ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI

Transcript

1 ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI

2

3 DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI POPLU B KARIΩMI U MINISTERI DIVERSI 2003 i

4 ISBN: Arçidjoçesi ta Malta, Floriana, 2003 Produzzjoni tal-media Centre Publications Stampat fil-media Centre, Blata l-bajda

5 WERREJ PreΩentazzjoni v Kap I Il-Knisja f Malta llum: Óarsa b attenzjoni lejn is-sinjali taω-ωminijiet 1 Kap II Knisja li hi Sagrament u Skola ta Komunjoni 10 Kap III Dixxipli ta Kristu impenjati fil-qadi ta l-a wa kollha 26 Kap IV Knisja-O t li takkumpanja l-bnedmin kollha fit-toroq tal-óajja 36 Kap V KonkluΩjoni 45 iii

6

7 PREÛENTAZZJONI Iç-çelebrazzjoni tas-sinodu tal-knisja li hi f Malta hija rajja storika li tolqot lilna l-insara Maltin mill-qieg. Din l-esperjenza hija, fuq kollox, mument qawwi ta grazzja. Imdawlin mill-ispirtu l-qaddis, je tie nixbhu aktar lil Ìesù, a na u nterrqu lejn dar il-missier. Imsa in mill-istess Spirtu Qaddis, in arsu lura b radd il- ajr u b indiema, ng ixu l-preωent b impenn, u nissugraw no olmu b futur a jar. F dan id-dokument sinodali qeg din nipproponu li l-knisja f Malta tkompli tikber fil-g arfien tag ha li hi komunjoni ta mg ammdin b ministeri u b kariωmi differenti. Nixtiequ li din il-viωjoni g all-knisja lokali tag na twassal g al deçiωjonijiet pastorali konkreti li ji u implementati fis-snin li ejjin. Huwa me tie li nkunu aktar mag qudin bejnietna. Biex nil qu l-g an ta dan id-dokument, tispirana t-talba ta Ìesù g ad-dixxipli tieg u, awl il-lejl qabel ma bata u miet g alina: Nitolbok li jkunu lkoll a a wa da. Kif inti fija, Missier, u jiena fik, a jkunu huma wkoll a a wa da fina, biex hekk id-dinja temmen li inti bg attni (Ìw 17,21). A na, il-poplu ta Alla ewwa Malta, naffermaw il-fidi tag na (i) fil-preωenza ajja u dinamika ta l-ispirtu l-qaddis fl-istorja tag na llum daqs kemm kienet ilbiera ; (ii) fir-rilevanza kbira li l-a bar it-tajba tal-mulej Ìesù g andha g alina u g an-nies kollha ta Ωmienna; (iii) flim abba kbira li biha l-missier i ares lejna lkoll. Din l-im abba li a na nirçievu ming and il-mulej tibdel il- ajja tag na u tg abbina birresponsabbiltà li nwassluha lill-o rajn. Ìesù qalilna çar u tond: Dan hu l-kmandament tieg i: li t obbu lil xulxin kif abbejtkom jien... Dan hu li qieg ed nikkmandakom: li t obbu lil xulxin (Ìw 15,12.17). v

8 Din l-im abba reçiproka hija l-muftie li jift ilna l-bieb g al Knisja li tkun komunjoni ta a wa b ministeri u kariωmi differenti. G al afna sekli arisna u nibqg u n arsu lejn il-knisja b ala omm u g alliema. Filwaqt li dan jibqa validu u minnu, is-sitwazzjoni ta pajjiωna llum qed twassalna biex nipproponu viωjoni kumplimentari ta Knisja Knisja li hi o t u qaddejja. ViΩjoni m hijiex definizzjoni, iωda dehra, olma, idejal li jifta orizzonti odda. ViΩjoni dida titlob bidla fil-mentalità, u din ma ssirx ming ajr katekeωi, inkella jkollna nbid did f dami ani qodma (Lq 5,37)! Bi spirtu sinçier ta umiltà u b im abba ta raq g all-knisja, nitolbu u nixtiequ li l-knisja li hi f Malta ji ifieri a na lkoll tkun aktar qaddisa, aktar profetika, u aktar il-mel u d-dawl tas-soçjetà, u ta mira g aliha. Nitolbu u nixtiequ li b ala Knisja ng ixu aktar l-ispiritwalità ta komunjoni, kif ukoll li nifhmu u ng ixu a jar ir-realtà tal-kariωmi u l-ministeri li jag nu l-knisja. Nemmnu li l-knisja g andha tkun kollha ispirata mit-tag lim soçjali tag ha stess biex tkun dejjem aktar g as-servizz tal-bniedem. Barra minn hekk, b ala Knisja nimpenjaw ru na li n addmu tajjeb it-talenti u r-riωorsi li bihom a na lkoll imωejnin, u li nseddqu d-djalogu veru fostna u mas-setturi kollha tas-soçjetà Maltija. Nixtiequ u nitolbu li a na, l-insara Maltin, inkunu g ajn ta tama g assocjetà tag na billi nkomplu ng ixu u ng allmu l-a bar it-tajba. Permezz tal- rajja tas-sinodu Djoçesan nixtiequ nit e u u n eddu l-fehma tag na li nkomplu mexjin flimkien fit-triq li di à qbadna. Nixtiequ u nitolbu li nkomplu nilqg u s-sej a tal-mulej li ninbidlu g al dak li jixtieq jara fina b ala l-knisja tieg u li hi f Malta, u li nkunu dejjem mi burin flimkien fl-g aqda tal-missier, l-iben u l-ispirtu s-santu. vi

9 KAP I IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET

10 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET Imdawlin mill-ispirtu, naraw Alla x irid mill-knisja f Malta 1 A na l-kattoliçi Maltin nag rfu li ç-çelebrazzjoni tas-sinodu Djoçesan hija çelebrazzjoni storika li tolqotna mill-qieg. Din l-esperjenza tag na lkoll, membri tal-knisja, hija mument qawwi ta grazzja. Fid-dawl li jag tina l-ispirtu Qaddis nixtiequ u nitolbu li flimkien nippruvaw nag rfu l-viωjoni li lejha mexjin g al li ej. In ossu li biex nag mlu dan g andna l-ewwel nirriflettu kemm dwar l-esperjenza ta l-img oddi kif ukoll dwar is-sinjali ta Ωminijietna. Knisja mag una mal- ajja ta ensna 2 Meta n arsu lejn il-passat nag rfu li l-istorja tag na b ala Maltin u b ala Kattoliçi kienu mag una flimkien: li tkun Malti kien ifisser li tkun Kattoliku. Dan il-fenomenu g en lill-knisja jkollha sehem mill-aktar importanti flistorja ta ensna. Dan il-post ewlieni, bir-responsabbiltà u s-setg a li dan ab mieg u, intuωa afna u afna drabi biex il-poplu Malti jing ata servizz u g ajnuna. Il-Knisja eneralment kienet id-dawl u r-rifu ju tal-poplu Malti; u afna drabi kienet l-uniku ajt ta kenn g all-poplu tag na, l-aktar tal-fqar u tal-batuti. L-istorja turina li l-qalb ta l-istituzzjonijiet tal-knisja u talministri tag ha abbtet f sintonija ma ta bit il-qalb tal-maltin fil- rajjiet kollha, sbie u koroh, li g addejna minnhom b ala poplu. B wiççna minn quddiem nag rfu dan is-servizz u din l-im abba li minnha gawdejna lkoll u ta dan nirringrazzjaw lil Alla. Ma fra g ad-dg ufija tal-membri tal-knisja 3 Nammettu wkoll li kien hemm drabi fejn a na l-membri tal-knisja kemm poplu kif ukoll mexxejja ma qrajniex tajjeb biωωejjed is-sinjali taω-ωminijiet, u ma g exniex kif missna l-missjoni tag na li ninkarnaw l-a bar it-tajba 2

11 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET fil- ajja tag na u fis-soçjetà tag na. Kien hemm drabi meta, min abba li l- kuxjenza soçjali fuq xi aspetti kienet g adha ma Ωviluppatx biωωejjed u min abba d-dg ufija, g emil ta membri tal-knisja ma kienx ta servizz g allbniedem. Il-Knisja, li hi qaddisa imma li g andha fi danha l-midinbin, tag raf li tul iω-ωminijiet ieli naqset minn dmirijietha u g alhekk titlob ma fra. Filfatt, il-papa Ìwanni Pawlu isejja lill-membri tal-knisja biex jissaffew blindiema tag hom mill-iωbalji u l-infedeltajiet, min-nuqqas ta koerenza u min-nuqqas ta g emil f waqtu. L-g arfien ta l-iωbalji ta l-img oddi hu g emil ta lealtà u ta kura li jg inna nsa u l-fidi tag na... 1 Il-Knisja ter a tikkonferma s-sog ba tag ha ta kemm we g u nies min abba l- polemiçi politiko-reli juωi tal-passat. Tad-drabi meta min abba d-difetti u d-dg ufija tag na ma konniex fidili g all-kelma ta Alla u we ajna lil xi add, nitolbu lill-mulej u lil utna ja frulna. Min-na a tag ha, il-knisja tkompli tkun profetika billi ta fer l-offiωi li rçeviet matul iω-ωminijiet. Knisja li tg ix f soçjetà fi transizzjoni 4 Fid-dawl tas-sabi u ta l-ikrah fil-passat tag na, in arsu lejn is-soçjetà Maltija llum u s-sehem tag na fiha. A na naraw soçjetà li g addejja minn Ωminijiet u bidliet interessanti. Is-soçjetà tag na hi wa da fi transizzjoni. Qieg da fuq l-g atba bejn l-antik u l- did u qed tiltaqa ma g add ta kontradizzjonijiet. Is-soçjetà tag na hija karatterizzata minn pluraliωmu fuq il-livell ta strutturi u valuri. Il-Knisja m g adhiex l-unika istituzzjoni li tirrappreωenta l-aspirazzjonjiet u x-xewqat tal-maltin. Illum li tkun Malti ma jfissirx li awtomatikament tkun Kattoliku. Issib g add ta Maltin li jew allew kull twemmin jew addnu twemmin ie or nisrani jew xi wie ed 1 Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Tertio Millennio Adveniente (10 ta Novembru 1994), 33. Ara wkoll Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Novo Millennio Ineunte (6 ta Jannar 2001), 6, fejn il-papa jirreferi g al- Litur ija ta ma fra tat-12 ta Marzu 2000, fis-sena tal-ìublew, u jg id hekk: Din it- tisfija tal-memorja sa et il-passi tag na g all-mixja tag na lejn il- ejjieni u g amlitna aktar umli u attenti a na u nilqg u l- Evan elju. 3

12 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET mhux nisrani. Qed jikber l-g add ta Maltin li waqt li jistqarru u j ossu li huma Kattoliçi, i ossu wkoll li jistg u jag Ωlu dak li jωommu u dak li jwarrbu mit-tag lim Kattoliku, u fl-istess in isostnu li jibqg u jissej u Kattoliçi. Waqt li l-valuri li tradizzjonalment sawru u g aqqdu s-soçjetà tag na jidhru li g adhom jeωistu, qed tid ol im iba o ra l-aktar fejn tid ol ilmoralità sesswali u r-relazzjonijiet bejnietna. Issa, l-edoniωmu u l- konsumiωmu jinsabu fostna, iωda l- eneroωità g adha qawwija u komuni. Hemm g arfien afna akbar tal-bωonnijiet partikolari fiωiçi jew ta xort o ra li g andhom afna membri tas-soçjetà. Hija soçjetà li tixtieq tkun inkluωiva. Hemm g arfien akbar minn qabel tal- tie a li n arsu l- ambjent u d-drittijiet tal- enerazzjonijiet futuri. Il-Poplu ta Alla f pajjiωna jg ix u jaqsam l-aspirazzjonjiet u l-qtig ta qalb, il-mumenti sbie u koroh, il-waqtiet poωittivi u negattivi, il-fer u n-niket tal-poplu Malti. 2 Nemmnu fl-im abba tal-mulej imwassla lilna permezz tal-knisja 5 Il-Poplu ta Alla f pajjiωna jafferma l-fidi tieg u (i) fil-preωenza ajja u dinamika ta l-ispirtu Qaddis fl-istorja tag na llum daqs kemm kienet ilbiera ; (ii) fir-rilevanza kbira li l-a bar it-tajba tal-mulej Ìesù g andha g an-nies ta Ωmienna; (iii) fl-im abba kbira li biha l-missier i ares lejna lkoll. A na nemmnu li din il-preωenza, rilevanza u m abba jitwasslu lilna u linnies ta Ωmienna b mod privile jat minn komunità li hi l-knisja, istituzzjoni divina u umana fl-istess in. A na ma n arsux lejn il-bidliet li minnhom g addejja s-soçjetà Maltija bil-biωa u bit-treg id. Ma narawx f dan it-tibdil theddida. Pjuttost naraw sfida u opportunità dida. G alhekk a na nirreωistu t-tentazzjoni li lill-knisja nirriduçuha f fortizza fejn nistkennu mill-assalt tal-óaωin, u nemmnu li l-knisja f pajjiωna g andha kontribut poωittiv u importanti afna x tag ti fit-tiswir tal- ejjieni tas-soçjetà f pajjiωna. 2 Ara Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Pastorali Gaudium et Spes (7 ta Diçembru 1965), 1. 4

13 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET Imsej in biex naqdfu l barra fil-fond 6 A na rridu nkunu Knisja li ssegwi l-kliem ta Ìesù meta urnata wa da, wara li kellem il-folol mid-dg ajsa ta Xmun, stieden lill-appostlu biex jaqdef il barra g al qabda: Duc in altum... Aqdef il barra fil-fond (Lq 5,4) 3... Din hija stedina biex ninqalg u minn max-xatt tas-sigurtà falza biex niskopru l- preωent u n arsu lejn il-futur inçert jekk mibni fuq il-fra ilità tag na, iωda sabi jekk mitfug f idejn il-missier. G alhekk l-esperjenza tas-sinodu g andha tkompli tkun g alina rajja qawwija ta grazzja biex nid lu fil-fond tat-tifsira tal-knisja u tas-sinjali taω-ωminijiet alli naslu fejn iridna l-missier. Tixbihat li jg inuna nifhmu x inhi l-knisja 7 Din il-qadfa fil-fond tg inna niskopru aspetti tal-knisja li jg inuna afna aktar minn o rajn biex ninkarnaw l-a bar it-tajba fil-qalb tas-soçjetà tag na issa u llum. Biex nifhmu x inhi l-knisja, it-teolo ija tul is-sekli wωat g add mielu ta tixbihat. L-ebda wa da minnhom, wa edha, ma teωawrixxi dak li hi l-knisja. Kull tixbiha tg id xi a a utli imma t alli xi aspetti barra. Flimkien, dawn it-tixbihat jg inuna nifhmu aktar x inhi l-knisja li tag ha a na lkoll membri. Fost dawn ix-xbihat insibu bosta me udin mill- ajja tal-kampanja jew mill-biedja jew mill-kostruzzjoni ta bini jew mill-familja u miω-ωwie : 4 g alqa, art tajba g all-biedja, bini ta Alla, maqjel, dielja, tempju mqaddes, familja, Ìerusalemm tas-sema. 5 G al afna sekli konna n arsu lejn il-knisja prinçipalment b ala omm u g alliema. Filwaqt li dan jibqa validu u minnu, fis-sitwazzjoni ta pajjiωna llum karatterizzata kif inhi, 3 Ara Novo Millennio Ineunte, 1. 4 Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni dommatika Lumen Gentium, (21 ta Novembru 1964), 6. 5 Ara Lumen Gentium, 6; Pietru Pawl Zerafa, Il-Knisja fit-testment il-qadim, Knisja /52 (2000) 5-14; ÌuΩepp Calleja, Il-Knisja ta Kristu kif tidher fil-van eli u fil-ktieb ta l-atti ta l-appostli, Knisja /52 (2000)

14 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET fost l-o rajn mill-pluraliωmu, ikun tajjeb li n arsu lejn il-knisja wkoll b ala o t u qaddejja. Il-Knisja b ala o t 8 Il-Knisja m hijiex biss dik li twelled l-img ammdin u tag milhom xebh ma Kristu. M hijiex biss dik li g andha l-missjoni li tg allem u ddawwal ilkuxjenzi skond it-tag lim ta dak li qal: Jiena hu t-triq, il-verità u l-óajja (Ìw 14,6). Fil-membri tag ha, il-knisja hija komunjoni ta a wa u dan bil-qawwa ta l-ispirtu Qaddis li jag milna wlied Alla u a wa ta Kristu. B komunjoni nifhmu dik ir-rabta ta m abba li tg aqqadna flimkien g ax imnisslin mill- did fi Spirtu wie ed u mag mudija wa da (ara 1 Kor 12,13; Ef 4,5), u g ax nie du sehem minn obωa wa da u kalçi wie ed (ara 1 Kor 10,17). Nixtiequ nixbhu aktar lill-insara tal-bidu li kienu jωommu s i fit-tag lim ta l-appostli u fil-g aqda ta bejniethom, fil-qsim tal- obω u fit-talb (Atti 2,42). Ir-relazzjonijiet ta bejnietna, il-membri tal-knisja, je tie li jkunu dejjem aktar relazzjonijiet ta a wa. Fir-rabta tag ha mal-bnedmin l-o ra, il-knisja nistg u n arsu lejha wkoll b ala o t. Il-Knisja hija o t g ax takkumpanja lill-bnedmin tul il-mixja ta ajjithom fuq din l-art. 6 A na msej in biex lil utna l-bnedmin nakkumpanjawhom b ala a wa. Il-Knisja b ala o t tg in fit-twettiq talkomunjoni tal-bnedmin ma Alla u bejniethom.... u qaddejja 9 Il-Knisja hi qaddejja kemm ta Alla kif ukoll tal-bnedmin kollha li lilhom trid twasslilhom b missjoni divina s-salvazzjoni li l-missier irid jag tihom 6 Ara Talba Ewkaristika V. 6

15 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET permezz tal- idma tag ha, fi Kristu, bil-qawwa u ta t it-tmexxija ta l- Ispirtu s-santu. Is-sens bibliku ta qaddej tal-mulej huwa li wie ed jing ata b mod s i g all-missjoni afdata f idejh mill-mulej stess. Il-Knisja li hi qaddejja tfittex li timita aktar bis-s i lill-g arus tag ha Ìesù li ma iex biex ikun moqdi, imma biex jaqdi u biex jag ti ajtu b fidwa g allkotra (Mt 20,28). Ìesù huwa dak li fl-a ar Çena qam minn fuq il-mejda, ne a l- mantar minn fuqu, a fardal u rabtu ma qaddu. Imbag ad ferrag l-ilma fil-lenbija, u beda ja sel saqajn id-dixxipli u jixxuttahomlhom bil-fardal li kellu ma qaddu (Ìw 13,4-5). Din l-azzjoni profetika ta l-img allem hi ta xhieda qawwija g alina lkoll. Tg allimna li a na, il-membri tal-knisja, imsej in biex inkunu qaddejja ta utna l-bnedmin kollha, ming ajr distinzjoni. Knisja li hi qaddejja ma tibωax tidher u fil-fatt tkun dik li taqdi, speçjalment lil dawk li huma l-aktar batuti, imbeg din jew diskriminati minn addie or. Marija turina kif inkunu a wa u qaddejja tal-mulej u tal-bnedmin kollha 10 Knisja li tis aq fuq l-identità tag ha ta qaddejja tag raf ukoll li hi msej a biex tixbah lil Marija, Omm il-knisja. Marija tag raf li hi l-qaddejja tal- Mulej (Lq 1,38) u tistqarr li Alla xe et g ajnejh fuq iç-çokon tal-qaddejja tieg u (ara Lq 1,48). Marija, bniedma b alna, toffrilna eωempju qawwi: b ala l-qaddejja tal-mulej, turina t-triq kif insiru nsara ta fidi u Knisja matura. L-istil ta Marija jrid ikun, u jin ass u jidher, fl-istil ta kif na sbu, kif naslu biex nag mlu l-g aωliet tag na u kif immexxu l- idmiet kollha tag na. 7 Permezz tax-xhieda li tag tina Marija, a na l-insara Maltin imsej in biex niskopru mill- did u nimpenjaw ru na li flimkien mag ha nkunu 7 Ara Segretarjat g all-katekeωi, Il-Knisja min hi?, Malta 1999,

16 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET qaddejja ma Kristu l-mulej ta l-a wa kollha tag na. Aktar ma nimitaw lil Marija u lil Binha aktar in ossu l- tie a li npo u lilna nfusna qrib talbnedmin utna. Marija, l-ewwel dixxiplu ta Ìesù, akkumpanjatu sa l-a ar. Akkumpanjat lit-tnax fil-bidu tal-missjoni tal-knisja, u takkumpanja lilna lkoll g ax hija o tna g ax bniedma u ommna g ax omm Kristu. PreΩenza ta servizz u ta akkumpanjament 11 Il-Knisja li hi o t u qaddejja turi li l-preωenza tag ha fis-soçjetà tag na mhix wa da ta dominanza iωda wa da ta servizz lejn il-bnedmin kollha. IlpreΩenza ta o t, g ax hija wkoll preωenza ta qaddejja, hi siekta u umli b alma kienet dik ta Ìesù f NaΩaret. Turi ru ha fil- ajja ta kuljum ta niesna bil-fer u n-niket li ib mag ha; drabi o ra f attitudni ta qadi u ta g otja s i a g al kull min hu fil-bωonn, imma speçjalment g al dawk meqjusin b ala l-inqas; dejjem bil-g atx g all- ustizzja li g aliha lesta tag ti kollox; li l-istil tag ha jkun wie ed li jimpurtaha u tag ti kaω; twassal f kull Ωmien il-bxara t-tajba li s-saltna ta Alla tinsab fostna; b g ajnejha u qalbha dejjem miftu in g as-sinjali ta din is-saltna fostna, f kelma wa da li tkun mira u mel (ara Mt 5,13-14) fis-soçjetà tag na, u g alhekk dejjem profetika. Flimkien naqraw is-sinjali taω-ωminijiet fid-dawl ta l-evan elju 12 G alhekk, filwaqt li naqraw is-sinjali taω-ωminijiet b saqajna fl-art, niffokaw fuq viωjoni ta Knisja b ala o t u qaddejja. Matul is-sinodu Djoçesan, il- Knisja, li hi a na lkoll flimkien isqfijiet, saçerdoti, reli juωi u lajçi g andha olma... Hija olma li ma tintemmx ma l-g abex, imma li tkompli... g ax tissarraf fi pro etti konkreti li jkunu ta id mhux biss g allimg ammdin Maltin, imma g all-bnedmin kollha ta rieda tajba li flimkien isawru s-soçjetà tag na. 8

17 IL-KNISJA F MALTA LLUM: ÓARSA B ATTENZJONI LEJN IS-SINJALI TAΩ-ΩMINIJIET Il-Knisja li hi f Malta m hijiex sajma minn afna minn dawn il-proposti. Óafna di à jsiru, imma xi w ud minnhom jistg u jsiru bil-wisq a jar. Flimkien je tie li naqraw is-sinjali taω-ωminijiet, u nag mlu l-g aωliet me tie a fid-dawl ta l-evan elju... g aωliet li dejjem jitolbu konverωjoni mill-qieg mhux biss fil-persuni imma wkoll fi strutturi u fi gruppi. Din il-konverωjoni trid tibqa sejra l- in kollu g ax il-knisja dejjem ti edded. Dan hu parti essenzjali mid-dixxerniment komunitarju li hu l-qalba talproçess tas-sinodu Djoçesan. Dokument li g andu Pedament Trinitarju u Binja Kristoçentrika u Antropolo ika 13 Nixtiequ naqsmu din il-viωjoni g all-knisja li hi f Malta mal-komunità nisranija kollha, kif ukoll mal-bnedmin kollha ta rieda tajba li jg ammru fi gωiritna. Is-soçjetà Maltija tixtieq li a na nkunu pro-attivi fil-proposti tag na. Se nippruvaw infissru din il-viωjoni billi nipproponu dawn it-tliet aspetti prinçipali: (a) Knisja li hi sagrament u skola ta komunjoni (Pedament Trinitarju): dan ikun Kap II. (b) Knisja ta dixxipli ta Kristu li jixtiequ jg ixu b impenn akbar ilqadi ta uthom kollha (Binja Kristoçentrika): Kap III. (ç) Knisja li b ala o t permezz tal-membri tag ha takkumpanja lill-bnedmin kollha fit-toroq tal- ajja (Binja Antropolo ika): Kap IV. 9

18 KAP II KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI

19 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Il-Knisja: Sagrament ta komunjoni ma Alla u bejn il-bnedmin 14 In arsu lejn il-knisja b ala misteru, sagrament, g odda li fiha Alla ja dem tabil aqq g alkemm ma jidhirx. 8 Mela, il-knisja hija misteru, ji ifieri realtà li turi u tag mel preωenti realtà divina mo bija. Il-Knisja hija sagrament ta salvazzjoni g all-bnedmin kollha. 9 Barra minn hekk, il-knisja hija fi Kristu, b al sagrament jew sinjal u strument ta l-g aqda intima ma Alla u ta l-unità tal- ens tal-bnedmin kollha. 10 Il-Knisja, mela, hija sinjal li juri l-komunjoni u strument li jag mel li sse il-komunjoni tal-bniedem ma Alla u tal-bnedmin kollha bejniethom. Il-KatekiΩmu tal-knisja 11 jg allimna li b ala sagrament, il-knisja hi strument ta Kristu. F idejh hi strument ta fidwa g all-bnedmin kollha 12, is-sagrament universali ta salvazzjoni 13 li bih Kristu juri u jag mel li sse l-im abba ta Alla g all-bnedmin. 14 Hi l-pro ett li jidher ta l-im abba ta Alla g all- ens kollu tal-bnedmin, 15 li jrid li l- ens tal-bnedmin, kollu kemm hu, ikun il-poplu wie ed ta Alla, mi bur fil-ìisem wie ed ta Kristu, mibni f tempju wie ed ta l-ispirtu s-santu. 16 Dan hu l-ewwel g an tal-knisja ta Kristu li tkun sagrament ta l-g aqda intima tal-bnedmin ma Alla: G aliex l-g aqda tal-bnedmin bejniethom g andha l-g eruq tag ha 8 Ara Kardinal Carlo M. Martini, Parole sulla Chiesa, Milano 1986, Gaudium et Spes, Lumen Gentium, KatekiΩmu tal-knisja Kattolika (1992), par Lumen Gentium, Ibid., Gaudium et Spes, Pawlu VI, Diskors lill-kulle tal-kardinali fl-10 anniversarju tal-pontifikat (22 ta Ìunju 1973): Insegnamenti di Paolo VI (1973), Vol. XI, Città del Vaticano, 1974, Konçilju Vatikan II, Digriet Ad Gentes (7 ta Diçembru 1965), 7. Ara Lumen Gentium,

20 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI fl-g aqda ma Alla, il-knisja hi wkoll sagrament ta l-g aqda tal- ens kollu tal-bnedmin. 17 Huwa g alhekk li l-knisja hi sagrament u skola ta komunjoni. Din hi r-ra uni li kull ma jsir mill-knisja attivitajiet, organizzazzjonijiet, g aqdiet u movimenti, katekeωi, litur ija, djakonija g andu jwassal biex il-knisja ssir is-sagrament ta l-g aqda tat-trinità Qaddisa u tal-bnedmin. 18 Óa jkunu huma wkoll a a wa da fina (Ìw 17,21) 15 L-g aqda ta bejnietna hi, kif qalilna Ìesù, l-aqwa xhieda li nistg u nag tu li a na dixxipli tieg u: Nitolbok li jkunu lkoll a a wa da. Kif inti fija, Missier, u jiena fik, a jkunu huma wkoll a a wa da fina, biex hekk id-dinja temmen li inti bg attni (Ìw 17,21). Permezz tal-mag mudija, il-komunità ta l-img ammdin issir fiha nfisha l-komunità ta dawk kollha li huma mmarkati bis-sinjal tat-trinità Qaddisa. Flimkien, din il-komunità ssir xhieda tal-komunjoni li hemm fit-trinità Qaddisa... Il- ajja tal-komunità nisranija, tal-knisja, g alhekk trid tkun immarkata b mod qawwi mill-preωenza tat- Trinità Qaddisa fi danha, biex issir Ikona tat-trinità Qaddisa. 19 Nixbhu lill-missier, u lill-iben u lill-ispirtu s-santu 16 Dan nistg u nifhmuh a jar billi n ibu quddiem il-mo fqajjar u limitat tag na lit-tliet Persuni tat-trinità. Il-Knisja hija tabil aqq Ikona tat-trinità fix-xhieda u l-g ajxien ta kull Persuna tat-trinità Qaddisa fiha. 17 KatekiΩmu tal-knisja Kattolika, par Il-Knisja min hi?, Pawl Cremona, Il-Knisja, Ikona tat-trinità Qaddisa, Malta 2000,

21 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Fil-Missier u l-grazzja tieg u, il-knisja ssir sagrament: Roddu ajr lill-missier li g amilkom denji li tissie bu fil-wirt tal-qaddisin fis-saltna taddawl... (Kol 1,12). Il-komunità ta l-insara kollha ssir preωenza ta grazzja fi dan l-umanità kollha: issir sagrament tal-grazzja tieg u fid-dinja. Meta ssir tixbah lill-iben mag mul bniedem, il-komunità tal-fidili ssir hi stess Sinjal u Triq g al dawk li jixtiequ jsiru jafu lil Alla, u qeg din ifittxu li jog buh...meta ter a tiddisponi ru ha biex tixtieq u tilqa mill- did il-mi ja ta l-ispirtu s-santu fostha, hija ssir strument tal-fidwa g all-o rajn. Il-Knisja ssir ti did ta dak li ara f Pentekoste: tibda titkellem b mod did, li anki jekk mhux dejjem jiftiehem, iωda jferra il-qalb, u tibda ssir iktar xbieha tat- Trinità Qaddisa g aliex tibda tg ix mhux f g eluq fiha nfisha, iωda g allo rajn, biex twassal il-bxara t-tajba. 20 Dar u skola tal-komunjoni 17 Biex tabil aqq ng ixu din il-komunjoni, l-individwi u l-gruppi differenti (istituti ta ajja konsagrata u g aqdiet u movimenti, eçç.) g andhom jag rfu aktar çar u jag tu xhieda aktar ajja tal-kariωmi tag hom b mod li l-membri l-o ra tal-knisja jkunu jistg u jilqg uhom u japprezzawhom b ala rikkezza fi dan il-komunità u jifhmu wkoll li kull kariωma partikulari ng atat g as-servizz talkomunità ekkleωjali. 21 Hekk nag rfu li biex tabil aqq ng ixu din il-komunjoni, a na rridu nsa u dejjem is-sens ta l-identità tal-gruppi differenti li hemm fostna. Hekk nag rfu li fil-knisja li g andha tg ix is-sej a tag ha li tkun iddar u l-iskola tal-komunjoni 22 hemm post g al kul add u li a na lkoll nikkumplimentaw lil xulxin, u hekk tissa a u mhux tiddg ajjef l-g aqda. G alhekk, b ala Knisja g andna nkomplu niskopru l-g ana talministeri u tal-ministerjalità. Hekk, il-knisja tissa a fil-komunjoni u din 20 Ibid. 21 Ara Lumen Gentium, Novo Millennio Ineunte,

22 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI issir l-istil tal- ajja u l- idma tag ha meta fl-atte jament tal-membri tag ha tkun aktar estroverta u g alhekk t ares il barra minnha nfisha. Tkompli tissa a fil-komunjoni ta rwoli, kariωmi u ministeri differenti li jikkollaboraw flimkien. Dan iwassal u jg in biex b ala Knisja flimkien niskopru g add ta ministeri fil-komunità. Dawn l-insara utna jing ataw minn min g andu r-rwol li jmexxi ministeri rikonoxxuti skond dak il-qasam li fih huma msej in biex jag tu l-g ajnuna (p.eω. katekeωi, letturi, ministeru tat-tqarbin, djakonija ma l-anzjani u l-morda, akkoljenza, ministeru fost il-familji, fil-qasam tal- ustizzja soçjali, eçç.). Dan naslu g alih billi nag mlu spazju u nag mlu tag na l- ministeri u l-kariωmi ta l-o rajn. G andna nag rfu l-importanza u l- utilità ta l-istrutturi di à eωistenti (b al-laqg at tad-delegati ta l- Arçisqof, il-kunsill tas-superjuri Ma uri Reli juωi, il-forum tal- G aqdiet u l-movimenti Kattoliçi ) u, jekk hemm bωonn, jiωdiedu o rajn mag hom. Tajjeb li jitnieda proçess ta edukazzjoni tal-komunità nisranija dwar il-ministeri fi dan il-knisja. Spiritwalità tal-komunjoni fil-prattika 18 Fil-Knisja hemm afna riωorsi li jistg u ji u uωati ferm a jar. Óafna individwi jew gruppi ti ihom it-tentazzjoni li jippreferu ja dmu g al rashom. L- ispiritwalità tal-komunjoni ma tistax tibqa biss idejal sabi li nitkellmu dwaru u nitolbu li n addnu, jekk imbag ad ma nfittxux li npo uh filprattika bis-serjetà. G alhekk irridu verament nimxu flimkien. Fi Knisja li hi komunjoni ta kariωmi u ta ministeri diversi kul add hu msejja biex ja dem flimkien biex i ib il quddiem is-saltna ta Kristu Ìwanni Pawlu II, Omelija fuq il-fosos, Floriana, Malta (9 ta Mejju 2001) 6. 14

23 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Nemmnu bil-qawwa li matul il-proçess kollu ta dan is-sinodu u fis-snin ta wara, hu me tie li jittie du passi konkreti li jwasslu biex: (i) l-arçisqof, kleru u reli juωi jkunu tassew qrib xulxin u aktar qrib il-poplu; (ii) ir-relazzjoni bejn is-saçerdoti u l-lajçi tirrifletti l-missjoni, ir-rwol u d-dinjità ta l-istat rispettiv tag hom; (iii) is-saçerdoti djoçesani u r-reli juωi ja dmu flimkien l-aktar fejn ikun hemm knejjes tar-reli juωi f parroççi mmexxija minn saçerdoti djoçesani; (iv) ti i stabbilita x g andha tkun ir-rabta bejn il-parroçça u Ω-Ωoni fi dan l-istess parroçça; (v) parroççi viçin xulxin jaqsmu r-riωorsi bejniethom u bi ftehim çertu idmiet isiru f parroçça wa da b servizz g all-o rajn kollha; (vi) ir-reli juωi nisa b ala persuni u s-sehem tag hom fil- Knisja jkunu verament apprezzati u m addma g all-qadi tas-saltna fid-dawl tas-sinjali taω-ωminijiet; (vii) il-persuni b diωabilità j ossuhom parti integrali mill- Knisja. L-ispiritwalità tal-komunjoni trid tintwera wkoll billi parroççi u entitajiet tal-knisja jag tu g ajnuna finanzjarja lil dawk is-sezzjonijiet tal-knisja li g andhom problemi kbar ta finanzi, b alma huma Ûoni Awtonomi odda, anke jekk dan ifisser sagrifiççju min-na a tag hom. G andha ti i studjata struttura organizzattiva ta distretti u unitajiet pastorali b ala wa da mill-possibbiltajiet biex jitwettqu dawn il-proposti. Il-missjoni u r-rwol ta l-isqof 19 L-Isqof huwa l-animatur prinçipali ta din l-ispiritwalità ta komunjoni. Lisqof, mibg ut minn Missier il-familja biex imexxi l-familja tieg u, g andu 15

24 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI jωomm quddiem g ajnejh l-eωempju tar-rag aj it-tajjeb li ie mhux biex ikun moqdi imma biex jaqdi (ara Mt 20,28; Mk 10,45) u jag ti ajtu g anng a tieg u (ara Ìw 10,11)... G alhekk il-membri tal-poplu ta Alla g andhom iωommu ru hom mag qudin ma l-isqof b all-knisja ma Ìesù Kristu u b al Ìesù Kristu mal-missier. 24 G andu jkun hemm edukazzjoni kontinwa tal-komunità nisranija biex il-missjoni u r-rwol ta l-isqof ting araf dejjem iωjed, u biex kemm jista jkun l-isqof jin eles minn preokkupazzjonijiet ta natura amministrattiva li jfixkluh fit-twettiq tal-missjoni proprja tieg u. Strutturi ta komunjoni fuq kull livell 20 Meta nitkellmu dwar il-komunjoni m g andniex nibqg u biss fuq livell astratt. Il-komunjoni g andha tissarraf f azzjonijiet, strutturi u policies konkreti anzi stil ta ajja sinodali kemm fuq livell ta djoçesi, kemm fuq livell ta parroççi, kif ukoll fuq livelli o ra (moviment, g aqda, grupp, post tax-xog ol, u sa ansitra ol-familja). Il-komunjoni ma tfissirx biss li jkunu kostitwiti l-istrutturi ta konsultazzjoni (p.eω. il-kunsill Presbiterali, Kunsilli Pastorali djoçesan u parrokkjali) iωda li dawn ikunu stmati bisserjetà billi jag mlu differenza. TeΩisti diωilluωjoni riωultat tad-diversi drabi meta dawn l-istrutturi ntuωaw biss g all-formalità u mhux g as-sustanza. Nag rfu l-bωonn li din il-komunjoni naslu g aliha fuq livell djoçesan, fejn hemmhekk in ossuna b ala l-knisja f Malta. Din g andha turi ru ha fiç-çelebrazzjonijiet djoçesani bis-sehem li lkoll g andna nag tu kemm f idma kif ukoll fi preωenza. Il-Kunsill Presbiterali u l-kunsilli Pastorali (djoçesan u parrokkjali) g andu jkollhom infrastruttura tajba u jkollhom is-sa a 24 Lumen Gentium,

25 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI biex iwettqu bis-serjetà s-servizz mitlub minnhom. Huwa importanti li nifhmu l-g an ta dawn l-istrutturi. Issir esperimentazzjoni bil-g an li dawn l-istrutturi jsiru kemm jista jkun rappreωentattivi u jin assu b ala tali mill-membri tal-knisja f Malta alli hekk, fi spirtu veru ta komunjoni, kul add ikollu sehem, dirett jew indirett, fil-proçess tatte id tad-deçiωjonijiet fil-livelli differenti tar-realtà ekkleωjali f Malta. Kul add jag ti s-sehem tieg u f koordinament ma l-o rajn 21 L-ispiritwalità tal-komunjoni f emg a ta a wa u dixxipli ta Kristu sse daqskemm kull membru tal-knisja jag ti s-sehem proprju u importanti tieg u fi dan il-komunità ekkleωjali. Il-membri kollha tal- Knisja g andhom jiskopru dejjem aktar il-vokazzjoni tag hom, ji ifieri x inhi l-identità u r-rwol tag hom fil-knisja. 25 F kull livell tal-komunità ekkleωjali tag na, iωda l-aktar fil-livell ta idma djoçesana, g andna bωonn ur enti ta formazzjoni ta mexxejja b sa ithom li jkunu kapaçi jnisslu fiduçja, jimmotivaw tassew, ikollhom u jkunu kapaçi jwasslu viωjoni, jistmaw u jivvalutaw tassew lill-membri u jnisslu spirtu ta koordinament veru f oqsma differenti fid-djoçesi, kif ukoll bejn l-g aqdiet u l-movimenti. Tmexxija li timmotiva, li tikkoordina, li tiddelega Fl-Arçidjoçesi g andna bωonn kemm ta stil ta tmexxija kariωmatika kif ukoll stil ta tmexxija mani erjali. Huwa me tie li r-riωorsi tal-knisja f Malta, li huma afna, jit addmu a jar b aktar koordinament. Hija asra li minkejja diversi programmi u pjani pastorali g adek tara u tisma bi sparpaljar ta talenti u riωorsi. 25 Ara Novo Millennio Ineunte,

26 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Dan Ωgur jonqos jekk, qabel xejn, ikun hemm konverωjoni tal-qalb. Ikompli jonqos jekk mill-mexxejja f kull livell ikun hemm linja ta direzzjoni çara u tmexxija li tispira. Ikompli jonqos jekk l-operaturi pastorali kemm saçerdoti kif ukoll lajçi jing ataw ta ri fi stil ta tmexxija mibnija fuq teamwork u koordinament kif ukoll jekk niskopru talenti odda. Dan jitlob l-uωu ta iliet ta tmexxija li ji u applikati fuq id-diversi livelli tal-knisja. Isir ta ri ta mexxejja, kull wie ed skond il-kariωma tieg u u skond is-sehem li jista jag ti fil-knisja. Tkun Knisja fejn jit addem tassew il-prinçipju tassussidjarjetà u dak tad-delegazzjoni. Tkun Knisja li toffri formazzjoni kontinwa fit-tmexxija (ongoing formation) mhux biss lill-mexxejja tag ha u dawk li b xi mod qeg din jag tu sehemhom, imma lil kull min jixtieq jitg allem aktar, kul add skond is-sitwazzjoni tieg u. Id-dover u r-responsabbiltà tal-konsultazzjoni 23 Il-komunjoni tidher f konsultazzjoni vera bejn l-awtoritajiet li g andhom id-dover morali li jag mluha u jag tuha l-piω li fil-kuxjenza g andhom jag tuha, kif ukoll minn min hu fid-dover li jwie eb b responsabbiltà u b sens qawwi ta fedeltà u m abba lejn il-poplu kollu ta Alla. Imma l- konsultazzjoni trid tkun ukoll fuq livell orizzontali. Il-komunjoni vera tinbena u tissa a ukoll meta l-a wa jikkonsultaw lil xulxin. Huwa indispensabbli li din il-konsultazzjoni ssir fuq kull livell. Il-konsultazzjoni finta tag mel aktar sara milli id. Is-saçerdot bennej tal-komunjoni 24 Il-komunjoni tidher daqskemm is-saçerdoti ja dmu aktar id f id bejniethom u ma kul add. Kul add irid jing ata l-ispazju biex ja dem. G andna bωonn 18

27 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI ta saçerdoti li barra li jkunu attivi, ikunu aktar qrib ta Alla u tal-poplu tieg u. G andhom ja dmu mhux g al xi ambizzjoni personali imma g all-glorja ta Alla. Is-saçerdoti, fil-kliem, fil- idma u fit-tag lim tag hom g andhom jevitaw dak kollu li j ib il-firda, u jsostnu dak li j ib u jsa a il-komunjoni. Is-saçerdoti djoçesani g andhom irawmu dan is-sens ta komunjoni mhux biss fil-parroççi u l-gruppi afdati f idejhom, iωda l-ewwelnett bejniethom. G andhom ji u inkura iti laqg at informali bejniethom u mal-mexxejja tag hom, kif ukoll sens ta biberija u solidarjetà umana bejniethom. Dan kollu jkun g as-servizz tal-komunjoni. G andhom imbag ad irawmu dan is-sens ta komunjoni filparroççi u l-gruppi afdati f idejhom, fuq kollox billi juru rispett, fiduçja u apprezzament g all- idma u d-doni diversi ta kul add. Is-saçerdoti g andhom ikunu dejjem mismug a u apprezzati, u jsibu, l-aktar mill-organi çentrali, l-appo me tie meta ji u bωonnu. Is-saçerdoti ji u mhux biss im e a imma mistenni minnhom li kull sena jag mlu rtir ta img a u kors ta a ornament teolo iku-pastorali. Is-saçerdoti djoçesani g andhom ji u m e a jag mlu esperjenzi pastorali u ta Knisja barra minn xtutna minn Ωmien g al Ωmien, biex hekk jinfet u g al modi differenti ta kif tg ix il- ajja nisranija fil-milja tag ha. Id-djakonat permanenti: ministeru ie or fil-knisja 25 Id-djakonat permanenti kien ie restawrat mill-konçilju Vatikan II mhux min abba nuqqas ta saçerdoti u reli juωi imma g ax huwa kariωma o ra fil-knisja. 26 Id-djaknu permanenti jag ni l-pastorali tal-knisja, speçjalment fl-oqsma tal-karità u l-assistenza. 26 Ara Lumen Gentium,

28 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Is-Sinodu jitlob li ji i studjat it-tifsir u s-siwi tad-djakonat permanenti. G andha ti i studjata bis-serjetà l-possibbiltà li ji i introdott dan il-ministeru fil-komunità ekkleωjali Maltija. Is-sehem prezzjuω tal-mara fil-knisja 26 Meta b ala Knisja nifhmu u ng ixu aktar x ji ifieri komunjoni, dan jg in biex napprezzaw aktar is-sehem tal-mara fis-soçjetà, fid-dinja tax-xog ol u fil-knisja stess mhux bil-kliem biss, imma fuq kollox bil-fatti. In-nisa jistg u jkunu afdati b oqsma ta responsabbiltà fil-knisja, ng idu a na b ala delegati ta l-arçisqof f çerti segretarjati (p.eω. ta l- edukazzjoni), kif ukoll f kull struttura u organu tad-djoçesi fejn dan jew hu kontemplat mil-li ijiet tal-knisja jew inkella mhux eskluω minnhom. Nixtiequ wkoll li jintuωa lingwa inkluωiv fil-litur ija u fid-dokumenti tal-knisja lokali. Il-proçess tar-reviωjoni tat-testi litur içi bil-malti u l-kompoωizzjoni ta talbiet odda g andu jqieg ed din il- a a fil-prattika. Ix-xhieda tal- ajja konsagrata 27 Biex tkompli tkun dejjem isba milli hi, huwa me tie li b ala Knisja niskopru mill- did kemm il-kariωmi reli juωi kif ukoll id-dimensjoni kontemplattiva li hemm fiha. Dawn l-aspetti jg inu lill-knisja tkun dak li suppost tkun g all-bnedmin kollha. Il- ajja konsagrata hi xhieda ta l- esi enzi radikali ta l-evan elju u ta l-assolut fil- ajja tal-bniedem. Dawk li j addnu l- ajja konsagrata jag tu ru hom g al Alla..., jimxu fuq il-passi ta Kristu u jiç du d-dinja b kull ma fiha biex, bi spirtu ta faqar u b qalb umli jaqdu lil Alla bil-fedeltà f uthom. 27 Biex jing eleb in-nuqqas ta 27 Missal Ruman, Kolletta tal-quddiesa g al xi Óti ijiet: G ar-reli juωi. 20

29 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI kredibilità, hu me tie li ting ata xhieda kollettiva minn dawk li j addnu l- ajja konsagrata. G alhekk ir-reli juωi fil-knisja g andhom jag tu xhieda ta ajja komunitarja, l-ewwel u qabel kollox, bejniethom stess. Huma msej in biex jag tu xhieda ta dak il-pjan g all-g aqda li g andu jkun il-qofol tal- rajja tal-bniedem skond il-pjan ta Alla u jwettquh. 28 Hu g alhekk li r- responsabbiltà u r-rwol tag hom hu li jg ixu l-kariωma tal-komunjoni u jag tu xhieda tag ha fil-knisja u quddiem id-dinja. G andhom ikunu qalb wa da bejniethom, iqisu l xulxin l-istess, u j e u l xulxin g all-im abba u l-g emejjel tajba biex bil- ajja qaddisa tag hom jidhru kullimkien b ala xhieda veri ta Ìesu. 29 Kemm hi a a sabi a u elwa li l-a wa jg ammru flimkien! (Salm 133,1) 28 L-ispiritwalità tal-komunjoni hi me tie a biex tag ti l- ajja lill-komunitajiet ta ajja konsagrata. Din l-ispiritwalità, kif g andha ting ex minn dawk li j addnu din il- ajja, twassal g all-qdusija u g all-missjoni permezz talkomunità. L-a wa fil-komunità isiru sagramenti ta Kristu u tal-laqg a ma Alla... (u mezz Ωgur) biex jing ex il-kmandament ta l-im abba u l-komunjoni Trinitarja... F ambjent b al dan isir aktar façli li wie ed jaççetta lill-o rajn u li jifhimhom a jar. Qieg ed ji i riskopert il-valur divin u uman ta meta wie ed liberament ikun fi biberija ma l-o rajn u jaqsam mag hom mumenti ta mistrie u ta rikreazzjoni, b ad-dixxipli mi bura madwar Ìesù l-img allem Kongregazzjoni g ar-reli juωi u Istituti Sekulari, Vita e missione dei religiosi nella Chiesa: I. Religiosi e promozione umana (1 ta Awissu 1980), II, Missal Ruman, Talba wara t-tqarbin tal-quddiesa g al xi Óti ijiet: G ar-reli juωi. 30 Kongregazzjoni g all-istituti ta Óajja Konsagrata u s-soçjetajiet ta Óajja Appostolika, Istruzzjoni Ner g u nibdew minn Kristu (19 ta Mejju 2002),

30 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI L-g ana tal-kariωmi reli juωi g all- id tal-knisja 29 Il-Knisja f Malta g andha afna x tirçievi ming and il-membri tal- ajja konsagrata, u huma g andhom responsabbiltà kbira lejn l-insara Maltin u lejn kull min jg ix fi gωiritna. Il-Knisja, li hi a na lkoll flimkien, t ares lejn l-eωempju ta dawk il-komunitajiet fejn il- erqa g al xulxin tg in biex ting eleb is-solitudni, fejn il-komunikazzjoni ma xulxin t e e g all-qsim flimkien ta kull responsabbiltà, fejn il-ma fra tfejjaq it-ti rib, u fejn jissa a l-impenn ta kull wie ed fl-g aqda bejniethom. F dawn il-komunitajiet innatura tal-kariωma tag hom tmexxi l-ener iji ta kul add, twettaq il-fedeltà tag hom u twassal g al g an wie ed l-appostolat ta kul add. 31 Bil-koperazzjoni u l-kollaborazzjoni tag hom ma l-isqfijiet, mal-kleru djoçesan, ma reli juωi o ra u mal-lajçi, ir-reli juωi jkomplu jpo u filprattika l-g ana tal-kariωmi tag hom, u jg inu l-knisja turi dejjem aktar fil-fond l-g aqda intima tag ha ma Alla u l-g aqda tal- ens kollu talbnedmin. 32 G andhom jikkollaboraw u jag mlu pro etti ma reli juωi o ra u mal-membri kollha tal-knisja, l-aktar fil-kuntest tal-pjan pastorali tad-djoçesi. Huwa importanti li filwaqt li ssir din il-kollaborazzjoni, tibqa tidher, tin ass u ting ex il-kariωma proprja tal-familji reli juωi differenti. Barra xhieda komunitarja, insemmu l- tie a ta xhieda ta profezija li to ro mir-radikalità ta ajja skond l-evan elju. Inizjattivi odda mir-reli juωi g andhom ji u mist arr a fiddawl tal- ti ijiet tal-poplu ta Alla u speçjalment ta dawk li huma l- iktar fil-bωonn u fil-kuntest tal-pjanifikazzjoni tad-djoçesi. 31 Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Vita Consecrata (25 ta Marzu 1996), Ibid.,

31 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Il-komunitajiet ta ajja konsagrata g andhom jag mlu promozzjoni a jar tal-kariωma tag hom (ji ifieri tissa a aktar ilpastorali vokazzjonali g all- ajja konsagrata). Ikompli bis-s i l-isforz biex ikun hawn monasteru ta kontemplattivi r iel ewwa Malta. Barra minn hekk, b kura g andna nilqg u l-isfidi ta forom odda ta ajja konsagrata, fosthom anke dik ta l-istituti Sekulari. G alhekk irridu nkunu miftu in g al forom odda ta ajja konsagrata lil Alla, kemm fi gruppi kontemplattivi, kif ukoll f dawk appostoliçi. L-ordnijiet reli juωi jift u l-kunventi tag hom biex lajçi jkunu jistg u jag mlu esperjenza ta spiritwalità u ta kontemplazzjoni. Ilmonasteri tal-klawsura jkunu m e a biex jg inu lill-komunità nisranija fil-mixja spiritwali tag ha billi joffru servizzi ta akkumpanjament spiritwali, u fejn hu possibbli, ta rtiri. Kuntatti lil hinn minn xtutna 30 Il-komunjoni g andha tit addem fir-relazzjoni tag na ma djoçesijiet o ra. Qabel xejn mad-djoçesi ta G awdex, fejn ikun hemm il-possibbiltà ta djalogu kontinwu fuq il-livelli kollha, ibda mill-konferenza Episkopali, kif ukoll fi strutturi o ra fi dan iω-ωew djoçesijiet li jkunu qed ifasslu policies ma uri ta pastorali. Il-vokazzjoni partikulari ta Malta hi li tibni pontijiet bejn l-afrika u l-ewropa, u dan jista jse permezz ta djalogu bejn il-kulturi u r- reli jonijiet. Kif e i na s-suççessur ta Pietru, irridu nkomplu t-tradizzjoni ta ospitalità, u l-impenn tag na favur il-libertà, il- ustizzja u l-paçi Ara Ìwanni Pawlu II, Diskors tat-tluq, Ajruport Internazzjonali ta Malta (9 ta Mejju 2001). 23

32 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI Il-komunjoni g andha tidher fir-relazzjonijiet tag na ma membri ta reli jonijiet o ra fil-mediterran, fl-ewropa u fid-dinja. G alhekk biex ng ixu l-komunjoni fuq livell wiesa g andna nωommu rabtiet ajja ma kattoliçi u nsara o ra barra minn pajjiωna, speçjalment fi gruppi u movimenti internazzjonali. G andna n e u lill-membri Maltin jg ixu esperjenzi ta Knisja barra minn xtutna, u nistiednu barranin fostna. Bi spirtu ta kreattività, il-knisja f Malta g andha tistudja inizjattivi ta idma pastorali fost eluf ta turisti li jωuru pajjiωna kull sena, u nies barranin o ra li g al xi ra uni o ra jg ixu fostna. Tajjeb li jkun hemm pro etti konkreti ta djalogu bejn irreli jonijiet li jinstabu fil-mediterran jew bejn denominazzjonijiet insara. Dan jista jsir, per eωempju, permezz tal-fakultà tat-teolo ija.... u obb lil g ajrek b alek innifsek (Mt 22,39) 31 Din il-viωjoni ta Knisja-komunjoni tfisser li nieqfu lill- ajriet egoistiçi li jaqbdu mag na bla waqfien u jqanqlu l-kompetizzjoni, karririωmu, sfiduçja u g ira. Ejjew ma nitqarrqux: jekk ma nimxux f din it-triq spiritwali, l- istrutturi esterni tal-komunjoni ftit li xejn jistg u jkunu ta siwi g alina. Isiru mekkaniωmi ming ajr ru, maskri ta komunjoni, aktar milli mezzi li jfissru din il-komunjoni u jg inuha tikber u tiωviluppa Novo Millennio Ineunte,

33 KNISJA LI HI SAGRAMENT U SKOLA TA KOMUNJONI G alhekk irridu flimkien ninfet u g al spiritwalità anqas individwalista bla ma nittraskuraw spiritwalità profondament personali u g aqda intima ma Alla u aktar miftu a g all-o rajn. Niftakru li t-tieni kmandament hu b all-ewwel wie ed u li huma inseparabbli. 25

34 KAP III DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA

35 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA Iç-çentralità ta Kristu l-mulej, il-qaddej ubbidjenti 32 Il-Knisja hija l-ìisem Mistiku ta Kristu. Kull riflessjoni teolo ika u pastorali dwar il-knisja g andha tis aq dwar iç-çentralità ta Kristu l-mulej, li jag ti ajja u qawwa u direzzjoni lill-knisja tieg u bl-g oti ta l-ispirtu s-santu, li jmexxiha lejn il-missier biex hekk ilkoll ikollna sehem fil-komunjoni tal- ajja Trinitarja. Kristu huwa l-alfa u l-omega, l-ewwel u l-a ar, il-bidu u t-tmiem (Apok 22,13); huwa dak li minnu tibda u fih tintemm il-fidi tag na (Lh 12,2). Il-viΩjoni li qed nipproponu ta Knisja b ala komunjoni ta ministeri tiffoka fuq Kristu, it-triq li twassalna g and (il-missier), il-verità li te lisna, il- ajja li timliena bil-hena. 35 Il- arsa tag na, l-insara Maltin, trid tkun imsammra fuq il-wiçç ta Kristu. 36 Huwa wiçç it-tbatija li tifdi, it-tbatija rebbie a li ssib il-quççata tag ha f wiçç Kristu Rxoxt. 37 Mela, ilkontemplazzjoni tal-knisja ta wiçç Kristu ma tistax tieqaf biss fuq ix-xbieha ta l-imsallab. Huwa Dak li qam minn bejn l-imwiet! Kieku ma kienx hekk, kieku fierg a hi l-predikazzjoni tag na u fierg a wkoll il-fidi tag na (ara 1 Kor 15,14). 38 Filwaqt li nsammru l- arsa tag na fuqu u nibnu ajjitna fuq dan ilpedament, a na rridu nfasslu l-eωistenza kollha tag na u l-komunjoni ta bejnietna fuq l-eωempju li jag tina Ìesù. Hu, li hu l-qaddis u l-qaddej ubbidjenti tal-missier, qieg ed isej ilna biex nag tu widen g all-istedina tieg u li noqog du f ri lejh u nkunu dixxipli tieg u. B al Kristu l-qaddej irridu ng idu: Sidi l-mulej tani lsien ta wie ed jitg allem, biex nag raf 35 Talba Ewkaristika V, Prefazju C. 36 Novo Millennio Ineunte, Ara ibid., Ibid.,

36 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA ng in lill-g ajjien b xi kelma. Ta kull filg odu jqajjimli l widinti biex nisma b al wie ed jitg allem. Sidi l-mulej feta li widinti, u jien ma webbistx rasi, ma r ajtx lura (Is 50,4-5). Il-Knisja li tg ammar ewwa Malta tixtieq tkun aktar qaddisa. A na, il-membri ta din il-knisja, imxennqin g all-qdusija, u nixtiequ nimitaw lil Ìesù fil-qadi tieg u ta dawk kollha li talbu l-g ajnuna tieg u. Dixxipli ta Kristu 33 G ax il-knisja f Malta tixtieq tkun aktar kristoçentrika, a na, il-membri tag ha, irridu nifhmu aktar x ji ifieri nkunu dixxipli ta Kristu, u nfittxu li nkunu hekk tabil aqq. Kristu huwa l-img allem wa dieni tag na, dak li g andu l-kliem tal- ajja ta dejjem (ara Ìw 6,68). A na nixtiequ nimitaw lil Marija, Omm Ìesù, li g exet b mod perfett id-dixxipulat. Hi mhux biss laqg et il-kelma ta Alla, 39 imma baqg et tg oωωha f qalbha (ara Lq 2,51) u g exitha fil-milja kollha tag ha tul ajjitha kollha. 40 Nixtiequ nimitaw ukoll lil Marija ta Betanja li kienet t obb tinωel bilqieg da f ri lejn il-mulej tisimg u x kien qieg ed jg id (Lq 10,39). G ax nixtiequ nkunu dejjem aktar dixxipli skond il-qalb tal-mulej, kollna mxennqin g alih, irridu nisimg u b attenzjoni akbar il-kelma ta Alla. Din il-kelma, kemm-il darba nilqg uha bis-sinçerità kollha, tibdilna millqieg, iddawwal il-passi tag na, u, permezz tad-dixxerniment, tg inna nag mlu dawk l-g aωliet li jrid il-mulej fil- ajja tag na, kemm dik personali, kif ukoll b ala Knisja: B alma x-xita u s-sil jinωlu mis-smewwiet, u ma jer g ux lura mnejn ew bla ma jsaqqu l-art, imma j eg luha tnissel u tnibbet, u tag ti Ω-Ωerrieg a l min jiωra u l- obω il min jiekol, hekk ji ri minn kelmti: hija to ro minn fommi, u ma ter ax lura vojta, imma tag mel dak li jog ob lili, u ttemm dak li nkun bg attha tag mel (Is 55,10-11). 39 Ara Lumen Gentium, Ara ibid.,

37 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA Aktar ma nkunu qrib ta Kristu aktar nindunaw bil- tie a tal-konverωjoni 34 Filwaqt li nsostnu ç-çentralità ta Kristu fil- ajja tag na u fil- ajja talkomunità nisranija, irridu qabel kollox nirringrazzjaw l Alla g all- afna tajjeb li hemm fil-knisja ta Malta u fil- ajja tag ha. 41 Nixtiequ nkomplu nibnu fuq dan. Fl-istess waqt, il-knisja biex tkun fidila g as-sej a tag ha trid t ares sew fil-mera tal-kelma ta Alla, tara u teωamina t-tikmix tag ha, u b sinçerità kbira tammetti li te tie konverωjoni kontinwa personali u ekkleωjali. Fejn tid ol il-konverωjoni, kull persuna, grupp jew moviment, u kull struttura ekkleωjali te tie li umilment tibda minn fejn fil-fatt hi, u twie eb g all-isfida li, waqt li tg ix ajja aktar konformi ma l-evan elju, t addan u tg ix il-komunjoni skond il-kariωma partikulari tag ha. Din il-konverωjoni g andha tidher ukoll fi t addim aktar effikaçi ta l-istrutturi eωistenti li g andha l-knisja. Il-konverΩjoni tibbaωa ru ha fuq l-esperjenza tad-dg ufija u faqar ta l-ispirtu. A na wkoll Knisja ta midinbin, Knisja li dejjem tissaffa u ti edded, u dan m g andux ibeωωag na. Permezz tal-konverωjoni li tkellimna dwarha, il- ajja tal-knisja ssir aktar evan elika. L-Evan elju jixxandar bix-xhieda ta ajjitna. Hemm bωonn nag tu xhieda aktar qawwija ta solidarjetà u ta komunjoni ma kull min hu batut. L-g aωla tal-fqar hi g aωla li tinkludi lil kul add, u timplika l-konverωjoni tal-komunità kollha. Il-fqar ja bu u jirrivelaw lil Kristu, speçjalment fil-misteru tas-salib. Biex din il-konverωjoni li qeg din nitkellmu dwarha tkun aktar kredibbli u tissarraf f konverωjoni ta strutturi, il-knisja tara li tqieg ed ir-riωorsi tag ha (persuni, kapaçitajiet, finanzi, postijiet, djar, skejjel, 41 Ara l-ittra Pastorali ta Mons. Arçisqof ÌuΩeppi Mercieca, Fil-Bidu ta Sinodu Djoçesan (21 ta Settembru 1999). 29

38 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA kunventi) g as-servizz tal-fqar odda u l-inqas ixxurtjati fis-soçjetà Maltija. Wasal iω-ωmien li l-knisja tistudja xi prijoritajiet g andu jkollha fl-oqsma pastorali, u b mod speçjali tqis sewwa l- idmiet soçjali tag ha humiex qed jil qu l-persuni l-aktar fqar tas-soçjetà Maltija. Issir katekeωi sistematika fil-parroççi dwar il-knisja b ala komunjoni vera. Din il-katekeωi ssir fuq livell kapillari, ji ifieri li jil aq kemm jista jkun nies b mod personali. Litur ija ajja u skola ta talb 35 Fiç-çelebrazzjonijiet litur içi u fil-laqg at li torganizza g al diversi kategoriji, il-knisja g andha t ossha prijorità li lin-nies toffrilhom esperjenza ta Alla. U g ax Alla huwa l-kreatur, minflok nippreωentaw ritwali sterjotipati u anakronistiçi kif ji ri kemm-il darba fil-litur ija tag na l-aktar dik marbuta ma xi festi je tie li nwasslu litur ija ajja, friska u kreattiva. Il-Knisja g andha tg allem lil kul add x ji ifieri titlob. Il-Knisja g andha tkun skola ta talb. It-talb je tie li ma jibqax ji i ppreωentat b ala eωerçizzju primarjament individwalistiku ta tikrib iωda tajjeb li nsa u l-perspettiva komunitarja u soçjali tieg u. In e u li f kull parroçça ng ixu mill-a jar li nistg u l-ewkaristija, il-qalba tal-komunjoni. Iç-çelebrazzjonijiet litur içi g andhom ikunu tassew çelebrazzjoni tal- ajja tal-poplu li jemmen u li jesperjenza lil Alla fil- ajja tieg u ta kuljum. Nixtiequ Knisja b aktar tag lim u riflessjoni u b aktar litur iji awtentiçi. Mill- evan elizzazzjoni l- dida rridu ng addu g al ajja sagramentali integrata mal- ajja ta kuljum. Kull parroçça tie u bis-serjetà l-formazzjoni fit-talb u fis-smig tal-kelma Is-su ett tal-litur ija hu ttrattat fit-tul fid-dokument tas-sinodu Litur ija u Sagramenti. 30

39 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA Knisja li g andha x titg allem mill-umanità wkoll 36 Nistg u ng idu li l-knisja wkoll hija dixxiplu g ax a na, il-membri tag ha, dejjem infittxu u nsibu l- did fit-teωor bla qieg li huwa l-mulej Ìesù. Filwaqt li tibqa dixxiplu biss b rabta ma Kristu, il-knisja tista titg allem mill-umanità u mill-esperjenza tag ha dwar dawk li huma t-tamiet u x-xewqat, il- ti ijiet u l-u ig tag ha, kif ukoll titg allem mill-bnedmin dwar il-mezzi umani l-aktar adatti biex twassal l-a bar it-tajba. A na, il-membri tag ha, g andna afna x nitg allmu kemm ming and xulxin, kif ukoll ming and bnedmin o ra li j addnu sa ansitra twemmin ie or. Fl-istess waqt, lesti nisimg u u npo u fis-se il-kelma ta l-img allem tag na, Kelma li dejjem te les. Ikun tajjeb li nfittxu no olqu mekkaniωmi ta djalogu ma professjonisti f bosta oqsma tas-soçjetà Maltija u mag hom niflu s- sitwazzjonijiet li qed isibu ru hom fihom. Inkunu mel, dawl u mira 37 Aktar ma jkollna lil Kristu fiç-çentru tal- ajja tag na, aktar nistg u nkunu Knisja profetika. Knisja li fil- ajja, fl-im iba, fil-pastorali u fid-deçiωjonijiet tag ha tkun verament profetika tkun Knisja kura uωa, Knisja li ma tibωax tkun sinjal ta kontradizzjoni fix-xhieda li tag ti. Hija xhieda li sse fil-g otja s i a li a na l-img ammdin nippruvaw ng ixu. Jekk a na nixtiequ ng ixu b impenn akbar il-vokazzjoni nisranija u profetika tag na g andna nie du b ala sfida l-kmand ta Kristu li nkunu l-mel li jag ti t- tog ma lis-soçjetà Maltija, id-dawl li jdawwal il-qlub ta dawk li jinsabu fiddlam, u l- mira li tg olli l-g a na soçjo-politika u kulturali tag na. Dan ifisser, per eωempju, li l-knisja tkompli tinkura ixxi lajçi ffurmati, l-aktar membri ta g aqdiet u movimenti jag tu sehemhom, fost l-o rajn, fil-qasam tal-politika (nazzjonali u fil-kunsilli lokali), 31

40 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA tat-trejdunjoniωmu u ta l-ekonomija. Il-Knisja tistieden lill-g aqdiet u lill-movimenti stess biex jinkura ixxu lill-membri tag hom jag mlu dan. L-istrutturi çiviçi wkoll huma lok ta evan elizzazzjoni u xhieda daqs kemm huma l-individwi. Komunjoni m hijiex tassew komunjoni jekk ma jkunx hemm komunità li tappo ja lill-membri tag ha. G alhekk, filwaqt li l- komunità nisranija t e e lill-individwi li huma kapaçi u li huma tassew imsej a minn Alla sabiex ikunu fl-oqsma tal-politika, tattrejdunjoniωmu, ta l-ekonomija u ta tmexxija f diversi professjonijiet, tag mel minn kollox li tipprovdi strutturi u persuni li jkunu tassew ta appo lil dawk li jid lu g al din il-missjoni. Hemm bωonn ukoll li waqt il-formazzjoni tag hom il-lajçi ji u ffurmati wkoll fis-sens ta kuxjenza professjonali u etika u li dan isir g all-professjonijiet kollha. Il-Knisja tista t e e lill-gvern biex dan jag ti formazzjoni etika, speçjalment f dawk l-oqsma fejn dan huwa l-aktar me tie. Il-Knisja mbag ad toffri l-kontribut tag ha fi programm b al dan permezz ta personnel speçjalizzat. Djalogu u kollaborazzjoni 38 Knisja li trid tkun dejjem aktar mel, dawl u mira, t oss il- tie a li sseddaq id-djalogu, qabel kollox bejn l-istess membri tal-knisja-komunità. Dan ifisser li nisimg u lil xulxin u nag tu widen lil xulxin, biex nimxu flimkien. G andna afna riωorsi umani, imma li f diversi kaωi huma sparpaljati. Aktar minn afna ja dmu flimkien, insibu diversi li jibnu l- knejjes tag hom. Mhux dejjem dimna flimkien b al a wa u dixxipli ta Ìesù. Mhux dejjem g aqqadna l-forzi u mhux dejjem qdejna lil xulxin. Irridu ng idu li a na Knisja li hija g anja b qawsalla ta g aqdiet, movimenti u gruppi, imma li sfortunatament mhux dejjem ja dmu id f id u b g an wie ed. Biex verament inkunu mel, dawl u mira, hemm bωonn kbir li l-g aqdiet jaslu biex jibdlu l-mentalità u l-atte jamenti mag luqa 32

41 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA li xi minn daqqiet u ud i addnu, u jitg allmu japprezzaw u jifir u fiddiversità u l-kumplimentarjetà tag hom. Hekk, ipo u l-kariωma partikulari tag hom g as-servizz tal-komunità. Forum im edded ta l-g aqdiet Kattoliçi g andu jωomm dan b ala prijorità. Pjanifikazzjoni fuq kull livell 39 Dixxerniment fuq livelli differenti jg in biex ikun hemm pjanifikazzjoni a jar. ViΩjoni çara, pjanifikazzjoni skond objettivi u tmexxija b sa itha jg inu l-knisja taqdi a jar il-missjoni tag ha. Huwa importanti afna li l- bidliet proposti permezz tal-pjanifikazzjoni jil qu lil kull membru tal-knisja. G alhekk huwa importanti li l-kunçett u l-esperjenza ta Knisjakomunjoni ji i rrealizzat fuq baωi djoçesana, fil- idma tal-kurja u flistrutturi tag ha, fuq baωi parrokkjali u fuq baωi ta komunitajiet Ωg ar (p.eω. Ωoni, kategoriji ta nies, postijiet tax-xog ol, neighbourhoods). G andu jit addem aktar l-idejal li parroçça tkun komunità ta komunitajiet. L- edizzjoni tal-knisja li n-nies jaraw u jaqraw hija l- parroçça. Importanti li jinstab mezz u ting ata l-g ajnuna biex l-idejat ta formazzjoni, komunjoni, eçç. jaslu u jitwettqu fil-parroçça. Il-pjanifikazzjoni djoçesana g andha tie u in konsiderazzjoni n- numru dejjem jonqos ta saçerdoti, u g alhekk ix-xog ol fdat f idejhom g andu jer a ji i definit minn Ωmien g al Ωmien. In ossu li wasal iω-ωmien, li b alma sar fi djoçesijiet o ra, il- Knisja f Malta tag mel id-dixxerniment me tie dwar l-g aqdiet u l- movimenti fid-djoçesi. UΩu tajjeb tar-riωorsi umani li g andha l-knisja 40 Huwa ta id kbir g all-poplu kollu ta Alla f Malta jekk inkunu aktar professjonali fl-uωu tajjeb tar-riωorsi umani li g andna. Xi strutturi 33

42 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA tradizzjonali g andhom il-valur u s-siwi tag hom, imma hu me tie li jkollna l-kura li ninfet u g al esperjenzi odda. Il-volontarjat hu ta min jinkura ih, imma ma nistg ux niddubbaw biss b li nsibu. Fost ir-riωorsi li g andha l-knisja, hemm numru dejjem jikber ta lajçi kwalifikati fil-qasam ta l-istudji reli juωi. Il-lajçi gradwati fl-istudji reli juωi, flimkien ma lajçi o ra impenjati f oqsma diversi, g andhom ji u mfittxija b ala riωorsa billi jag tu kontribut f oqsma li m humiex speçifikament tas-saçerdot, biex dan ikun jista juωa l-ener iji tieg u fejn verament hemm bωonnu. Ne tie u f bosta oqsma personnel kwalifikat f iliet mani erjali u f iliet organizzattivi. Tajjeb li jitnieda studju ta kif il-knisja tista ti enera aktar fondi sabiex tkun tista tiffinanzja u tissussidja pro etti u idmiet pastorali. Minn Dixxipli g al Appostli 41 Biex ikollna l-qalb mimlija e a ta appostlu u xandâr, huwa me tie li qabel kollox ikollna l-widna attenta ta dixxiplu. G alhekk nifhmu li qabel ma l- insara jo or u jevan elizzaw iridu jkunu huma stess evan elizzati. 43 Iridu jkunu l-insara l-ewwel li jkunu dixxipli u jg ixu l-evan elju. Huwa importanti li niftakru li dan il-proçess ta evan elizzazzjoni ma jiqafx. L- evan elizzazzjoni kontinwa hi g all-membri kollha tal-knisja, ji ifieri g alina lkoll. Il-problemi li naffaççjaw g andha tinstabilhom soluzzjoni fid-dawl ta l-evan elju. G andna nkunu lesti li nitbieg du minn pastorali sagramentalizzata ΩΩejjed biex noqorbu lejn pastorali mibnija fuq l-evan elizzazzjoni. Irid isir u jitwettaq programm serju ta formazzjoni kontinwa (ji ifieri tag lim u approfondiment tal-fidi) g all-kategoriji kollha. Il- Knisja g andha tonfoq ir-riωorsi tag ha fi programmi b al dawn. 43 Ara Pawlu VI, EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Nuntiandi (8 ta Diçembru 1975),

43 DIXXIPLI TA KRISTU IMPENJATI FIL-QADI TA L-AÓWA KOLLHA G andna nfasslu pjan u programm ta evan elizzazzjoni g alladulti fuq Ωew linji: (i) f komunitajiet Ωg ar, u (ii) permezz tal-media. Dan isir fil-qafas ta Istitut ta Formazzjoni Pastorali. 44 Il-kariΩma missjunarja tal-knisja f Malta 42 Il-Knisja li hi f Malta li taf twelidha lill-appostlu tal-ìnus tkun profetika billi tag raf il-kariωma missjunarja b ala wa da mill-kariωmi speçjali tag ha. G alhekk b ala Knisja rridu n arsu l barra minn xtutna, u nkunu Knisja eneruωa ma popli o ra, kif g amilna fl-img oddi qrib, speçjalment mal-knisja fil-braωil. Il-Knisja tag na g andha tikber filkonvinzjoni li tkun miftu a g all-knisja universali, kemm mil-lat ta riωorsi kif ukoll mil-lat ta personnel. Il-Knisja g andha tkompli to loq skemi ta g ajnuna konkreta g al dawn il-missjunarji. Il-formazzjoni fis-seminarju g andha t e e lil dawk li qed i ejju ru hom g as-saçerdozju biex jirriflettu bis-serjetà dwar ilpossibbiltà ta idma missjunarja, anke g al xi numru definit ta snin tal-ministeru presbiterali tag hom. Tajjeb li ninkura ixxu aktar kaωi ta twinning bejn parroççi f Malta u parroççi fil-missjoni. B mod alternattiv jew kumplimentari g al dan, ta min ja dem biex isir twinning bejn l-arçidjoçesi tag na u djoçesi fil-missjoni. Dak li qed ji i su erit g andu jkun ikkunsidrat fi spirtu ta komunjoni djoçesana. G andna wkoll inkomplu ninkura - ixxu missjunarji lajçi biex i allu xtutna. B missjoni (f dan issu eriment u dak ta qablu), m a niex nifhmu biss l-artijiet tradizzjonalment assoçjati mal-missjoni, imma nirreferu wkoll g al postijiet o ra anke fl- ewwel dinja fejn hija me tie a r-rievan elizzazzjoni. 44 Dan l-istitut jissemma f diversi dokumenti o ra tas-sinodu. 35

44 KAP IV KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA

45 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA Il-bniedem hu t-triq g all-knisja 43 Di à tkellimna fid-dokument dwar kemm il-knisja f Malta g andha tkun dejjem aktar sagrament u skola ta komunjoni. Il-pedament ta din ilkomunjoni fost il-membri kollha tal-poplu ta Alla hija l- ajja Trinitarja. Tkellimna wkoll kif a na l-insara Maltin imsej in biex insammru arsitna fuq Ìesù, inkunu dixxipli tieg u u g alhekk nimitawh b ajja ta qadi. Issa, f din is-sezzjoni se nikkonçentraw fuq kif il-knisja, permezz tassehem tag na, hija msej a biex takkumpanja lill-bniedem, Knisja li tkun qrib tal-batut u ta l-imbieg ed. Ix-xbieha li qeg din nuωaw hija ta Knisja-o t. G alhekk a na konvinti li l-knisja ma tistax tifhem lill-bniedem u lis-soçjetà billi tpo i lilha nfisha f qag da l fuq jew il barra mis-soçjetà, imma billi tkun f solidarjetà s i a mal-bniedem fejn qieg ed... Il-Knisja ma tistax tkun l-arka ta Noè u l fuq minn kull mew li qed i abbat lissoçjetà. 45 Ûgur li m g andniex ninsew it-tradizzjoni twila anzi nistg u ng idu tradizzjoni ejja mill-bidunett fejn membri tal-komunità nisranija fittxew li jkunu qrib mhux biss ta xulxin fil-bωonnijiet li nqalg ulhom, imma ta bnedmin o ra ming ajr distinzjoni ta reli jon, klassi, kultura jew lewn. Fil-fatt, il-persuna umana hi t-triq g all-knisja: G alhekk billi l- bniedem hu t-triq g all-knisja, it-triq g all- ajja tag ha ta kuljum, g allesperjenzi tag ha, g all-missjoni u t-tbatija tag ha, je tie li l-knisja ta llum tag raf b mod dejjem did is- sitwazzjoni tal-bniedem Segreterija Pastorali ta l-arçidjoçesi ta Malta, Lejn Knisja Adulta Pass DeçiΩiv lejn Pjan Pastorali g as-snin 90, Malta 1993, Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Redemptor Hominis (4 ta Marzu 1979),

46 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA Knisja relevanti g all-bniedem ta llum 44 G al afna sekli l-knisja f Malta fittxet li tag raf is-sitwazzjoni tal-poplu u tkun qribu. Fil-fatt, impenjat ru ha b diversi modi fil-kamp tal-karità. Daret bil-morda u dawk fil-bωonn, dewwiet il-feriti tag hom, g allmet, u adet afna inizjattivi fil-qasam tad-djakonija. Illum, g alkemm dan g adha tipprova tag mlu, qieg da ssib ru ha tit abat mal-mew. Kultant tist ajjilha biçça sufra titbandal fuq iç-çafçif tal-ba ar kbir ta soçjetà pluralista u ta dinja globalizzata. U quddiem dan kollu tixtieq u tfittex li tkun relevanti. Imma biex nibqg u relevanti g as-soçjetà, g andna na arbu kull tentazzjoni ta kompromess biex nibqg u popolari. Irridu nkunu krejattivi u nsibu oqsma ta tbatija u bωonn li jkunu mwarrbin u nid lu a na fihom biex ng inu. Irridu nibnu komunitajiet fil-baωi li jiççentraw fuq il-kelma ta Alla u fuq problemi soçjali. Il- qari ta problema soçjali fid-dawl tal-kelma jo loq u jsostni l-komunità. G aωla preferenzjali tal-fqar u l-emar inati 45 Huwa wkoll importanti li jikber is-sense of belonging fejn dan jin ass nieqes. Nemmnu li g al settur kbir afna mill-poplu Malti, il-knisja g adha relevanti. Imma jidher li hemm numru dejjem jikber ta nies li g al xi ra uni jew o ra j ossuhom maqtug in jew imwe g in jew imbeg din mill-knisja. G andna nag mlu minn kollox biex lil dawn nag tu kashom, nisimg uhom u nuruhom bil-fatti li n obbuhom b g oωωa kbira. Trid tkompli ssir f mo na u f qalbna g aωla preferenzjali tal-fqar u l-emar inati ta Ωmienna. Il-poplu g andu ji i edukat i ares lejn dawn in-nies kif ares lejhom Kristu Dan is-su ett hu ttrattat fid-dokument tas-sinodu Djakonija u Ìustizzja. 38

47 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA Impenn soçjali 46 L-g aωla preferenzjali tal-fqar tfisser impenn im edded fl-oqsma tal- ustizzja soçjali. Tfisser konverωjoni radikali tal-mo u tal-qalb, kif ukoll is-solidarjetà b ala stil ta ajja. Dan kollu jse bis-serjetà meta l-knisja tara li ma ssir l-ebda diskriminazzjoni in usta kontra dawk ta twemmin differenti jew li jg ixu stil ta ajja differenti minn dak li tippriedka hija. G andhom ji u studjati u m e a esperjenzi komunitarji minn reli juωi, saçerdoti u/jew lajçi f Ωoni Ωvanta jati f Malta. Il-Knisja f Malta, fit-tqassim tar-riωorsi tag ha speçjalment ta personnel, twettaq fil-prattika l-g aωla tal-fqar billi timpenja l-a jar riωorsi fejn l-aktar hemm tie a min abba ra unijiet soçjali, demografiçi jew ta natura o ra. Je tie ukoll li t-tag lim Soçjali tag ha jkun parti millpredikazzjoni ordinarja tal-knisja u jifforma r-ru tar-relazzjonijiet flistrutturi kollha tag ha biex isir aktar mag ruf mill-kategoriji kollha tal-poplu tag na. Jitkompla u jissa a ix-xog ol tad-discern dwar l- Osservatorju tal-faqar u s-sinjali taω-ωminijiet. Biex inkunu profetiçi rridu n addnu u ng ixu r-radikalità ta l-evan elju 47 G alkemm il-knisja f Malta qed nifhmu bi Knisja kemm l-awtoritajiet kif ukoll kull membru ie or: saçerdoti, reli juωi, lajçi, nisa u r iel minn Ωmien g al Ωmien tkellmet fuq xi issues s an, xi w ud dehrilhom li ieli qisha tibωa tkun profetika jew inkella qag det lura milli tie u poωizzjoni u azzjoni. Dehrilhom li, kemm-il darba, il-prudenza Ωejda onqot l-inizjattiva u l- profezija. Allura dehrilhom li mhix qieg da tilqa b mod s i l-isfida li twassal ir-radikalità ta l-evan elju. 39

48 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA A na l-insara Maltin irridu nifhmu aktar il- tie a li nie du l-kelma ta Alla bis-serjetà, nippruvaw ng ixuha u nag tu xhieda. Irridu nkunu a na, il-membri tal-knisja o t u qaddejja, l-ewwel li ng ixu u nag tu xhieda tarradikalità ta l-evan elju, speçjalment fl-g aωla tal-faqar u tal-fqar. L-enfasi tag na g andu jkun fuq is-smig tal-kelma li jwassal g al bidliet radikali. B ala Knisja li hi o t u qaddejja, g andna nift u widnejna bera u nisimg u kemm lil Alla, kif ukoll lill-bniedem. Kull nisrani awtentiku g andu d-dmir li jkun profeta fis-sitwazzjoni li fiha jinsab. Darba, Mosè qal lil ÌoΩwè: Jalla l-poplu tal-mulej ikun kollu profeti, u jalla l-mulej iqieg ed fuqhom l-ispirtu tieg u! (Num 11,29). Il-profezija ma tibωax mill- did u mill-futur g ax tistrie biss fuq il-kelma u l-ispirtu ta Alla. Dan ise bil-preωenza profetika attiva u attenta tag na, u permezz ta riçerka, speçjalment fejn jid lu l-fqar u suriet diversi ta faqar. Biex nag mlu dan hu me tie li n addnu verament l-evan elju. Barra minn hekk, nemmnu li b ala Knisja m g andniex infittxu titli, unuri, onorifiçenzi u privile i li jxejnu l-viωjoni ta Knisja sempliçi. Bnedmin ma l-o rajn u g all-o rajn 48 A na nkunu tassew komunità profetika kemm-il darba a na l-img ammdin kemm dawk fl-awtorità kif ukoll l-o rajn kollha nifhmu aktar li a na lkoll msej in li nkunu bnedmin ta Alla u bnedmin ma u g all-o rajn. Ifisser li b ala Knisja mhux biss nisimg u x qieg ed jg idilna l-mulej, imma wkoll li fid-dawl ta din il-kelma n ossu tajjeb il-polz ta utna l-bnedmin u nag rfu naqraw is-sinjali taω-ωminijiet fis-soçjetà tag na u fid-dinja lil hinn minn xtutna. Biex nag mlu hekk je ti ilna li b ala komunità ajja nuωaw aktar ix-xjenzi soçjali 48 b ala g ajnuna fid-dixxerniment. Il-kontribut ta dawn ix-xjenzi empiriçi f kuntest partikulari jg in biex ji u identifikati 48 Ara Gaudium et Spes,

49 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA a jar çerti problemi u l-gravità tag hom. Imbag ad, permezz taddixxerniment, il-kelma ta Alla ddawwalna fl-azzjoni konkreta li g andna nie du biex intaffu u anke noffru soluzzjoni jew g ajnuna. Tajjeb li l-knisja tkompli t e e l-istudju tax-xjenzi umani, u tipprovdi boroω ta studju immirati g al saçerdoti u lajçi sabiex dawn ja dmu fl-entitajiet tag ha jew fl-università. Infejqu l-firdiet tas-soçjetà tag na 49 Nemmnu li b ala Knisja profetika li hi wkoll komunjoni g andna nirsistu aktar u ma nieqfu qatt milli nfittxu li nfejqu l-firdiet li jeωistu fostna biex imbag ad inkunu kredibbli meta nipprovaw infejqu l-firdiet tas-soçjetà tag na. G alkemm mhux mifhuma minn kul add, b ala Knisja g andna nkomplu fit-triq li qbadna li nkunu profetiçi (i) fejn tid ol ilpolarizzazzjoni sfrenata li teωisti f pajjiωna, (ii) fejn jid ol ir-rispett lejn reli jonijiet o ra, (iii) kif ukoll f çerti deçiωjonijiet iebsa fejn jid lu, per eωempju, il-festi. G andna nkomplu na dmu biex inkunu dejjem aktar komunità rikonçiljata u komunità li tirrikonçilja. B kura u b konvinzjoni, Knisja profetika tkompli tg allem bilfatti li l-festi g andhom ikunu çelebrazzjonijiet li jg aqqdu u mhux jifirdu. G alhekk jitkomplew ir-riforma u t-ti did tal-festi talparroççi u l-komunitajiet tag na, kemm fl-elementi interni kif ukoll esterni, billi jissa u l-element reli juω u l-aspetti ta qima, fer nisrani, g aqda u g ajnuna lil min hu fil-bωonn, u jitwarrbu elementi li j ibu firda jew offiωa lil Alla jew lill-proxxmu (inkluωi esa erazzjoni fl-infiq jew tbatija lill-morda min abba l- oss eççessiv ta çerti tipi ta nar ta l-ajru, eçç.). Knisja profetika tiddisassoçja ru ha minn kull element pagan li jsir f çerti marçijiet. G andna nkunu çari ma kul add li dawn l-elementi ma rriduhomx içappsu l-festi reli juωi tag na. Il-Knisja, waqt li tistma l-valuri poωittivi tar-reli joωità popolari, timpenja ru ha fl-edukazzjoni tal-komunità nisranija biex din irreli joωità ssir dejjem iωjed espressjoni ta fidi vera. 41

50 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA Knisja li tikkontribwixxi g ad-djalogu bejn kulturi u reli jonijiet 50 Il-Knisja f Malta g andha tkompli tistudja l-poωizzjoni tag ha poωizzjoni li tista tkun tassew profetika f nofs il-mediterran. Il-Knisja f pajjiωna g andha kontribut x tag ti quddiem il-vokazzjoni ta Malta li tkun fus g ad-djalogu bejn pajjiωi, kulturi u reli jonijiet diversi, u biex taqdi missjoni ta ftehim, g aqda u komunjoni fid-dinja. Dan iwassal ukoll biex il-knisja f Malta u l-mexxejja tag ha j ossuhom dejjem inqas iωolati, u jkunu sostnuti minn djoçesijiet o ra. Knisja li tiddjaloga mas-setturi kollha ta gωiritna 51 Knisja li hi saqajha fl-art tag raf li pajjiωna sar u qieg ed dejjem isir aktar pluralista u li allura nbidlet il-poωizzjoni tradizzjonali li kellha fuq il-livell ta strutturi u valuri. Quddiem din ir-realtà, g andna nwie bu bi strate ija ta djalogu u mhux b mentalità ta assedju jew mentalità awtoritarja. Knisja kura uωa hija Knisja li taf tisma bis-serjetà u taf tiddjaloga. Li niddjalogaw ifisser li mhux biss nirrispettaw il-poωizzjoni ta l- o rajn iωda wkoll li nkunu lesti nitg allmu mit-tajjeb li hemm fiha. Knisja li tiddjaloga hija Knisja li tag raf li hija m g andhiex it-twe ibiet kollha g allproblemi kollha. Tag raf ukoll il-pluraliωmu le ittimu li jeωisti kemm fi danha kif ukoll fis-soçjetà. B ala Knisja g andna niddjalogaw dejjem iωjed mas-setturi kollha li jinsabu fi gωiritna. G andna ma naqtg u qatt milli na dmu favur id-dinjità tal-bniedem, favur l-ugwaljanza bejn is-sessi u favur id-djalogu fuq kull livell. G andna nid lu fi djalogu bla ma nkunu paternalistiçi jew awtoritarji. B ala membri tal-knisja, b sens ta servizz g andna nkunu assertivi u nsemmg u le inna fi Ωminijiet tajba u Ωiena, f waqtu u barra minn waqtu (2 Tim 4,2). G andna na dmu biex ikun hemm koordinament a jar bejn l- a enziji tad-djakonija li g andha l-knisja u dawk Statali (kif ukoll o rajn 42

51 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA privati) li jag tu servizz li jixtiebah. Imma, qabel kollox, irridu nibdew b koordinament fost l-a enziji tal-knisja stess. Hu me tie li jkun hemm pooling tar-riωorsi kollha biex ma jkun hemm la sparpaljar u lanqas ripetizzjoni, imma minflok tikber l-ispeçjalizzazzjoni u l-attenzjoni g al kull kaω individwali li je tie l-g ajnuna. Fil- idma tag ha fi dan il-komunità Maltija, il-knisja g andha tkun iktar pro-attiva billi jkunu appuntati issue groups fuq temi diversi biex, fost l-o rajn, jiddiskutu u jirrispondu g all-white Papers ippubblikati mill-gvern minn Ωmien g al Ωmien, temi kurrenti, st arri dwar l-ekonomija jew dwar il-valuri tal-poplu. Komunikazzjoni a jar tg in lill-knisja tkun aktar qrib tal-poplu 52 B a ornament kontinwu mal-passi mg a la tad-dinja ta llum, il-knisja f Malta g andha tag raf tuωa tajjeb il-mezzi kollha tal-komunikazzjoni, kif ukoll li tag mel minn kollox biex tikkomunika a jar, kemm internament kif ukoll esternament. Dan jimplika wkoll Knisja li tkun lesta u kapaçi tisma. Il-Knisja, li fiha tinsab il-verità s i a, m g andhiex biss id-dmir li tg allem, imma g ax hi o t u qaddejja g andha wkoll id-dover li titg allem minn sitwazzjonijiet diversi li ssib ru ha fihom. Tista ti ina t- tentazzjoni li f xi aspetti nkunu legalistiçi. G alhekk, b ala Knisja, g andna nag mlu minn kollox biex filwaqt li nibqg u fidili g all-verità, inkomplu nkunu dejjem umani fid-deçiωjonijiet u fl-im iba tag na. Nemmnu li t- tmexxija ekkleωjastika g andha tkun dejjem aktar qrib il-poplu bil-g an ta kuntatt personalizzat kemm jista jkun mal-poplu kollu ta Alla f Malta. Tkun a a g aqlija li ssir ViΩta Pastorali ta l-arçidjoçesi tag na fuq baωi regolari. Komunikazzjoni a jar ewwa d-djoçesi tista tintla aq jekk nirrispettaw u nuωaw strutturi li di à g andna fid-djoçesi. F dan is- 43

52 KNISJA-OÓT LI TAKKUMPANJA L-BNEDMIN KOLLHA FIT-TOROQ TAL-ÓAJJA sens qed nifhmu li jkunu rispettati d-delegati ta l-arçisqof fl-oqsma tag hom, u mhux kul add jippretendi li g al kull materja jrid bilfors jara lill-arçisqof personalment. Óerqana g all- ti ijiet tal-bnedmin kollha 53 Knisja li permezz tal-membri tag ha tabil aqq tkun o t u qaddejja talbnedmin tista bis-sinçerità kollha tg ix din it-talba li n ossu li ti bor fi ftit kliem dak li tkellimna dwaru f dan il-kap u f dak ta qablu: Ag mel li l-fidili kollha tal-knisja tieg ek, huma u jag rfu fid-dawl tal-fidi s-sinjali taω- Ωminijiet, ikunu jistg u, fi qbil s i mal-fidi li jistqarru, jimpenjaw ru hom sewwa fil-qadi ta l-evan elju. Ag milna erqana g all- ti ijiet tal-bnedmin kollha biex, a na u nissie bu fin-niket u t-ti rib tag hom, fil-fer u t-tamiet tag hom, inwasslulhom bil-fedeltà kollha l-bxara t-tajba tas-salvazzjoni u, flimkien mag hom, nimxu fit-triq li twassal g as-saltna tieg ek Talba Ewkaristika V, Prefazju C 44

53 KAP V KONKLUΩJONI

54 KONKLUΩJONI Mixja sinodali li tkompli wara li jispiçça s-sinodu Djoçesan 54 Fid-dawl ta dak li qeg din nipproponu f dan id-dokument, nixtiequ li l- Knisja f Malta tkompli tag raf is-sej a li tkun sagrament, jew strument u skola ta komunjoni. Rajna li l-pedament u l-g ajn ta kull komunjoni vera fil-knisja hija t-trinità Qaddisa. A na, il-membri tal-knisja, im e in u erqanin li nimitaw aktar lill-iben ta Alla li fil-milja taω-ωmien sar una, ilqaddej tag na u l-feddej rebbie. Imsa in mill-ispirtu Qaddis, inkomplu l-mixja tag na fuq din l-art lejn Dar il-missier. Din il-mixja tag na b ala l-knisja ta Kristu li tg ammar ewwa Malta hija mixja sinodali li tkompli anke wara li jispiçça s-sinodu Djoçesan. Nixtiequ u nitolbu li l-atte jament tal-knisja u l-istil ta l-azzjoni u l- idma tag ha jkunu mimlija b dan l-ispirtu. Kemm hu importanti li ting ata prijorità lil spiritwalità ta komunjoni li tidher u tin ass u ting ex millmembri kollha tal-knisja li hi f Malta! Ikun hemm grupp g all-implementazzjoni tad-deciωjonijiet pastorali tas-sinodu. Dan il-grupp g andu jistudja u jiddjaloga ma l- entitajiet kollha tal-knisja f Malta, speçjalment mal-kappillani, biex ikun jista j ib il quddiem u jg in biex isse u titrawwem ilkomunjoni fil-livelli kollha tal- ajja tal-knisja f Malta. Hekk, l-istil tal- ajja tal-knisja li hi f Malta jkun dejjem aktar sinodali. Nit e u biex in e u: Irridu nkomplu nimxu t-triq flimkien Ma rridux ng a lu Ω-Ωejjed... g ax irridu li dawk li jimxu bil-mod ikunu jistg u jla qu mag na. 50 L-idejat li qeg din in ibu fil-konkluωjoni tad-dokument tag na huma ispirati minn xi aspetti ta talba me uda mis-sinodu tad-djoçesi ta Annecy fi Franza. Ara l-kitba ta Francine Robillot, Ensemble faisons route, fil-ktieb ta T. Rey-Mermet, Tournés vers l Avenir. Annecy en Synode d Église ( ), Annecy 1995,

55 KONKLUΩJONI Ma rridux nimxu bil-mod iω-ωejjed... g ax inkomplu naqtg u qalb anke dawk li jimxu b mod normali u nkomplu ninqabωu mit-tibdil soçjali li qed isir fil-pajjiω. Ma rridux ninsew lil dawk li j ossuhom wa edhom... nixtiequ li jsibu min jismag hom. Ma rridux naqtg u qalb id-dg ajfa... anzi rridu nag mlulhom il-qalb. Ma rridux nitbieg du minn dawk li huma maqtug in mill-knisja... anzi nixtiequ nag tuhom l-id tal- biberija tag na. Dawk li huma aktar attivi g andhom jieqfu biex jixtarru u jevalwaw. Dawk li j ossu t-telqa ta kimhom, nixtiequ narawhom jiskopru mill- did l-ener iji mo bija li hemm fihom. Dawk li huma xettiçi, in e uhom biex jift u ajjithom g all- idma ta l-ispirtu. Biex dawk li huma lejali jaraw il-fidi tag hom tissa a. Biex il-barranin i ossuhom milqug in u t-talenti tag hom me tie a g all-komunità kollha. Biex dawk li huma mitluqa j ossu li s-soçjetà u l-knisja je tie u s- sehem siewi tag hom. Biex dawk li l-aktar jitkellmu jisktu ftit biex jisimg u lill-o rajn. Biex dawk li ma jitkellmux jew jibqg u lura jiftakru li hemm min hu lest jismag hom, u li l-kelma li jlissnu tg odd ukoll u tag mel il- id. Biex dawk li add ma jismag hom jag rfu li l-kelma tag hom ukoll se tittie ed bis-serjetà. Inkunu l-poplu ta Alla mi bur flimkien fl-g aqda tal-missier, l-iben u l-ispirtu s-santu 56 Ejjew nit e u biex in eddu l-fehma tag na li nkomplu mexjin flimkien. Ejjew nilqg u s-sej a tal-mulej li ninbidlu g al dak li jixtieq jara fina b ala l-knisja tieg u li hi f Malta. Ejjew nitfg u l- arsa tag na fuq Ìesù, l-iben ta Alla li sar bniedem b alna. Huwa tella t-tinda tieg u fost it-tined tag na 47

56 KONKLUΩJONI (ara Ìw 1,14). G ax sar il- ar tag na, nistg u n arsu lejh, nistg u nitpaxxew bih, sakemm naslu li nimitawh u nfasslu l- ajja tag na fuq ixxhieda li tana. Nixtiequ n addnu bis-s i l-istil tieg u li ie mhux biex ikun moqdi, imma biex jaqdi (Mt 20,28). B alu nixtiequ nkunu minn fost dawk li ja slu ri lejn uthom. Irridu nkunu dixxipli tieg u li ja dmu g all-g aqda biex id-dinja temmen (Ìw 17,21). A na, l-insara Maltin, irridu wkoll in arsu lejn Marija, Omm Alla u Omm il-knisja. Marija, il-qaddejja tal-mulej (Lq 1,38), tag tina eωempji mill-aqwa ta kif nistg u nkunu attenti g all-kelma ta Alla, u kif din il-kelma nsarrfuha f ajja ta dixxipulat nisrani u ta qadi ta l-a wa kollha. Dawn l- atte jamenti jsa u fina, l-insara Maltin tal-bidu tat-tielet millennju, irrieda u jkabbru l-impenn tag na li ng ixu b ala a wa u qaddejja li jkunu l-poplu ta Alla mi bur flimkien fl-g aqda tal-missier, l-iben u l- Ispirtu s-santu S. Çiprijanu, Fuq it-talba tal-missierna, 23. Ara, Lumen Gentium, 4. 48

57 Pubblikazzjoni ta l-arçidjoçesi ta Malta, 2003 ISBN: