γηα ηηο αλεζπρίεο ηνπο. β) Η αλάπηπμε ησλ άιισλ, ην λα ληψζεη δειαδή θαλείο ηηο αλάγθεο ησλ άιισλ θαη λα βνεζά ζηελ αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Γ) Ο πξνζαλαηνιηζκόο πξνο ηελ παξνρή ππεξεζηώλ, ηνπηέζηηλ ε πξφβιεςε θαη ε αλαγλψξηζε ζηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή, θαηαιαβαίλνπλ ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ θαη πξνζθέξνπλ επραξίζησο ηελ αλάινγε βνήζεηα. (customers service). δ) Ο ζσζηόο ρεηξηζκόο ηεο δηαθνξεηηθόηεηαο, ην λα δίλεη θαλείο επθαηξίεο ζε δηάθνξνπο ηχπνπο αλζξψπσλ. Η δηαθνξεηηθφηεηα ζεσξείηαη σο επθαηξία. ε) Η ζσζηή πνιηηηθή αληίιεςε, δειαδή ην λα δηαβάδεη θαλείο ην θνηλσληθφ θαη πνιηηηθφ δπλακηθφ (politically correct). Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή, εξκελεχνπλ επαθξηβψο ηηο βαζηθέο ζρέζεηο εμνπζίαο, εληνπίδνπλ ηα ζεκαίλνληα θνηλσληθά δίθηπα (social networks) θαη πξνζεγγίδνπλ κε αθξίβεηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ ή ηελ θαηλνκεληθή πξαγκαηηθφηεηα (Goleman, 2000). 2) Τηο θνηλσληθέο δεμηόηεηεο (social skills), ηελ ηθαλφηεηα δειαδή λα επηθνηλσλνχκε κε άηνκα ηνπ πεξηβάιινληφο καο, λα κελ επηηξέπνπκε ζηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα ησλ γχξσ λα εκπνδίζνπλ ηελ ζπλεξγαζία καο θαη γεληθφηεξα λα ηνπο δεκηνπξγνχκε ηηο αληηδξάζεηο πνπ ζέινπκε. Πεξηιακβάλνληαη: Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 34 απφ 132

35 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ α) ε επηξξνή, ην λα ρξεζηκνπνηεί θαλείο απνηειεζκαηηθέο κεζφδνπο πεηζνχο. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή δηαζέηνπλ ηηο δεμηφηεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα λα θεξδίδνπλ ηνπο άιινπο. Αθφκα, ρξεζηκνπνηνχλ ζχλζεηεο ζηξαηεγηθέο φπσο ηελ έκκεζε επηξξνή, γηα λα θεξδίζνπλ ηε ζπλαίλεζε θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ άιισλ. β) ε επηθνηλσλία, ην λα είλαη θάπνηνο αλνηθηφο ζηελ αθξφαζε θαη λα ζηέιλεη πεηζηηθά κελχκαηα. Σα άηνκα εθείλα πνπ δηαζέηνπλ απηή ηελ ηθαλφηεηα, αζρνινχληαη κε ηα ζέκαηα κε επζχ θαη άκεζν ηξφπν θαη δηαζέηνπλ ηελ ηθαλφηεηα ηεο θαιήο αθξφαζεο (great listeners). γ) ν ρεηξηζκφο ησλ ζπγθξνχζεσλ, ην λα κπνξεί θαζείο λα δηαπξαγκαηεχεηαη θαη λα πξνηείλεη ιχζεηο ζε πεξίπησζε δηαθσληψλ. Άηνκα κε απηή ηελ ηθαλφηεηα εληνπίδνπλ ηελ πηζαλφηεηα ζπγθξνχζεσλ θαη θξνληίδνπλ γηα ηελ απνθιηκάθσζε ησλ δηαθσληψλ (δηνίθεζε ζπγθξνχζεσλ). δ) ε Ηγεζία, ην λα εκπλένληαη θαη λα θαζνδεγνχληαη άηνκα. Οη Ηγέηεο, εθθξάδνπλ νη ίδηνη θαη εκπλένπλ ζηνπο άιινπο ελζνπζηαζκφ γηα έλα φξακα θαη κηα θνηλή απνζηνιή. ε) ε θαηαιπηηθή δξάζε φζνλ αθνξά ηελ αιιαγή, ην λα πξνσζεί ή λα δηαρεηξίδεηαη θαλείο ζσζηά ηελ αιιαγή. Σα άηνκα κε ηελ ηθαλφηεηα απηή αλαγλσξίδνπλ ηελ αλάγθε γηα αιιαγή θαη απνκαθξχλνπλ ηα εκπφδηα (Goleman, 2000). Πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο πσο δελ κηινχκε γηα θάπνηα θιεξνλνκηθή πξνδηάζεζε αιιά γηα επίθηεηεο ηθαλφηεηεο πνπ θάζε ςπρηθά πγηήο άλζξσπνο κπνξεί λα αλαπηχμεη. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 35 απφ 132

36 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ρήκα 3: Σα 5 ζπζηαηηθά ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο Σνλίζακε παξαπάλσ πσο είλαη δηαθνξεηηθή έλλνηα ην IQ απφ ην ΔQ. Ο Goleman (2000) πξνρψξεζε αθφκα πεξηζζφηεξν θαη θαηέηαμε ηέζζεξηο ηχπνπο αλζξψπσλ ζπζρεηίδνληαο ην EQ κε ην ΙQ (Male and Female): High EQ and IQ male: Γηαλννχκελνο, κε επξχ θάζκα δξαζηεξηνηήησλ θαη ελδηαθεξφλησλ. Φηιφδνμνο κε απηνπεπνίζεζε. Δπηθξηηηθφο πνπ δελ εμσηεξηθεχεη εχθνια ηνλ ςπρηθφ ηνπ θφζκν.(ζηνηρεία IQ). Κνηλσληθφο, ζα ιέγακε εμσζηξεθήο ραξαθηήξαο πνπ πεξηζζφηεξν ηνλ λνηάδεη ην ζήκεξα. Φηιφηηκνο θαη εξγαηηθφο, αλαιακβάλεη πξσηνβνπιίεο. Μπνξεί θαη θάλεη εχθνια λέεο γλσξηκίεο θαη έρεη κηα θαιή θνηλσληθή δσή (ζηνηρεία EQ) High ΔQ and IQ Female: Γηαζέηεη απηνπεπνίζεζε θαη πνιιέο ηθαλφηεηεο αιιά θαη επθξάδεηα. Χο ζειπθφ μερσξίδεη γηα ηελ θαιαηζζεζία. Δίλαη παξ φια απηά αγρψδεο θαη ζπρλά ζπγθξαηεί ην Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 36 απφ 132

37 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ ζπκφ ηεο ζε αλνηθηφ πεξηβάιινλ (ζηνηρεία IQ) ζελαξή θαη δπλακηθή, εθθξάδεη απηά πνπ ληψζεη δίρσο θφβν αιιά κε πνιχ πάζνο, αθηιηξάξηζηα. Λεηηνπξγεί πνιχ θαιά ππφ πίεζε θαη εχθνια γλσξίδεη λένπο αλζξψπνπο ελψ δελ αηζζάλεηαη εχθνια ελνρέο (ζηνηρεία EQ). Καηαιήγνληαο, είλαη πξνθαλέο πσο ηειηθά από κόλε ηεο ε γλσζηαθή λνεκνζύλε είλαη εκηηειήο θαη αδπλαηεί λα εθθξάζεη έλα νινθιεξσκέλν κνληέιν γηα λα πεηύρνπκε ζηε δσή. Σν «πειίθν ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο», φπσο εξκελεχεηαη θαηά ιέμε ν φξνο "Emotional intelligence Quotient", είλαη ην κέηξν ηεο ρξήζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ γλσζηηθψλ καο ηθαλνηήησλ, ελψ ην IQ είλαη ην κέηξν ηνπ πφζν έμππλνη είκαζηε ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαζηάζεηο.( Ευθυμίου, 2007) Δπζπκίνπ, Ν. 2007, άξζξν κε ηίηιν Τη είλαη ε ΣΝ θαη πνηεο νη δηαθνξέο από ην IQ, πώο κεηξηέηαη, πεξηνδηθό ε. ΜΜΕ.ηο, γηα θνηηεηέο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 37 απφ 132

38 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.4 πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Πεξηβάιινλ Δξγαζίαο Η αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά δελ κπνξεί λα θαινππσζεί νχηε λα ηεζεί ζε ηεξαξρηθέο θιίκαθεο, ηδηαηηέξσο δε ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν φπνπ θπξηαξρνχλ νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο. Μφιηο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο μεθίλεζε ε ζπζηεκαηηθή κειέηε ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ηνχην δηφηη επηθξαηνχζε δηακάρε αλαθνξηθά κε ηελ θαηάζεζε κηαο εληαίαο νξνινγίαο ελψ παξάιιεια ε έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ζεσξείην απνδηνπνκπαίνο ηξάγνο. Μεηά ηελ έθδνζε ηνπ βηβιίνπ ηνπ Daniel Goleman ην 1995 ζρεηηθά κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο (Best Seller), αλαδσππξψζεθε ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ αλά ηνλ θφζκν. Απφ ηφηε ινηπφλ, άξρηζαλ λα δεκνζηεχνληαη πνιιά άξζξα ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά αιιά θαη νη αθαδεκατθνί άξρηζαλ λα απνθηνχλ ελδηαθέξνλ γηα ην ζέκα ησλ ζπλαηζζεκάησλ ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. ηελ θαζεκεξηλή καο εξγαζία, εξρφκαζηε αληηκέησπνη κε πνηθηιία γεγνλφησλ άξα θαη ζπλαηζζεκάησλ, είηε ζεηηθά είηε αξλεηηθά. Απηά επαγσγηθά, επεξεάδνπλ ηελ ζηάζε έλαληη ηεο εξγαζίαο (δέζκεπζε, επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε θαη βειηίσζε), αιιά θαη ζπκπεξηθνξέο θαζνδεγνχκελεο απφ ην ζπλαίζζεκα φπσο, παξνξκεηηθέο θηλήζεηο αιιά θαη ζεηηθή ζηάζε (πξνζθνξά βνήζεηαο ζε άιινπο ή θαηαβνιή επηπιένλ πξνζπάζεηαο) (Vacola et al, 2004) 21. Οη ζηάζεηο πξνο ην επάγγεικα έρνπλ καθξνπξφζεζκεο ζπλέπεηεο, φπσο ε απφθαζε γηα απνρψξεζε απφ ηελ εξγαζία ή ε εκπινθή ζε παξαγσγηθή εξγαζία. Σέινο, ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ βηψλνληαη επεξεάδνληαη απφ πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε, ή γεληθφηεξα φηαλ θάπνηνο έρεη ζεηηθή ή αξλεηηθή δηάζεζε (ζπκεζείηε ηελ αλαθνξά γηα ην general mood) (Goleman, 1995). ηηο αμηνινγήζεηο γηα ηελ πξφζιεςε πξνζσπηθνχ πξνζκεηξάηαη ζεηηθά έλα αλεπηηήδεπην ρακφγειν αιιά θαη ε αμηνιφγεζή ζχκθσλα κε ην πφζν θαινί κπνξεί λα 21 Vacola, Tsaousis & Nikolaou 2004, Σhe role of EI and personality on attitudes toward organizational change, Journal of Managerial Psychology Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 38 απφ 132

39 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ είλαη κε ηνπο πειάηεο. Δμάιινπ, πνηθηιία επαγγεικάησλ πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο ππεξεζίεο, ραξαθηεξίδνληαη απφ ηζρπξνχο θαλφλεο ή πξνζδνθίεο πνπ αθνξνχλ ηελ εθδήισζε ζπλαηζζήκαηνο, εηδηθά ηελ επίδεημε ρακφγειoπ. Φπζηθά ηα αλσηέξσ έρνπλ λα θάλνπλ θαη κε ηελ Γιψζζα ηνπ ψκαηνο (Body Language) θαη ηελ αλάινγε εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ. ηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ, ε αλάγθε απηή θαζίζηαηαη πην πξνθαλήο. Οη αληηιήςεηο ησλ πειαηψλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ππαιιήισλ είλαη πνιχ ζεκαληηθέο θαη είλαη έλα απφ ηα ζηνηρεία πνπ θαζνξίδνπλ ηελ πίζηε ηνπ πειάηε (loyalty). Η ζεηηθή ζηάζε (positive attitude) ησλ εξγαδνκέλσλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζεηηθή πξνδηάζεζε ζηνπο πειάηεο θαη αληηζηξφθσο ε αξλεηηθή ζηάζε κπνξεί λα νδεγήζεη ζε αξλεηηθή πξνδηάζεζε θαη λα ράζεη ν νξγαληζκφο κε πνιινχο ηξφπνπο. χκθσλα κε ηνλ Ashkanasy, ε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ελφο αηφκνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ζαθψο ηελ θαηάζηαζε ελφο άιινπ (ζπλαηζζεκαηηθή κεηάδνζε), Γηαηί λα κελ ζπκβεί ινηπφλ κεηαμχ εξγαδνκέλνπ θαη πειάηε; Σν γεγνλφο απηφ έρεη αμηνζεκείσηα απνηειέζκαηα ζηo νξγαλσηηθφ πιαίζην αλαθνξηθά κε ηε δπλακηθή ησλ νκάδσλ, φπνπ ε ζεηηθή θαη αξλεηηθή δηάζεζε θάπνηνπ κπνξεί λα επεξεάζεη ηε δηάζεζε ησλ άιισλ (Ashkanasy, 2002) 22. Oη εξγαδφκελνη κπνξεί λα βηψλνπλ ζπλαηζζήκαηα φπσο ζχγρπζε, ζπκφο, αγαλάθηεζε ηα νπνία δελ πξέπεη λα εθθξάδνπλ ζην ρψξν ηεο δνπιεηάο ηνπο. Σα ζπλαηζζήκαηα απηά κπνξεί λα πξνθχπηνπλ απφ ηελ ζπλερή απαίηεζε ηνπ αηφκνπ λα δηαρεηξίδεηαη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη λα επηδεηθλχεη κφλν ηα ζεηηθά (regulation of feelings and emotional expression). Δάλ δε ηνπ δνζεί κηα πγηήο δηέμνδνο έθθξαζήο ηνπο, απηή ε ζπλαηζζεκαηηθή θαηαζηνιή κπνξεί λα νδεγήζεη ζην ζχλδξνκν ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο εμάληιεζεο θαη γεληθά ηεο επαγγεικαηηθήο εμνπζέλσζεο ( job burnout). (Grandey, 2000) Later published as Fisher, C.D. & Ashkanasy, N.M. (2000). The emerging role of emotions in work life: an introduction. Journal of Organizational Behavior, 21 (2), Brotheridge, C. M. & Grandey, A.A. Emotional Labor and Burnout: Comparing Two Perspectives of People Work, Antecedents of workplace emotional Labor dimensions and moderators of their effects on physical symptoms Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 39 απφ 132

40 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Δπηπξνζζέησο, ε εκπφδηζε έθθξαζεο αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ςπρνζσκαηηθέο παζήζεηο φπσο ππέξηαζε, ππλειία θαη θνχξαζε. Η αλάγθε γηα δηαρείξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ή ε έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ είλαη αληίζεηα κε ηα πξαγκαηηθά, ραξαθηεξίδεη ιίγν έσο πνιχ φιεο ηηο επαγγεικαηηθέο βαζκίδεο. Δηδηθά φκσο, ζηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ, ε αλάγθε απηή θαζίζηαηαη πην πξνθαλήο. Δίλαη γλσζηφ πσο νη αληηιήςεηο ησλ πειαηψλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ππαιιήισλ είλαη πνιχ ζεκαληηθέο (Schaubroek & Jones, 2000) 24. Κιείλνληαο, βιέπνπκε ν ξφινο ηνπ ζπλαηζζήκαηνο θαη θπξίσο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν, είλαη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλνο θαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη εξεπλεηέο αζρνινχληαη ελδειερψο κε απηφ. 24 John Schaubroek, James R. Jones,,2000, Antecedents of workplace emotional labor dimensions and moderators of their effects on physical symptoms Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 40 απφ 132

41 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.5 Δθκάζεζε θαη Βειηίσζε ηεο Ν Έρνπκε ήδε αλαθέξεη πσο ζε αληίζεζε κε ηε γλσζηηθή λνεκνζχλε πνπ κηθξή βειηίσζε επηδέρεηαη, ε Ν κπνξεί ζπλερψο λα βειηηψλεηαη πιελ φκσο απαηηεί ζπλερή πξνζπάζεηα. Γεκηνπξγνχληαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξα θαηλνηφκα πξνγξάκκαηα σο απάληεζε ζην θάιεζκα ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ γηα επθπείο ζπλαηζζεκαηηθψο εξγαδνκέλνπο. Υξεηάδεηαη παξ φια απηά πξνζνρή δηφηη δελ έρνπλ εμίζνπ φια ηελ ίδηα επηηπρία. Ο Boyatzis (Case Western University USA), εθήξκνζε έλα ηέηνην πξφγξακκα ζηνπο θνηηεηέο ηνπ ηκήκαηνο ΜΒΑ. Οδεγφ ηνπ απνηέιεζε ην ζχζηεκα ηνπ Goleman θαη κε ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ πξνζπαζνχζε λα ην εκθπζήζεη θαη ζηνπο θνηηεηέο ηνπ. Παξαηήξεζε πσο ηα απνηειέζκαηα απφ ηέζζεξα ηκήκαηα θνηηεηψλ full time (1992,1994,1994 θαη 1995), ζεκείσζαλ βειηίσζε θαηά 71% ζηηο ηθαλφηεηεο Γηαρείξηζεο Δαπηνχ, θαηά 50% ζηηο ηθαλφηεηεο Γηαρείξηζεο ρέζεσλ θαη θαηά 100% (!) ζηηο ηθαλφηεηεο θνηλσληθήο Δπίγλσζεο. Σν αλσηέξσ παξάδεηγκα δελ είλαη παξά κφλν ην έλαπζκα ησλ φζσλ ειέρζεζαλ πξηλ πεξί βειηίσζεο ηεο Ν. Καη ζε απηφ ην ηκήκα, ν Goleman (1998) αλαθέξεη ηα εμήο: Απαηηνχληαη 1)Αμηνιφγεζε ηεο εξγαζίαο θαη εληνπηζκφο ησλ ηθαλνηήησλ Ν πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ ζπγθεθξηκέλε εξγαζία Κάζε εξγαζία απαηηεί ζπγθεθξηκέλε ηθαλφηεηα Ν γηα ηελ επηηπρή εθηέιεζή ηεο. ηηο πσιήζεηο π.ρ. απαηηνχληαη απηνπεπνίζεζε, πξνζαξκνζηηθφηεηα, πξσηνβνπιία, ελζπλαίζζεζε θαη ρηίζηκν ζρέζεσλ, ελψ γηα ηνπο managers (Jacobs, 2000) 25, 25 Jacobs, 2000, Using Human Resource functions to enhance EQ. In Cherniss, C and Goleman (2000). The emotionally intelligent workplace. How to select for, measure and improve EQ in individuals, groups and organizations (pp ), San Francisco: Jossey- Bass Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 41 απφ 132

42 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ κεγαιχηεξε ζεκαζία έρνπλ ν απηνέιεγρνο, ε ελζπλαίζζεζε, ε αθεξαηφηεηα, ε επηξξνή ηεο αλάπηπμεο ησλ άιισλ θαη ν ρεηξηζκφο ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη ηεο επηθνηλσλίαο. 2) εξκελεία θαη ζπδήηεζε ησλ απνηειεζκάησλ (feedback) Σνχην ην ζηάδην είλαη απφ ηα πην ζεκαληηθά δηφηη βεβηαζκέλεο ή εζθαικέλεο ελέξγεηεο ζα νδεγήζνπλ ζηελ θαηαζηξνθή ηνπ πξνγξάκκαηνο. Δδψ ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηα επφκελα ζηάδηα θαζψο ην άηνκν απνθηά επίγλσζε ηνπ ζπλαηζζεκαηηθνχ ηνπ δπλακηθνχ θαη ζέηεη ζηφρνπο γηα πεξαηηέξσ εμέιημε. 3) αμηνιφγεζε ηεο εηνηκφηεηαο γηα Αιιαγή Με ην δφξη δελ κπνξεί λα πξνρσξήζεη ηίπνηα. Έηζη θαη ζε απηφ ην ζηάδην, ε επηζπκία θαη ε εηνηκφηεηα γηα αιιαγή είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ επίηεπμε ελφο πξνγξάκκαηνο Ν. 4) Παξνρή θηλήηξσλ Σα θίλεηξα επεξεάδνπλ δξαζηηθψο φιε ηε δηαδηθαζία κάζεζεο, απφ ηελ αξρηθή ζπκκεηνρή ζηελ ηειηθή εθαξκνγή ζηελ πξάμε. ηελ Ν, ηα θίλεηξα κπνξεί λα είλαη ελδνγελή θαη εμσγελή. ε αηνκηθφ επίπεδν κπνξεί ην άηνκν λα αληηιεθζεί πσο γηα λα εμειηρζεί ζηελ ηεξαξρία ηνπ Οξγαληζκνχ ζα πξέπεη λα βειηησζεί σο πξνο ηηο ηθαλφηεηεο Ν. Αιιά θαη ε επηρείξεζεο κπνξεί λα ζεζπίζεη ακνηβέο γηα φζνπο εθδειψλνπλ ζπκπεξηθνξέο πνπ πεξηθιείνπλ Ν (π.ρ. αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ Απηνυπνθίλεζε ζπκπεξηθνξψλ 5) Η αιιαγή παιαηνηέξσλ ζπκπεξηθνξψλ πξέπεη λα είλαη απηνππνθηλνχκελε (self-directed), δειαδή λα πξνέξρεηαη εθ ησλ έζσ. Μφλν κε ηελ εηιηθξηλή δηάζεζε ηνπ εξγαδνκέλνπ κπνξνχκε λα έρνπκε απνηειέζκαηα, πάληνηε κε γλψκνλα ηηο μερσξηζηέο ηνπ αλάγθεο θαη ην επίπεδν πνπ βξίζθεηαη. Γηαθνξεηηθέο αλάγθεο έρεη έλα κεζαίν ζηέιερνο, δηαθνξεηηθέο αλάγθεο έρεη ν γεληθφο Γηεπζπληήο κηαο Πνιπεζληθήο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 42 απφ 132

43 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 6) Δζηίαζε ζε εθηθηνχο ζηφρνπο Οη Κηλέδνη ππνζηεξίδνπλ πσο θάζε κεγάιν ηαμίδη μεθηλά απφ ην πξψην βήκα θαη δελ έρνπλ άδηθν. Μεγαιεπήβνια ζρέδηα θαη πεξηζπνχδαζηεο εμαγγειίεο νδεγνχλ ζε ζπλαηζζεκαηηθά λαπάγηα. Αληηζέησο, ε ξεαιηζηηθή πξνζέγγηζε φρη κφλν δελ απνθαξδηψλεη αιιά απελαληίαο, ελζαξξχλεη γηα ηελ ζπλέρηζε ηνπ πξνγξάκκαηνο (παξάδεηγκα ζηφρνπ κπνξεί λα είλαη ε βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο ηεο ελζπλαίζζεζεο θαη ε ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα λα δσ ηα γεγνλφηα απφ ηελ δηθή ηνπο πιεπξά). 7) Ύπαξμε πξφλνηαο γηα ην ελδερφκελν ππνηξνπήο Γπζηπρψο ή επηπρψο, ν άλζξσπνο είλαη θχζεη θαη ζέζεη αληηδξαζηηθφ πιάζκα. Έηζη κπνξεί πνιχ απιά λα ππνηξνπηάζεη θαη λα επαλέιζεη ζην ζεκείν κεδέλ. Ο εθπαηδεπηήο ηνπ ζα πξέπεη λα είλαη πξνεηνηκαζκέλνο, ην ίδην θαη ν εθπαηδεπφκελνο. Τίπνηα δελ ράλεηαη, αληηζέησο ηα πάληα θαζίζηαληαη ηκήκα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (learning process) 8) πλερήο εμάζθεζε (constant practice) Πξέπεη λα ππάξρεη ζπλείδεζε απφ φινπο πσο πξφθεηηαη γηα κηα δηαξθή, αηνκηθή πξνζπάζεηα. Απηφ απφ αηνκηθήο απφςεσο. Απφ ηελ επηρεηξεκαηηθή ζθνπηά, αξθεί ε ζπλεηδεηνπνίεζε πσο ε ελζσκάησζε ησλ ηθαλνηήησλ Ν εληφο ηνπ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ είλαη απνιχησο αλαγθαία. 9) Γεκηνπξγία ππνζηεξηθηηθψλ νκάδσλ Σα δίθηπα άηππσλ θαη ηππηθψλ νκάδσλ ζπληζηνχλ πεγέο πιεξνθνξηψλ θαη ζηήξημεο. Η δεκηνπξγία απηή ησλ κηθξψλ νκάδσλ ζηήξημεο (αθνχ ην άηνκν αλαπηχζζεη ζρέζεηο ζην ρψξν εξγαζίαο ηνπ), απνηεινχκελσλ απφ εξγαδνκέλνπο πνπ πξνζπαζνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ Ν ηνπο, κπνξεί λα σθειήζεη ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη ηε βησζηκφηεηα ηεο αιιαγήο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 43 απφ 132

44 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ Απηή ε αιιεινπρία ζηαδίσλ πνπ παξνπζηάζακε δελ δείρλνπλ ηίπνηα άιιν παξά ην φηη γηα λα θαηαζηεί επηηπρέο νπνηνδήπνηε πξφγξακκα Ν, είλαη αλαγθαία ε ελζσκάησζε ησλ ηθαλνηήησλ Ν ζην ηξέρνλ ζχζηεκα Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ (Human Resource Management) θαη πξσηίζησο ζηηο δηαδηθαζίεο επηινγήο, εθπαίδεπζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο απφδνζεο. (Boyatzis R. & Osten Van Ellen, 2002) Boyatzis, R. & Osten, V.E. 2002, Developing Emotionally Intelligent Organizations Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 44 απφ 132

45 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1.6 Δίδε Ννεκνζχλεο Όπσο ήδε έρεη αλαθεξζεί, ν θαζεγεηήο Gardner H. (1983), ζην βηβιίν ηνπ Frames of mind: the theory of multiple intelligences. NY Basic Books, βαζηζκέλνο ζηα απνηειέζκαηα ησλ κειεηψλ ηνπ γηα ηνλ εγθέθαιν, πξφηεηλε αξρηθψο ηε δηαίξεζε ηεο λνεκνζχλεο ζε επηά θαηεγνξίεο, πξνζθάησο δε (Gardner, 1999) 27 ζε νθηψ θάζε κία εθ ησλ νπνίσλ αληηπξνζσπεχεη δηαθξηηά πεδία ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. Σα είδε απηά Ννεκνζχλεο είλαη: 1. Γισζζηθνιεθηηθή, 2.Λνγηθνκαζεκαηηθή, 3.Μνπζηθή, 4.σκαηηθή ή Κηλαηζζεηηθή, 5.Υσξηθή, 6.Δλδνπξνζσπηθή, 7.Γηαπξνζσπηθή ή θνηλσληθή θαη πξνζθάησο πξνζεηέζε απφ ηνλ ίδην θαη ε 8.Ναηνπξαιηζηηθή χκθσλα κε ηε ζεσξία απηή ε λνεκνζχλε καο ρσξίδεηαη ζε νθηψ ηνκείο νη νπνίνη έρνπλ ηελ έδξα ηνπο ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία ηνπ εγθεθάινπ καο. Δίλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί, φρη φκσο θαη ην ίδην εμειηγκέλνη ζε θάζε άηνκν. Ση ζπκβαίλεη φκσο ζε φζνπο αλαθαιχπηνπλ ηψξα φηη πηζαλψο πήξαλ ηε δσή ηνπο ιάζνο; Ο Gardner αλαθέξεη πσο ζε γεληθό πιαίζην νη επθπΐεο θαιιηεξγνύληαη επθνιόηεξα όηαλ ην άηνκν είλαη ζε κηθξή ειηθία, γεγνλόο πνπ ζεκαίλεη όηη είλαη ελεξγεηηθόηεξν, κε απμεκέλε πεξηέξγεηα, έλα ζθνπγγάξη πνπ "ξνπθά" ηηο γλώζεηο. Ωζηόζν κε ηελ θαηάιιειε πξνζέγγηζε όια ηα άηνκα κπνξνύλ λα αλαπηύμνπλ ηνκείο πνπ είραλ μεραζκέλνπο θαη νη νπνίνη είλαη πηζαλό λα ηνπο ραξίζνπλ ηελ νινθιήξσζε πνπ ηνπο έιεηπε. Η ζεσξία ηεο πνιιαπιήο λνεκνζχλεο ηνπ Howard Gardner χκθσλα κε ηνλ Gardner, ε λνεκνζχλε δελ είλαη κηα κνλαδηθή θαη εληαία νληφηεηα, αιιά απνηειείηαη απφ μερσξηζηέο, δηαθξηηέο θαη αλεμάξηεηεο κνλάδεο. Σα νθηψ είδε λνεκνζχλεο πνπ πξφηεηλε είλαη ηα εμήο: Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 45 απφ 132

46 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 1. Γισζζηθή λνεκνζχλε Δίλαη ζρεηηθή κε ηηο ιέμεηο, ηε γιψζζα θαη ην πψο ζπλδπάδνληαη νη πξνηάζεηο κεηαμχ ηνπο γηα λα εθθξάζνπλ ηδέεο θαη ην πψο εθθξάδνπκε ηνλ γξαπηφ ιφγν. Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο αξέζθνληαη ζην λα δηαβάδνπλ, λα γξάθνπλ θαη λα δηεγνχληαη ηζηνξίεο. Δίλαη πνιχ πηζαλφ λα ρξεζηκνπνηνχλ πινχζην ιεμηιφγην, λα έρνπλ επθνιία ζηε δεκηνπξγία ξίκαο, λα έρνπλ ηθαλφηεηα δεκηνπξγίαο ζπλαξπαζηηθψλ ηζηνξηψλ θαη ζπλαξπαζηηθνχ ηξφπνπ δηήγεζεο, λα ραξαθηεξίδνληαη απφ θιίζε ζηα γισζζηθά παηρλίδηα θαη ζηε γισζζνκάζεηα. Δίλαη ν ηχπνο λνεκνζχλεο πνπ ραξαθηεξίδεη ινγνηέρλεο, δεκνζηνγξάθνπο, πνιηηηθνχο ζπγγξαθείο, πνηεηέο, δηθεγφξνπο δεκνζηνγξάθνπο, πσιεηέο, κεηαθξαζηέο θαη ξήηνξεο. 2. Λνγηθνκαζεκαηηθή λνεκνζχλε Αθνξά ηηο ζρέζεηο αηηηψλ θαη απνηειεζκάησλ θαη ιχζεηο πξνβιεκάησλ. Όζνη έρνπλ αλεπηπγκέλε ινγηθνκαζεκαηηθή λνεκνζχλε, ιεηηνπξγνχλ κε δεδνκέλα θαη ιεηηνπξγνχλ κε πξαθηηθφ, αιιά θαη δεκηνπξγηθφ ηξφπν. Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο αξέζθνληαη ζην λα πεηξακαηίδνληαη, λα δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο θαη λα πξνζπαζνχλ λα ηηο επαιεζεχζνπλ, λα δνπιεχνπλ κε αξηζκνχο θαη λα θάλνπλ εξσηήζεηο. Δίλαη ν ηχπνο λνεκνζχλεο πνπ ραξαθηεξίδεη επηζηήκνλεο, πξνγξακκαηηζηέο ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, καζεκαηηθνχο, ληεηέθηηβ, θπζηθνχο, βηνιφγνπο, δηθεγφξνπο, πξνγξακκαηηζηέο,καζεκαηηθνχο. 3. Μνπζηθή λνεκνζχλε Δίλαη ζρεηηθή κε ήρνπο, ξπζκνχο θαη κεισδίεο. Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ζπιιακβάλεη, δηαθξίλεη θαη κεηαζρεκαηίδεη κνπζηθά ζρήκαηα θαη εθθξάδεηαη κε ζπλζέζεηο ή απνδφζεηο κνπζηθψλ έξγσλ. Δίλαη ν ηχπνο λνεκνζχλεο πνπ αλαπηχζζεηαη 27 Gardner,H.1999, Intelligence Reframed, New York: Basic Books Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 46 απφ 132

47 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ απφ πνιχ λσξίο. Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο αξέζθνληαη ζην λα ηξαγνπδνχλ, λα αθνχλε κνπζηθή, λα παίδνπλ θάπνην φξγαλν. Πξνηεηλφκελα επαγγέικαηα: κνπζηθφο, ερνιήπηεο, κνπζηθνιφγνο, καέζηξνο, ζπλζέηεο, ζηηρνπξγφο. 4. Υσξνηαμηθή λνεκνζχλε Τπάξρεη ε ηάζε λα ζθεθηφκαζηε κε εηθφλεο θαη κπνξνχκε λα ζρεκαηίζνπκε λνεηηθά κνληέια ηνπ θφζκνπ ζην κπαιφ καο. Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα πξνζιακβάλεη ρσξηθέο, ζρεκαηηθέο θαη ρξσκαηηθέο πιεξνθνξίεο κε αθξίβεηα θαη λα δεκηνπξγεί κε απηέο λνεηηθέο εηθφλεο ηηο νπνίεο κεηέπεηηα κπνξεί λα ηηο εθθξάδεη κε αξρηηεθηνληθέο θαηαζθεπέο θαη εηθαζηηθέο ζπλζέζεηο. Δίλαη πην αλεπηπγκέλε ζε φζνπο έρνπλ θαιή νπηηθή κλήκε θαη ηθαλφηεηα λα ζπκνχληαη ηηο δηαζηάζεηο θαη ηα ζρήκαηα ησλ αληηθεηκέλσλ. Δίλαη ν ηχπνο λνεκνζχλεο πνπ ραξαθηεξίδεη αξρηηέθηνλεο, δηαθνζκεηέο, θαιιηηέρλεο, κεραληθνχο, εθεπξέηεο, θπλεγνχο, νδεγνχο, πηιφηνπο, ρεηξνπξγνχο, θσηνγξάθνπο, ζρεδηαζηέο, αξρηηέθηνλεο, πνιηηηθνχο κεραληθνχο, θαηαζθεπαζηέο. 5. σκαηηθή-θηλαηζζεηηθή λνεκνζχλε Όζνη έρνπλ αλεπηπγκέλε θηλαηζζεηηθή λνεκνζχλε, ζθέθηνληαη κέζσ ηεο θίλεζεο θαη ρξεζηκνπνηνχλ ην ζψκα ηνπο κε επηδέμην θαη εθθξαζηηθφ ηξφπν. Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ρξεζηκνπνηεί ην ζψκα ή κέιε ηνπ πξνθεηκέλνπ λα εθθξάζεη ηδέεο, πιεξνθνξίεο θαη ζπλαηζζήκαηα ή λα θαηαζθεπάζεη ρξεζηηθά αληηθείκελα, ή λα ιχζεη πξνβιήκαηα. Πξφζθαηεο έξεπλεο έδεημαλ φηη ε θηλαηζζεηηθή λνεκνζχλε δε ζπκβάιιεη κφλν ζηελ αμηνπνίεζε ηεο θαηερφκελεο γλψζεο, αιιά απνηειεί θαη άξηζην κέζν λνεηηθήο αλάπηπμεο θαη κάζεζεο. Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο αξέζθνληαη ζην λα θηλνχληαη, λα αγγίδνπλ, γεληθά λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε γιψζζα ηνπ ζψκαηνο. Πξνηεηλφκελα επαγγέικαηα: αζιεηήο, ρνξεπηήο, εζνπνηφο, θπζηνζεξαπεπηήο, ρεηξνχξγνο Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 47 απφ 132

48 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ 6. Γηαπξνζσπηθή λνεκνζχλε Δίλαη απαξαίηεηε ζηελ αιιειεπίδξαζε κε άιια άηνκα, ζηελ θαηαλφεζε θνηλσληθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ζηελ πξφβιεςε θνηλσληθψλ ζπλεπεηψλ. Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αληηιακβάλεηαη ηα ζπλαηζζήκαηα, ηηο πξνζέζεηο, ηηο δηαζέζεηο θαη ηηο επηζπκίεο ηξίησλ, λα θαηαλνεί ηελ νπηηθή ζεψξεζεο ησλ πξαγκάησλ πνπ πηνζεηνχλ άιινη, λα επηθνηλσλεί θαη λα ζπλεξγάδεηαη καδί ηνπο, ρσξίο ζπλερείο ηξηβέο. Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο αξέζθνληαη ζην λα έρνπλ πνιινχο θίινπο, λα κηινχλ ζε αλζξψπνπο, λα γίλνληαη κέιε ζε δηάθνξεο νκάδεο αηφκσλ. Ηγνχληαη, νξγαλψλνπλ, δηαιέγνπλ ην ζσζηφ άηνκν γηα ηε ζσζηή ζέζε, επηθνηλσλνχλ, ρεηξίδνληαη θαη λα δηεπζεηνχλ ζπγθξνχζεηο κεηαμχ αηφκσλ. Πξνηεηλφκελα επαγγέικαηα: πνιηηηθφο, ςπρνιφγνο, λνζνθφκα, δάζθαινο. 7. Δλδνπξνζσπηθή λνεκνζχλε Αλαθέξεηαη ζηελ θαηαλφεζε θαη ηε γλψζε ηνπ εαπηνχ καο. Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα ζπλεηδεηνπνηεί, δηαθξίλεη, νλνκαηίδεη, ειέγρεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ, λα νηθνδνκεί αθξηβή εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Δίλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ «γλψζη ζ απηφλ». Σα άηνκα κε απηφ ην είδνο λνεκνζχλεο θαηαιαβαίλνπλ θαιχηεξα ηνλ εαπηφ ηνπο, ηηο επηζπκίεο, ηνπο θφβνπο, ηηο δηαζέζεηο ηνπο θαη ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο πιεξνθνξίεο γηα λα ξπζκίδνπλ ηε δσή ηνπο. Σα άηνκα απηά καζαίλνπλ θαιχηεξα κε ην λα δνπιεχνπλ κφλα ηνπο, ζην δηθφ ηνπο ρψξν, έρνπλ απηνπεηζαξρία θαη κπνξνχλ λα εξγαζζνχλ ρσξίο ηε ζπλερή ζηήξημε θάπνηνπ άιινπ πξνζψπνπ Δίλαη ν ηχπνο ηεο λνεκνζχλεο πνπ ραξαθηεξίδεη ςπρνζεξαπεπηέο, θηινζφθνπο, αιιά θαη απηνδεκηνχξγεηνπο αλζξψπνπο. 8. Ναηνπξαιηζηηθή λνεκνζχλε Αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αληηιακβάλεηαη ην γεσθπζηθφ ρψξν, λα θάλεη δηαθξίζεηο ζηε ρισξίδα θαη παλίδα, αιιά θαη λα δηαθξίλεη θνηλά ζηνηρεία θαη Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 48 απφ 132

49 ΤΝΑΙΘΗΜΑΣΙΚΗ ΝΟΗΜΟΤΝΗ, ΜΕΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΗ ΑΛΛΑΓΩΝ θπξίαξρα κνηίβα, φπσο αληηθείκελα θαη δηαδηθαζίεο, πνπ αθνξνχλ θνηλσληθνπνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο είλαη ν ηξφπνο νκηιίαο, ην ζηηι ηεο έλδπζεο θαη κε βάζε απηά λα αλαγλσξίδεη θαη λα θαηαηάζζεη πξφζσπα ζηηο νκάδεο απφ ηηο νπνίεο πξνέξρνληαη. Δίλαη ν ηχπνο λνεκνζχλεο πνπ είλαη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλε ζηνπο βηνιφγνπο, βνηαλνιφγνπο, γεσξγνχο, θπλεγνχο, εκπφξνπο πνιχηηκσλ ιίζσλ, κεηεσξνιφγνη, αζηξνλφκνη θαη ζεξαπεπηέο ελαιιαθηηθήο ηαηξηθήο. Έλα γεληθφηεξν ζπκπέξαζκα απφ απηήλ ηελ αλάιπζε είλαη πσο θαλέλαο καο δελ έρεη κφλν έλα είδνο λνεκνζχλεο. Καζέλαο απφ καο δηαζέηεη θαη ηα νθηψ, απιά θάπνηα απφ απηά ηπραίλεη λα ηα αλαπηχμεη πεξηζζφηεξν, αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληά ηνπ. Γη' απηφ απαηηείηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή γηα λα δηαζθαιίδνληαη νη ίζεο επθαηξίεο θαη ηα βαζηθά δηθαηψκαηα γηα φινπο, ψζηε λα αλαπηχμνπλ ηηο δηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, ηεο δηθήο ηνπο δσήο, βαζηζκέλεο ζε δηαρξνληθέο αξρέο θαη αμίεο. Mπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 49 απφ 132

50 1.7 πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε θαη Δπηρεηξείλ Η έξεπλα γηα ην ξφιν ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πξνψζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο πξσηνβνπιίαο κέζα ζε επηρεηξήζεηο-νξγαληζκνχο, έγηλε ηδηαίηεξα δεκνθηιήο θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη ζηηο αξρέο ηνπ Σν κήλπκα πνπ πξνθχπηεη απφ φιεο ζρεδφλ ηηο κειέηεο είλαη θαηεγνξεκαηηθφ : ε ππνζηήξημε θαηέρεη πξσηαγσληζηηθή ζέζε ζηε παξαθίλεζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζε κεγάινπο νξγαληζκνχο (Ghoshal & Bartlett ; Hornsby et al, ; Rhoades & Eisenberger ). Σέηνηα άηνκα είλαη ιηγφηεξν πηζαλφλ λα επηδείμνπλ ζπκπεξηθνξέο φπσο απξνζπκία, νθλεξία ή θαη λα εγθαηαιείςνπλ ηελ εξγαζία ηνπο (Allen et al ; Eisenberger et al, ), κπνξνχλ λα πάλε πέξα απφ ηα ηππηθά ηνπο θαζήθνληα θαη ππνρξεψζεηο, θαηαβάιινπλ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα θαη παξνπζηάδνπλ απμεκέλε απφδνζε (Armeli et al, ). Η έλλνηα ηνπ ππνζηεξηθηηθνχ πεξηβάιινληνο αλαθέξεηαη ζηελ πξνζπκία πνπ επηδεηθλχεη ε αλψηεξε δηνίθεζε ψζηε λα πξνάγεη ηελ επηρεηξεκαηηθή ζπκπεξηθνξά κέζα ζηελ επηρείξεζε. χκθσλα κε ηνλ Hornsby (2002), ε αληίιεςε πνπ έρνπλ νη εξγαδφκελνη γηα ην ππνζηεξηθηηθφ πεξηβάιινλ ηνπο σζεί λα ελεξγήζνπλ επηρεηξεκαηηθά. Σν ππνζηεξηθηηθό πεξηβάιινλ ηππηθά ζεσξείηαη ζαλ κηα πνιπδηάζηαηε έλλνηα απνηεινχκελε απφ ηξεηο θύξηεο ππνδηαζηάζεηο: ειεπζεξία δξάζεο (Lumpkin & Dess ,),παξνρή πφξσλ (Kanter, 1999) 35 θαη θνηλσληθνπνιηηηθή ππνζηήξημε (Kuratko et al, 1990). 28 Bartlett, C. S & Ghoshal, 1994, Changing the Role of Top Management: Beyond Strategy to Purpose, Harvard Business Review, November-December, pp Hornsby, J. S. Naffziger, D.W. Kuratko, D.F., & Montagno, R. V. 1993, an interactive model of the corporate entrepreneurship process. Entrepreneurship Theory and Practice, Spring, Rhoades, L. & Eisenberger, R Perceived organizational support: A review of the literature. Journal of Applied Psychology, 87, Allen, D.G. Griffeth, L.M. & Rodger, W. 2003, The role of perceived organizational support and supportive human resource practices in the Turnover process. (Journal Article in Journal of Management) 32 Eisenberger, R. Hungtington, R. Hutchison, S. & Sowa, D. 1986, Perceived Organizational Support. Journal of Applied Psychology, 71, Armeli, S. Eisenberger, R. Fasolo, P. & Lynch, P. 1998, Perceived organizational support and police performance: The moderating influence of socioemotional needs. Journal of Applied Psychology, 83, king it to performance", Academy of Management Review, Vol. 21 No.1, pp Lumpkin, G.T. & Dess, G.G., Clarifying the Entrepreneurial Orientation Construct and Linking It to Performance, The Academy of Management Review, Vol. 21, No. 1 (Jan., 1996), pp Kanter Rosabeth Moss, 1999, pioneer of empowerment and change management, Thinkers Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 50 απφ 132

51 Η ζεσξία ηνπ ππνζηεξηθηηθνχ πεξηβάιινληνο (Eisenberger 1986; Rhoades & Eisenberger 2002) απνηειεί έλα ρξήζηκν ζεσξεηηθφ πιαίζην ζην λα θαηαλνήζνπκε ηελ επηρεηξεκαηηθή ζπκπεξηθνξά. Τπνζηεξίδεη πσο νη εξγαδόκελνη αλαπηύζζνπλ θαζνιηθέο πεπνηζήζεηο ζρεηηθά κε ην πόζν εθηηκά ε επηρείξεζε ηελ ζπλεηζθνξά ηνπο θαη ελδηαθέξεηαη γηα ηελ επεκεξία ηνπο. Η αληίιεςε γηα ην ππνζηεξηθηηθό πεξηβάιινλ (perceived organizational support, POS) είλαη απνηέιεζκα ηεο ηάζεο πνπ έρνπλ νη εξγαδόκελνη λα απνδίδνπλ αλζξώπηλα ραξαθηεξηζηηθά ζηελ επηρείξεζε. Όηαλ ε αληίιεςε γηα ην ππνζηεξηθηηθφ πεξηβάιινλ είλαη πςειή, ζα θάλεη ηνπο εξγαδφκελνπο λα βνεζήζνπλ ηελ επηρείξεζε λα εθπιεξψζεη ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο (Eisenberger, 1986 ; Rhoades & Eisenberger, 2002).Η έξεπλα έρεη δείμεη φηη εξγαδφκελνη κε πςειά επίπεδα POS, είλαη πεξηζζφηεξν δεζκεπκέλνη ζηελ επηρείξεζε φπσο επίζεο θαη πεξηζζφηεξν ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηελ εξγαζία ηνπο (Rhoades and Eisenberger, 2002). Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 51 απφ 132

52 πκπεξάζκαηα Η πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε είλαη άκεζα ζπζρεηηδφκελε κε ηελ νξγαλσζηαθή αλάπηπμε θαη εμέιημε ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ, επεηδή πξνβάιιεη έλαλ λέν ηξφπν αληίιεςεο θαη απνδνρήο ησλ αλζξσπίλσλ ζπκπεξηθνξψλ, κνληέισλ δηνίθεζεο, δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη γεληθψλ αληηιήςεσλ. πκβάιιεη, ζηε δηνίθεζε ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ, ζην ζρεδηαζκφ ηεο εξγαζίαο, ζηε ζηειέρσζε ησλ ηκεκάησλ, ζηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηψλ, ζηνλ φγθν ησλ πσιήζεσλ, ζηελ αλάπηπμε ηεο δηνίθεζεο, ζηηο ζρέζεηο κε ηνπο πειάηεο θαη ζε φινπο εθείλνπο ηνπο ηνκείο πνπ απαηηνχλ ηελ νκαιή ζπλχπαξμε αηφκσλ γηα ηελ επίηεπμε ηνπ απνηειέζκαηνο. (Επιτροπάκη, 2002) 36 Μηα αξρηθή ηαμηλφκεζε ησλ ηδηνηήησλ πνπ αθνξνχλ ηεο Ν είλαη νη αλεμάξηεηεο θαη νη αιιειεμαξηψκελεο. χκθσλα κε ηηο ηεξαξρηθέο αλάγθεο, νη θαηεγνξίεο ηεο πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο «ρηίδνληαη» ε κηα πάλσ ζηελ άιιε. Δπί παξαδείγκαηη, ε απηνεπίγλσζε είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ απηνξξύζκηζε θαη ηελ ελζπλαίζζεζε. Η απηνξξύζκηζε θαη ε απηνεπίγλσζε ζπληειινύλ ζηελ απόθηεζε θηλήηξσλ (παξαθίλεζε). Δπηπξνζζέησο, κηα άιιε ηαμηλφκεζε ησλ αλαγθψλ είλαη νη αλαγθαίεο, πιελ φκσο κε ηθαλέο. Γειαδή, ην λα έρεη θάπνηνο κηα βαζηθή ηθαλφηεηα ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο δελ ζπλεπάγεηαη πσο ζα νδεγεζεί θαη ζε ζρεηηθέο δεμηφηεηεο, φπσο ε ραξηζκαηηθή Ηγεζία. Τπάξρνπλ παξάγνληεο φπσο ην θιίκα ελφο νξγαληζκνχ ή αηνκηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ εξγαζία πνπ ζα θαζνξίζνπλ επίζεο αλ ζα εθδεισζεί ε ζπγθεθξηκέλε ηθαλφηεηα. Η αλάγθε γηα δηαρείξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ή ε έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ είλαη αληίζεηα κε ηα πξαγκαηηθά, ραξαθηεξίδεη ιίγν έσο πνιχ φιεο ηηο επαγγεικαηηθέο βαζκίδεο. Δηδηθά φκσο, ζηηο ζέζεηο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ, ε αλάγθε απηή θαζίζηαηαη πην πξνθαλήο. 36 Δπηηξνπάθε, O,2002, ALBA, Ηκεξίδα Ειιεληθήο Έλσζεο λέσλ επηρεηξεκαηηώλ: Σπλαηζζεκαηηθή Ννεκνζύλε γηα επηρεηξεκαηηθή αλάπηπμε Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 52 απφ 132

53 Βηβιηνγξαθηθέο Παξαπνκπέο Κεθαιαίνπ o Allen, D.G. Griffeth, L.M. & Rodger, W. 2003, The role of perceived organizational support and supportive human resource practices in the Turnover process. (Journal Article in Journal of Management) o Armeli, S. Eisenberger, R. Fasolo, P. & Lynch, P. 1998, Perceived organizational support and police performance: The moderating influence of socioemotional needs. Journal of Applied Psychology, 83, king it to performance", Academy of Management Review, Vol. 21 No.1, pp o Bartlett, C. S & Ghoshal, 1994, Changing the Role of Top Management: Beyond Strategy to Purpose, Harvard Business Review, November-December, pp o Bar-On, R. 1997, BarOn Emotional Quotient Inventory (EQ-i): Technical manual, Multi Health System, Toronto. o Bar-On, R. 2000, Emotional and social Intelligence: Insights from the Emotional Quotient Inventory (pp ), San Francisco, Jossey-Bass o Bernet, M. 1996, Emotional Intelligence: Components and Correlates, paper presented at the annual meeting of the American Psychological Association, Toronto o Boyatzis, R.E Goleman, D. & Rhee 2000, Clustering Competence in Emotional Intelligence: Insights from the Emotional Competence Inventory, In R. Bar-On and J.D. Parker, Handbook of Emotional Intelligence, Jossey Bass Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 53 απφ 132

54 o Bower, G. H. 1981, Mood and Memory. The American Psychologist, 36, pp o Boyatzis, R. & Osten, V.E. 2002, Developing Emotionally Intelligent Organizations o Brotheridge, C. M. & Grandey, A.A. Emotional Labor and Burnout: Comparing Two Perspectives of People Work, Antecedents of workplace emotional Labor dimensions and moderators of their effects on physical symptoms o Davis, M. Stankov, L & Roberts, RD 1998, Emotional Intelligence: In Search of an elusive construct, Journal of Personality and Social Psychology, 85, o Eisenberger, R. Hungtington, R. Hutchison, S. & Sowa, D. 1986, Perceived Organizational Support. Journal of Applied Psychology, 71, o Fisher, C.D. & Ashkanasy, N.M. 2000, the emerging role of emotions in work life: an introduction. Journal of Organizational Behaviour, 21 (2), o Forgas, J.P. 2001, Affect and Social Cognition, introduction. IN: J.P.Forgas, ed. Affect and Social Cognition. Manhwah: Lawrence Erlbaum. pp o Gardner, H. 1983, Frames of mind: the theory of multiple intelligences. NY Basic Books o Gardner, H.1999, Intelligence Reframed, New York: Basic Books Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 54 απφ 132

55 o Gibbs, Nancy (1995). The EQ Factor: New Brain Research suggests that emotions, not IQ, may be the true measures of human intelligence, Time Magazine: October 1995 o Goleman, D. 1995, Emotional Intelligence, NY, Bantam Books o Goleman, D. 1998a, what makes a Leader? Harvard Business Review, November-December, o Hornsby, J. S. Naffziger, D.W. Kuratko, D.F., & Montagno, R. V. 1993, an interactive model of the corporate entrepreneurship process. Entrepreneurship Theory and Practice, Spring, o Isen, A. 1998, Positive affect. IN: T.Dalgleish & M.Power eds. Handbook of Cognition and Emotion. Chichester: Wiley. pp o Jacobs, 2000, Using Human Resource functions to enhance EQ. In Cherniss, C and Goleman (2000). The emotionally intelligent workplace. How to select for, measure and improve EQ in individuals, groups and organizations (pp ), San Francisco: Jossey- Bass o Kanter, R. 1999, Pioneer of empowerment and change management, Thinkers o Kuratko, D. F. Hornsby, J. S. & Bishop, J. W. 2005, Managers Corporate Entrepreneurial Actions and Job Satisfaction, Springer Boston o Lumpkin, G.T. & Dess, G.G., Clarifying the Entrepreneurial Orientation Construct and Linking It to Performance, The Academy of Management Review, Vol. 21, No. 1 (Jan., 1996), pp Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 55 απφ 132

56 o McClelland, D.C. 1973, Testing for competence rather than Intelligence o Polychroniou, P. 2005, styles of Handling Interdepartmental Conflict and effectiveness, Current topics in Management, 10, Transaction Publishers, o Salovey, P. Mayer, J. D Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, o Rhoades, L. & Eisenberger, R Perceived organizational support: A review of the literature. Journal of Applied Psychology, 87, o Rosenthal, R. Hall, J.A. DiMatteo, M.R. Rogers, P. & Archer, D. 1979, Sensitivity to nonverbal communication: A profile approach to the measurement of individual differences. Baltimore: Johns Hopkins U. press o SosiK, JJ & Megerian, LE 1999, Understanding leader emotional intelligence and performance, Group & Organization Management, 24, o Thorndike, R.L., & Stein, S. 1937, An evaluation of the attempts to measure social Intelligence. Psychological Bulletin, 34, pp o Vacola, Tsaousis & Nikolaou 2004, Σhe role of EI and personality on attitudes toward organizational change, Journal of Managerial Psychology o Δπζπκίνπ, Ν. 2007, άξζξν κε ηίηιν Ση είλαη ε Ν θαη πνηεο νη δηαθνξέο απφ ην IQ, πψο κεηξηέηαη, πεξηνδηθφ ε. ΜΜΔ.ηο, γηα θνηηεηέο o Δπηηξνπάθε, Ο. 2002, ALBA, Ηκεξίδα Διιεληθήο Έλσζεο λέσλ επηρεηξεκαηηψλ: πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε γηα επηρεηξεκαηηθή αλάπηπμε Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 56 απφ 132

57 o Gardner, H. 2010, Frames of Mind: Η ζεσξία ησλ πνιιαπιψλ ηχπσλ λνεκνζχλεο Δθδφζεηο Μαξαζηά, (ζει ) o Goleman, D. 2000, H πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Μεηάθξαζε Φσηεηλή Μεγαινχδε, Αζήλα, Δθδφζεηο Διιεληθά Γξάκκαηα Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 57 απφ 132

58 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΣΙΚΗ ΗΓΔΙΑ ηφρνη ην θεθάιαην απηφ ζα πξνζπαζήζνπκε λα απνδψζνπκε ηνλ νξηζκφ ηεο Ηγεζίαο θαη ησλ δνκηθψλ ηεο ζηνηρείσλ. Δπίζεο, ζα παξνπζηάζνπκε ηα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Ηγεζίαο. Φπζηθά, θεληξηθή αλαθνξά γίλεηαη γηα ηελ Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία θαη ην πνηά είλαη ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ θαηαδεηθλχνπλ ηνλ κεηαζρεκαηηζηηθφ εγέηε. Κάπνηνη επηκέξνπο ζηφρνη είλαη: Να δηεξεπλεζεί ε ζρέζε Ηγεζίαο θαη πλαηζζεκαηηθήο Ννεκνζχλεο Σα ζηπι εγεζίαο Οη ηχπνη Ηγεζίαο Βαζηθέο ζπκπεξηθνξέο ελφο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο Ηγέηε ρήκα 4: Μεηαζρεκαηηζηηθή Ηγεζία Ο εμπνεςζμένορ ηγέηηρ διαθέηει τςσική ενδοσώπα, επεξεπγαζμένα βιώμαηα, ιζσςπή αςηοπεποίθηζη και αδάμαζηο σαπακηήπα ζηιρ ανηιξοόηηηερ. Εμπνέεηαι από ηοσς ίδιοσς ζηίτοσς (ηοσ Γ. Χένζλι) ποσ ενέπνεαν ηον Νέλζον Μανηέλα ζηα αηέλειωηα τρόνια ηης θσλακής (27 παρακαλώ!): «Δίμαι κύπιορ ηηρ μοίπαρ μος, είμαι καπεηάνιορ ηηρ τςσήρ μος». Ολα, ηόηε, είναι εθικηά Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 58 απφ 132

59 2.1 Δηζαγσγή Οξηζκφο Μέρξη θαη ην ηέινο ηνπ πξνζπεξαζκέλνπ αηψλα, θπξηαξρνχζε ε αληίιεςε πσο θαιφο πξντζηάκελνο είλαη ν ζθιεξφο πξντζηάκελνο. Σν ηξίπηπρν ηεο παξαδνζηαθήο απηαξρηθήο δηνίθεζεο ήηαλ ζρεδηαζκφο, νξγάλσζε θαη έιεγρνο. Όκσο, ε παξαγσγηθή δηαδηθαζία άιιαμε δξακαηηθά, νη άλζξσπνη κνξθψζεθαλ θαη αλαζεσξήζεθαλ νη αξρέο δηνίθεζεο. Ο ζχγρξνλνο επηρεηξεκαηίαο αγσληά γηα ηηο επεξρφκελεο αιιαγέο θαη ακεραλία ζην άθνπζκα λέσλ κνληέισλ δηνίθεζεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ νκαδηθφηεηα θαη ηελ ζπκκεηνρή φισλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Μφιηο ην ηειεπηαίν κηζφ ηνπ 20 νπ αηψλα, ν φξνο Ηγεζία άξρηζε λα ελδηαθέξεη ελδειερψο ηελ αθαδεκατθή θνηλφηεηα. Κάπνπ εδψ μεθίλεζαλ θαη νη πξψηνη νξηζκνί. Κνηλφ ηνπο ζεκείν ε ζχγθιηζε σο πξνο ηνλ ζηφρν πνπ είλαη ε επηξξνή ησλ κειψλ κηαο θνηλσληθήο νξγάλσζεο. Έρνπλ πξνηαζεί θαηά θαηξνχο δηάθνξνη νξηζκνί γηα ηελ Ηγεζία. ηαρπνινγνχκε κεξηθνχο: είλαη ε θπζηθή έθθξαζε ελφο νινθιεξσκέλνπ αλζξψπνπ (Bennis & Nanus,1985) 37, ε απζεληηθή απηνέθθξαζε πνπ δεκηνπξγεί αμία (Cashman, 1998) 38. O Μπνπξαληάο (2002) 39 ηελ νξίδεη σο ηε δηαδηθαζία επεξεαζκνχ ησλ ζηάζεσλ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο κηαο κηθξήο ή κεγάιεο, ηππηθήο ή άηππεο νκάδαο αλζξψπσλ απφ έλα άηνκν κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε εζεινληηθά, πξφζπκα θαη κε ηελ θαηάιιειε ζπλεξγαζία λα πξνζπαζνχλ λα πινπνηήζνπλ ζηφρνπο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ απνζηνιή ηεο νκάδαο, κε ηελ κεγαιχηεξε δπλαηή απνηειεζκαηηθφηεηα. Αιιά θαη ν Rahim (1983) 40 γξάθεη πσο Η εγεζία ζα κπνξνχζε λα νξηζζεί σο κηα δηαδηθαζία επίδξαζεο κε ζθνπφ ηνλ επεξεαζκφ ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ πξάμεσλ κηαο κηθξήο ή κεγάιεο νκάδαο, κηαο ηππηθήο ή άηππεο νξγάλσζεο αθφκα θαη ελφο αηφκνπ μερσξηζηά, θαηά ηέηνην ηξφπν έηζη ψζηε λα πξνζπαζήζνπλ κε πξνζπκία λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο νκάδαο ζηελ νπνία αλήθνπλ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη. Κχξηεο ιεηηνπξγίεο ηεο είλαη ε θαζνδήγεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, ε αλάπηπμε ησλ αηφκσλ, ε πεηζψ, ε έκπλεπζε, ε εκςχρσζε, ε παξαθίλεζε, ε δεκηνπξγία νξάκαηνο θ.α. Οη Drath & Palus 41, πξνζεγγίδνπλ ηελ Ηγεζία σο ζπιινγηθφ θαηλφκελν θαη καδί ηνπο ζπκθσλνχλ νη Bass (1991) θαη νη Shanock & House (2001). 37 Bennis, W. & Nanus, 1985, Visionary Leadership, New York Free Press, p.8 38 Cashman Kevin, Leadership from the inside out: Becoming a leader for life, Μπνπξαληάο, Γ. 2002, Management, Δθδφζεηο Μπέλνπ 40 Rahim, A. 1983, 'A measure of styles of handling interpersonal conflict', Academy of management journal', Vol.26, N.2, pp Palus, C.J. & Drath, W. H. 2001, Putting Something in the Middle: An Approach to Dialogue, by the Society for Organizational Learning and the Massachusetts Institute of Technology Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 59 απφ 132

60 Η αλαδήηεζε ηεο Ηγεζίαο είλαη πξσηίζησο κηα εζσηεξηθή αλαδήηεζε. Τπάξρνπλ ηέζζεξηο εζηθνί ζηόρνη γη απηήλ: 1. ε απειεπζέξσζε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ 2. ε εμηζνξξφπεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ αηφκνπ θαη ηεο θνηλφηεηαο 3. ε ππεξάζπηζε ησλ ζεκειησδψλ αμηψλ ηεο θνηλφηεηαο θαη 4. ε ελζηάιαμε πξσηνβνπιίαο θαη επζχλεο ζηα άηνκα Κάζε άλζξσπνο πνπ εξγάδεηαη γηα ηνλ εγέηε, ιεηηνπξγεί σο εζεινληήο θαη φ,ηη θάλεη ην θάλεη κε ηελ ζέιεζή ηνπ θαη κφλν. Βεβαίσο ηηο πεξηζζφηεξεο ηθαλφηεηεο ηνπ ν εγέηεο ηηο αληιεί απφ ηελ εκπεηξία ηνπ θαη ηελ ζπλαλαζηξνθή κε ηνπο ππνινίπνπο αλζξψπνπο. Τπφ απηή ηελ ζεψξεζε, κπνξνχκε λα πνχκε πσο ε Ηγεζία είλαη κηα ηέρλε θαη σο ηέηνηα έρεη πεξηζψξηα γηα εμέιημε θαη αλάπηπμε (Schein, 1992) 42. ε απηφ ην ζεκείν ζέινπκε λα θάλνπκε κηα δηάθξηζε αλάκεζα ζηε εγεζία ζηελ Οξγάλσζε πνπ αλαθέξεηαη ζηελ εγεζία νκάδαο θαη ζηε εγεζία ηεο Οξγάλσζεο πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ζπλνιηθή εγεζία θαη κηιά γηα ηελ επζχλε γηα ηνλ νξηζκφ ηεο απνζηνιήο θαζψο θαη ζηνλ ζρεδηαζκφ ηεο αξρηηεθηνληθήο ηεο επηρείξεζεο. Ο θαιφο εγέηεο δελ γελληέηαη αιιά γίλεηαη θαη κάιηζηα ζπληζηά θαη θεθάιαην θήκεο γηα ηελ Οξγάλσζε, ζηνηρείν πνπ ιακβάλνπλ ζεηηθά νη κέηνρνη ζε κηα επηρείξεζε. Η αλάγθε γηα θαινχο εγέηεο πεγάδεη απφ ηελ αβεβαηφηεηα θαη ηελ πίεζε γηα ηελ θαιχηεξε δπλαηή εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ. Οπφηε πνηφο δελ ζα ήζειε έλα ηέηνην πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν; Ρεηνξηθφ ην εξψηεκα! ην ζχγρξνλν επηρεηξείλ εμάιινπ, ππάξρνπλ ηέζζεξηο ζπλζήθεο πνπ ελζαξξχλνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα (Gupta et al, 2004) 43 : Απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ νξάκαηνο Γηαδηθαζίεο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ θαηλνηνκία Παξνπζία θαηάιιεισλ πεγψλ γηα ηελ εμαζθάιηζε πεγψλ Ιθαλφηεηα δηεπθφιπλζεο ζπλερνχο δηεξεχλεζεο θαη αλαθάιπςεο Η πξφθιεζε ηεο εγεζίαο αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν πνπ νη εγέηεο κεηαηξέπνπλ ηηο πξνθιήζεηο ζε επηηπρίεο. Οη πξνθιήζεηο γηα αιιαγή είλαη θαζεκεξηλέο. Καζεκεξηλέο ινηπφλ είλαη θαη νη επθαηξίεο γηα εγεζία πνπ είλαη δηαζέζηκεο γηα φινπο. Ο πξαγκαηηθφο εγέηεο δελ είλαη απνθιεηζηηθά άλζξσπνο ηεο 42 Schein, E. 1992, Organizational Culture and Leadership, second edition, San Francisco, Jossey - Bass Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 60 απφ 132

61 δξάζεο, φπσο πηζηεχνπλ πνιινί. Μάιινλ είλαη έλαο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, κε ηελ έλλνηα θαη ην βάξνο πνπ δίλεη ζηε ιέμε «πλεπκαηηθφο» κηα νινθιεξσκέλε αληίιεςε εζηθήο πνπ θαηά ηεθκήξην έρνπλ νη κεγάινη εγέηεο. (Cavalo, 2002) 44 Ο εγέηεο δελ είλαη απιψο κηα ραξηζκαηηθή θαη πνιιέο θνξέο δεκαγσγηθή πξνζσπηθφηεηα. Ο εγέηεο πξέπεη λα έρεη φξακα. Σν φξακα εθθξάδεη πςειφηεξα πξφηππα θαη αμίεο θαη ζα πξέπεη λα απεπζχλεηαη ζε φινπο. Σν φξακα απνηειεί ηελ ηδαληθή εηθφλα ηνπ κέιινληνο. Ηγεζία ζεκαίλεη ζηάζκηζε ηθαλνηήησλ θαη νηθνδφκεζε πξνζσπηθνηήησλ απαιιαγκέλσλ απφ ζπλεζηζκέλεο αλεπάξθεηεο θαη κέηξηεο επηδφζεηο, ζεκαίλεη αλαδήηεζε θαηλνηνκηψλ θαη «ελάξεην» πεηξακαηηζκφ, ελζάξξπλζε ζπλεξγαζίαο γηα ηελ επίηεπμε ζηφρσλ, ελίζρπζε ησλ κειψλ κε δηαλνκή ζε απηνχο πιεξνθνξηψλ, εμνπζηψλ θαη αλαγλψξηζεο(storey, 2004) 45. ε κηα έξεπλα ηεο KPMG 46 «Υαξαθηεξηζηηθά θαη πξαθηηθέο ησλ επηηπρεκέλσλ Ηγεηψλ ζηελ Διιάδα» (Η Καζεκεξηλή, 30/10/2005), πνπ δηεμήρζε ζε κηα πξνζπάζεηα εληνπηζκνχ θάπνησλ ηδηαίηεξσλ ζηνηρείσλ ζηελ ζπκπεξηθνξά ησλ εγεηψλ πνπ θάλνπλ ηελ άζθεζε εγεζίαο ηνπο πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή, κεηαμχ άιισλ θαηεδείρζε πσο: Σν μεθάζαξν φξακα θαη ε ηθαλφηεηα ησλ εγεηψλ λα εκπλένπλ ηα ζηειέρε ηνπο λα ην πξαγκαηνπνηήζνπλ είλαη ην ζεκαληηθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ αλζξψπσλ πνπ εγνχληαη ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ, ζχκθσλα κε ηελ έξεπλα. H έξεπλα ζθηαγξαθεί ην πξνθίι ηνπ Έιιελα Ηγέηε θαη εληνπίδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ νδεγνχλ ηνπο πην επηηπρεκέλνπο εγέηεο επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηε ρψξα καο ζε απνηειεζκαηηθή άζθεζε εγεζίαο. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 50 απφ ηνπο πην επηηπρεκέλνπο Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο 1)CEOs ή ζηειέρε CEOs θαη 2)200 έκπεηξνη δηεπζπληέο/ First Line Managers (FLMs) απ φιεο ηηο δηεπζχλζεηο κηαο επηρείξεζεο. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, θαη νη δχν νκάδεο ζπκθσλνχλ φηη βαζηθή πξνηεξαηφηεηα γηα ην ξφιν ελφο Ηγέηε - CEO απνηειεί ε ηθαλφηεηα ζηξαηεγηθψλ ρεηξηζκψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζχλαςε ζπκκαρηψλ, ε έγθαηξε πξφβιεςε επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ ή ε ππνζηήξημε αιιαγψλ θαη θαηλνηνκηθψλ ελεξγεηψλ. Αθφκε, θαη νη δχν πιεπξέο ππνζηεξίδνπλ κε ζέξκε φηη ν επηηπρεκέλνο εγέηεο πξέπεη πξψηνο λα ελεξγεί ζχκθσλα κε ηηο αμίεο ηνπ Οξγαληζκνχ δίλνληαο ην θαιφ παξάδεηγκα ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ. Οη απφςεηο φκσο ησλ δχν απηψλ, θαηά θαλφλα ζηελά ζπλεξγαδφκελσλ, νκάδσλ παξνπζηάδνπλ θαη ελδηαθέξνπζεο απνθιίζεηο, θαη κάιηζηα ζε ζεκαληηθά ζέκαηα. χκθσλα κε ηνπο FLMs, ην λα θξνληίδεη έλαο εγέηεο γηα ηε δεκηνπξγία ηθαλώλ κάλαηδεξ θαη λα πξνεηνηκάδεη έγθαηξα ηε δηαδνρή ηνπ 43 Gupta, V MacMillan, I & Surie, G. 2004, Entrepreneurial leadership: developing and measuring a cross-cultural construct, Journal of Business Venturing, p Cavalo, C. 2002, Emotional Intelligence and Leadership Study, Corporate Consulting Group 45 Storey, J. 2004, what next for strategic-level leadership research?, vol.1, Sage Publications, p Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 61 απφ 132

62 είλαη βαζηθό ζηνηρείν επηηπρεκέλνπ κάλαηδκελη. Οη CEOs, απφ ηελ άιιε, ζεσξνχλ φηη ην ζπγθεθξηκέλν ραξαθηεξηζηηθφ ρξεηάδεηαη βειηίσζε, ρσξίο, σζηφζν, απηφ λα απνηειεί πξνηεξαηφηεηα γη απηνχο. Δπηπιένλ, ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ νη CEOs αληηιακβάλνληαη σο θνηλή ινγηθή, ηελ νπνία θαη ζεσξνχλ φηη επηδεηθλχνπλ ζε θξίζηκεο ζηηγκέο ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο εκπεηξίαο, νη FLMs ην θαηαγξάθνπλ σο επθπΐα, δίλνληάο ηνπ έηζη κηα επηπιένλ δηάζηαζε. Όζνλ αθνξά ηηο πεξηνρέο βειηίσζεο ησλ CEOs, νη δχν νκάδεο παξνπζηάδνπλ ζχκπησζε απφςεσλ ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο, ηε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ, ηελ θαζνδήγεζε θαη αλάπηπμε ησλ αλζξψπσλ, ηελ επηβξάβεπζε θαη ην ζάξξνο ζηε ιήςε δπζάξεζησλ απνθάζεσλ. Η βαξχηεηα, εληνχηνηο, πνπ θάζε νκάδα δίλεη ζε απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά δηαθέξεη: ε ηθαλφηεηα ρξήζεο ηεο ηερλνινγίαο, γηα παξάδεηγκα, γηα ηνπο CEOs απνηειεί κηα ζεκαληηθή δεμηφηεηα ηελ νπνία ζα ήζειαλ λα αλαπηχμνπλ πεξαηηέξσ νη FLMs, φκσο, παξά ην γεγνλφο φηη ην αλαγλσξίδνπλ σο αδπλακία ζηνπο εγέηεο ηνπο, δελ ην ηνπνζεηνχλ ζηα πξψηα πξάγκαηα πνπ εθείλνη ζα έπξεπε λα βειηηψζνπλ. Γη απηνχο, ζέκαηα πνπ αθνξνχλ άκεζα ηε ζρέζε ηνπο κε ηνλ Ηγέηε - CEO, φπσο γηα παξάδεηγκα ην coaching θαη ε θαζνδήγεζε, ε δηαδνρή ηνπ CEO θαη ε ζσζηή δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ απνηεινχλ ηηο βαζηθέο πεξηνρέο πξνο άκεζε βειηίσζε. Γηα ηνλ Αξηζηνηέιε ν θαιφο εγέηεο είλαη θξόληκνο 47 : γλσξίδεη λα ζέηεη επξχηεξνπο ζπιινγηθνχο ζθνπνχο πνπ λα εκπλένπλ ηνπ αλζξψπνπο θαη ζπγρξφλσο πψο λα ηνπο πινπνηεί ζε δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο πεξηζηάζεηο. Η θξφλεζε δελ είλαη κηα απιή αηνκηθή ιεηηνπξγία, αιιά βαζηά ζπιινγηθή: καζαίλεη λα είλαη θαλείο θξφληκνο δψληαο ελάξεηα ζηελ θνηλφηεηά ηνπ. Όια ηα κέιε ηεο επηρείξεζεο πξέπεη λα εζίδνληαη ζηε θξφλεζε φινη είλαη ελ δπλάκεη θξφληκνη. Γεδνκέλνπ φηη ε θξφλεζε πινπνηεί θαζνιηθνχο ζθνπνχο, ε αηνκηθή δξάζε είλαη θξφληκε φηαλ πξνάγεη ην θνηλφ θαιφ ηεο θνηλφηεηαο ζηελ νπνία κεηέρεη ν θξφληκνο. Η αηνκηθή επδαηκνλία ζπλδέεηαη ζηελά κε ηε ζπιινγηθή επδαηκνλία. Ο εγέηεο ελζαξθψλεη ex officio ηηο ζπιινγηθέο αμίεο θαη, κέζσ ηεο ελ πνιινίο ζπκβνιηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο ζέζεο ηνπ, ζπλεηζθέξεη θαζνξηζηηθά ζηελ πξναγσγή ησλ θνηλψλ αμηψλ. Η «επδαηκνλία» ηεο επηρείξεζεο-σο-θνηλφηεηα ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ επδαηκνλία ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο, αθνχ ε επηρείξεζε είλαη «θξόληκε» φηαλ ζπλεηζθέξεη ζην θνηλφ θαιφ ηεο πόιεσο. Γελ είλαη άιισζηε θαζφινπ ηπραίν πνπ νη εμαηξεηηθέο επηρεηξήζεηο (π.ρ. ΣΙΣΑΝ, COCO-MAT) δηαθξίλνληαη ηφζν γηα ηελ θαιή δηνίθεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ φζν θαη γηα ηελ θνηλσληθή ηνπο πξνζθνξά. 47 νη ιέμεηο θαη θξάζεηο πνπ είλαη κε πιάγηα γξάκκαηα εληφο εηζαγσγηθψλ ζηηο επφκελεο ηξεηο παξαγξάθνπο πξνέξρνληαη απφ ην βηβιίν ηνπ Αξηζηνηέιε Ηζηθά Νηθνκάρεηα, Αζήλα:Κ ά κ τ ο ς, 1993, απφ ην θείκελν ηνπ Υαξίδεκνπ Σζνχθα, Κείκελν νκηιίαο ζε εθδήισζε ηεο Δηαηξίαο Αλσηάησλ ηειερψλ Δπηρεηξήζεσλ (ΔΑΔ), 29 Μαξηίνπ 2004, Αζήλα Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 62 απφ 132

63 Η ελάξεηε επηρείξεζε εζίδεη ηα κέιε ηεο ζηηο εζηθέο αξεηέο ηνπο δηδάζθεη εκπξάθησο θαη θαη επαλάιεςε ηηο αμίεο πνπ ζπλέρνπλ ηελ επηρείξεζε. Γελ ππάξρνπλ θαλφλεο ελάξεηεο δξάζεο, νχηε ε θξφλεζε κπνξεί λα δηδαρζεί: νη λεφηεξνη θνηλσληθνπνηνχληαη λα ζθέπηνληαη θαη λα αηζζάλνληαη θαηά ηνλ νξζόλ ιόγνλ, θη απηφο είλαη έλα αθφκα ιφγνο γηα ηνλ νπνίν είλαη άθξσο ζεκαληηθή ε απηνθαηαλφεζε. 2.2 ηπι Ηγεζίαο ηπι εγεζίαο ζχκθσλα κε ηνπο Lewin et al (1938) 48 Τπάξρνπλ δηαθνξεηηθά ζηπι εγεζίαο πνπ ηαπηίδνληαη κε δηαθνξεηηθέο ηερληθέο δηνίθεζεο. Κάζε ηερληθή έρεη ζεηηθά θαη αξλεηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη θαζεκηά ρξεζηκνπνηεί ηελ εγεζία κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. 1.Σν απηαξρηθφ ζηπι (The autocrat) Ο εγέηεο θπξηαξρεί επί ησλ κειψλ ησλ νκάδσλ νη νπνίνη επηδεηθλχνπλ παζεηηθφηεηα γη απηφ απαηηείηαη ζπλερήο πίεζε θαη θαηεχζπλζε απφ ηνλ εγέηε. Αλ θαη ε απηαξρηθή πξνζέγγηζε δελ είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα παίξλεη θάπνηνο ηα κέγηζηα απφ κηα νκάδα, κεξηθέο θνξέο θαληάδεη ν θαηάιιεινο ηξφπνο ζε θαηαζηάζεηο πνπ απαηηνχλ επείγνπζα δξάζε ελψ άιιεο θνξέο ην πξνηηκνχλ νη πθηζηάκελνη θαη ζηηο πεξηζζφηεξεο ησλ πεξηπηψζεσλ ηζρχεη φηη νη άλζξσπνη είλαη εμνηθεησκέλνη κε απηαξρηθέο εγεζίεο θαη έηζη δελ ρξεηάδεηαη λα κάζνπλ γη απηφ. Ο εγέηεο αληιεί δχλακε απφ ηελ ζέζε ηελ νπνία θαηέρεη. Γελ είλαη δεκνθηιήο κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, ηα άηνκα ηα νπνία δηεπζχλεη ππνθηλνχληαη κφλν απφ ην ρξήκα θαη απφ θαλέλαλ άιιν παξάγνληα θαη ηέινο κεηαβηβάδεη δηαηαγέο ρσξίο λα δίλεη δηεπθξηλήζεηο θαη παξαπάλσ νδεγίεο ζηα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ. Απφ ηελ άιιε κεξηά ηα κέιε ηεο νκάδαο δελ αλαιακβάλνπλ επζχλεο, αιιά εθηεινχλ κφλν ηηο νδεγίεο. Η παξαγσγή απμάλεηαη κφλν αλ ν εγέηεο είλαη παξψλ, ελψ ε παξαγσγή κεηψλεηαη φηαλ ν εγέηεο είλαη απψλ. Οη θξηηηθέο είλαη αληηθεηκεληθέο θαη δελ ππάξρνπλ παξάπνλα θαη δηαθσλίεο ζηελ νκάδα. 2. Σν εμνπζηνδνηηθφ ζηπι (The laissez-faire) Ο εγέηεο αζθεί ιίγν έιεγρν ζηελ νκάδα αθήλνληάο ηνπο πεξηζψξηα απηελέξγεηαο. Τπάξρεη κηθξνχ κεγέζνπο θαηεχζπλζε θαη θηλεηνπνίεζε. Σν εμνπζηνδνηηθφ ζηπι είλαη απνηειεζκαηηθφ φηαλ ζηελ νκάδα ππάξρνπλ πςειψλ πξνζφλησλ άηνκα. Δθφζνλ ν εγέηεο έρεη κηα νκάδα ηελ νπνία ραξαθηεξίδεη έκπηζηε, ηθαλή θαη θηλεηνπνηεκέλε κπνξεί λ απνθαζίζεη λα κείλεη ιίγν πίζσ αθήλνληάο ηνπο λα πξνρσξήζνπλ ην έξγν ηνπο δίρσο λα ηνπο απνζπά απφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. ν εγέηεο Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 63 απφ 132

64 δελ παίξλεη αξθεηή απφ ηελ επζχλε, δελ έρεη δειαδή εκπηζηνζχλε ζηηο εγεηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο. Η νκάδα δελ έρεη ζηφρνπο. Η έιιεηςε ζηφρσλ, φπσο έρεη ήδε εηπσζεί, είλαη έλαο αλαπνηειεζκαηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πξφνδν ηεο νκάδαο.σα κέιε ηεο νκάδαο παίξλνπλ απνθάζεηο ζχκθσλα κε ηηο επηζπκίεο ηνπο, ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηελ δνπιεηά είλαη πεξηνξηζκέλν, ε παξαγσγηθφηεηα είλαη πεξηνξηζκέλε, φπσο θαη ην αίζζεκα ηεο νκάδαο, ην εζηθφ ηνπο, απφ ηελ άιιε κεξηά είλαη ραιαξφ. 3. Σν δεκνθξαηηθφ ζηπι (The democrat) Ο δεκνθξαηηθφο εγέηεο ελψ δηαηεξεί ηνλ έιεγρν ηεο νκάδαο, ζπκβνπιεχεη ηελ νκάδα ηνπ θαη επηηξέπεη ζηα κέιε λα απνθαζίδνπλ ηνλ ηξφπν πνπ ζα πξνρσξήζνπλ, ην πνηνο θαη ηη ζα αλαιάβεη. Ο θαιφο δεκνθξαηηθφο εγέηεο ελζαξξχλεη ηελ ζπκκεηνρή θαη εμνπζηνδνηεί επξέσο αιιά πνηέ δελ ράλεη ηελ νπηηθή ηνπ γεγνλφηνο γηαηί απηφο έρεη ηελ θνκβηθή επζχλε ηεο εγεζίαο. Αμηνινγεί ηηο νκαδηθέο ζπδεηήζεηο, εζηηάδεηαη ζηα δπλαηά ζεκεία ηνπ θαζελφο θαη απνθηά φ,ηη θαιχηεξν απφ ηνλ θαζέλα, δίλεη θίλεηξν ζηελ νκάδα λα απηνθαζνξηζηεί θαη λα αληελεξγήζεη. Ο θαθφο δεκνθξαηηθφο εγέηεο είλαη εθείλνο πνπ εμαηηίαο ηεο αβεβαηφηεηαο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ησλ ζρέζεσλ κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ αλάγεη ηα πάληα ζε νκαδηθή ζπδήηεζε θαη απφθαζε. ν εγέηεο ιακβάλεη απνθάζεηο κε ηελ ζπκκεηνρή ηεο νκάδαο. Όηαλ αλαγθαζηεί λα πάξεη κφλνο ηνπ ηηο απνθάζεηο εμεγεί ηνπο ιφγνπο ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Σα κέιε ηεο νκάδαο δελ δηζηάδνπλ λα πάξνπλ ηηο επζχλεο φηαλ ρξεηαζηεί. Τηνζεηνχλ εχθνια ηηο αιιαγέο θαη ηηο λέεο ηδέεο. Αθφκα, ε πνηφηεηα ηεο εξγαζίαο είλαη πςειή είηε κε ηελ παξνπζία ηνπ πξντζηακέλνπ, είηε κε ηελ απνπζία ηνπ. Η νκάδα ζπλήζσο αηζζάλεηαη επηηπρεκέλε. 48 Lewin, Lipit & White, 1938, "Leadership and Group Life Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 64 απφ 132

65 2.2.1 ηπι εγεζίαο ηνπ Likert O Likert (1974) 49 εξεχλεζε ην ζέκα ηεο εγεζίαο,. Σν ζπκπέξαζκα ζην νπνίν θαηέιεμε ήηαλ φηη ε δεκνθξαηηθή εγεζία είλαη πην απνηειεζκαηηθή. Σελ ζεσξία ηνπ ν Likert ηελ αλέπηπμε ζηε βάζε ηεζζάξσλ ζπζηεκάησλ εγεζίαο: ην απηαξρηθφ ην εθκεηαιιεπηηθφ, ην θαινπξναίξεην απηαξρηθφ, ην ζπκβνπιεπηηθφ, θαη ην ζπκκεηνρηθφ. Πίλαθαο 2: ηπι Ηγεζίαο θαηά Likert ην απηαξρηθφ εθκεηαιιεπηηθφ, νη ζηόρνη ηεο νξγάλσζεο θαζνξίδνληαη από ηελ αλώηαηε δηνίθεζε θαη κε ηελ κνξθή δηαηαγώλ θηάλνπλ ζηνπο εξγαδνκέλνπο. Η εκπηζηνζχλε πξνο ηνλ εγέηε είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλε θαη ε ππνθίλεζε επηδηψθεηαη κφλν κέζσ ηεο ηηκσξίαο. Η παξαγσγηθφηεηα είλαη πεξηνξηζκέλε θαη νη ζρέζεηο πθηζηακέλσλ θαη πξντζηακέλσλ είλαη αλχπαξθηεο. Καηά ην θαινπξναίξεην απηαξρηθφ, ν εγέηεο είλαη απηαξρηθφο, φκσο επηηξέπεη θάπνηαο κνξθήο επηθνηλσλία κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ θαη ηνχην γηα λα ηνπο δείμεη φηη είλαη πξνζηηφο, αιιά γίλεηαη απζηεξφο κφλν θαη κφλν γηα ην δηθφ ηνπο ζπκθέξνλ. ην ζχζηεκα απηφ επηηξέπεηαη κηαο κνξθή επηθνηλσλίαο θαη ε απνδνηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ απμάλεηαη. 49 Likert, R. 1974, 'Le governement participatif de l' entreprise', Gauthier Villars, Paris Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 65 απφ 132

66 Καηά ην ζπκβνπιεπηηθφ ζχζηεκα, ε εκπηζηνζχλε επηθεληξψλεηαη ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Ο εγέηεο κέζσ ηεο ακθίδξνκεο επηθνηλσλίαο ρξεζηκνπνηεί ηηο γλψζεηο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ. Η ηηκσξία σο ηξφπνο ζπκκφξθσζεο ρξεζηκνπνηείηαη κφλν πεξηζηαζηαθά. Καηά ην ζπκκεηνρηθφ ζχζηεκα, ν εγέηεο έρεη εκπηζηνζχλε ζηα κέιε ηεο νκάδαο. Οη απνθάζεηο ιακβάλνληαη κε δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, φπνπ ηα κέιε ηεο νκάδαο ζπκκεηέρνπλ ζηελ ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Δπίζεο, ε αξρή ηεο πιεηνςεθίαο είλαη ζε ηζρχ. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε ακθίδξνκε επηθνηλσλία θαη ε ζπιινγηθή εξγαζία. Ο Likert θαηέιεμε φηη ην ζπκκεηνρηθφ ζηπι εγεζίαο είλαη ην πην απνηειεζκαηηθφ. Οη νξγαλψζεηο πνπ πηνζεηνχλ απηφ ην ζηπι εγεζίαο είλαη πην απνηειεζκαηηθέο θαη πην απνδνηηθέο. Οη αξρέο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ ζηπι κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε φινπο ηνπο ηχπνπο ησλ νξγαλψζεσλ θαη θαηαζηάζεσλ. Δπίζεο ππνζηήξημε φηη δελ ππάξρεη αηηηαηή ζρέζε κεηαμύ ζηπι εγεζίαο θαη βαζκνύ απόδνζεο ηεο νκάδαο, αιιά απηή δεκηνπξγείηαη κε ηελ παξέκβαζε κηαο θαηεγνξίαο άιισλ κεηαβιεηώλ πνπ θαηά ηνλ Likert νλνκάδνληαη 'παξεκβάιινπζεο'. Η θαηεγνξία ησλ κεηαβιεηψλ ρσξίδεηαη ζε δχν επηκέξνπο θαηεγνξίεο: Η πξψηε πεξηιακβάλεη ηηο αηηηαηέο (casual variables), ή αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο νη νπνίεο ειέγρνληαη απφ ηνλ εγέηε ηεο νκάδαο. Η δεχηεξε νκάδα κεηαβιεηψλ είλαη εμαξηεκέλεο απφ απηέο ηεο πξνεγνχκελεο νκάδαο. Δδψ αλήθνπλ νη ζηάζεηο ησλ αηφκσλ, ε παξαθίλεζε θηι. πλνςίδνληαο ηα παξαπάλσ κπνξνχκε λα θαηαιήμνπκε ζην φηη νη βαζηθέο αξρέο ζηηο νπνίεο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ην ζπκκεηνρηθφ ζχζηεκα είλαη: Οκαδηθή εξγαζία. Κχξηνο ζηφρνο ηνπ εγέηε πξέπεη λα είλαη ε ελζάξξπλζε θαη ε ελίζρπζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο. Η αλάπηπμε ηνπ νκαδηθνχ πλεχκαηνο είλαη ην θπξίαξρν ζηνηρείν. Οη απνθάζεηο νη νπνίεο ιακβάλνληαη πεξλνχλ ζηα κέιε ηεο νκάδαο ζπλνδεπφκελεο απφ θάπνηεο νδεγίεο θαη παξαηεξήζεηο. Παξαθίλεζε. ηελ νξγάλσζε πξέπεη λα επηθξαηνχλ ζπλζήθεο θαηάιιειεο πνπ λα εληζρχνπλ ηελ ζέιεζε ησλ αηφκσλ γηα εξγαζία. Οη ζπλζήθεο απηέο πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ ηηο αλάγθεο ησλ αηφκσλ. Θέζπηζε πςειψλ ζηφρσλ. Οη ζηφρνη ηνπο νπνίνπο ζέηεη ε νκάδα ζα πξέπεη λα ηίζεληαη κε δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, αιιά θαη λα είλαη θαη αξθεηά πςεινί. Η ζέζπηζε πςειψλ ζηφρσλ Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 66 απφ 132

67 απμάλεη ην αίζζεκα απηνπεπνίζεζεο ησλ κειψλ ηεο νκάδαο, θαζψο θαη ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ ιακβάλνπλ κε ηελ επίηεπμε ηνπο. πληνληζκφο ηεο νκάδαο. Ο εγέηεο ηεο νκάδαο πξέπεη λα επηδηψθεη ηνλ ζπληνληζκφ ησλ κειψλ ηεο, αιιά θαη ηνλ ζπληνληζκφ ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο. Γελ είλαη αξθεηφο ν ζπληνληζκφο ησλ κειψλ ηεο ίδηαο νκάδαο αιιά επηβάιιεηαη θαη ν ζπληνληζκφο ησλ νκάδσλ κεηαμχ ηνπο. πκπεξάζκαηα δηαθφξσλ εξεπλψλ έδεημαλ, φηη: 1. ρεδφλ φιεο νη κειέηεο βξίζθνπλ, φηη ε παξαγσγηθφηεηα ηεο νκάδαο απμάλεηαη θάησ απφ απηαξρηθφ θιίκα. 2. Σν ςπρνινγηθφ θιίκα ηεο νκάδαο, ε ζπκπφληα ηεο νκάδαο, ε εμάξηεζε απφ ηνλ εγέηε θαη ε επηζεηηθφηεηα ησλ κειψλ εμαξηάηαη απφ ηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο, ζηελ νπνία δνπλ. ηελ θνηλσλία, πνπ ηνλίδεη ηηο δεκνθξαηηθέο αμίεο, ηα κέιε κηαο νκάδαο είλαη πην δπζαξεζηεκέλα κε ηνλ απηαξρηθφ εγέηε, παξφιν πνπ είλαη πην παξαγσγηθά. 3. Η laissez faire αηκφζθαηξα, δειαδή ν εγέηεο, πνπ αθήλεη πιήξε ειεπζεξία ζηα κέιε ηεο νκάδαο, ελδέρεηαη λα δεκηνπξγήζεη έλα θιίκα, φπνπ θαλείο δελ ζα είλαη παξαγσγηθφο, νχηε ηθαλνπνηεκέλνο (Κάληαο, 1995) Υαξηζκαηηθή εγεζία των D.DenHartog, R.House, P.Hanges (1999) 51 : Η ραξηζκαηηθή εγεζία πεξηιακβάλεη πίζηε, δέζκεπζε, αθνζίσζε, εκπηζηνζχλε, έκπλεπζε, ζαπκαζκφ, εμαηξεηηθφηεηα, αλάιεςε ξίζθνπ, απηνζπζία, δηάξζξσζε νξάκαηνο, ηζρπξφ πηζηεχσ ζε απηφ θαη ηθαλφηεηα κεηάδνζήο ηνπ, κε ζπκβαηηθή ζπκπεξηθνξά, επαηζζεζία ζηηο αιιαγέο ηνπ. Η ραξηζκαηηθή εγεζία θηλεηνπνηεί ηνπο αθνινχζνπο λα πξνρσξήζνπλ πέξα απφ ηα πξνζσπηθά ζπκθέξνληα γηα ην θαιφ ηνπ Οξγαληζκνχ. Βέβαηα ππάξρεη θαη ε καχξε πιεπξά ηνπ ραξίζκαηνο πνπ είλαη ε νινθιεξσηηθή, εθκεηαιιεπηηθή ραξηζκαηηθή εγεζία (βιέπε Υίηιεξ). Η ραξηζκαηηθή εγεζία έξρεηαη ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ ζπλαιιαθηηθή εγεζία. Οη νκάδεο θνπιηνχξαο κπνξνχλ λα πνηθίιινπλ ζηελ ζχιιεςε ησλ πην ζεκαληηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ απνηειεζκαηηθήο εγεζίαο. Έηζη δηαθνξεηηθά πξφηππα εμνπζίαο 50 Καληάο, Α. 1995, Οξγαλσηηθή-Βηνκεραληθή Φπρνινγία: δηεξγαζίεο νκάδαο, ζχγθξνπζε, Αλάπηπμε θαη Αιιαγή, Κνπιηνχξα, Δπαγγεικαηηθφ Άγρνο, Δθδφζεηο ειιεληθά Γξάκκαηα 51 Hartog, D. D. House, R.J. Hanges, E.J. Ruiz-Quintanilla, S.A. & Dorfman, P.W.1999, "Culture-specific and crossculturally-generalizable implicit leadership theories: Are attributes of charismatic/transformational leadership universally endorsed?", Leadership Quarterly, Vol. 10 pp Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 67 απφ 132

68 αλακέλνληαη λα ζπκβνχλ ζε θνηλσλίεο πνπ έρνπλ δηαθνξεηηθφ πξνθίι θνπιηνχξαο. ε κεξηθέο θνπιηνχξεο θάπνηνο κπνξεί λα ρξεηάδεηαη λ αλαιάβεη απνθαζηζηηθέο δξάζεηο ψζηε λα ηδσζεί σο εγέηεο ελψ ζε άιιεο ε ζπκβνπιεπηηθή, δεκνθξαηηθή πξνζέγγηζε κπνξεί λα είλαη πξναπαηηνχκελν. ε κηα θνπιηνχξα φπνπ ππάξρεη ην απηαξρηθφ ζηπι, ε επαηζζεζία ηνπ εγέηε κπνξεί λα εθιεθζεί σο αδπλακία. Ο Bass (1990) 52 ππνζηεξίδεη φηη νη ραξηζκαηηθνί εγέηεο παξνπζηάδνληαη ζε θνηλσλίεο κε παξάδνζε ζηελ ππνζηήξημε απηψλ θαη πξνζκνλή γηα ηελ εκθάληζή ηνπο, φκσο κπνξεί λα αληηκεησπίδνληαη θαη αξλεηηθά ζε θνηλσλίεο κε παξειζφληεο δεζπνηηθνχο εγέηεο. Μηα ζεκαληηθή φςε ηεο ραξηζκαηηθήο εγεζίαο είλαη ε επηθνηλσλία ηνπ νξάκαηνο. Η ραξηζκαηηθή εγεζία είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηε δπλακηθή ξεηνξηθή. Ο ηχπνο ηνπ επηθνηλσληαθνχ εγέηε πνηθίιιεη απφ θνπιηνχξα ζε θνπιηνχξα θαη ππάξρνπλ βαζηέο δηαθνξέο ζηε ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ζηνπο κε ιεθηηθνχο ππαηληγκνχο. Η ζπκκεηνρηθή εγεζία κπνξεί λα ηδσζεί σο ζπζηαηηθφ ηεο ραξηζκαηηθήο εγεζίαο. Ο Bass (1997) 53 ζεσξεί φηη ζε δπλαηέο θνηλσλίεο ηζφηεηαο, νη ραξηζκαηηθνί εγέηεο ρξεηάδεηαη λα είλαη πην ζπκκεηνρηθνί. Η ραξηζκαηηθή εγεζία κπνξεί λα πεξηιακβάλεη θαη ηελ αλάκεημε ζηελ πξνζσπηθή δσή ησλ ππαιιήισλ φκσο θαη απηφ εξκελεχεηαη δηαθνξεηηθά απφ ρψξα ζε ρψξα Οξακαηηθή εγεζία (Visionary leadership) Nanus (1992) 54 : Σν φξακα ζα πξέπεη λα πξνζθέξεη κηα πξννπηηθή ηνπ κέιινληνο ε νπνία λα είλαη μεθάζαξε θαη απνδεδεηγκέλα θαιχηεξε γηα ηνλ Οξγαληζκφ θαη ηα κέιε ηνπ. Σν φξακα πξέπεη λα είλαη πξαγκαηνπνηήζηκν, λα επηθεληξψλεηαη ζε αμίεο, λα πξνθαιεί. Σν ζηέιερνο πνπ αζθεί νξακαηηθή εγεζία πξέπεη λα έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα εμεγήζεη ην φξακα ζηνπο άιινπο, λα εθθξάδεη ην φξακα εκπξάθησο θαη όρη κόλν ιεθηηθά θαη λα κπνξεί λα επεθηείλεη ην φξακα ζε δηαθνξεηηθά πιαίζηα εξγαζίαο. Σν φξακα είλαη ηφζν ππνθηλεηηθφ ψζηε ζηελ νπζία δεκηνπξγεί ην κέιινλ κε ηελ πξφζθιεζε ηθαλνηήησλ, ηαιέλησλ θαη πφξσλ ψζηε λα γίλεη πξαγκαηηθφηεηα. Πάλησο θάζε ηχπνο εγεζίαο πεξηιακβάλεη ην «φξακα» σο θεληξηθφ ζηνηρείν. 52 Bass, B.M. 1990, From Transactional to Transformational Leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, American Management Association. New York, p Bass, B. M. 1997, Two decades of research and development in Transformational Leadership. Psychology Press. European. Journal of work and Organizational Psychology, 8(1), Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 68 απφ 132

69 2.2.4 πλαιιαθηηθφ κνληέιν εγεζίαο (Transactional leadership) θαη κεηαζρεκαηηζηηθφ κνληέιν εγεζίαο (Transformational leadership), Bass (1990, 1991, 1997, and 1998): Σν ζπλαιιαθηηθφ κνληέιν ζπλδέεηαη κε ηηο εξγαιεηαθέο ζεσξίεο (Instrumental theories) θαη ην κεηαζρεκαηηζηηθφ κνληέιν κε ηηο ζεσξίεο έκπλεπζεο (Inspirational theories). Ο ζπλαιιαθηηθφο εγέηεο απνδίδεη αληακνηβέο θαη θπξψζεηο γηα λα πεηχρεη ηε ζπκκφξθσζε ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ, απνθεχγεη ηε ιήςε απνθάζεσλ, είλαη πην ζπκβαηηθφο θαη πξννξίδεηαη γηα λα θάλεη ηα πξάγκαηα ζσζηά, ελψ ν κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο είλαη γηα λα θάλεη ηα ζσζηά πξάγκαηα αλπςψλνληαο ην εζηθφ ησλ πθηζηακέλσλ κε ηνπο νπνίνπο αλαπηχζζεη πξνζσπηθέο ζρέζεηο, είλαη ραξηζκαηηθφο, εκπλέεη θαη ληψζεη εζηθά δεζκεπκέλνο πέξα απφ αηνκηθά ζπκθέξνληα δηακνξθψλεη έλα φξακα κε βάζε ηα εζηθά πξφηππα θαη αμίεο θαη παξνηξχλεη ηα κέιε ζηελ εθπιήξσζή ησλ ζηφρσλ ηνπο κέζσ θαη ηεο δηθήο ηνπο δέζκεπζεο. Τπάξρεη αξθεηή θξηηηθή σο πξνο ηελ εζηθή θαη ηε δηαλνκή δχλακεο ζηε κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία, φκσο ε πξαγκαηηθόηεηα είλαη όηη ππάξρνπλ κεηαζρεκαηηζηηθνί θαη ςεπηνκεηαζρεκαηηζηηθνί εγέηεο. χκθσλα κε ηνλ Bass ηα 4 βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο είλαη ηα εμήο: Σν ράξηζκα Η έκπλεπζε Η πλεπκαηηθή παξφηξπλζε Η εμαηνκηθεπκέλε πξνζέγγηζε Οη κεηαζρεκαηηζηηθνί εγέηεο ζεσξνχληαη απαξαίηεηνη γηα ηηο ζχγρξνλεο επηρεηξήζεηο γηαηί δηαζέηνπλ πξαγκαηηθέο ηθαλφηεηεο ππνθίλεζεο θαη ζέηνπλ πςειά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο απνηειψληαο εγγχεζε θαη γηα ην επηρεηξεκαηηθφ ήζνο ησλ κειψλ ηνπο. Ο Bass παξαζέηεη 3 θαηαζηάζεηο απφ ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα μεπξνβάιινπλ εγέηεο: 1.χκθσλα κε ηε ζεσξία ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κεξηθά ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθφηεηαο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ θπζηνινγηθά ζε εγεηηθνχο ξφινπο, 2.χκθσλα κε ηε ζεσξία ησλ κεγάισλ γεγνλφησλ κηα θξίζε ή έλα ζπνπδαίν γεγνλφο κπνξεί λα αλαδείμνπλ ηηο αξεηέο ελφο θαλνληθνχ αλζξψπνπ. 3.χκθσλα κε ηελ κεηαζρεκαηηζηηθή ζεσξία είλαη ε πην επξέσο απνδεθηή ζεσξία - νη άλζξσπνη κπνξνχλ λα επηιέμνπλ λα γίλνπλ εγέηεο, κπνξνχλ λα κάζνπλ ηηο εγεηηθέο δεμηφηεηεο. 54 Nanus, B. 1992, Visionary Leadership: Creating a Compelling Sense of Direction for Your Organization. San Francisco, Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 69 απφ 132

70 2.3 Η Θεσξία ηεο Γηαπξαγκαηεπηηθήο θαη Μεηαζρεκαηηζηηθήο Ηγεζίαο Ο Burns (1978) 55, εηζήγαγε ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ δηαπξαγκαηεπηηθή θαη ηελ κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία. Η δηαπξαγκαηεπηηθή εγεζία (Transactional Leadership) δελ είλαη παξά ε ακνηβαία δνζνιεςία κεηαμύ εγέηε θαη πθηζηακέλσλ. Ο εγέηεο δεηάεη από ηνλ πθηζηάκελν λα θάλεη θάηη επηζπκεηό ζηνλ ίδην θαη ζηελ ζπλέρεηα ηνπ παξέρεη κηα επηζπκεηή γηα εθείλνλ ακνηβή. Παξφκνηνπ είδνπο ζρέζεηο, θαηά ηνλ Burns, δηαξθνχλ φζν δηαξθεί ε ακνηβαία αλάγθε αληαιιαγήο επηζπκεηψλ ακνηβψλ. Η κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία (Transformational Leadership) εκθαλίδεηαη φηαλ έλα ή πεξηζζφηεξα πξφζσπα ζρεηίδνληαη κε άιια κε ηέηνην ηξφπν ψζηε εγέηεο θαη πθηζηάκελνη λα αλπςψλνπλ ν έλαο ηνλ άιινλ κε αλψηεξα επίπεδα θηλήηξσλ θαη εζηθήο. Οη εγέηεο δειαδή, «κεηακνξθψλνπλ» ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο αλεβάδνληαο ηνπο ζε πςειφηεξα επίπεδα θαη απηφ επηηπγράλεηαη κε ην λα ηνπο βνεζνχλ ζηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηνπο (Polychroniou, 2008) 56. Η επηζπκεηή κνξθή εγεζίαο είλαη ε κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία, γηαηί δελ απνηειεί κηα πξνζσξηλή κνξθή δνζνιεςίαο θαη ακνηβαίνπ ζπκθέξνληνο (Burns, 1978). Καηά ηνλ Bass (1985), ε κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία έρεη ηξία ραξαθηεξηζηηθά : 1.Σν ραξηζκαηηθφ ζηνηρείν: Ο εγέηεο θάλεη ηνπο πθηζηάκελνπο λα ληψζνπλ πίζηε, ζεβαζκφ θαη έκπλεπζε, 2.Δμαηνκηθεπκέλε θξνληίδα: Ο εγέηεο αληηκεησπίδεη θάζε πθηζηακέλνπο μερσξηζηά σο άηνκα, ηνπ εθρσξεί αξκνδηφηεηεο θαη πξνζπαζεί λα ηνλ βνεζήζεη ζηελ πξνζσπηθή ηνπ αλάπηπμε. 3.Γηαλνεηηθά εξεζίζκαηα: Ο εγέηεο πξνζπαζεί λα θάλεη ηνπο πθηζηάκελνπο λα ζθέθηνληαη θαη λα παίξλνπλ ινγηθέο απνθάζεηο. Η δηαπξαγκαηεπηηθή εγεζία απφ ηελ άιιε πιεπξά, έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: 1.Ακνηβέο αλάινγα κε ηελ ζπκπεξηθνξά: Οη επηζπκεηέο ακνηβέο ρνξεγνύληαη κόλν όηαλ επηδεηρζεί ε θαηάιιειε ζπκπεξηθνξά (επίδνζε, πξνζπάζεηα), 2.Γηαηήξεζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο: Ο εγέηεο δελ θάλεη θακία πξνζπάζεηα λα αιιάμεη ηνλ ηξόπν εξγαζίαο, εθόζνλ επηηπγράλνληαη νη επηζπκεηνί ζηόρνη. Η κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία δελ πξέπεη λα ηαπηίδεηαη απφιπηα κε ηελ ραξηζκαηηθή εγεζία. Σν θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο είλαη φηη ν εγέηεο θάλεη ηνπο πθηζηακέλνπο λα ππεξβνχλ ην ζηελφ πξνζσπηθφ ηνπο CA: Jossey-Bass 55 Burns, J. M. 1978, Leadership. New York: Harper & Row 56 Polychroniou, P. 2008, Transformational leadership and Work Motivation in Modern Organizations, Advances in Management 1, Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 70 απφ 132

71 ζπκθέξνλ ράξηλ ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο επξχηεξεο νξγάλσζεο. Σν ράξηζκα είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα λα ππάξμεη κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία αιιά απφ κφλν ηνπ δελ αξθεί (Bass, 1985) 57, (Avronen & Ekvall 1991, 1994) 58. Οη εγέηεο νη νπνίνη θπξηεχνληαη απφ δηαπξνζσπηθή λνεκνζχλε κπνξνχλ λα ζπλδένληαη κε ηελ κεηαζρεκαηηζηηθή εγεζία γηα δηάθνξνπο ιφγνπο. Οη εγέηεο πνπ δείρλνπλ πσο θαηέρνπλ ηελ ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε (emotional intelligence), κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ ηηο αλάγθεο ησλ «νπαδψλ»ηνπο, λα δείμνπλ ελδηαθέξνλ γηα απηνχο, λα αληηδξνχλ ζηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπο κεηαπηψζεηο θαη λα ζπλεξγάδνληαη κε απηνχο έηζη ψζηε λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ βάιεη (Rahim et al,2002). Η θαηαλφεζε είλαη πηζαλφ λα ζπλδέεηαη κε ηελ εμαηνκηθεπκέλε κειέηε. Δπηπιένλ, νη θνηλσληθέο δεμηνηερλίεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο λνεκνζχλεο (EQ), ε νπνία βνεζάεη ηνπο νπαδνχο ησλ κεηαζρεκαηηζηηθψλ εγεηψλ λα απνθηήζνπλ κηα ειθπζηηθή ζπκπεξηθνξά, είλαη πνιχ πηζαλφ λα ζπλδέεηαη κε ηελ πλεπκαηηθή ηφλσζε (Goleman, 2001), (Rahim et al 2006) Bass, B.M. 1985, Leadership and Performance. Beyond Expectations. New York, Free Press. 58 ι Avronen, J. & Ekvall, G. 1991, Change-centred leadership: An extension of the two dimensional model., Scandinavian Journal of Management, 7, p Avronen J. and Ekvall G., 1994 Leadership profiles, effectiveness. Creativity and Innovation Management, 3, p Rahim A.,Psenicka C., Polychroniou P., Dias J.,Rahman Md.,Ferdausy S.(2006).Emotional Intelligence and Tranformational Leadership :A Cross Cultural Study,Current Topics in Management,11,Transformational Publishers, Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 71 απφ 132

72 2.3.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ελφο Μεηαζρεκαηηζηηθνχ Ηγέηε Σν κνληέιν ηεο κεηαζρεκαηηζηηθήο εγεζίαο, ππεξβαίλεη ηα ζπλεζηζκέλα πιαίζηα ηεο δηνίθεζεο. Απηνί νη εγέηεο είλαη ζε ζέζε λα αθππλίζνπλ ηνπο αλζξψπνπο απιψο θαη κφλν κε ηε δχλακε ηνπ δηθνχ ηνπο ελζνπζηαζκνχ. Δπηπξφζζεηα, νη κεηαζρεκαηηζηηθνί εγέηεο δελ δηαηάζζνπλ, νχηε δηνηθνχλ, αιιά εκπλένπλ. Γηαηππψλνληαο ην φξακά ηνπο είλαη δηαλνεηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ελζαξξπληηθνί. Δπηδεηθλχνπλ ηζρπξή πίζηε ζην φξακα απηφ θαη ελζνπζηάδνπλ ηνπο άιινπο παξαθηλψληαο ηνπο λα ελσζνχλ καδί ηνπο. Δπίζεο, είλαη αθνζησκέλνη ζηε δεκηνπξγία ζρέζεσλ κε εθείλνπο ησλ νπνίσλ εγνχληαη (Goleman, 2000). ε αληίζεζε κε ηα πην νξζνινγηθά ζηπι εγεζίαο, φπνπ νη εγέηεο ρξεζηκνπνηνχλ θιαζηθά είδε αληακνηβψλ-φπσο ν κηζζφο θαη νη πξναγσγέο-γηα λα ελζαξξχλνπλ ηνπο εξγαδφκελνχο ηνπο, ν κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο πξνρσξά ζε έλα άιιν επίπεδν θαη ελεξγνπνηεί ηνπο αλζξψπνπο γηα ηελ αιιαγή αθππλίδνληαο ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο ζρεηηθά κε ηελ εξγαζία πνπ θάλνπλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ νη εγέηεο απεπζχλνληαη ζηελ αίζζεζε ηνπ λνήκαηνο θαη ηεο αμίαο πνπ έρνπλ κέζα ηνπο νη άλζξσπνη(daft, ; Hellriegel et al, ). Η εξγαζία γίλεηαη έλα είδνο εζηθήο έθθξαζεο, κηα απφδεημε αθνζίσζεο ζε κηα κεγαιχηεξε απνζηνιή πνπ εληζρχεη ηελ αίζζεζε ησλ αλζξψπσλ φηη απνηεινχλ κέξνο κηαο πξνζθηινχο ηαπηφηεηαο. Πεξηνρέο πκπεξηθνξάο Αληηκεηψπηζε ηνπ status quo Μειινληηθνί ζηφρνη Δηθφλα ζηνπο ζπλεξγάηεο Δκπηζηνζχλε Μεηαζρεκαηηζηηθφο Ηγέηεο Αληηηίζεηαη ζην θαηεζηεκέλν θαη επηδηψθεη ηελ αιιαγή ηνπ. Γεκηνπξγεί έλα ηδαληθφ φξακα πνιχ δηαθνξεηηθφ απφ ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε. Η θνηλή πξννπηηθή θαη ην φξακα ηνλ θάλεη αγαπεηφ θαη πξφηππν γηα ηαχηηζε θαη κίκεζε. Κεξδίδεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη ηνπο πείζεη γηα ην φξακά ηνπ. 60 Daft, 2004,Organization Theory and Design, 8 th end, International Thomson Publishing Company 61 Hellriegel, D. et al 2005, Management, 10 th Edition, International Thomson Publishing Company Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 72 απφ 132

73 Δκπεηξνγλσκνζχλε Δίλαη εηδηθφο ζην λα ρξεζηκνπνηεί κε ζπκβαηηθά κέζα, νχησο ψζηε λα μεπεξάζεη ην πθηζηάκελν πιαίζην. πκπεξηθνξά Αληηζπκβαηηθή ζπκπεξηθνξά. Καηά βάζε ελαληηψλεηαη ζηνπο πθηζηάκελνπο θαλφλεο. Δπαηζζεζία ζην πεξηβάιινλ Τςειή επαηζζεζία ζην πεξηβάιινλ θαη ηηο αλάγθεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ, γηα λα θαηαθέξεη λα αιιάμεη ην status quo. Γηαηχπσζε αθήο δηαηχπσζε ηνπ νξάκαηνο ηνπ θαη παξαθίλεζε ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Γχλακε Πξνζσπηθή δχλακε,δχλακε εηδηθνχ, ζεβαζκνχ θαη ζαπκαζκνχ γηα έλα κνλαδηθφ ήξσα. Μπνξεί λα αζθεί γνεηεία ζην πεξηβάιινλ ηνπ. ρέζε κε ηνπο ζπλεξγάηεο(followers) Δπηρεηξεκαηηθφο, π.ρ. αιιάδεη ηνπο αλζξψπνπο γηα λα ππνζηεξίδνπλ ηηο αιιαγέο. Πίλαθαο 3: Πεξηνρέο πκπεξηθνξάο θαη Μεηαζρεκαηηζηηθφο Ηγέηεο Πεγή: Gordon,S. 1999, Organizational Behavior, Prentice Hall Βαζηθέο πκπεξηθνξέο ελφο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλνο Ηγέηε χκθσλα κε ηνλ Ryback (1998) 62, έλαο ζπλαηζζεκαηηθά λνήκσλ εγέηεο, εθδειψλεη δέθα (10) βαζηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ ηνλ δηαθνξνπνηνχλ απφ ηνπο φρη θαη ηφζν ζπλαηζζεκαηηθά λνήκνλεο ζπλαδέιθνπο ηνπ: 1. Γελ θξαηά επηθξηηηθή ζηάζε απέλαληη ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ. Η θξηηηθή γίλεηαη πάληα κε επνηθνδνκεηηθά ζρφιηα. Τπάξρεη ηεξάζηηα δηαθνξά αλάκεζα ζην λα πεηο «Γελ θάλεηο θαιά ηε δνπιεηά ζνπ» απφ ην λα πεηο «Θα έθαλεο θαιχηεξα ηε δνπιεηά ζνπ αλ έθαλεο απηφ θη απηφ». Σν πξψην είδνο θξηηηθήο θαηαξξαθψλεη ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπ άιινπ, ην δεχηεξν ηνπ δίλεη δηφδνπο βειηίσζεο θαη ηνλ θάλεη λα αηζζάλεηαη φηη έρεη ηελ εθηίκεζε θαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ. 62 Ryback, D. 1998, Putting Emotional Intelligence to Work: Successful Leadership is More Than IQ. Boston: Butterwork- Heinemann Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 73 απφ 132

74 2. Γηαζέηεη θαηαλφεζε γηα ηνπο άιινπο θαη γηα ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο θαη ρξεζηκνπνηεί παξαδείγκαηα απφ ηηο δηθέο ηνπ εκπεηξίεο γηα λα βνεζήζεη ηνπο άιινπο λα θαηαιάβνπλ θαιχηεξα ηνλ εαπηφ ηνπο. 3. Δίλαη εηιηθξηλήο γηα ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη ηηο πξνζέζεηο ηνπ. Δίλαη απζεληηθφο θαη επζχο θαη αξζξψλεη ζηφρνπο μεθάζαξα, ρσξίο πεξηζηξνθέο, ρσξίο ππνθξηζία θαη δφιν. 4. Δίλαη πάληα παξψλ, έηνηκνο λα αλαιάβεη ηηο επζχλεο ηνπ, αλνηρηφο ζηελ θξηηηθή. Αθφκα θη φηαλ ηα πξάγκαηα δελ πάλε θαη' επρήλ δελ θξαηά ακπληηθή ζηάζε, νχηε θαηαθεχγεη ζε ζηξνπζνθακειηζκνχο, νχηε θνξηψλεη ηα πξνβιήκαηα ζε πθηζηακέλνπο. Με φπιν ηνπ ηε δηαθάλεηα θαη ηελ απφιπηε εηιηθξίλεηα αλαιακβάλεη ηηο επζχλεο ησλ πξάμεψλ ηνπ θαη θαηαιήγεη ζε απνθάζεηο αθφηνπ έρεη δψζεη ηελ επθαηξία ζε φινπο ηνπο άκεζα ελδηαθεξφκελνπο λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο. 5. Γίλεη ζεκαζία ζηε ιεπηνκέξεηα ρσξίο φκσο λα ράλεηαη ζε απηή. Πάληα επηθεληξψλεηαη ζηε κεγαιχηεξε εηθφλα (big picture). 6. Δίλαη εθθξαζηηθφο θαη δίλεη κεγάιε ζεκαζία ζηελ πξνζσπηθή επηθνηλσλία. Γελ δηζηάδεη λα κνηξαζηεί ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ, αιιά είλαη επηιεθηηθφο πφηε θαη πνχ ην θάλεη. Με ην λα κνηξάδεηαη ζπλαηζζήκαηα θαη ζθέςεηο κε ζπλαδέιθνπο θαη πθηζηακέλνπο ζηνλ θαηάιιειν ρξφλν, ν εγέηεο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη κηα ηζρπξφηεξε αίζζεζε νκαδηθήο ηαπηφηεηαο, απνδεηθλχνληαο φηη είλαη έλα άηνκν ζίγνπξν γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, θεξδίδνληαο έηζη ην ζεβαζκφ θαη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο νκάδαο. 7. Δίλαη ππνζηεξηθηηθφο θαη θάλεη ηνπο άιινπο λα αηζζάλνληαη αλαληηθαηάζηαηνη θαη πνιχηηκνη θη φηη ζπκβάιινπλ ελεξγά ζηελ επηηπρία ηεο επηρείξεζεο. 8. Δίλαη απνθαζηζηηθφο θαη επηιχεη ζπγθξνχζεηο γξήγνξα πξνηνχ πάξνπλ κεγάιεο δηαζηάζεηο θαη γίλνπλ αλεμέιεγθηεο. 9. Γηαζέηεη δήιν θαη απνιακβάλεη ηελ αίζζεζε ηεο δχλακεο ρσξίο φκσο ην θπλήγη ηεο επηηπρίαο λα ηνπ γίλεη βξαρλάο. Γελ ζεσξεί φηη έρεη λ' απνδείμεη θάηη ζε θάπνηνλ, έρεη κφλν επζχλε απέλαληη ζηνλ εαπηφ ηνπ, ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ θαη ηελ επηρείξεζή ηνπ. 10. Έρεη απηνπεπνίζεζε θαη αθήλεη ζηνπο γχξσ ηνπ ρψξν λ' αλαπλεχζνπλ θαη λα εμειηρζνχλ, Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 74 απφ 132

75 ελζαξξχλνληάο ηνπο λα πάξνπλ κεγαιχηεξα ξίζθα θαη λα ζέζνπλ πςειφηεξνπο ζηφρνπο, αμηνπνηψληαο έηζη ζε κέγηζην βαζκφ ην ηαιέλην θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο Πξνζεγγίζεηο Σηελ Ηγεζία- Μνληέια Ηγεζίαο ςμπεπιθοπική Πποζέγγιζη Η πξνζέγγηζε απηή ζεσξεί φηη δεδνκέλεο ζπκπεξηθνξέο κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ θαη λα κειεηεζνχλ ψζηε λα γίλνπλ αληηθείκελν δηδαζθαιίαο θαη λα θαηαζηήζνπλ ηελ εγεζία πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή. εκαληηθή ζπκπεξηθνξηθή πξνζέγγηζε είλαη ε ζεσξία Υ θαη Τ (Douglas McGregor 1960) 63 χκθσλα κε απηήλ νη εγέηεο ηαμηλνκνχληαη ζε δχν θαηεγνξίεο α) ζηνπο απηαξρηθνύο-ζεσξία Υ- πνπ ζεσξνχλ φηη ην πξνζσπηθφ δελ ζέιεη λα εξγάδεηαη, πξνηηκά ηνλ ειεχζεξν ρξφλν θαη ηελ ραιάξσζε, ρξεηάδεηαη ελεξγνπνίεζε θαη νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πξέπεη λα πηέδνληαη, λα θαζνδεγνχληαη ζηελά θαη λα απεηινχληαη αθφκα θαη κε ηηκσξία. Γη απηνχο ν κέζνο άλζξσπνο πξνηηκά λα θαηεπζχλεηαη παξά λα εγείηαη θαη ην ζπλνιηθφ πηζηεχσ ηεο ζεσξίαο νδεγεί ζε νξγαλσζηαθά ζπζηήκαηα πνπ βαζίδνληαη ζε θαλφλεο, αληακνηβέο θαη θπξψζεηο. β) ζηνπο δεκνθξαηηθνύο εγέηεο-ζεσξία Τ- πνπ ζεσξνχλ φηη ε ζσκαηηθή θαη πλεπκαηηθή πξνζπάζεηα γηα ηελ πεξαίσζε ηεο εξγαζίαο απνηειεί ηθαλνπνηεηηθή δξαζηεξηφηεηα φπσο ε ςπραγσγία θαη ην παηρλίδη, φηη ε απεηιή πνηλήο δελ είλαη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο θηλεηνπνίεζεο ησλ κειψλ θαη φηη αλ ληψζνπλ δέζκεπζε ζ αλαπηχμνπλ απηνέιεγρν ζηνπο ζθνπνχο ηεο Οξγάλσζεο. Αλαγλσξίδεηαη ε επίδξαζε ηεο κάζεζεο θαη ην γεγνλφο φηη ε επθπΐα, ε θαληαζία θαη ε δηνξαηηθφηεηα ραξαθηεξίδνπλ κεγάιν πνζνζηφ αλζξψπσλ. Μέρξη ηψξα γίλεηαη κεξηθή ρξήζε ηνπ πλεπκαηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ, ν νπνίνο είλαη ζε ζέζε λα ρεηξηζηεί ζχλζεηα πξνβιήκαηα. Δδψ ν εγέηεο εμεγεί, θαηαλνεί θαη έρεη ζηελή δηαπξνζσπηθή ζρέζε κε ηα κέιε. Γηα ηνλ εκπλεπζηή ηεο ζεσξίαο απηήο ρξεηάδεηαη εθαξκνγή ησλ αξρψλ ηεο ζεσξίαο Τ γηα ηε δηακφξθσζε ηεο νξγαλσζηαθήο θνπιηνχξαο 63 McGregor, D. 1960, The Human Side Of Enterprise Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 75 απφ 132

76 ρήκα 5: Θεσξία Υ,Τ Πεγή: Μηα άιιε ζπκπεξηθνξηθή πξνζέγγηζε είλαη απηή ησλ Blake & Mouton (1966) 64 γλσζηή σο δηνηθεηηθφ πιέγκα (Managerial Grid) χκθσλα κε απηήλ ππάξρνπλ 2 βαζηθέο εγεηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Η πξψηε αλαθέξεηαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπ εγέηε ζηελ παξαγσγή θαη ε δεχηεξε ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο αλζξψπνπο. Με βάζε ηα παξαπάλσ πεξηγξάθνληαη 5 ζηπι εγεζίαο: ρήκα 6: Γηνηθεηηθή ράξα ησλ Blake and Mouton 64 Blake, R.R. & Mouton, J.S. 1964, The Managerial Grid; Key Orientations for Achieving Production through People, Gulf Publishing Company, Houston, TX Μπειεγξήο Κσλζηαληίλνο, Παλεπηζηήκην Παηξψλ (2010) ειίδα 76 απφ 132