ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ

Transcript

1 Η Παλαιά Διαθήκη: μια ολόκληρη βιβλιοθήκη

2 Η Π Δ αποτελείται από 49 διαφορετικά βιβλία. Ανάλογα με το περιεχόμενό τους χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1. Ιστορικά 2. Ποιητικά-Διδακτικά 3. Προφητικά

3 ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ - ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΦΗΤΙΚΑ ΓΕΝΕΣΙΣ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Α' ΨΑΛΜΟΙ ΩΣΗΕ ΗΣΑΪΑΣ ΕΞΟΔΟΣ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ Β' ΙΩΒ ΑΜΩΣ ΙΕΡΕΜΙΑΣ ΛΕΥΙΤΙΚΟΝ ΕΣΔΡΑΣ Α' ΠΑΡΟΙΜΙΑΙ ΜΙΧΑΙΑΣ ΒΑΡΟΥΧ ΑΡΙΘΜΟΙ ΕΣΔΡΑΣ Β' ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΗΣ ΙΩΗΛ ΘΡΗΝΟΙ ΙΕΡΕΜΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΝΟΜΙΟΝ ΝΕΕΜΙΑΣ ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ ΟΒΔΙΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΙΕΡΕΜΙΟΥ ΙΗΣΟΥΣ ΤΟΥ ΝΑΥΗ ΤΩΒΙΤ ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ ΙΩΝΑΣ ΙΕΖΕΚΙΗΛ ΚΡΙΤΑΙ ΙΟΥΔΙΘ ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ ΝΑΟΥΜ ΔΑΝΙΗΛ ΡΟΥΘ ΕΣΘΗΡ ΑΒΒΑΚΟΥΜ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Α' ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α' ΣΟΦΟΝΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β' ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Β' ΑΓΓΑΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Γ' ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Γ' ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Δ' ΜΑΛΑΧΙΑΣ

4 Παραδείγματα βιβλίων: Ρουθ: είναι μια οικογενειακή ιστορία Λευιτικό: είναι ένα βιβλίο νόμων Βασιλειών: ιστορικό βιβλίο Ψαλμοί: προσευχές - ποιήματα

5 Τι κοινό έχουν όλα αυτά μεταξύ τους; Είναι θρησκευτικά βιβλία: μιλούν για τη στενή σχέση των ανθρώπων με το Θεό, που τη βλέπουν μέσα στην καθημερινή ζωή αλλά και σε γεγονότα της ιστορίας. Με το δικό του ιδιαίτερο τρόπο το καθένα.

6 Πώς και σε ποια γλώσσα γράφτηκαν τα βιβλία της Π. Δ. Αρχικά ήταν προφορικές παραδόσεις. Αργότερα καταγράφτηκαν. Δεν γράφτηκαν με την σειρά που τα έχουμε στον κανόνα. Γράφτηκαν στην εβραϊκή γλώσσα, μερικά στην αραμαϊκή (Τωβίτ, Ιουδίθ, κάποιες περικοπές του Δανιήλ και του Β Έσδρα) και λίγα στην ελληνική (Β Μακκαβαίων και Σοφία Σολομώντος).

7 Και τα βιβλία που γράφτηκαν στην εβραϊκή και αραμαϊκή μεταφράστηκαν κατά τον τρίτο π.χ. αιώνα στην ελληνιστική κοινή χάριν των Ιουδαίων, οι οποίοι ζούσαν σε χώρες ελληνικές, όπου μιλιόταν η ελληνική γλώσσα και δεν γνώριζαν πλέον την εβραϊκή. Αυτή η μετάφραση είναι η περίφημη μετάφραση των εβδομήκοντα (Ο ) ελληνιστών αλεξανδρινών φιλολόγων μεταφραστών.

8

9 Πώς έγραφαν τότε; Τι βλέπετε στη φωτογραφία;

10 Αρχικά οι άνθρωποι έγραφαν σε πέτρες ή σε ξύλο, γι αυτό και τα αρχαιότερα κείμενα είναι γραμμένα από τα δεξιά προς τα αριστερά και με όλα τα γράμματα κεφαλαία.

11 Πάπυρος

12 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΑΠΥΡΟΥ Ο πάπυρος είναι ένα υδρόβιο φυτό των βάλτων (Cyperus papyrus) που παλαιότερα φύτρωνε στην κοιλάδα του Νείλου, σε διάφορες περιοχές της Συρίας, στη Μεσοποταμία και στην Παλαιστίνη, κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ. Υπό ευνοϊκές συνθήκες το φυτό φθάνει σε ύψος πέντε μέτρων.

13 Για να κατασκευαστεί η γραφική ύλη από πάπυρο, έπαιρναν το στέλεχος, ενώ ήταν ακόμη φρέσκο, το έκοβαν σε τμήματα και το αποφλοίωναν, για να ελευθερώσουν την ψίχα. Αυτήν την έκοβαν σε λεπτές, αλλά όσο ήταν δυνατόν πλατιές λωρίδες.

14 Αυτές τις λωρίδες επάνω σε μια σανίδα βρεγμένη στο νερό τις έβαζαν οριζόντια τη μια πλάι στην άλλη, ώστε να επικαλύπτονται λίγο οι άκρες τους. Κατόπιν, επάνω σε αυτό το πρώτο στρώμα έμπαινε ένα δεύτερο στρώμα από λωρίδες τοποθετημένες κάθετα.

15 Σχηματιζόταν έτσι ένα πλέγμα, που το πίεζαν με μια μεγάλη, πλατιά πέτρα. Με την πίεση έβγαινε από τις χλωρές ίνες του φυτού μια κολλώδης ουσία και έτσι τα δύο στρώματα ενώνονταν μεταξύ τους.

16 Με τον τρόπο αυτό δημιουργούσαν ένα "φύλλο" παπύρου που στη συνέχεια ξηραινόταν στον ήλιο και τέλος απλωνόταν επάνω του ένα μείγμα αλευρόκολλας, ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πιο λεία η επιφάνεια.

17

18 Κατόπιν, με τη βοήθεια κάποιας κολλητικής ουσίας ένωναν μεταξύ τους πολλά φύλλα (τουλάχιστον 20), τα οποία δημιουργούσαν έναν ρόλο, όπου οι ίνες του φυτού στη μια πλευρά πήγαιναν πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση. Στην εξωτερική πλευρά του ρόλου πήγαιναν κάθετα (verso) και, επομένως, στην εσωτερική πλευρά πήγαιναν οριζόντια (recto).

19 Πάνω στον πάπυρο έγραφαν κατά στήλες με ένα μυτερό καλάμι βουτηγμένο σε μελάνι, τις περισσότερες φορές μόνο από την εσωτερική όψη και σπανιότερα στις δύο όψεις.

20 Μελανοδοχείο - πένες

21 Μειονεκτήματα του παπύρου ως υλικού γραφής Μειονεκτήματα του παπύρου ως υλικού γραφής Ένας ρόλος από πάπυρο μπορούσε να διατηρηθεί ακόμη και τριακόσια χρόνια, συνήθως όμως η ζωή του ήταν βραχύτερη. Το μεγάλο πρόβλημα του παπύρου ήταν πως έσπαγε εύκολα και η συχνή χρήση των μεγάλων σε μέγεθος ρόλων προκαλούσε πολλές βλάβες από το διαρκές δίπλωμα και ξεδίπλωμα. Ένας άλλος μεγάλος εχθρός του παπύρου ήταν η υγρασία. Με την έκθεσή του σε αυτήν, γινόταν εύθρυπτος και το χρώμα του σκούραινε. Ένας πάπυρος που είχε βραχεί και στεγνώσει επανειλημμένα το πιο πιθανό ήταν να διαλυθεί μόλις κάποιος τον άγγιζε. Για το λόγο αυτόν τα πλουσιότερα αρχαιολογικά παπυρικά ευρήματα σώθηκαν σε ξηρά εδάφη, σε περιοχές με ξηρό κλίμα. Γενικά η φύλαξη και η διατήρησή τους έπρεπε να γίνει με προσοχή, καθώς ο σκόρος ή και τα ποντίκια μπορούσαν να προξενήσουν εξίσου μεγάλη ζημιά με την υγρασία. Στις αρχαίες βιβλιοθήκες οι κύλινδροι από πάπυρο ήταν τοποθετημένοι μέσα σε κυλινδρικές θήκες και φυλάσσονταν σε ξύλινα ράφια. Για τη μόνωση της βιβλιοθήκης από την υγρασία, ένας δεύτερος τοίχος περιέβαλλε τους εσωτερικούς τοίχους του κτηρίου αφήνοντας ένα κενό διάστημα ανάμεσα τους.

22 Τρόπος φύλαξης

23 Η ΝΕΚΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ και τα χειρόγραφά της Κάποιοι βοσκοί, στην περιοχή του Κουμράν ψάχνοντας για μια κατσίκα που έχασαν, βρήκαν μέσα σε σπηλιές, πιθάρια με χειρόγραφα (1947). Στην αρχή απογοητεύτηκαν αλλά γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι είχαν στα χέρια τους αρχαιολογικό θησαυρό και άνοιξαν το δρόμο για τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη ανακάλυψη των νεώτερων χρόνων.

24 ΝΕΚΡΑ ΘΑΛΑΣΣΑ Η Νεκρά θάλασσα ή Αλμυρά θάλασσα, ή Θάλασσα Αραβά, κατά την Παλαιά Διαθήκη, ή Μπαχρ Λουτ (= θάλασσα του Λωτ) κατά τους Άραβες, ή Ασφαλτίτιδα λίμνη κατά τους αρχαίους Έλληνες, ονομάζεται η μεγάλη λίμνη που βρίσκεται στα σύνορα Ιορδανίας και Ισραήλ. Η ονομασία της λίμνης ως Νεκρά θάλασσα όπως την αναφέρει και ο Παυσανίας οφείλεται στη παντελή έλλειψη ζωής και στα «βαριά κύματα» που δύσκολα δημιουργούνται. Τούτο βέβαια οφείλεται στο ότι περιέχει μεγάλες ποσότητες διαλυμένων ανόργανων στερεών ουσιών (χλώριο, νάτριο, μαγνήσιο, κάλιο, θειώδες οξύ), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιβιώσει κανείς μικροσκοπικός οργανισμός. Περιέχει αλάτι (χλωριούχο νάτριο - NaCl) σε ποσοστό 24%, και υπερβαίνει κατά δέκα φορές την αλατότητα εκείνη των ωκεανών.

25 Τα σπήλαια του Κουμράν

26

27 Μέσα σ αυτά τα δοχεία βρέθηκαν τα χειρόγραφα

28 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΣΑΪΑ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΟΥΜΡΑΝ

29 Από το βιβλίο των Ψαλμών

30 Ακόμα ένα χειρόγραφο του Προφήτη Ησαΐα

31 Τα χειρόγραφα αυτά είναι πολύτιμα, γιατί περιέχουν το πρωτότυπο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης

32 Η αξία των χειρογράφων για το Χριστιανισμό Πρόκειται για ένα Εβραϊκό εύρημα αλλά με τεράστια αξία και για το Χριστιανισμό. Ο λόγος είναι, επειδή υπήρξαν αρκετοί μέχρι τώρα πολέμιοι που υπεστήριξαν ότι οι Χριστιανοί αλλοίωσαν εκ των υστέρων αρκετά χωρία της Π.Δ. για να τα ταιριάξουν σαν προφητείες με την Καινή Διαθήκη. Τώρα τα ευρήματα πείθουν και τον πιο κακόπιστο ότι το κείμενο της Π.Δ. είναι αυθεντικό και ταιριάζει απόλυτα με αυτό που έχουμε και εμείς σήμερα μεταφρασμένο από τους Ο.

33 Εννιακόσια χειρόγραφα, αποτελούμενα από εύθραυστα τμήματα. Αυτό είναι το σύνολο των Χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας, που φυλάσσεται κάτω από συνθήκες ύψιστης ασφάλειας σε κρύπτες της Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων του Ισραήλ. Το σχήμα του μοιάζει με το κάλυμμα των πιθαριών μέσα στα οποία είχαν τοποθετηθεί τα χειρόγραφα.

34

35 ΠΕΡΓΑΜΗΝΗ Καθώς ο πάπυρος παρουσίαζε πολλά πρακτικά μειονεκτήματα, στο βασίλειο της Περγάμου χρησιμοποιήθηκε εναλλακτικά ως γραφική ύλη το δέρμα ζώου, η περγαμηνή. Το νέο υλικό ήταν μια επανάσταση που οδήγησε στη δημιουργία του κώδικα, δηλαδή μιας αρχικής μορφής του βιβλίου που ξέρουμε σήμερα.

36 Παρασκευή και κατεργασία Η δορά τού ζώου (αίγας, προβάτου, μόσχου, ακόμη και χοίρου) υποβάλλεται σε κατεργασία, προκειμένου να καταστεί άσηπτη. Κατ αρχάς, πρέπει να αφαιρεθεί το λίπος και το σμήγμα, ώστε να μείνει μόνο το δέρμα. Κατόπιν, η δορά βυθίζεται σε γαλάκτωμα ασβέστη (επί τρεις ημέρες) και ακολουθεί απόξεση με ειδικό ξέστρο, προκειμένου να απομακρυνθούν υπολείμματα της σάρκας και του τριχώματος. Στη συνέχεια λειαίνεται με ελαφρόπετρα και λευκαίνεται με σκόνη κιμωλίας. Όταν η κατεργασία ολοκληρωθεί, είναι φανερή η διαφορά αποχρώσεως μεταξύ τής εξωτερικής πλευράς (αρχ. ἐχέτριχον) και της εσωτερικής πλευράς (αρχ. ἐχέσαρκον). Ωστόσο, η καλή κατεργασία επιτρέπει τη γραφή και στις δύο πλευρές, η δε ποιότητα εξαρτάται επιπλέον από το είδος και την κατάσταση του ζώου.

37 Η περγαμηνή κόβεται σε φύλλα, τα οποία μπορούν να συγκολληθούν με δύο τρόπους: 1. ως κύλινδρος (λατ. volumen), o οποίος είναι μια ομάδα φύλλων συρραμμένων κατά συνέχεια, ώστε να σχηματίσουν ρόλο (εν χρήσει ώς τον 4ο-5ο αιώνα μ.χ.). Ωνομαζόταν χάρτης, αν ήταν άγραφος, και τόμος, όταν ήταν γραμμένος.

38 2. Ως κώδικας (λατ. codex), ο οποίος είναι μια ομάδα φύλλων συρραμμένων με τη μορφή τετραδίου (στο έσω μέρος τους) και αποτελεί τον πρόγονο του σύγχρονου βιβλίου. Ο κώδικας, ως πιο εύχρηστος, επικρατεί μετά τον 4ο-5ο αιώνα. Ο Σιναϊτικός Κώδικας

39 Καλλιγραφημένοι κώδικες (δεμένα βιβλία από περγαμηνή)

40 Η Παλαιά Διαθήκη αχώριστα δεμένη με την Καινή στη ζωή της Εκκλησίας Ερώτημα: Η Παλαιά Διαθήκη είναι «εβραϊκό» βιβλίο αλλά και το ιερό τους βιβλίο. Γιατί λοιπόν αποτελεί και μέρος της χριστιανικής Αγίας Γραφής;

41 1. Πού στηρίζουν την πίστη τους οι χριστιανοί; Στο γεγονός ότι ο Θεός φανερώθηκε στον κόσμο για να σώσει τους ανθρώπους (αυτή τη φανέρωση ονομάζουμε Αποκάλυψη). 2. Πότε και πού φανερώθηκε για πρώτη φορά; Στον Αβραάμ (και έκλεισε μαζί του μια συμφωνία= Διαθήκη).

42 Στη συνέχεια σε ποιους φανερώθηκε; Στους απογόνους του αλλά και το λαό που προήλθε απ αυτούς, τον Ισραήλ. Σ αυτό το λαό δόθηκαν οι υποσχέσεις για τη σωτηρία των ανθρώπων, και μ αυτό το λαό προετοιμάστηκε η είσοδος του Χριστού στον κόσμο. Παλαιά Διαθήκη

43 Πού περιγράφονται όλα αυτά; Στην Παλαιά Διαθήκη

44 Όταν η υπόσχεση του Θεού εκπληρώθηκε και ο Ιησούς Χριστός ήρθε στον κόσμο, μια νέα σχέση του Θεού με όλους τους ανθρώπους ξεκίνησε. Η Καινή Διαθήκη Ποιο είναι το καινούριο αυτής της νέας συμφωνίας; Ότι αυτή η νέα συμφωνία αφορά όλους τους ανθρώπους και όχι μόνο ένα λαό.

45 Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου Έτσι η Καινή Διαθήκη έρχεται και συμπληρώνει την Π. Διαθήκη. Επιπλέον ο Χριστός μας έκανε να δούμε την Π.Δ. με «άλλα μάτια».

46 Τι σημαίνει βλέπω με άλλα μάτια; Ας χρησιμοποιήσουμε μια εικόνα: «ζούμε σ ένα σκοτεινό δωμάτιο και ξαφνικά μπαίνει μέσα το λαμπρός φως του ήλιου», τι αλλάζει στην όρασή μας; Έτσι και με το Χριστό και την Παλαιά Διαθήκη. Η Π.Δ. φωτίστηκε από τη διδασκαλία και τη ζωή του Χριστού και φανερώθηκαν καινούριες αλήθειες και μηνύματα.

47 Η Παλαιά Διαθήκη οδηγεί στο Χριστό Γι αυτό είναι και ιερό βιβλίο για τους Χριστιανούς και Γι αυτό έχει ξεχωριστή θέση στη λατρεία της Εκκλησίας: 1. Διαβάζονται αποσπάσματα 2. Ύμνοι αναφέρονται σ αυτή και 3. Εικονογραφούνται στο ναό πολλά θέματά της.

48 Η Π.Δ. στη λατρεία της Εκκλησίας Αναγνώσματα Υμνογραφία Εικονογραφία «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος. καὶ εἶπεν ὁ Θεός γενηθήτω φῶς καὶ ἐγένετο φῶς...». (Γενέσεως τὸ Ἀνάγνωσμα Μ. Σάββατο πρωΐ). «Διὰ ξύλου ὁ Ἀδάμ, Παραδείσου γέγονεν ἄποικος, διὰ ξύλου δὲ σταυροῦ, ὁ Λῃστὴς Παράδεισον ᾤκησεν. Ὁ μὲν γὰρ γευσάμενος ἐντολὴν ἠθέτησε τοῦ ποιήσαντος. Ὁ δὲ συσταυρούμενος, Θεὸν ὡμολόγησε τὸν κρυπτόμενον. Μνήσθητι καὶ ἡμῶν Σωτήρ, ἐν τῇ Βασιλείᾳ σου». (Μ. Πέμπτη ἑσπέρας)