Ζητήματα Ιθαγένειας και Ανιθαγένειας στην Κύπρο ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Transcript

1 Ζητήματα Ιθαγένειας και Ανιθαγένειας στην Κύπρο ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

2 Νομοθετικό Πλαίσιο Συνθήκη Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας Περί Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης Νόμος του 2002 Convention on the nationality of married women (succession) Convention on Certain Questions relating to the Conflict of Nationality Laws (The Hague Convention 1930) (succession) Protocol relating to a Certain Case of Statelessness (succession)

3 Νομοθετικό πλαίσιο Articles 7 and 8 of the UN Convention on the rights of the child Art. 1, 2 and 9 of the 1979 Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW) Art. 24 and 26 of the 1966 International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) Art. 1 and 5 d(iii) of the 1966 International Convention on the Elimination of all Forms of Racial Discrimination

4 Νομοθετικό πλαίσιο Art. 34 of the 1951 Convention relating to the Status of Refugees The Contracting States shall as far as possible facilitate the assimilation and naturalization of refugees. They shall in particular make every effort to expedite naturalization proceedings and to reduce as far as possible the charges and costs of such proceedings. Ευρωπαϊκό δίκαιο ευρωπαϊκή ιθαγένεια νομολογία ΔΕΕ

5 Περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμος Πολίτες της Δημοκρατίας δυνάμει- Γέννησης ή Καταγωγής (άρθρο 109) Εγγραφής (άρθρο 110) Πολιτογράφησης (άρθρο 111) Τιμητικής πολιτογράφησης για λόγους δημοσίου συμφέροντος (Άρθρο 111Α)

6 Γέννηση ή καταγωγή Jus sanguinis (γέννηση στην Κύπρο ή στο εξωτερικό από Κύπριο πατέρα ή μητέρα) Νοείται ότι οι διατάξεις του εδαφίου αυτού δεν εφαρμόζονται, εκτός αν το Υπουργικό Συμβούλιο διαφορετικά ήθελε διατάξει, σε περιπτώσεις όπου η είσοδος ή η παραμονή στην Κύπρο οποιουδήποτε των γονέων του εν λόγω προσώπου ήταν παράνομη. Κρατική πολιτική για τη μη παραχώρηση υπηκοότητας σε οποιοδήποτε πρόσωπο σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τα γεγονότα του 1974 κριτήρια Υπουργικού Συμβουλίου Έκθεση Επιτρόπου Διοικήσεως αργές και αδιαφανείς διαδικασίες Jus soli (καταγωγή από πρόσωπο που διέμενε στην Κύπρο μεταξύ )

7 Εγγραφή jus soli πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου και Αποικιών ή χώρας της Κοινοπολιτείας που είναι πρόσωπα Κυπριακής καταγωγής και ενήλικα Διαμένουν συνήθως στην Κύπρο και /ή διέμεναν στην Κύπρο, για συνεχές διάστημα δώδεκα μηνών πριν την υποβολή της αίτησης ή μέλη της δημόσιας υπηρεσίας Καλού χαρακτήρα Σκοπεύει να εξακολουθήσει να διαμένει στην Κύπρο «πρόσωπο κυπριακής καταγωγής» σημαίνει πρόσωπο που γεννήθηκε στην Κύπρο κατά το χρόνο που οι γονείς του διέμεναν συνήθως στην Κύπρο και περιλαμβάνει κάθε πρόσωπο που κατάγεται από τέτοια πρόσωπα

8 Εγγραφή σύζυγοι κυπρίων πολιτών σύζυγος ή χήρος/χήρα πολίτη της Δημοκρατίας ή, ήταν ο/η σύζυγος προσώπου το οποίο, αν δεν είχε αποβιώσει, θα είχε καταστεί ή θα είχε δικαίωμα να καταστεί πολίτης της Δημοκρατίας Δεν εφαρμόζονται στις περιπτώσεις που ο αλλοδαπός εισέρχεται ή παραμένει παράνομα στη Δημοκρατία Η έννοια της «παράνομης παραμονής» εφαρμόζεται πολύ αυστηρά με βάση και νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου (Δημοκρατία ν. Ζ.Μ. (2011) Α.Α.Δ. 3(Α) βλέπε όμως και EMMA ANGELIDES ν. ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Υπόθεση Αρ. 1408/2010, 31/10/2012) διαμένει με το/τη σύζυγο του στην Κύπρο για χρονικό διάστημα όχι μικρότερο των τριών χρόνων είναι καλού χαρακτήρα και προτίθεται να εξακολουθήσει να διαμένει στη Δημοκρατία μετά την εγγραφή του ως πολίτη της Δημοκρατίας: Διακριτική ευχέρεια Υπουργού για εγγραφή πριν την συμπλήρωση τριών ετών κοινής διαμονής; Για εγγραφή συζύγου παρά την παράνομη διαμονή «διαμένει με το/τη σύζυγο στην Κύπρο» σημαίνει διαμονή του ζεύγους στην Κύπρο τουλάχιστο για έξι μήνες κάθε χρόνο και, εν πάση περιπτώσει, η συνολική διαμονή του ζεύγους στην Κύπρο κατά την περίοδο των τελευταίων τριών χρόνων, αμέσως πριν από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, να μην είναι λιγότερη από δύο χρόνια.

9 Εγγραφή Εγγραφή οποιουδήποτε ανηλίκου παιδιού πολίτη της Δημοκρατίας Εγγραφή προσώπου το οποίο αποκήρυξε την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας ή την στερήθηκε με έγκριση του Υπουργού

10 Πολιτογράφηση ευρεία διακριτική ευχέρεια Υπουργού Προσόντα για υποβολή αίτησης (Τρίτος Πίνακας): Διαμονή Κανόνας Διαμονή στη Δημοκρατία για όλο το χρονικό διάστημα των αμέσως προηγούμενων 12 μηνών από την ημερομηνία της αίτησης, και κατά τη διάρκεια των αμέσως προηγούμενων από το πιο πάνω αναφερόμενο δωδεκάμηνο χρονικό διάστημα επτά ετών, είτε διέμενε στη Δημοκρατία, είτε διετέλεσε στη δημόσια υπηρεσία της Δημοκρατίας, είτε μερικώς το ένα και μερικώς το άλλο, για χρονικά διαστήματα που αθροισμένα να μην είναι λιγότερα των τεσσάρων ετών: Εξαίρεση φοιτητές, επισκέπτες και αυτοεργοδοτούμενοι, καθώς και οι αθλητές, προπονητές, τεχνικοί αθλημάτων, οικιακοί βοηθοί, νοσοκόμοι και οι εργαζόμενοι σε Κύπριους ή ξένους εργοδότες ή σε υπεράκτιες εταιρείες, που διαμένουν στη Δημοκρατία αποκλειστικά με σκοπό την εργασία, όπως επίσης και οι σύζυγοι, τα τέκνα ή άλλα εξαρτώμενά τους πρόσωπα, πρέπει, κατά τη διάρκεια των αμέσως προηγούμενων τουλάχιστον επτά ετών να συγκεντρώνουν συνολική διαμονή στη Δημοκρατία τουλάχιστον επτά ετών, από την οποία το ένα έτος αμέσως πριν την ημερομηνία υποβολής της αίτησής τους η διαμονή του να είναι συνεχής, (γ) καλός χαρακτήρας (δ) πρόθεση διαμονής στη Δημοκρατία ή να εξακολουθήσει να διατελεί στη δημόσια υπηρεσία της Δημοκρατίας

11 Πολιτογράφηση Δεν υπάρχει δικαίωμα σε πολιτογράφηση αλλά δικαίωμα υποβολής αίτησης Αυστηρός τρόπος υπολογισμού του χρόνου παραμονής (Δημοκρατία ν. Ζ.Μ. (2011) Α.Α.Δ. 3(Α), Κυπριακή Δημοκρατία ν. ΝΙMAL JAYAWEERA, Α.Ε Αρ.37/2010, 10/7/2014) Ευρεία Διακριτική ευχέρεια περιορίζεται μόνο από την αρχή της καλής πίστης (πάγια νομολογία του Ανωτάτου Δικαστηρίου) Πρέπει εντούτοις η απόφαση είναι να είναι αιτιολογημένη και να έγινε δέουσα έρευνα Πολιτογράφηση στο πλαίσιο του σεβασμού του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής (V.C. v. Slovakia, no /07, , ECHR 2011) μέχρι σήμερα δεν έχει αναγνωριστεί από το Ανώτατο Δικαστήριο Οι γενικές αρχές του ευρωπαϊκού δικαίου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εφαρμογή του Νόμου (Κυπριακή Δημοκρατία ν. ΝΙMAL JAYAWEERA, Α.Ε Αρ.37/2010, 10/7/2014 με αναφορά στην Υπόθεση C- 135/08 Rottmann ν. Freistaat Bayern, ημερ. 2 Μαρτίου 2010.

12 Τιμητική Πολιτογράφηση εξουσία Υπουργικού Συμβουλίου πολύ εξαιρετικές περιπτώσεις παροχής υψίστου επιπέδου υπηρεσιών προς τη Δημοκρατία, οι οποίες αναφέρονται στη σχετική απόφαση, να επιτρέψει, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, όπως τιμητικά πολιτογραφηθεί αλλοδαπός χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια της διαμονής και της πρόθεσης διαμονής μετά την πολιτογράφηση. πολιτογράφηση αλλοδαπών επιχειρηματιών και επενδυτών χωρίς να πληρούνται τα κριτήρια της διαμονής και της πρόθεσης διαμονής μετά την πολιτογράφηση. Υποχρέωση προηγούμενης ενημέρωσης Βουλής των Αντιπροσώπων.

13 Πολιτική και διοικητική πρακτική Αναγνώριση υπηκοότητας λόγω καταγωγής Διακρίσεις σε σχέση με τουρκοκυπρίους «παράνομη παραμονή» Γραφειοκρατία και καθυστερήσεις σε κάποιες περιπτώσεις εθνοτική καταγωγή Εγγραφή Οι διατάξεις για την παράνομη παραμονή όπως ερμηνεύτηκαν αποκλείουν μεγάλη μερίδα συζύγων Πολιτογραφήσεις Χρόνος διαμονής - η εξαίρεση έχει καταστεί κανόνας Πολύ σπάνια εγκρίνονται ανεξάρτητα από τα χρόνια παραμονής ή του κατά πόσο συντρέχουν ή μη λόγοι δημόσιας τάξης Απορρίψεις στη βάση πολύ γενικών και αόριστων αναφορών με επίκληση κυριαρχικών δικαιωμάτων Δεν διευκολύνεται η πολιτογράφηση προσφύγων σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης (για την έννοια της διευκόλυνση βλ. SOGHRA TORKIAN v. Κυπριακής Δημοκρατίας 11 Σεπτεμβρίου 2014 έχει εφεσιβληθεί) Η πολιτογράφηση δεν θεωρείται εργαλείο πλήρους ένταξης και μόνιμης λύσης σε σχέση ιδίως με πρόσφυγες

14 Αποκήρυξη της ιδιότητας πολίτη Δυνατότητα αποκήρυξης της ιδιότητας του πολίτη νοουμένου ότι- Υπάρχει ιθαγένεια άλλης χώρας Ευχέρεια υπουργού να μην εγκρίνει την αποκήρυξη ή να αναστείλει την εγγραφή αποκήρυξης σε καιρό πολέμου ή εάν γίνεται σκόπιμα προς αποφυγή υποχρεώσεων

15 Στέρηση της ιδιότητας του πολίτη Στέρηση της ιδιότητας του πολίτη επιτρέπεται μόνο εάν το Υπουργικό Συμβούλιο ικανοποιηθεί ότι δε συντελεί στο δημόσιο συμφέρον όπως το πρόσωπο αυτό εξακολουθήσει να είναι πολίτης της Δημοκρατίας και μόνο σε σχέση με άτομα που εγγράφονται ή πολιτογραφούνται και Για τους πιο κάτω λόγους: η εγγραφή ή το πιστοποιητικό πολιτογράφησης αποκτήθηκε με δόλο, ψευδείς παραστάσεις ή απόκρυψη οποιουδήποτε ουσιώδους γεγονότος. Σε σχέση με πολιτογραφημένο πρόσωπο - Εάν με έργα ή με λόγια επέδειξε, έλλειψη νομιμοφροσύνης ή δυσμένεια στη Δημοκρατία ή Σε πόλεμο στον οποίο συμμετέχει η δημοκρατία συνέπραξε με τον εχθρό ή μέσα σε πέντε χρόνια από την πολιτογράφηση του καταδικάστηκε σε οποιαδήποτε χώρα σε φυλάκιση για χρονικό διάστημα όχι μικρότερο των δώδεκα μηνών, ή Διαμένει στο εξωτερικό και δεν γνωστοποιεί κάθε έτος την πρόθεσή του να διατηρήσει την ιθαγένεια Στέρηση με διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου και αφού δοθεί το δικαίωμα στο εν λόγω πρόσωπο να ζητήσει τη διεξαγωγή έρευνας από Επιτροπή Έρευνας, που διορίζεται ειδικά για το σκοπό αυτό από το Υπουργικό Συμβούλιο. Η Επιτροπή Έρευνας αποτελείται από τον Πρόεδρο, που έχει αποκτήσει δικαστική πείρα, και τέτοιο αριθμό μελών όπως το Υπουργικό Συμβούλιο κρίνει αναγκαίο.

16 Στέρηση της ιδιότητας του πολίτη Υποθέσεις στέρησης υπηκοότητας συνήθως λόγω δόλου στο πλαίσιο μικτών γάμων (Νashat Monir Lofty Matry v. Κυπριακής Δημοκρατίας, 20 Σεπτεμβρίου 2011) Οι διαδικασίες δεν καθορίζονται με σαφήνεια στο νόμο ή σε Κανονισμούς Δεν είναι σαφείς οι εξουσίες και το εύρος της έρευνας από την ειδική επιτροπή Νομολογία του ΔΕΕ σε σχέση με τη στέρηση της υπηκοότητας υπό το φως της ευρωπαϊκής ιθαγένειας δεν έχει συμπεριληφθεί στο Νόμο (Υπόθεση C-135/08 Rottmann ν. Freistaat Bayern, ημερ. 2 Μαρτίου 2010)

17 ΑΝΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Δεν έχουν υπογραφεί και κυρωθεί μέχρι σήμερα οι βασικότερες συμβάσεις για την ανιθαγένεια Convention on the Reduction of Statelessness The Council of Europe Convention on the Avoidance of Statelessness in Relation to State Succession The European Convention on Nationality The Convention relating to the Status of Stateless Persons

18 ΑΝΙΘΑΓΕΝΕΙΑ Δεν υπάρχουν διατάξεις σε οποιοδήποτε νόμο που να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της ανιθαγένειας Διατάξεις σε σχέση με εγγραφή προσώπων. «κυπριακής καταγωγής» με βάση το jus soli αφορούν μόνο πολίτες της Βρετανίας ή κοινοπολιτείας και μόνο όταν ενηλικιωθούν. Ανάγκη συμμόρφωσης με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Δημοκρατίας Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού

19 Αποτελεσματικός Δικαστικός Έλεγχος Αποτελεσματικότητα ακυρωτικού ελέγχου του Ανωτάτου Δικαστηρίου- Απουσία μηχανισμού ή διαδικασιών επιβολής των αποφάσεων του Ανωτάτου Δικαστηρίου και συμμόρφωσης με δεδικασμένο (Deepa Thanappuli Hewage ν. Κυπριακής Δημοκρατίας, 18 Οκτωβρίου 2010) Δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο (Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και Άρθρο 13 ΕΣΔΑ)

20 Περισσότερες πληροφορίες για θέματα υπηκοότητας και ανιθαγένειας European Union Democracy Observatory on Citizenship