ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ: «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ»

Transcript

1 ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΙΤΛΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ: «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΕΣ: ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΙΟΣ ΣΕΓΡΕΔΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΓΟΥΛΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΡΡΕΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 5 Κεφάλαιο 1: Παγκοσμιοποίηση 1.1 Η πορεία προς την παγκοσμιοποίηση Το ρεύμα της παγκοσμιοποίησης Οι τρεις πυλώνες της παγκοσμιοποίησης Τεχνολογία και παγκοσμιοποίηση Ο ρόλος της ανταγωνιστικότητας στην διεθνή αγορά Προσέγγιση των διεθνών αγορών Προϊστορία Η γέννηση του πληθωρισμού Ο πληθωρισμός Το Αμερικανικό νόμισμα και η παγκόσμια οικονομική κρίση Διεθνή προβλήματα Παγκόσμια φτώχεια Περιβάλλον Ανάπτυξη και περιβάλλον Η καταστροφή του περιβάλλοντος Αποτελέσματα από την καταστροφή του περιβάλλοντος Μετανάστευση Αιτίες της μετανάστευσης Συνέπειες της μετανάστευσης Η μετανάστευση στην Ελλάδα Πετρέλαιο Αποθέματα, μεγάλοι καταναλωτές και εμπόριο πετρελαίου 29 Κεφάλαιο 2: Διεθνείς Οικονομικοί Οργανισμοί 2.1 Εισαγωγή Οι Διεθνείς Οικονομικοί Οργανισμοί Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) Ιστορική εξέλιξη από την GATT στον WTO Αρμοδιότητες του WTO Η ατζέντα της Ντόχα Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη(unctad) Ιστορική εξέλιξη της UNCTAD Σκοποί της UNCTAD Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας(FAO) Η ίδρυση και ο σκοπός του FAO 37 2

3 2.2.3 Διεθνές Νομισματικό Ταμείο(IMF) Τι είναι το ΔΝΤ Ιστορική εξέλιξη του ΔΝΤ Οι σκοποί του ΔΝΤ IMF-Worldbank-WTO: Δραστηριότητες και αποτελέσματα Εναλλακτική πολική για IMF-Worldbank-WTO Όμιλος Παγκόσμιας Τράπεζας Διεθνή τράπεζα για την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη (IBRD) Διεθνής εταιρεία χρηματοδότησης (IFC) Διεθνείς οργανισμοί οικονομικής ανάπτυξης (IDA) Οργανισμός εγγυήσεως πολυμερών επενδύσεων (MIGA) Οι Περιφερειακοί Οικονομικοί Οργανισμοί Περιφερειακοί Εμπορικοί Οικονομικοί Συνασπισμοί Ευρωπαϊκή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών(efta) Η βορειοαμερικανική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου (NAFTA) Οι χώρες ΑΚΕ Οι χώρες MAGHREB και MASHREQ Η ένωση εθνών της νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) Η οικονομική συνεργασία του Εύξεινου Πόντου(BSEC) Το σύμφωνο των Άνδεων (Andean Pact) Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης(ΟΟΣΑ)(OECD) Τι είναι ο οργανισμός οικονομικής συνεργασίας και Ανάπτυξης Ο ρόλος του ΟΟΣΑ Οι σκοποί του ΟΟΣΑ Οι επιτροπές του ΟΟΣΑ Οργανισμός Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών(OPEC) Η ιστορία και τα μέλη του OPEC Οι στόχοι του OPEC Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών(BIS) Η ίδρυση της τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών Τα όργανα και οι δραστηριότητες της BIS Οι κεντρικές τράπεζες μέλη της BIS Ομάδα των Οκτώ Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη(EBRD) Η ιστορία,ο σκοπός και τα μέλη της ευρωπαϊκής τράπεζας για την ανοικοδόμηση και την ανάπτυξη Τα κράτη μέλη για τα οποία ιδρύθηκε η EBRD 58 3

4 Κεφάλαιο 3: Ευρωπαϊκή Ένωση 3.1 Ιστορική επισκόπηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή Η σημασία των Κοινών Πολιτικών Η Ευρωπαϊκή Ένωση και το παγκόσμιο εμπόριο Οι εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα Το κοινό νόμισμα 74 Κεφάλαιο 4: Παγκοσμιοποίηση και κοινωνικό κράτος 4.1 Κοινωνικό κράτος Το κοινωνικό κράτος ιστορικά Ευρώπη και Αμερική Κοινωνικό κράτος στην Ευρωπαϊκή Ένωση Κοινωνικό Κράτος και Απασχόληση Οι συνθήκες εργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Το φαινόμενο της ανεργίας Το πρόβλημα της ανεργίας Η ανεργία ιστορικά Ανεργία και πληθωρισμός Αιτίες της ανεργίας Ποσοτικές μεταβολές στην προσφορά εργασίας Ποιοτικές μεταβολές στην προσφορά εργασίας Διεθνοποίηση, ανταγωνισμός, ελεύθερες ανταλλαγές Εξέλιξη της τεχνολογίας Προτάσεις για την αντιμετώπιση της ανεργίας 95 Συμπεράσματα 97 Βιβλιογραφία 99 4

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Για την παγκοσμιοποίηση έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Εμείς σε αυτή την πτυχιακή επιλέξαμε να εξετάσουμε μια εξ αυτών, έτσι ως παγκοσμιοποίηση ορίζουμε την αντίληψη και οργάνωση του κόσμου ενιαίου και προσδιορίσιμη ως μια σύνθετη αντικειμενική εξέλιξη με πνευματική και υλική βάση και ταυτόχρονα ως επιδίωξη η όποια συναρτάται με την πραγμάτωση συγκεκριμένων συμφερόντων ή την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων αναγκών. Η δε προώθησή της μεθοδεύεται σημειολογικά και υλικά. Μέσα από τη σύνθετη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης αφενός ο άνθρωπος φτάνει βαθμιαία να αντιλαμβάνεται τον κόσμο ως ενιαίο και αφετέρου ο κόσμος καθίσταται σταδιακά πράγματι ενιαίος μέσα από την οργάνωση του. Προς την εξέλιξη αυτή ωθούν: Η έμφυτη κλίση του ανθρώπου προς την καθολικότητα και τα κοινά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Η τεχνολογία και οι υλικές και σημειολογικές μεταβολές που έχει επιφέρει στον κόσμο. Και επίσης η έμφυτη κλίση επίδειξης εξουσιαστικής επιβολής που οδηγεί στη συνεχή αναζήτηση ευρύτερου πεδίου στο όποιο να ασκείται η επιβολή αυτή. Κεντρικός αλλά όχι μοναδικός όσον αφορά τον τελευταίο παράγοντα είναι ο ρόλος του καπιταλισμού ο όποιος επίσης διέπεται από λογική επιβολής και συνεχούς επέκτασης. Από πολλούς η παγκοσμιοποίηση θεωρείται αποκλειστικά και πρωταρχικά ως οικονομικό φαινόμενο, υποστηρικτές αυτού είναι οι μαρξιστές και οι θιασώτες του νέου φιλελευθερισμού.άλλοι πάλι την εξισώνουν με την παγκόσμια εξάπλωση της αγοράς, μια σύνθετη εξέλιξη με πνευματική και υλική βάση και αυξημένο αντικειμενικό χαρακτήρα η βαθμιαία αντίληψη και οργάνωση του κόσμου ως ενιαίας μονάδας μιας διαδικασίας μετάβασης που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Η παγκοσμιοποίηση δεν πρέπει να συγχέεται ή να ταυτίζεται με το ποιοτικό περιεχόμενο της μεταβολής που συντελείται σήμερα παγκοσμίως, 5

6 δηλαδή με τα ειδικότερα ποιοτικά χαρακτηριστικά της οικονομίας, του πολιτισμού ή της πολίτικης τα όποια η παγκοσμιότητα προσδιορίζει μεν σημαντικά χωρίς όμως να εξισώνετε με αυτά. Ζήτημα λοιπόν προς διερεύνηση αποτελεί αν και σε ποιο βαθμό οι οποίες αρνητικές πλευρές της κάθε μεταβολής που συντελείται οφείλονται στην παγκοσμιότητα ή σε άλλους παράγοντες και κυρίως σε ανθρώπινη μεθόδευση. 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ 1.1 Η πορεία προς την παγκοσμιοποίηση Η πορεία του ανθρώπινου γένους είναι μια αδιάκοπη διαδικασία αναμίξεων και ομογενοποίησης που διακόπτεται από περιόδους διαχωρισμού και διαφοροποίησης αλλά η πορεία παραμένει αδήριτη προς την κατεύθυνση της απόλυτης ομογενοποίησης φύλων, φυλών, γλωσσών, μια πορεία προς τον άνθρωπο με αφηρημένη και καθολική μορφή, "Όλοι για έναν και ένας για όλους". Αυτή υπήρξε η βασική καθοδηγητική αρχή των μεγάλων πολιτισμών από την εποχή της εμφάνισης των μονοθεϊστικών θρησκειών και στη συνέχεια όλων των μεγάλων καθολικών και καθολικευτικών ιδεολογιών, του φιλελευθερισμού, του μαρξισμού, της οικολογίας. Η "κατάληξη" της ανθρώπινης περιπέτειας βρίσκεται στην απόλυτη ομογενοποίηση είτε μέσω της αγοράς είτε μέσω της αταξικής κοινωνίας. Και σήμερα οι νέες δυνατότητες της τεχνολογίας και ιδιαίτερα της βιοτεχνολογίας έρχονται να συμπληρώσουν το ταμπλό. Σε έναν τέτοιο κόσμο όπου σταδιακώς και η ίδια η γονιμοποίηση, η κύηση και η γέννηση θα "απελευθερωθούν" από την ανθρώπινη διαμεσολάβηση, όλοι εκείνοι οι διαχωρισμοί που θεμελίωναν την ανθρώπινη ιδιαιτερότητα, τη συλλογική και ατομική ετερότητα θα είναι έωλοι και ξεπερασμένοι. Οι άνθρωποι θα ζουν σε ένα μοναδικό και ενιαίο καθεστώς, θα καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα, θα έχουν αποδεχθεί την παγκοσμιοποίηση ως ομογενοποίηση. Και ο επερχόμενος κλονισμός καθώς και τα άλλα δημιουργήματα/τερατουργήματα της βιοτεχνολογίας και οι ρέπλικες του μέλλοντος μας θα ολοκληρώσουν τη διαδικασία. Όμως η ανθρώπινη ιστορία, καθώς βέβαια και η ιστορία της φύσης, υπήρξε πράγματι μια διαδικασία "ομογενοποίησης" ή αντίστροφα μια διαδικασία πολυπλοκοποίησης και διαφοροποίησης. Στην πραγματικότητα, στη φύση αλλά και στην ιστορία ομοιομορφοποίηση και πολυπλοκοποίηση εναλλάσσονται σε ένα διαρκώς ανώτερο επίπεδο σύνθεσης. Από το μπινγκ-μπανγκ στη συγκρότηση του σύμπαντος και από τους μονοκύτταρους οργανισμούς στους πολύπλοκους με διαφοροποιημένα όργανα και από τις απλούστερες κοινωνικές 7

8 συσσωματώσεις, με μικρό καταμερισμό εργασίας, σε κοινωνίες υψηλού καταμερισμού. Οι διαδικασίες ομοιομορφοποίησης είναι κατεξοχήν αποσυνθετικές διαδικασίες: δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα και εξίσωση της θερμοκρασίας, θάνατος των ζωντανών οργανισμών και αποσύνθεση τους, διάλυση των μεγάλων πολιτισμών και πτώση του επιπέδου του καταμερισμού και της κοινωνικής πολυπλοκοποίησης. Η ίδια η εμφάνιση της ζωής είναι μια πάλη ενάντια στις δυνάμεις της ομοιομορφοποίησης. Βέβαια, η καθολίκευση, η γενίκευση, συνοδεύουν εξίσου την ανθρώπινη ιστορία. Οι ανακαλύψεις των εργαλείων θα εξαπλωθούν σε όλο τον πλανήτη, το ίδιο θα συμβεί με τις μεγάλες τεχνολογικές επαναστάσεις, την αγροτική, τη βιομηχανική, την πληροφορική. Κατά συνέπεια καθολίκευση και διαφοροποίηση συνδυάζονται και συχνά διαδέχονται η μία την άλλη ή βαδίζουν ταυτόχρονα σε διαφορετικά πεδία. Συνήθως η γενίκευση σε κάποια επίπεδα συνδυάζεται με τη διαφοροποίηση σε κάποια άλλα. Η σημερινή φάση της παγκοσμιοποίησης που ήρθε να αντικαταστήσει την προηγούμενη φάση της ανθρώπινης ιστορίας, κατά την οποία η βιομηχανική επανάσταση συνδυαζόταν με το μέγιστο βαθμό ιδεολογικής και καθεστωτικής-εθνικής διαφοροποίησης, θέλει να αποτελέσει μια ιστορική καινοτομία, θέλει να επιβάλει την ομοιομορφοποίηση σε όλα τα πεδία της ανθρώπινης ζωής και να διαλύσει κάθε είδους συλλογική ετερότητα είτε εθνική, είτε ιδεολογικοκοινωνική. Και αν ακόμα δεν έχουμε φθάσει στο "παγκόσμιο κράτος" βαδίζουμε προς τα εκεί, μέσω του πολλαπλασιασμού των διεθνών οργανισμών και προπαντός μέσω της οικονομικής παγκοσμιοποίησης και της ανάπτυξης των πολυεθνικών εταιρειών που τείνουν να αγκαλιάσουν σε ένα ενιαίο δίκτυο το σύνολο του πλανήτη. Η οικονομική αποτελεσματικότητα της διευρυνόμενης κλίμακας των ανταλλαγών, των οικονομιών κλίμακας και των μεγάλων πληθυσμιακών συγκεντρώσεων τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση. Το κόστος των μεταφορών, το βάρος της δημιουργίας υποδομών, κυκλοφοριακή συμφόρηση, τα εργασιακά και οργανωτικά προβλήματα των τεράστιων μονάδων παραγωγής, τα προβλήματα της εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης του προσωπικού κάνουν όλο και περισσότερο οικονομικά ασύμφορη την αδιάκοπη μεγέθυνση των μονάδων και το διαρκώς επεκτεινόμενο εμπόριο μεγάλων αποστάσεων. Αν δε συνυπολογίσουμε και το οικολογικό και κοινωνικό κόστος της παγκοσμιοποίησης από τις τεράστιες δαπάνες που απαιτούνται για την οικολογική διαχείριση των καταστραφούν που προκαλεί η "ελεύθερη οικονομία", έως τα ναρκωτικά, τις φυλακές, την ανασφάλεια, τα προβλήματα υγείας, τότε το συμπέρασμα είναι αδιαμφισβήτητο: 8

9 Η παγκοσμιοποίηση με την ξέφρενη και ανεξέλεγκτη μορφή της αποτελεί ήδη φραγμό για την ίδια την ανάπτυξη και θα πρέπει να αντικατασταθεί από μια νέα οικονομική μορφή όπου το μικρό και το πλησίον παρουσιάζουν μεγαλύτερη οικονομική, οικολογική και κοινωνική αποδοτικότητα από ό,τι το τεράστιο και το απομακρυσμένο. Επιβεβαιώνεται δηλαδή ο κανόνας που θέλει την ομοιομορφοποίηση να αποτελεί αποσυνθετική διαδικασία, μορφή παρακμής ενός πολιτισμού και όχι το αντίστροφο. Η υπέρβαση της αποσύνθεσης και της παρακμής θα βρεθεί στην αναβάθμιση του τοπικού, της μερικότητας, της ιδιαιτερότητας, του εθνικού και του περιφερειακού, που όμως δε θα αρνείται την επικοινωνία με τον υπόλοιπο κόσμο, θα αρνείται μια μορφή παγκοσμιοποίησης, αλλά θα αποτελεί μια παγκοσμιοποίηση, δηλαδή ανάπτυξη των παγκόσμιων σχέσεων ιδίως στο επίπεδο της εκπαίδευσης, της επικοινωνίας, της πληροφόρησης, με ταυτόχρονη επίταση της διαφοροποίησης. Γιατί είναι προφανές ότι σε ένα μοντέλο όπου οι δύο εν δυνάμει πόλοι είναι το παγκόσμιο πεδίο και το άτομο, όπως υποστηρίζουν οι απανταχού υποστηρικτές των "ατομικών δικαιωμάτων" δε χωράει το πολιτικό πεδίο, το πεδίο τη κυβέρνησης και της αυτοκυβέρνησης αλλά οι άνθρωποι θα κυβερνιούνται από τα πράγματα, δηλαδή την μεγαμηχανή της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Εξ ου και η σημερινή παρακμή της πολιτικής στη Δύση. Η δημοκρατία και η συμμετοχή απαιτούν τη διαχείριση στο πλησιέστερο δυνατό πεδίο για τον πολίτη και διαχείριση όχι μόνο των σκουπιδιών αλλά και της παραγωγής της ίδιας. ( 1.2 Το ρεύμα της παγκοσμιοποίησης Έχει δημιουργηθεί έντεχνα η πεποίθηση ότι ρέει ένα ρεύμα τόσο δυνατό ώστε η μόνη εκλογή είναι να το ακολουθήσει κανείς. Με αυτή την ιδέα πως για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας χρειάζεται η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς και η κατάργηση κάθε κρατικής παρέμβασης, όλοι καλούνται να προσαρμοστούν στην νέα πραγματικότητα, να ταχτοποιηθούν στη νέα κοινωνία. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Όποια χώρα αδυνατεί να ακολουθήσει αυτό το νέο ρεύμα θα βρεθεί στο περιθώριο, θα βυθιστεί στη φτώχια και στην ανέχεια. Αναγκαστικά με αυτό τον τρόπο ακολουθούν και τα υπόλοιπα κράτη ανήμπορα να αντιδράσουν στις θελήσεις των ισχυρών κρατών περί παγκοσμιοποίησης. Οι διεθνείς οικονομικές σχέσεις χαρακτηρίζονται σήμερα από την επιδίωξη των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων να υπερισχύσουν στον 9

10 οικονομικό τομέα και ιδιαίτερα σε τομείς και δραστηριότητες που θεωρούνται καταλυτικές για την πορεία και το μέλλον της οικονομίας και της ύπαρξης τους ειδικότερα. Η προσπάθεια τους αυτή επικεντρώνεται σε παρεμβάσεις των κρατών που αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης των επιχειρήσεων τους τόσο στην εσωτερική όσο και στη διεθνή αγορά. (Κ. Μελάς, 1999) 1.3 Οι τρεις πυλώνες της παγκοσμιοποίησης Μιλώντας για τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, μεγάλη σημασία έχει η διάκριση ανάμεσα στους "θεσμικούς" και "άτυπους" μηχανισμούς προώθησης της. Στους "θεσμικούς" σημαντικό ρόλο παίζουν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, καθώς και άλλοι οργανισμοί, όπως ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ενώ στους "άτυπους", κρίσιμο ρόλο παίζουν οι επιχειρηματικοί φορείς και διάφορες χαλαρές ενώσεις εκπροσώπων της παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής ελίτ. Ειδικότερα στους επιχειρηματικούς φορείς, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες, που σέρνουν πίσω τους με ξέφρενο ρυθμό το άρμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Είναι χαρακτηριστικό, ότι στο μεταίχμιο της νέας χιλιετίας, γύρω στις μητρικές με θυγατρικές σε όλο τον κόσμο, είχαν το 65% του παγκόσμιου εμπορίου, το 25% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής και το 88% του παγκόσμιου εμπορίου νέων τεχνολογιών. Όσον αφορά τις διάφορες χαλαρές ενώσεις, όπως λέσχες, φόρουμ, επιτροπές, κ.ά., ιδιαίτερο ρόλο παίζουν το "Φόρουμ Νταβός", η "Λέσχη Μπίλντερμπεργκ", η "Τριμερής Επιτροπή", το "Στρογγυλό Τραπέζι των Ευρωπαίων Βιομηχάνων", κ.ά. Επίσης σημαντικό ρόλο σε πολιτικό επίπεδο, παίζουν οι συναντήσεις της Ομάδας των 8 και σε στρατιωτικό επίπεδο το ΝΑΤΟ, ενώ στις διαδικασίες περιφερειακής ολοκλήρωσης, εκτός από την Ευρωπαϊκή Ένωση σημαντικό ρόλο παίζουν η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου, η Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας, κ.ά. 1.4 Τεχνολογία και παγκοσμιοποίηση Η επιτάχυνση των τεχνολογικών εξελίξεων και ειδικότερα οι ραγδαίες βελτιώσεις και ανακαλύψεις στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, της πληροφορικής, των νέων υλικών κ.α. οδηγούν τις επιχειρήσεις σε μια παραπέρα προσπάθεια αναζήτησης συνεργασιών, συμμαχιών και συμπράξεων, σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να 10

11 εξασφαλίσουν πόρους, τεχνολογίες, αγορές, ερευνητές και στελέχη σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι ο αγώνας δρόμου για τον έλεγχο των σύγχρονων τεχνολογιών αποτελεί το κύριο αντικείμενο τους. Ο ανταγωνισμός έχει και θα συνεχίσει στο μέλλον να έχει τεχνολογικό υπόβαθρο, στο βαθμό που επικρατεί η αντίληψη ότι από τον έλεγχο της σύγχρονης τεχνολογίας προσδιορίζεται, σε μεγάλο βαθμό η προστιθέμενη αξία που προσφέρει κάθε χώρα στη παγκόσμια οικονομία. Η διατήρηση ή και η ενίσχυση της οικονομικής υπεροχής μιας χώρας εξαρτάται, επομένως από την ικανότητα της να παράγει σύγχρονη τεχνολογία, που με την σειρά της, είναι αποτέλεσμα υπεροχής των γνώσεων και των ερευνητικών-εκπαιδευτικών συστημάτων που εφαρμόζει, σε σχέση με εκείνα των άλλων ανταγωνιστικών χωρών. Επειδή όμως η ανάπτυξη της σύγχρονης τεχνολογίας απαιτεί την κινητοποίηση μεγάλων επενδύσεων, ερευνητών από πανεπιστήμια και ερευνητικών κέντρων, γεωγραφική εξειδίκευση δραστηριοτήτων, συμπράξεις και συνεργασίες μεταξύ των επιχειρήσεων διαφόρων χωρών, ο ανταγωνισμός θα χάνει τον εθνικό ή περιφερειακό του χαρακτήρα και θα εμπλέκει όλο και περισσότερο ομάδες επιχειρήσεων με παγκόσμια εμβέλεια. Στο παρελθόν η ανάπτυξη μεγάλων εθνικών και πολυεθνικών επιχειρήσεων στηρίχτηκε περισσότερο σε εθνοκεντρικά συστήματα ελέγχου, οργάνωσης ενίσχυσης της τεχνοπαραγωγικής διαδικασίας, διείσδυσης και παραγωγής σε ξένες αγορές και χώρες. Με την παγκοσμιοποίηση όμως οι εθνικές επιχειρήσεις αποτελούν πλανητικό χαρακτήρα και επιδιώκουν να διαμορφώνουν τις επιλογές τους σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι την προσπάθεια τους να επιτύχουν όλο και καλύτερες θέσεις στον στίβο της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας, η διείσδυση και η παράγωγη σε ξένες χώρες έχει γίνει ο κυρίαρχος στόχος των δυνατών χωρών. (Π. Ρουμελιώτης, 1996) 1.5 Ο ρόλος της ανταγωνιστικότητας στην διεθνή αγορά Η ανταγωνιστικότητα αποτελεί σήμερα επικρατούσα ιδεολογία των χωρών αυτών που πιστεύουν ότι μέσα από την ενίσχυση της ανταγωνιστικής τους θέσης θα βελτιώσουν το επίπεδο της απασχόλησης και του εισοδήματος των εργαζομένων τους. Από την άλλη πλευρά τους, οι επιχειρήσεις θεωρούν την ανταγωνιστικότητα ως βραχυπρόθεσμο στόχο (διατήρηση ή βελτίωση του ποσοστού που κατέχουν στη διεθνή ή εθνική αγορά) αλλά και μακροπρόθεσμη επιδίωξη (αύξηση κερδών τους). Σε εθνικό επίπεδο, η ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης των επιχειρήσεων οδηγεί σε συγκεντρώσεις-εξαγορές και συμπράξεις 11

12 επιχειρήσεων, παρά την ύπαρξη αντιμονοπωλιακών νόμων που έχουν ως στόχο την προστασία του ανταγωνισμού. Μια ανταγωνιστική επιχείρηση μπορεί να είναι σε θέση να πραγματοποιεί και να εφαρμόζει υψηλής ποιότητας ερευνά και τεχνολογία, να εκσυγχρονίζει τις μεθόδους παράγωγης και τα προϊόντα της, να ανεβάζει την παραγωγικότητα της, το εισόδημα των εργαζομένων της και τα κέρδη της. Κατά τον ίδιο τρόπο μια ανταγωνιστική χωρά χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα της να παράγει και να πωλεί τα προϊόντα της σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, βελτιώνοντας ταυτόχρονα το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού της. Στην τελευταία αυτή περίπτωση οι επιδόσεις κρίνονται σε μακροοικονομικό επίπεδο. Η σύγχρονη θεωρία του διεθνούς εμπορίου στηρίζεται περισσότερο στις οικονομίες κλίμακας (διεύρυνση αγορών), στις ατέλειες του ανταγωνισμού και στην οργάνωση των επιχειρήσεων, από ότι τα στα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τον πλήρη ανταγωνισμό, για να εξηγήσει τις παγκόσμιες συναλλαγές. Η θεωρία αυτή παίζει σήμερα καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της οικονομικής πολιτικής των διαφόρων χωρών. Έτσι η ανταγωνιστικότητα, ως δείκτης επίδοσης των διάφορων οικονομιών και επιχειρήσεων, εξαρτάται από την αποτελεσματικότητα του συστήματος παράγωγης στο σύνολο τους. Υπάρχει επομένως αλληλεξάρτηση μεταξύ ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και ανταγωνιστικότητας μιας χώρας, στο βαθμό που το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον (μακροοικονομικές επιδόσεις, διάφορες κλαδικές και τομεακές πολιτικές) επηρεάζει τη λειτουργία των επιχειρήσεων (π.χ. ο υψηλός πληθωρισμός, λόγο εσφαλμένης μακροοικονομικής πολιτικής, συνεπάγεται υποβάθμιση της ανταγωνιστικής θέσης μιας επιχείρησης), ενώ οι επιδόσεις των επιχειρήσεων μιας χώρας συντελούν στην αποτελεσματικότητα της τελευταίας τόσο στο εθνικό όσο και στο παγκόσμιο σκηνικό. (Π. Ρουμελιώτης, 1996) 1.6 Προσέγγιση των διεθνών αγορών Επιχειρώντας να αναλύσει κανείς τις εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος στις διεθνείς αγορές, στον πυρήνα κάθε προσέγγισης υπάρχει η, δεδομένη πλέον, αλλαγή στο παγκόσμιο επιτοκιακό περιβάλλον. Για πρώτη φορά εδώ και αρκετά χρόνια, όλες οι οικονομικά ενεργές περιοχές του πλανήτη (ΗΠΑ, ΕΕ, Ασία) βρίσκονται ταυτόχρονα σε φάση αυξήσεως των επιτοκίων, αν και σε διαφορετικά στάδια του κύκλου η κάθε μια. Η παγκόσμια επενδυτική κοινότητα οφείλει πλέον να 12

13 λάβει υπόψιν της και να προσαρμοστεί στο νέο διαμορφωμένο σκηνικό και αυτή η αναπροσαρμογή των θέσεων σε συνδυασμό με την πληθώρα των επενδυτών με αντικρουόμενα συμφέροντα που μετέχουν πλέον στις αγορές επανεισάγει την παράμετρο της μεταβλητότητας Προϊστορία Το ξεκίνημα του αιώνα βρήκε όλες τις μεγάλες Κεντρικές Τράπεζες να μειώνουν τα βασικά τους επιτόκια σε πρωτοφανώς χαμηλά επίπεδα προκειμένου να καταπολεμήσουν την ύφεση και κατ επέκταση τον αποπληθωρισμό που αυτή ενδεχομένως να πυροδοτούσε. Η συνταγή ήταν γνωστή και εφαρμόστηκε ευρέως : Προσπάθεια για τόνωση της ζήτησης μέσω επεκτατικών (δηλαδή πληθωριστικών) επιτοκιακών πολιτικών. Στο πλαίσιο αυτό τα ονομαστικά επιτόκια οδηγήθηκαν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, με τα πραγματικά επιτόκια πολλές φορές να εισχωρούν σε αρνητική περιοχή. Κατά συνέπεια το κόστος δανεισμού χρήματος ήταν πρακτικά μηδενικό, γεγονός που δεν έμεινε ανεκμετάλλευτο από τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, αλλά ούτε και από το «έξυπνο» χρήμα. Τα μεν νοικοκυριά εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την καταναλωτική και στεγαστική πίστη, ενώ οι επιχειρήσεις βρήκαν ευκαιρία για επενδύσεις στη δομή της παραγωγής τους καθιστώμενες έτσι παραγωγικότερες. Το έξυπνο και γρήγορο χρήμα με τη σειρά του, έχοντας τη δυνατότητα να κινείται ανεμπόδιστα τόσο μεταξύ γεωγραφικών περιοχών όσο και μεταξύ επενδυτικών στρατηγικών και προϊόντων, επωφελήθηκε από το σχεδόν μηδενικό κόστος δανεισμού χρήματος και επιδόθηκε στο κυνήγι των αποδόσεων. Καθώς η προσφορά του προς επένδυση χρήματος υπερκάλυπτε την προσφορά επενδυτικών αγαθών οι τιμές όλων των αγαθών ανεξαιρέτως (μετοχές, ομόλογα, βασικά και πολύτιμα μέταλλα, ενέργεια, γη, κ.α.) εκτοξεύτηκαν στα ύψη. Το φαινόμενο είχε χαρακτηριστικά αυτοτροφοδότησης καθώς η φρενίτιδα των επενδύσεων δημιούργησε νέο πλούτο στις αναδυόμενες πλουτοπαραγωγικές οικονομίες, ο οποίος επανεπενδυόταν στις ίδιες αγορές οδηγώντας τες ακόμα υψηλότερα. Με τεχνικούς όρους, καθώς τα πραγματικά επιτόκια ήταν πρακτικά μηδενικά, οι απαιτούμενες αποδόσεις των επενδύσεων ήταν πάρα πολύ μικρές, δικαιολογώντας έτσι τις πολύ υψηλές αποτιμήσεις και την διαρκώς αυξανόμενη ροπή προς ανάληψη επενδυτικού κινδύνου. Έτσι, το φτηνό χρήμα έκανε την ανάληψη επενδυτικού κινδύνου μια πολύ εύκολη υπόθεση. Δανειζόσουν φθηνά για να επενδύσεις σε αγορές που παρέμεναν ανοδικές καθώς όλο και περισσότερο χρήμα περίμενε να επενδυθεί. 13

14 1.6.2 Η γέννηση του πληθωρισμού Είναι εγγενές χαρακτηριστικό του καπιταλισμού να κινείται σε κύκλους, καθώς κάθε στάδιό του εμπεριέχει το σπέρμα της αναίρεσής του και της μετάβασής του στο επόμενο. Μαζί με την οικονομική ανάπτυξη που επέφερε το στάδιο χαμηλών επιτοκίων γεννήθηκε και ο μεγάλος του εχθρός: ο πληθωρισμός. Αφού οι κεντρικές τράπεζες αντιπαρήλθαν των κινδύνων της ύφεσης και του αποπληθωρισμού, δεν μπορούσαν πλέον να αγνοήσουν τις ενδείξεις για συνεχή αύξηση των τιμών παραγωγού εν μέσω εκρηκτικά υψηλών τιμών πρώτων υλών και ενέργειας, η οποία διοχετεύτηκε και στους καταναλωτές. Βασικό καθήκον κάθε Κεντρικής Τράπεζας είναι η διατήρηση σταθερού επιπέδου τιμών στην οικονομία και το κύριο όπλο της στην αποστολή αυτή είναι το επίπεδο των επιτοκίων. Έτσι, σήμερα σε όλες τις οικονομικά ενεργές περιοχές του πλανήτη τα επιτόκια είναι σε φάση αυξήσεως, αν και σε διαφορετικό στάδιο του κύκλου. Το νέο αυτό επιτοκιακό καθεστώς έχει δύο πολύ σημαντικές επιπτώσεις, οι οποίες δικαιολογούν την πρόσφατη κίνηση των αγορών και μπορούν να δώσουν αρκετές ενδείξεις για το τι μέλλει γενέσθαι. Πρώτον, το καθεστώς ακριβότερου χρήματος θα διακόψει την ανεξέλεγκτη ροή κεφαλαίων και την συλλήβδην τοποθέτησή τους σε όλα τα επενδυτικά αγαθά. Κατά συνέπεια η ανοχή προς τον επενδυτικό κίνδυνο θα μειωθεί και αντιστοίχως θα αυξηθούν οι απαιτούμενες αποδόσεις των επενδύσεων. Με τις αποτιμήσεις σε ιστορικά υψηλά, ο μόνος τρόπος αναπροσαρμογής στο νέο περιβάλλον απαιτούμενων αποδόσεων είναι η διόρθωση σε χαμηλότερα επίπεδα προκειμένου να συνεχίσουν από εκεί την ανοδική πορεία τους παράγωντας με αυτόν τον τρόπο τις απαιτούμενες αποδόσεις που προβλέπουν τα θεωρητικά μοντέλα. Δεύτερον, η αύξηση των επιτοκίων θα επιφέρει αναπόφευκτα μια επιβράδυνση στους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας παγκοσμίως. Η επιβράδυνση αυτή είναι μάλλον μια επαναφορά σε ομαλότερους και επομένως διατηρήσιμους ρυθμούς παρά μια ύφεση. Η βιομηχανική παραγωγή με τη σειρά της θα πέσει σε ομαλότερους ρυθμούς αφαιρώντας έτσι την αυξημένη ζήτηση για πρώτες ύλες, των οποίων οι τιμές θα είναι ούτως ή άλλως μειωμένες εξαιτίας της φυγής των κερδοσκοπικών κεφαλαίων με την έλευση του ακριβότερου κόστους δανεισμού. Η ρητορική των Κεντρικών Τραπεζών εμφανίζεται άκρως επιθετική έναντι του πληθωρισμού, αφήνοντας στις αγορές το ρόλο του μάντη για το ποιες θα είναι οι μελλοντικές κινήσεις στο μέτωπο των 14

15 επιτοκίων. Τα στοιχεία είναι αντιφατικά, με αποτέλεσμα οι αγορές να δίνουν την εντύπωση ότι στερούνται κατεύθυνσης και κατά συνέπεια η μεταβλητότητα να έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Το γεγονός ότι τα στοιχεία εμφανίζονται αντιφατικά είναι αποδεικτικό του ότι βρισκόμαστε στο μεταβατικό στάδιο από μια ραγδαίως αναπτυσσόμενη οικονομία εν μέσω εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων προς μια ομαλότερα αναπτυσσόμενη οικονομία με επιτόκια κοντά στην ουδέτερη ζώνη. Το φαινομενικά παράδοξο γεγονός των αντιφατικών στοιχείων οφείλεται στο ότι η εφαρμογή επιτοκιακών πολιτικών παρουσιάζει μια διαφορά φάσης με την πραγματική οικονομία. Αυτό έχει ως συνέπεια στοιχεία που έχουν περισσότερο ιστορική χροιά να δείχνουν μια υπερθερμασμένη οικονομία με πληθωριστικές πιέσεις, ενώ αυτά που έχουν μια προβλεπτική ικανότητα δείχνουν μία ομαλώς επιβραδυνόμενη οικονομία στην οποία οι πληθωριστικές πιέσεις βρίσκονται σαφώς εντός των ορίων ανοχής των κεντρικών τραπεζών. Οι αγορές φαίνεται να έχουν αγνοήσει μέχρι στιγμής αυτή την ποιοτική διαφορά μεταξύ των διαφόρων στοιχείων και επέλεξαν να αντιδρούν σε αυτά άνευ ποιοτικής αξιολόγησης. Αυτό εξηγεί πλήρως την τεράστια αύξηση που παρατηρήθηκε στη μεταβλητότητα των αγορών καθώς και στο αίσθημα έλλειψης κατεύθυνσης που αυτές αποπνέουν. Καθώς όμως ολοκληρώνεται η μετάβαση στο νέο περιβάλλον τα στοιχεία θα αρχίσουν να εναρμονίζονται με αυτό και οι εκτιμήσεις για το μακροοικονομικό περιβάλλον θα είναι πιο συνεπείς μεταξύ τους Ο πληθωρισμός Στον πυρήνα όλων των αναλύσεων βρίσκεται το πρόβλημα της πορείας του πληθωρισμού και συνεπαγόμενες πολιτικές των Κεντρικών Τραπεζών. Ο πληθωρισμός επηρεάζεται κυρίως από τρεις παραμέτρους, η έλλειψη των οποίων τον οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα: 1) Κεφάλαιο: Τα τελευταία χρόνια οι εταιρίες προέβησαν σε μια εξορθολογικοποίηση των ισοζυγίων τους, γεγονός που τις άφησε με μεγάλα ρευστά διαθέσιμα τα οποία τα διοχέτευσαν σε βελτίωση της υποδομής τους, καθιστώντας τες έτσι παραγωγικότερες και ανταγωνιστικότερες. Έτσι, τα κόστη παραγωγής κρατήθηκαν χαμηλά και οι όποιες αυξήσεις απορροφήθηκαν από τις ίδιες τις επιχειρήσεις αντί να μεταβιβαστούν στους καταναλωτές. 15

16 2) Εργατικό Δυναμικό: H εισαγωγή πολλών χωρών με φθηνό εργατικό δυναμικό στην παγκόσμια παραγωγική διαδικασία είναι ένας ισχυρός αποπληθωριστικός παράγοντας καθώς κρατά το κόστος των παραγόμενων προϊόντων πολύ χαμηλά. 3) Πρώτες Ύλες: Ο τομέας αυτός αποτέλεσε την γενεσιουργό αιτία των όποιων πληθωριστικών πιέσεων έχουν παρατηρηθεί μέχρι σήμερα και αποτελεί την πραγματική και κύρια πηγή ανησυχίας. Παρατηρούμε λοιπόν ότι οι όποιες πληθωριστικές πιέσεις θα προέλθουν από το μέτωπο των πρώτων υλών και της ενέργειας. Οι τιμές των αγαθών αυτών βρίσκονται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Τα υψηλά αυτά επίπεδα οφείλονται περισσότερο στην κερδοσκοπία της εποχής του φθηνού χρήματος, παρά στην πραγματική ζήτηση των ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων οικονομιών, οι οποίες εν μέσω αυξανομένων επιτοκίων θα επιβραδυνθούν ούτως ή άλλως και η ζήτηση για πρώτες ύλες θα εξορθολογικοποιηθεί. Κατά συνέπεια, εφόσον δεν θα υπάρξουν αναταράξεις στην παραγωγή και διακίνηση πρώτων υλών και ενέργειας (είτε λόγω γεωπολιτικών ή φυσικών κινδύνων), οι τιμές τους δεν θα διατηρήσουν τους αυξητικούς ρυθμούς του παρελθόντος, κρατώντας έτσι τον πληθωρισμό εντός ανεκτών ορίων. Κάτι τέτοιο θα επηρέαζε αρνητικά τις οικονομίες των αναπτυσσομένων οικονομιών που κυρίως παράγουν αυτά τα αγαθά και λιγότερο αυτές που βασίζονται στην παροχή υπηρεσιών. ( 1.7 Το Αμερικανικό νόμισμα και η παγκόσμια οικονομική κρίση Το καμπανάκι κινδύνου έχει σημάνει πολλές φορές για το δολάριο τα τελευταία έτη, όμως η εξασθένησή του δεν έχει ακόμη θορυβήσει τους επενδυτές. Το ερώτημα τώρα είναι πόσο ακόμη μπορεί να υποχωρήσει το δολάριο προτού οι επενδυτές εγκαταλείψουν το αμερικανικό ενεργητικό. Ωστόσο, οι ισχυρές μετοχικές τιμές και η σταθερή όρεξη για αμερικανικά κρατικά χρεόγραφα υποδηλώνουν ότι οι επενδυτές εξακολουθούν να πιστεύουν στο αμερικανικό ενεργητικό. Υπάρχει όμως ένα σημείο που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και αυτό είναι μία κίνηση του ευρώ προς τα 1,60 δολάρια, το επίπεδο ρεκόρ όλων των εποχών του ευρώ έναντι του δολαρίου. Το αμερικανικό νόμισμα έχει υποχωρήσει 15% έναντι καλαθιού έξι μεγάλων νομισμάτων από τα υψηλά που άγγιξε το Μάρτιο, ενώ από το απόγειο του 2001 έχει χάσει περισσότερο από 37% της αξίας του. Τα χαμηλά επιτόκια στις ΗΠΑ έχουν συμβάλει στην 16

17 εξασθένηση του δολαρίου τους τελευταίους μήνες, καθώς οι επενδυτές το χρησιμοποιούν ως νόμισμα για τη χρηματοδότηση της πρακτικής του carry trade, στο πλαίσιο της οποίας οι συναλλασσόμενοι δανείζονται σε νομίσματα χαμηλής απόδοσης και επενδύουν σε ενεργητικό με υψηλότερες αποδόσεις. Η οικονομία των ΗΠΑ συρρικνώθηκε το ,2%, ενώ της Ευρωζώνης 3,9% και της Βρετανίας 4,7%. Το επόμενο έτος, οι ΗΠΑ αναμένεται να καθοδηγήσουν την ανάπτυξη, αφού προβλέπεται να αναπτυχθούν με ρυθμό 2,7% συγκριτικά με το 1,1% σε Ευρωζώνη και Βρετανία και το 1,2% στην Ιαπωνία. Αυτό θα σημάνει ότι οι κεντρικές τράπεζες των μεγάλων οικονομιών θα διατηρήσουν αμετάβλητα τα βασικά επιτόκιά τους έως το δεύτερο εξάμηνο του επόμενου έτους ή και καθ' όλη τη διάρκεια του έτους στην περίπτωση της Ιαπωνίας. Η Φέντεραλ Ριζέρβ εκτιμάται ότι δεν θα αλλάξει τη νομισματική πολιτική της έως το τρίτο τρίμηνο του 2010, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πιστεύεται ότι θα αυξήσει το βασικό επιτόκιό της στο 1,25% στα τέλη του τρίτου τριμήνου του ιδίου έτους.( Σοβαρές συνέπειες έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα στις ΗΠΑ, καθώς οι πτωχεύσεις τραπεζών έφτασαν τις 120. Στον αριθμό αυτό έχουν προστεθεί και οι πέντε πτωχεύσεις τραπεζών. Τα 120 κλεισίματα έγιναν μέσα στο 2009, ρυθμός που πλησιάζει εκείνον του 1992, όταν 181 χρηματοοικονομικά ιδρύματα είχαν κλείσει, επηρεαζόμενα από κρίση που σχετιζόταν με τις καταθέσεις και τα δάνεια, ειδικά τα δάνεια για ακίνητα. Στην πρόσφατη περίοδο, έκλεισαν 25 τράπεζες το 2008 και μόλις 3 το 2007.Από τις πέντε τράπεζες που η υπηρεσία διασφάλισης των καταθέσεων, έχει επίσης ρόλο ελεγκτικού φορέα ήταν οι: United Commercial Bank (η μεγαλύτερη απ όλες τις άλλες), στο Σαν Φρανσίσκο, με πόρους ύψους 11,2 δις δολάρια.οι υπόλοιπες τέσσερις τράπεζες ήταν η Prosperan Bank στο Όουκντεϊλ, στην Μινεσότα, με πόρους 199,5 εκατ. δολάρια, η United Security Bank στην Σπάρτα, στην Τζόρτζια, με πόρους 157 εκατ. δολάρια, η Gateway Bank στο Σεντ Λούις, στο Μισούρι, με πόρους 27,7 εκατ. δολάρια, και η Home Federal Savings Bank στο Ντιτρόιτ, στο Μίσιγκαν, με πόρους 14,9 εκατ. δολάρια. «Η οικονομική κρίση απέχει πολύ από το να τελειώσει» υποστηρίζουν οι υπουργοί Εξωτερικών και Εμπορίου του φόρουμ της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας - Ειρηνικού, (APEC) οι οποίοι προειδοποιούν ότι η τωρινή κατάσταση της οικονομίας είναι περισσότερο καθυστέρηση της κρίσης και όχι ανάκαμψη. «Η οικονομική ανάκαμψη που έχουμε τώρα είναι περισσότερο μία απλή καθυστέρηση της κρίσης, η κατάσταση εξακολουθεί να είναι εύθραυστη και πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ρίζες του προβλήματος», είπε εκ μέρους των υπουργών ο εκπρόσωπος της Σιγκαπούρης Τζορτζ Γίο. «Η ανάπτυξη δεν 17

18 θα είναι συμμετρική παγκοσμίως, θα έχει διαφορετικούς ρυθμούς» ανέφερε ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ρόμπερτ Ζέλικ. Τα μέλη του APEC απαρτίζουν το 40% του πληθυσμού της γης σε τέσσερις ηπείρους, παράγουν περισσότερο από το μισό παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν και συμμετέχουν σχεδόν στο μισό του παγκοσμίου εμπορίου. Αλλά στα 21 μέλη του συγκαταλέγονται από εξαιρετικά φτωχές χώρες, όπως η Παπούα Νέα Γουινέα, το Περού και οι Φιλιππίνες, αναδυόμενες αγορές όπως η Ινδονησία, η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη και πλούσιες οικονομίες, όπως οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία. Η μεγαλύτερη οικονομία από όλες, η αμερικανική χρειάζεται να δείξει την ηγετική της ικανότητα στο φόρουμ, είπε ο Πρόεδρος του Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου Τόμας Ντόναχιου, τονίζοντας ότι «δεν μπορείς να ηγείσαι και να στέκεσαι στο περιθώριο την ίδια στιγμή» και σημειώνοντας ότι αυτή τη στιγμή στην Ασία εφαρμόζονται 168 συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Στελέχη πάντως του φόρουμ επισημαίνουν ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν επιτευχθεί καν οι στόχοι για το ελεύθερο εμπόριο και τις επενδύσεις που είχαν θέσει οι χώρες μέλη του forum στη σύνοδο τους το 1994 με στόχο να εφαρμοστούν μέχρι το 2010 για τις βιομηχανοποιημένες χώρες και το 2020 για τις αναπτυσσόμενες. Ο εκ των διευθυντικών στελεχών της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας, της Fed, κύριος Ροζενγκρίν, σε ομιλία του, στη βρετανική πρωτεύουσα επισήμανε ότι, από τη διεθνή οικονομική κρίση "οι μεγαλύτερες εμπορικές τράπεζες του πλανήτη εξήλθαν ακόμα ισχυρότερες, καθιστώντας συνάμα τα κράτη, στις επικράτειες των οποίων αυτές δραστηριοποιούνται, λιγότερο ικανά να δώσουν λύση στα τρέχοντα προβλήματα". Πολλές μεγάλες διεθνείς τράπεζες αναπτύχθηκαν πολύ μέσα στη διεθνή οικονομική κρίση, δήλωσε ο κ. Ρόζενγκριν. Στην πραγματικότητα και σε πολλές περιπτώσεις, το προφίλ πολύ μεγάλων τραπεζών του πλανήτη κατέστη... δυσθεόρατο, τόσο συγκριτικά με τα δεδομένα της χώρας προέλευσής τους, όσο και συγκριτικά με τις προδιαγραφές της χώρας υποδοχής τους". Ο ίδιος ομιλητής επισήμανε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες το αθροιστικό Ενεργητικό των τριών μεγαλύτερων τραπεζών ισούται πλέον με λίγο περισσότερο από το 30% του αμερικανικού ΑΕΠ του έτους 2005, ισούται δε με περισσότερο κι από το 40% του αντίστοιχου του Όμως, όσον αφορά τη Γαλλία οι αντίστοιχες αναλογίες διαμορφώθηκαν στο 180% και στο 250% περίπου, για τη Βρετανία διαμορφώθηκαν στο 200% και περισσότερο κι από 400%. Πρόωρη εκτιμούν την απόσυρση των μέτρων στήριξης της οικονομίας οι υπουργοί Οικονομίας του G20, σε μια συνεδρίασή τους στο St. Andrews της Σκωτίας. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Reuters ο υπουργός Οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου, Αλιστερ Ντάρλινγκ τόνισε ότι προβλέπει πως οι υπουργοί «θα συμφωνήσουν 18

19 αρχικά ότι είναι πρόωρο να αποσύρουν τα έκτακτα μέτρα στήριξης της οικονομίας γιατί η ανάκαμψη δεν έχει ακόμα εδραιωθεί». Μιλώντας στο τρίτο συνέδριο των υπουργών Οικονομίας και κεντρικών τραπεζιτών του G20 στο St. Andrews της Σκωτίας, ο Βρετανός υπουργός Οικονομίας εκτίμησε ότι είναι πολύ νωρίς ακόμη να μιλούν οι εκπρόσωποι των είκοσι εθνών για νίκη ενάντια στην ύφεση. Στην ατζέντα του G20 δεν προβλέπεται επίσημη αναφορά στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, παρά τον προβληματισμό για την υποτίμηση του δολαρίου έναντι του καλαθιού των έξι νομισμάτων. ( 1.8 Διεθνή προβλήματα Παγκόσμια φτώχεια Από τη γεωγραφική κατανομή της φτώχειας διαπιστώνεται ότι αυτή δεν αφορά μόνον τις φτωχές χώρες του κόσμου, αλλά όλο και περισσότερο και τους κατοίκους των αναπτυγμένων χωρών. Η φτώχεια αποτελεί ένα από τα μεγάλα και επίμαχα παγκόσμια προβλήματα που διαπερνά όλες τις χώρες και τις κοινωνίες, με ιδιαίτερη οξύτητα τις φτωχές χώρες του πλανήτη. Στις χώρες του «τρίτου κόσμου» η φτώχεια συνυπάρχει με την πείνα, την έλλειψη πόσιμου νερού, με ασθένειες και ειδικά το Aids, με υψηλό ποσοστό παιδικής θνησιμότητας, πολύ χαμηλό προσδόκιμο ζωής, με αναλφαβητισμό και έλλειψη στοιχειώδους κοινωνικής προστασίας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζεται ως φτωχό το τμήμα του πληθυσμού με επίπεδο διαθεσίμου εισοδήματος ή κατανάλωσης κάτω από το 60% του μέσου εθνικού όρου. (Γ. Μαγούλιος, 2006) Κάτω από το όριο της φτώχειας, δηλαδή με εισόδημα λιγότερο από το 60% του μέσου εθνικού εισοδήματος, ζουν 2,2 εκατ. Έλληνες, το 21% του συνολικού πληθυσμού. Η Ελλάδα μαζί με την Ιρλανδία έχουν το υψηλότερο ποσοστό φτώχειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση των «15», ενώ τελευταία στη σχετική κατάταξη είναι η Σουηδία με 9%. Στη χώρα μας, το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται στα όρια της φτώχειας μειώνεται με τις κοινωνικές παροχές στο 20%, ενώ χωρίς αυτές τις παροχές είναι 23%. Ένας στους 3 φτωχούς (το 33%) στην Ελλάδα είναι άνω των 65 ετών, με τους συνταξιούχους να υποφέρουν περισσότερα από τα χαμηλά εισοδήματα και την ακρίβεια. Μεγάλο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι μονογονεϊκές οικογένειες, απολυμένοι, μετανάστες, νέοι κ.τ.λ. Σύμφωνα με τα στοιχεία: 19

20 Στην Ελλάδα, νοικοκυριό με ένα άτομο θεωρείται ότι βρίσκεται στα όρια της φτώχειας όταν το εισόδημά του σε ετήσια βάση δεν ξεπερνά τα ευρώ, έναντι σε Γερμανία και Λουξεμβούργο. Ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση των «15» είναι ευρώ. Για μία τετραμελή οικογένεια, το ποσό ανεβαίνει στα ευρώ, έναντι ευρώ στη Γερμανία και ευρώ στην Ευρώπη των «15». Η Ήπειρος εξακολουθεί να είναι η περιφέρεια με το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας, 37% και ακολουθούν Στερεά Ελλάδα με 32%, Πελοπόννησος και της Δυτικής Ελλάδας με 31%. Τα τελευταία 30 χρόνια, ενώ υπήρξε στην Ελλάδα οικονομική ανάπτυξη, η κατάσταση των οικονομικά ευπαθών ομάδων δεν παρουσίασε ανάλογη βελτίωση, διότι μόνο ποσοστό «20,4% από την αύξηση της κατανάλωσης ήταν προς όφελος των φτωχών», ενώ το 79,6% δόθηκε στους προνομιούχους. Ένας στους τρεις πολίτες δεν μπορεί πολλές φορές να πληρώσει το ενοίκιο του σπιτιού ή τη δόση του δανείου χωρίς καθυστερήσεις, να έχει ως γεύμα κάθε δύο ημέρες κρέας ή ψάρι και να έχει επαρκή θέρμανση στο σπίτι του. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Καταναλωτών, πάνω από 2 εκατομμύρια Έλληνες δυσκολεύονται να αγοράσουν τρόφιμα. Το πλουσιότερο 1% του παγκόσμιου πληθυσμού (κάτοικοι Ευρώπης και ΗΠΑ) κατέχει περισσότερο από το 40% του παγκόσμιου πλούτου και το πλουσιότερο 10% κατέχει το 85% του παγκόσμιου πλούτου. Συγχρόνως, το φτωχότερο 50% έχει στην κατοχή του σχεδόν μόλις το 1% του παγκόσμιου πλούτου. Τα εντυπωσιακά αυτά στοιχεία δείχνουν ότι διευρύνεται συνεχώς το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών κρατών. ( Σύμφωνα με τα παραπάνω μπορούμε να δούμε τα αίτια της φτώχειας στο σύγχρονο κόσμο, όπως αυτά παραθέτονται εδώ: Η άνιση γεωγραφική κατανομή του πλούτου στον πλανήτη, με την υπερβολική συγκέντρωσή του κυρίως στις Η.Π.Α. και στην Ευρώπη και τα τελευταία χρόνια και στην Ασία, λόγω της ανάπτυξης της Κίνας και των νέων βιομηχανικών χωρών. Η άνιση κατανομή του πλούτου τόσο στο εσωτερικό των αναπτυγμένων χωρών όσο και των αναδυόμενων οικονομιών. Η όξυνση του ανταγωνισμού, ως συνέπεια της απελευθέρωσης των αγορών και της διεθνοποίησης των οικονομιών, που οδηγεί στην πίεση των εισοδημάτων για τη μείωση του εργατικού κόστους, σε απώλεια θέσεων εργασίας, στη χειροτέρευση των συνθηκών εργασίας και ασφάλισης, καθώς και στην αύξηση της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας των εργαζομένων. Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αναδιαρθρώσεις που συνεπάγονται στην παραγωγική διαδικασία, οδηγούν στην 20

21 απώλεια θέσεων εργασίας και στην ανεργία και στη φτώχεια τους εργαζόμενους. Στην πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, που στις περισσότερες των περιπτώσεων συνοδεύονται με απολύσεις και μείωση των θέσεων εργασίας. Στην κατεύθυνση συρρίκνωσης του δημοσίου τομέα και του κοινωνικού κράτους, που συνεπάγεται ελλειμματικού τύπου κοινωνική προστασία, διαδικασία που πλήττει κυρίως τα ασθενέστερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα και επιδεινώνει το βιοτικό τους επίπεδο. (Γ. Μαγούλιος, 2006) Περιβάλλον Ανάπτυξη και Περιβάλλον Το φυσικό περιβάλλον παρομοιάζεται με επιφάνεια πάνω στην οποία οι άνθρωποι χάραξαν και χαράζουν το πέρασμά τους, την ανάπτυξή τους, την ιστορία τους και ολόκληρο τον πολιτισμό τους, μεταβαλλόντας το από γεωφυσικό σε γεω-ιστορικό ή γεωπολιτιστικό. Ακόμα και τα αμιγώς πνευματικά επιτεύγματα και οι αρετές διαμορφώθηκαν σε στενή συνάρτηση με το φυσικό περιβάλλον, ορθότερα από τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. H ανάγκη για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος έγινε αισθητή τις τελευταίες 5-6 δεκαετίες, όταν αυτή η χάραξη προχώρησε τόσο βαθιά ώστε να απειλεί με καταστροφή την ίδια την επιφάνεια και ό,τι μέχρι τώρα χαράχθηκε πάνω σε αυτήν, δηλαδή τον πολιτισμό μας. Ίο περιβάλλον είναι σύνθετο, ενιαίο και αδιαίρετο, ταυτόχρονα γεωφυσικό και γεωϊστορικό ή γεωπολιτισμικό. Όταν απειλείται, απειλείται στο σύνολό του. H παρομοίωση περιγράφει ικανοποιητικά την αντιφατική σχέση ανάμεσα στο σύνθετο περιβάλλον και στην ανάπτυξη. Είναι ακριβώς αυτό το σημείο τριβής μεταξύ επιστήμης του περιβάλλοντος και της πολιτικής. H ανάπτυξη τροφοδοτείται αποκλειστικά από το περιβάλλον και με τους ρυθμούς που έχει σήμερα το απειλεί είτε με την εξάντληση των φυσικών πόρων είτε με επιβλαβή υποπροϊόντα. Δεν είναι η καταστροφή που εικάζεται ότι θα επέλθει κάποτε στο μέλλον, αλλά που συντελείται τώρα: H εξάντληση του νερού και άλλων φυσικών πόρων η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι κλιματολογικές αλλοιώσεις, τα απορρίμματα και τα βιομηχανικά απόβλητα (ανάμεσα σ αυτά και τα πυρηνικά), η καταστροφή των δασών, το φαινόμενο του θεμοκηπίου και άλλα είναι σημερινές ανοιχτές πληγές, προβλήματα που διογκώνονται και οξύνονται ακριβώς με τον ρυθμό της ανάπτυξης. Επιπλέον: Όπως και η ανάπτυξη 21

22 είναι κοινωνικά ανισομερής και άδικη, το ίδιο είναι και οι επιπτώσεις της. O Τρίτος Κόσμος είναι ο πιο φτωχός και ταυτόχρονα ο χώρος με την πιο εκτεταμένη καταστροφή του περιβάλλοντος. ( Η καταστροφή του περιβάλλοντος Το φυσικό περιβάλλον είναι η γη (έδαφος, υπέδαφος, δάση), το νερό (θάλασσες, λίμνες, ποτάμια), το κλίμα και γενικά η ατμόσφαιρα μέσα στην οποία ζει και κινείται ο άνθρωπος. Το φυσικό περιβάλλον έχει μεγάλη σημασία για την επιβίωση και ανάπτυξη του ανθρώπου. Επιδρά στη σωματική, πνευματική και ψυχική του διάπλαση και συντελεί στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του. Υπάρχουν όμως βασικοί παράγοντες που προκαλούν αρνητικές επιδράσεις στο περιβάλλον όπως μπορούμε να δούμε παρακάτω: Η τεράστια τεχνολογική πρόοδος είχε σαν συνέπεια την υπερβολική εκμετάλλευση της φύσης. Η μόλυνση της ατμόσφαιρας με τις αναθυμιάσεις από τις βιομηχανίες, τα εργοστάσια, τα καυσαέρια από τα τροχοφόρα δηλητηριάζουν τη φύση και χειροτερεύουν τις συνθήκες ζωής του ανθρωπίνου είδους. Η θάλασσα ρυπαίνεται από λύματα, απορρίμματα και απόβλητα, που συνέχεια δέχεται, με συνέπεια να εξαφανίζονται πολλά είδη ζώων, πτηνών και φυτών. Η καταστροφή του εδάφους και υπεδάφους από τις χημικές ουσίες που τα διαποτίζουν και τις πυρηνικές δοκιμές, οι συνεχείς πυρκαγιές που καταστρέφουν τα δάση και αλλοιώνουν το φυσικό περιβάλλον και τη ζωντάνια της φύσης. ( Η μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπινων και οικονομικών δραστηριοτήτων στα αστικά κέντρα, με συνέπειες τη τσιμεντοποίηση της γης, την όξυνση του κυκλοφοριακού προβλήματος, την ατμοσφαιρική ρύπανση με μικροσωματίδια και άλλους επιβλαβείς ρύπους. Το καταναλωτικό πρότυπο στις αναπτυγμένες χώρες και η υπερκατανάλωση που οδηγούν σε εξάντληση των φυσικών πόρων και σε μεγάλες συγκεντρώσεις στερεών, υγρών και βιομηχανικών αποβλήτων που καταλήγουν στη γη και καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον. 22

23 Η παρέμβαση στο γενετικό υλικό φυτών και ζώων και η δημιουργία μεταλλαγμένων προϊόντων. (Γ. Μαγούλιος, 2006) Αποτελέσματα από την καταστροφή του περιβάλλοντος Σύμφωνα με τα παραπάνω, όλα αυτά απειλούν και καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον και έχουν αρνητικές συνέπειες για τον άνθρωπο και τον πολιτισμό του. Τα αποτελέσματα αυτών των δραστηριοτήτων γίνονται όλο και πιο έντονα σε όλο τον πλανήτη. Αναλυτικά: Η εμφάνιση της τρύπας του όζοντος και η συνεχής επέκτασή της. Οι αλλαγές του κλίματος στον πλανήτη με την αύξηση της θερμοκρασίας, το λιώσιμο των πάγων και την άνοδο της στάθμης των νερών στις θάλασσες και στους ωκεανούς. Ακραία φυσικά φαινόμενα όπως τυφώνες, τσουνάμι, μεγάλες περίοδοι ξηρασίας σε περιοχές του πλανήτη, καύσωνες και πλημμύρες. Σκάνδαλα της διατροφικής αλυσίδας Η μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα, του πόσιμου νερού, των ποταμών των λιμνών και των θαλασσών. Η έξαρση παλαιών και νέων ασθενειών. Η εξαφάνιση και η απειλή εξαφάνισης διαφόρων ειδών της πανίδας και χλωρίδας του πλανήτη. Η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων, ως αποτέλεσμα της διατάραξης της ισορροπίας και της αρμονικής σχέσης μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης. (Γ. Μαγούλιος, 2006) Μετανάστευση Αιτίες της μετανάστευσης Με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας οι αγορές και οι οικονομικές περιφέρειες διασταυρώνονται. Οι εμπορικές συναλλαγές, οι επενδύσεις και οι παραγωγικές διαδικασίες των πολυεθνικών εταιρειών επεκτείνονται πέρα από εθνικά σύνορα και ο καταμερισμός της εργασίας ευνοεί τη διασπορά των εγκαταστάσεων μεγάλων επιχειρήσεων σε κέντρα εκτός κλασικών βιομηχανικών πόλεων. Η παγκοσμιοποίηση προωθεί την ελεύθερη αγορά και δημιουργεί νέες ευκαιρίες, αλλά ταυτόχρονα μεγαλώνει την διαφορά ανάμεσα στις 23

24 πλούσιες και φτωχές χώρες οι οποίες συρρικνώνονται οικονομικά. Η κινητικότητα των αγαθών αλλά και των ατόμων αυξάνεται, ωστόσο οι μεταφορές αυτές είναι γεωγραφικά άνισες, με άλλες περιοχές να ευνοούνται και άλλες να περιθωριοποιούνται. Ωστόσο με την παγκοσμιοποίηση και την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και επικοινωνιών τα σύνορα θα πρεπε να είναι πιο προσπελάσιμα ωστόσο ο έλεγχος των συνόρων έχει αυξηθεί. (Λ. Λεοντίδου, 2005) Πολλοί διαφορετικοί λόγοι ωθούν τους ανθρώπους να μεταναστεύσουν: οι βίαιες συγκρούσεις και οι πόλεμοι, οι φυσικές καταστροφές, η κοινωνική και πολιτική καταπίεση, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η επιθυμία για οικογενειακή επανένωση, η φτώχεια και η αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής για τους ίδιους και τις οικογένειες τους. Η διεθνής μετανάστευση είναι το αποτέλεσμα των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα σε φτωχές και πλούσιες χώρες. Πολιτικές και οικονομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται από τις δυτικές κοινωνίες, όπως επίσης και η αδράνεια τους, έχουν δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα. Η εκμετάλλευση, οι μη δίκαιες εμπορικές σχέσεις και η απουσία επενδύσεων, αποτελούν μερικές από τις γενεσιουργές αιτίες της μετανάστευσης. Επιπλέον, παράγοντες εντός των χωρών, όπως η άνιση κατανομή του εθνικού πλούτου, η διαφθορά στη δημόσια διοίκηση, η ύπαρξη διακρίσεων καθώς και η κατάχρηση της πολιτικής εξουσίας, συχνά καθιστούν τη μετανάστευση αναπόφευκτη. Από την άλλη πλευρά, τόσο η εμπειρία των κοινωνικών μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο, όσο και η ακαδημαϊκή έρευνα, καταδεικνύουν ότι η μετανάστευση σπάνια κινητοποιείται μόνο από την επιθυμία για οικονομική πρόοδο. Αντίθετα σε πολλούς ανθρώπους παρουσιάζεται ως η μοναδική διέξοδος απόδρασης από τη φτώχεια, τις ένοπλες συγκρούσεις ή και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. ( Συνέπειες της μετανάστευσης Α) Αγορά εργασίας Τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα έχουν θετικές και αρνητικές συνέπειες τόσο για τις χώρες υποδοχής όσο και για τις χώρες προέλευσης των μεταναστών. Για τις χώρες προέλευσης των μεταναστών οι θετικές συνέπειες συνίστανται στην εισροή εισοδημάτων από τα εμβάσματα των μεταναστών, στη μείωση της ανεργίας και γενικότερα στην εισαγόμενη ανάπτυξη. Παράλληλα η χώρα προέλευσης των μεταναστών έχει και κόστος που έχει σχέση με τη στέρηση εργατικού δυναμικού, την 24

25 ερήμωση της υπαίθρου με τις αντίστοιχες επιπτώσεις στη γεωργία και κτηνοτροφία. Στις χώρες υποδοχής των μεταναστών, τα οφέλη που προκύπτουν έχουν σχέση με τη συμβολή των μεταναστών στην ανάπτυξη, στην ενίσχυση του ασφαλιστικού συστήματος, στη συγκράτηση ή και μείωση του εργατικού κόστους και σε ορισμένες περιπτώσεις στη συγκράτηση του πληθωρισμού. Οι αρνητικές συνέπειες σχετίζονται με την εκροή εμβασμάτων, την απειλή θέσεων εργασίας των ντόπιων εργαζόμενων, ιδιαίτερα εάν υπάρχει ανεργία στη χώρα υποδοχής και με τα προβλήματα που προκαλούνται με την παράνομη μετανάστευση. (Γ. Μαγούλιος, 2006) Ένας μεγάλος αριθμός μεταναστών μπορεί να βρει μόνο άτυπη απασχόληση (εποχιακή εργασία, εργασία μερικής απασχόλησης) η οποία είναι φτωχά αμειβόμενη και τους καθιστά ευάλωτους στις διακρίσεις, στην εκμετάλλευση και την φτώχεια στη τρίτη ηλικία. Αυτό δεν ισχύει μόνο για όσους δεν έχουν κατάλληλη εκπαίδευση και δεξιότητες αλλά επίσης και για όσους διαθέτουν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ειδίκευσης, εξαιτίας τόσο της μη αναγνώρισης των εκπαιδευτικών τους προσόντων όσο και των διακρίσεων. Πολλοί αναγκάζονται να στραφούν στην ανεπίσημη αγορά εργασίας, όπου οι συνθήκες και η έκθεση στην εκμετάλλευση είναι ακόμα χειρότερες. Για τις γυναίκες, η κατάσταση είναι συχνά ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τόσο το φύλο τους και η θέση τους ως μετανάστριες, όσο όμως και ο διαχωρισμός των οικογενειακών υποχρεώσεων, συχνά τις καταδικάζει στους πιο χαμηλούς μισθούς. Β) Συνθήκες στέγασης Συχνά οι μετανάστες εξαρτώνται από χαμηλής ποιότητας κατοικίες που βρίσκουν μέσω από ιδιώτες ενοικιαστές. Επιπλέον, το γεγονός ότι αναγκάζονται να ζήσουν σε φτωχές περιοχές ενισχύει τον κοινωνικό αποκλεισμό τους και περιορίζει τις ευκαιρίες που έχουν να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Οι πρόσφυγες, επίσης, έρχονται αντιμέτωποι με ειδικότερα προβλήματα καθώς οι συνθήκες διαμονής στα κέντρα υποδοχής είναι ακατάλληλες σε πολλές χώρες. Παρόλα αυτά, το γεγονός ότι πρέπει κάποια στιγμή να φύγουν από αυτά, τους δημιουργεί ακόμη περισσότερα προβλήματα. Πολλοί μετανάστες, επίσης, ζουν σε χώρους άμεσα συνδεδεμένους με την εργασία τους. Συχνά αυτού του είδους οι συμφωνίες σχετίζονται με ανασφάλεια, υποβαθμισμένες συνθήκες διαμονής, υπερτιμολόγηση, έλλειψη ιδιωτικότητας και αυτονομίας που υποθάλπει τη δυνατότητα των μεταναστών να παραπονεθούν για τις συνθήκες είτε της εργασίας είτε της διαμονής τους. Τέτοιου είδους εμπόδια οδηγούν στο γεγονός να αντιμετωπίζουν οι μετανάστες δυσανάλογα υψηλό ρίσκο να μείνουν άστεγοι στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. και την ίδια στιγμή να μην έχουν δικαίωμα πρόσβασης στις 25