ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ».

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ KAI ΠΡΟΝΟΙΑΣ Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ 2.2: «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ». Μάρτιος 2014 Εμπορική αγορά: κέντρο Αθήνας & Κέντρο Πειραιά ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ: «Ενίσχυση της επιστημονικής και επιχειρησιακής ικανότητας και της τεκμηρίωσης της ΕΣΕΕ» κωδικός ΟΠΣ:

2 Εισαγωγή: η προβληματική της έρευνας Η μελέτη των χωρο-κοινωνικών επιπτώσεων οι οποίες σχετίζονται με τη λειτουργία και εγκατάσταση των επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου, η ΓΕΩΒΑΣΗ, κατατάσσεται πολύ υψηλά στις προτεραιότητες του ερευνητικού έργου του ΙΝΕΜΥ/ΕΣΕΕ. Και τούτο γιατί οι αλλαγές που συντελούνται στη οικονομία τα τελευταία χρόνια επηρεάζουν σημαντικά τη χωροταξία των επιχειρήσεων. Επίσης, οι μετεγκαταστάσεις των επιχειρήσεων, η δημιουργία νέων εμπορικών ζωνών, τα νέα εμπορικά πάρκα επικαθορίζουν με τη σειρά τους το παραδοσιακό εμπόριο και πολλές φορές υπονομεύουν και επηρεάζουν αρνητικά τα καταναλωτικά πρότυπα. Η «Γεωβάση» αποτελεί το βασικό κορμό της χαρτογράφησης του ελληνικού εμπορίου, και στηρίζεται σε σταθερά δεδομένα όπως: Δεδομένα Απογραφών της ΕΣΥΕ 1978, 1988, Δεδομένα της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, Δεδομένα του ΟΑΣΑ, και τα μητρώα των Επιμελητηρίων. Το πληροφοριακό σύστημα «Γεωβάση» σχεδιάστηκε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η επέκταση και ενημέρωσή του με την προσθήκη νέων δεδομένων. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται εφικτή η ενσωμάτωση των ευρημάτων της παρούσας απογραφής, στοιχεία τα οποία προσδίδουν δυναμικό χαρακτήρα στα δεδομένα της γεωγραφικής βάσης. Άλλωστε, η τροφοδότηση της παρούσας μελέτης από τη Γεωβάση είναι υψίστης σημασίας, αφού η οριοθέτηση των εμπορικών περιοχών έγινε με βασικό εργαλείο τα αποτελέσματα της Γεωβάσης. (βλέπε Σχηματικά παρακάτω την λειτουργία και τη συσχέτιση της Γεωβάσης με λοιπές έρευνες πεδίου του ΙΝ.ΕΜ.Υ) 2

3 Οι επι πτώσε ις των Mall s στα παρα δοσ ιακ ά εμπορ ικά κέντρα Καταγραφή κλειστών επιχειρήσε ων ΓΕΩΒΑΣΗ Απογραφή εμπορ ικών ζωνών Στο πλαίσιο αυτό, της δημιουργίας δηλαδή της Γεωβάσης εντάχθηκε και η ερευνητική πρωτοβουλία (όγδοη κατά σειρά) που είχε ξεκινήσει το ΙΝΕΜΥ της ΕΣΕΕ τον Αύγουστο του 2010, με στόχο να καταγράψει τα «λουκέτα» στην αγορά. Έτσι, και η παρούσα καταγραφή των λουκέτων ακολουθεί τη μέθοδο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, αντικαθιστώντας την προηγούμενη τεχνική δειγματοληψίας, η οποία είχε βασιστεί σε επιλογή συγκεκριμένων εμπορικών οδών. Ωστόσο, για λόγους συγκρισιμότητας συνεχίστηκε, όπως και στις προηγούμενες έρευνες, η καταγραφή των βασικών εμπορικών δρόμων. 1. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΑΣ 3

4 Χάρτης 1: Οριοθέτηση περιοχής απογραφής Η συνολική απογραφή και χαρτογράφηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας του κέντρου της Αθήνας πραγματοποιείται σήμερα για τέταρτη φόρα μέσω της επιτόπιας παρατήρησης, δίνοντας πλέον τη δυνατότητα για συστηματική και συγκριτική παρακολούθηση των αλλαγών που συντελούνται στο εμπορικό κέντρο. Α. Η απογραφή του εμπορικού κέντρου Βασικές διαπιστώσεις Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση σήμερα δεν εστιάζεται μόνο στο εμπόρευμα αυτό καθαυτό αλλά έχει επεκταθεί και στην κατανάλωση τόπων αλλά και 4

5 συμβολισμών σχετικών ή άσχετων με το προς πώληση προϊόν. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την κατανόηση της γεωγραφίας της κατανάλωσης και κατ' επέκταση του εμπορίου, η αναλυτική διάκριση ανάμεσα στην πώληση, την ανταλλαγή και την κατανάλωση. Η αγορά αγαθών/εμπορευμάτων ενδέχεται να περιλαμβάνει και την κατανάλωση των τόπων εμπορίου αυτών καθαυτών. Οι τόποι αυτοί αποτελούν ταυτόχρονα το φυσικό πεδίο της ανταλλαγής εμπορευμάτων αλλά και συμβολικές/μεταφορικές περιοχές. Αναδεικνύεται λοιπόν έτσι μία νέα γεωγραφική διάσταση του εμπορίου που μπορεί να παράξει ερμηνευτικά σχήματα ως προς τη χωροθέτηση συγκεκριμένων κλάδων εμπορίου και ιδιαίτερα φιρμών με υψηλή συμβολική αξία καθώς δεν έχει σημασία μόνο το τι αγοράζει κάποιος αλλά και από που το αγοράζει. Στο πλαίσιο αυτό, όταν γίνεται λόγος για το «εμπορικό κέντρο» ενός γεωγραφικά καθορισμένου χώρου, δεν αναφερόμαστε μόνο σε έναν τόπο πώλησης και αγοράς εμπορικών προϊόντων, αλλά σε έναν πολύλειτουργικό και ετερογενές πεδίο δραστηριοτήτων. Επιχειρώντας τη διατύπωση ενός λειτουργικού ορισμού του «εμπορικού κέντρου», αυτό θα μπορούσε να περιγραφεί ως μια σαφώς ορισμένη περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από τα εξής: Εύκολη πρόσβαση με μέσα μαζικής μεταφοράς Πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου Έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων εστίασης Σημαντική συγκέντρωση άλλων επιχειρήσεων υποστηρικτικών του εμπορικού κέντρου Είναι σαφές ότι η αναλογία των διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε ένα παραδοσιακό εμπορικό κέντρο ποικίλει, διαμορφώνοντας την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του εκάστοτε εμπορικού κέντρου. Σε κάθε περίπτωση όμως, ο κοινός τόπος είναι η αριθμητική υπεροχή των εμπορικών επιχειρήσεων. Στο χάρτη 2 φαίνεται η συγκέντρωση του συνόλου της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης όπως αυτή προκύπτει από τη χαρτογράφηση της πυκνότητας της επαγγελματικής στέγης. Όπως είναι αναμενόμενο στις περιοχές με τον πιο σκούρο χρωματισμό έχουμε και μεγαλύτερες χωρικές συγκεντρώσεις. 5

6 Για τη χαρτογράφηση τόσο των συγκεκριμένων πυκνοτήτων όσο και των υπόλοιπων που θα ακολουθήσουν επιλέχθηκε ο αλγόριθμος γραμμικής παρεμβολής του Silverman o οποίος αναδεικνύει πυκνότητες σημείων στο γεωγραφικό χώρο μεταξύ πλήθους σημείων στο χώρο και ο οποίος τις περισσότερες φορές αναφέρεται ως Kernel Density. Χάρτης 2: Χωρικές συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη (2), οι πολύ έντονες συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης παρουσιάζονται στη νότια εμπορική ζώνη του κέντρου παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο, στο Κολωνάκι και στην περιοχή Πανεπιστήμιο - Ομόνοια. Αναλυτικότερα, στις περιοχές που στο χάρτη απεικονίζονται με έντονο χρώμα, παρατηρείται μεγαλύτερο πλήθος επαγγελματικών στεγών σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές της ίδιας έκτασης. Πέρα όμως από τη γενική χωροθέτηση της επαγγελματικής στέγης μπορούμε να διακρίνουμε επιμέρους εμπορικές πιάτσες. Για τις ανάγκες της παρούσας 6

7 έρευνας επιλέχθηκε (βάσει του πλήθους που φαίνεται να εμφανίζουν) να απεικονιστούν οι συγκεντρώσεις των παρακάτω επιμέρους κλάδων: Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) Όλοι οι κλάδοι του λιανικού εμπορίου τροφίμων Όλοι οι κλάδοι που αφορούν την εστίαση Χάρτης 3: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου ένδυσης-υπόδησης 7

8 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Ο χάρτης (3) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο Ένδυσης-Υπόδησης σήμερα, σε σύγκριση με την ένα χρόνο πριν, τον Μάρτιο του Συγκρίνοντας τους δύο χάρτες συμπεραίνουμε ότι κατά το προηγούμενο έτους δεν σημειώθηκαν αξιόλογες μεταβολές στην χωρική κατανομή του κλάδου Ένδυσης-Υπόδησης στο κέντρο της Αθήνας. Στον τωρινό χάρτη (Μάρτιος 2014), αποτυπώνεται όπως και στην περσινή απογραφή πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης στο παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο χωρίς να υπάρχει ομοιόμορφη κατανομή. Επίσης ένας σημαντικός πυρήνας καταστημάτων ένδυσης υπόδησης εντοπίζεται και πάλι στην περιοχή του Κολωνακίου. Αναλυτικότερα, η εντονότερη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης διαπιστώνεται στην περιοχή του Μοναστηρακίου. Μεγάλο πλήθος επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης παρατηρείται σε όλη την περιοχή από το Σύνταγμα μέχρι την πλατεία Μοναστηρακίου, και στα δεξιά μέχρι την Ευριπίδου. Με βάση την κατανομή του πλήθους των επιχειρήσεων ανά δρόμο, βρέθηκε ότι τα περισσότερα καταστήματα ένδυσης υπόδησης στην αναφερόμενη περιοχή εδρεύουν κυρίως στην «Ερμού» αλλά και στις κάθετες οδούς «Αγίου Μάρκου» και «Αιόλου». Επίσης, έντονη συγκέντρωση καταστημάτων ένδυσης-υπόδησης, διαπιστώνεται στο παραδοσιακά εμπορικό κομμάτι του Κολωνακίου, και 8

9 ειδικότερα στο τμήμα που περιλαμβάνεται μεταξύ των οδών Πατριάρχου Ιωακείμ- Βουκουρεστίου-Αναγνωστοπούλου-Σόλωνος. Η κεντρική λεωφόρος Πατησίων (28ης Οκτωβρίου) που δεν αποτυπώνεται στο παραπάνω χάρτη είναι ο εμπορικός δρόμος με την μεγαλύτερη συμμετοχή στον κλάδο της ένδυσης, καθώς συγκεντρώνει το 22 του συνόλου των επιχειρήσεων του κλάδου. Συμφώνα με την εικόνα του χάρτη, στην εμπορική ζώνη της Ομόνοιας, δεν παρατηρείται υψηλή πυκνότητα σε συγκεκριμένη χωρική περιοχή (εμπορική πιάτσα) και οι επιχειρήσεις του κλάδου είναι διασπαρμένες σε όλη την έκταση αυτού του γεωγραφικού χώρου. Στον παρακάτω πίνακα παραθέτονται οι βασικότεροι δρόμοι με βάση την συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης υπόδησης. Εκτός από το πλήθος των καταστημάτων του κλάδου για κάθε δρόμο, αναφέρεται και το ποσοστό συμμετοχής του δρόμου 1 στον συνολικό πλήθος επιχειρήσεων του κλάδου στο κέντρο της Αθήνας. ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΛΑΔΟΣ: ΕΝΔΥΣΗΣ -ΥΠΟΔΗΣΗΣ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ 28ης Οκτωβρίου ,07 Ερμού 97 9,78 Αγίου Μάρκου 52 5,24 Αιόλου 46 4,64 Σταδίου 38 3,83 Σόλωνος 34 3,43 Βουκουρεστίου 29 2,92 Αναγνωστοπούλου 26 2,62 Χαριλάου 26 2,62 Τρικούπη Πατριάρχου 22 2,22 Ιωακείμ Ακαδημίας 22 2,22 Ευαγγελίστριας 21 2,12 1 Έχουν συμπεριληφθεί οι δρόμοι που συμμετέχουν στον κλάδο με ποσοστό >2. 9

10 Κανάρη 20 2,02 Χάρτης 4: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Ο χάρτης (4) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα. Πρόκειται για μια ποικιλόμορφη κατηγορία, χαρακτηριστική για κάθε εμπορικό κέντρο στην οποία περιλαμβάνονται καταστήματα που εμπορεύονται κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης. Οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων του κλάδου δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερες πυκνότητες με εξαίρεση την εμπορική πιάτσα που περιλαμβάνει τους δρόμους «Ερμού-Βουλής-Λέκκα-Κολοκοτρώνη-Καραγεώργη Σερβίας (Περικλέους)» και την περιοχή που περικλείει τη διασταύρωση των οδών Βουκουρεστίου- Σταδίου, όπου παραδοσιακά συγκεντρώνονται τα μεγάλα κοσμηματοπωλεία της Αθήνας. Ειδικά, οι εμπορικές οδοί Καραγεώργη Σερβίας (και η προέκτασή της η Περικλέους) και Κολοκοτρώνη με βάση τα αριθμητικά δεδομένα, χαρακτηρίζονται από την έντονη παρουσία των επιχειρήσεων του κλάδου 10

11 καθώς αυτές ανέρχονται στο 40,9 και 28,4 αντίστοιχα, του συνόλου των ενεργών επιχειρήσεων των δυο εμπορικών δρόμων. Όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα, μεμονωμένοι εμπορικοί δρόμοι με σημαντική συμμετοχή στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου με βάση τα αριθμητικά δεδομένα, είναι οι οδοί Πατησίων, Ακαδημίας, Περικλέους, και Πανεπιστημίου. ΚΛΑΔΟΣ: ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ 28ης Οκτωβρίου 72 11,1 Ερμού 35 5,4 Ακαδημίας 30 4,6 Περικλέους 30 4,6 Ελευθερίου Βενιζέλου 29 4,5 Λεωφόρος Σταδίου 29 4,5 Κολοκοτρώνη 25 3,9 Αιόλου 20 3,1 Αθηνάς 18 2,8 Καραγιώργη Σερβίας 18 2,8 Βουκουρεστίου 17 2,6 Χαριλάου Τρικούπη 17 2,6 Βουλής 16 2,5 Λέκκα 15 2,3 Εμμανουήλ Μπενάκη 14 2,2 Ιπποκράτους 14 2,2 11

12 Χάρτης 5: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Τρόφιμα Ποτά Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων τροφίμων - ποτών ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων τροφίμων - ποτών ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Σε αντίθεση με τις άλλες κατηγορίες, η περίπτωση του κλάδου της εμπορίας τροφίμων εμφανίζει διαφορετικά χωρικά χαρακτηριστικά. Πιο συγκεκριμένα, ο χάρτης των εμπορικών επιχειρήσεων τροφίμων αποτυπώνει ανάγλυφα την περίπτωση της εμπορικής «πιάτσας». Είναι συχνό το φαινόμενο της ύπαρξης υψηλών συγκεντρώσεων επιχειρήσεων τροφίμων σε περιορισμένα χωρικά σημεία (πιάτσες) εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς (πχ. Ευριπίδου, Βαρβάκειος Αγορά, κα.). Στον παραπάνω χάρτη απεικονίζονται οι συγκεντρώσεις επιχειρήσεων τροφίμων το Μάρτιο 2014 σε σύγκριση με την εικόνα ένα χρόνο πριν (Μάρτιος 2013). Αναλυτικότερα, στον χάρτη, όπως και στην καταγραφή ένα χρόνο πριν, ξεχωρίζει με έντονο καφέ χρώμα η παραδοσιακή αγορά τροφίμων του κέντρου, που οριοθετείται από τις οδούς Ευρυπίδου-Αιόλου-Σοφοκλέους- Αθηνάς-Κλεισθένους. Πιο συγκεκριμένα, η εμπορική οδός Αθηνάς, δρόμος που παραδοσιακά στεγάζει επιχειρήσεις τροφίμων, συμμετέχει σε ποσοστό 35,5 στο σύνολο του κλάδου. 12

13 Λιγότερο εντυπωσιακή αλλά αξιοσημείωτη είναι η συγκέντρωση επιχειρήσεων τροφίμων που παρατηρείται μεταξύ των οδών Καραγεώργη Σερβίας & Κολοκοτρώνη στο ύψος της οδού Βουλής. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζονται αναλυτικά οι δρόμοι με την μεγαλύτερη συμμετοχή 2 στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου. ΚΛΑΔΟΣ: ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ Αθηνάς ,5 28ης Οκτωβρίου 34 11,5 Ιπποκράτους 13 4,4 Ερμού 9 3,0 Ελευθερίου Βενιζέλου 9 3,0 Λεωφόρος Χαριλάου Τρικούπη 9 3,0 Βουλής 8 2,7 Ευρυπίδου 8 2,7 Καραγιώργη Σερβίας 7 2,4 Σοφοκλέους 7 2,4 Μαρασλή 6 2,0 2 Έχουν συμπεριληφθεί οι δρόμοι που συμμετέχουν στον κλάδο με ποσοστό >2. 13

14 Χάρτης 7: Χωρικές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Ο χάρτης (7) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο της εστίασης στην τωρινή καταγραφή σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν (Μάρτιος 2013), χωρίς να διαπιστώνονται σημαντικές μεταβολές ανάμεσα στις δυο καταγραφές. Όπως αποτυπώνεται στον χάρτη οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων εστίασης εκτείνονται καθ όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου της πόλης. Ωστόσο είναι ιδιαίτερα εμφανής η έντονη πυκνότητα που παρουσιάζουν οι επιχειρήσεις του εν λόγω κλάδου στο παραδοσιακό εμπορικό τρίγωνο και ιδιαίτερα περιμετρικά του άξονα που εκτείνεται από το Σύνταγμα μέχρι και το Μοναστηράκι. Στον παρακάτω πίνακα απεικονίζονται αναλυτικά οι δρόμοι με την μεγαλύτερη συμμετοχή 3 στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου. Και σε αυτή την περίπτωση η οδός Πατησίων συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής, γεγονός που μπορεί να αποδοθεί στην μεγάλη έκταση του εμπορικού δρόμου και ως εκ τούτου στο μεγάλο πλήθος καταστημάτων που συγκεντρώνει. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να δίνει την εντύπωση 3 Έχουν συμπεριληφθεί οι δρόμοι που συμμετέχουν στον κλάδο με ποσοστό >2. 14

15 ύπαρξης εμπορικής «πιάτσας», καθώς δεν φαίνεται να εμφανίζεται χωρικά έντονη γειτνίαση των επιχειρήσεων του κλάδου σε ορισμένο τμήμα της οδού. Αντίθετα, εμπορικοί δρόμοι που σε απόλυτους αριθμούς έχουν συγκριτικά μικρότερο πλήθος επιχειρήσεων εστίασης, παρόλα αυτά σημειώνουν πολύ έντονες πυκνότητες επιχειρήσεων του κλάδου, αποτελώντας «πιάτσες» διασκέδασης και ψυχαγωγίας. Πιο συγκεκριμένα, οι οδοί Καπνικαρέας, Κοραή, πλατεία Αγ.Ειρήνης, Μητροπόλεως και Εμ.Μπενάκη αποτελούν τέτοια παραδείγματα. ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΛΑΔΟΣ: ΕΣΤΙΑΣΗ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ 28ης Οκτωβρίου 78 12,0 Εμμανουήλ Μπενάκη 27 4,2 Σόλωνος 27 4,2 Ελευθερίου Βενιζέλου 26 4,0 Λεωφόρος Μητροπόλεως 26 4,0 Θεμιστοκλέους 25 3,9 Ερμού 24 3,7 Χαριλάου Τρικούπη 24 3,7 Αιόλου 22 3,4 Σταδίου 21 3,2 Αθηνάς 21 3,2 Ιπποκράτους 20 3,1 Ακαδημίας 18 2,8 Κολοκοτρώνη 18 2,8 15

16 Β. Η καταγραφή των λουκέτων Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικά χώρο του εμπορικού κέντρου της Αθήνας. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της καταγραφής χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη ακολουθώντας την εξής δομή: A: Παρουσίαση των συγκεντρωτικών δεδομένων των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου στο πλαίσιο της απογραφής Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους που είχαν επιλεχθεί δειγματοληπτικά στις προηγούμενες καταγραφές (2010, 2011, 2012, 2013) Β.1. Συγκεντρωτικά δεδομένα των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου: Το εμπορικό κέντρο της Αθήνας σε κατάσταση «ανάγκης» Δυστυχώς από την επεξεργασία των δεδομένων της τελευταίας καταγραφής (Μάρτιος 2014) επιβεβαιώνεται η παγίωση μιας δυσμενούς εικόνας (31,1) η οποία φαίνεται πως επιδεινώνεται διαρκώς από το Μάρτιο 2011 φτάνοντας στο υψηλότερο ποσοστό (32,4) το Σεπτέμβριο του Αν και η τελευταία 16

17 καταγραφή εμφανίζει ισχνά σημάδια βελτίωσης το ανησυχητικό φαινόμενο των κλειστών επιχειρήσεων λαμβάνει τη μορφή της μόνιμης πλέον εικόνας. Σε απόλυτους αριθμούς, από την συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου προκύπτει ότι σε σύνολο επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, οι είναι κλειστές. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ: ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ,1 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ,5 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΧΩΡΙΣ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ,62 Στον παρακάτω χάρτη αποτυπώνονται με τα διακριτικά «κόκκινα στίγματα» τα «λουκέτα» στο απογραφικό πεδίο του εμπορικού τριγώνου του κέντρου της Αθήνας. 17

18 Χάρτης 9: Κλειστά καταστήματα Όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στο παραπάνω χάρτη, το εμπορικό κέντρο συρρικνώνεται και αλλάζει δραστικά. Όπου υφίσταται εμπορική αγορά και συγκέντρωση επαγγελματικών στεγών υφίστανται και κλειστά καταστήματα ανεξαρτήτου κλάδου και χωρικότητας. Η χαρτογράφηση των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου αναδεικνύει με τον πλέον σαφή τρόπο ότι το φαινόμενο των «λουκέτων» 18

19 υπακούει και αυτό, όπως και η εμπορική δραστηριότητα, σε χωρικά πρότυπα. Στον παρακάτω χάρτη αποτυπώνονται οι συγκεντρώσεις κλειστών επιχειρήσεων, όπως εμφανίζονται στο εμπορικό κέντρο καταγραφής. Ειδικότερα, όπως απεικονίζεται στον παρακάτω χάρτη (10), τα «λουκέτα» διαμορφώνουν «πιάτσες», με τα κλειστά καταστήματα να παρουσιάζουν ιδιαίτερες πυκνότητες σε περιορισμένες περιοχές του πεδίου. Σαν γενική εικόνα, φαίνεται ότι τα κλειστά μαγαζιά με έντονη γειτνίαση φέρνουν επιπλέον κλειστά μαγαζιά, σχηματίζοντας «γειτονιές κλειστών». Στα σημεία αυτά, προϋπήρχαν εμπορικές «πιάτσες», είτε που στέγαζαν επιχειρήσεις με οικονομική δραστηριότητα που έχει πλέον συρρικνωθεί ο αριθμός των επιχειρήσεων του κλάδου, είτε επιχειρήσεις που δεν μπόρεσαν να βγουν αλώβητες από την οικονομική συρρίκνωση που έχει επέλθει. Χάρτης 10: Χωρικές συγκεντρώσεις κλειστών επιχειρήσεων Όπως φαίνεται από τον παραπάνω χάρτη, σημαντικές συγκεντρώσεις «λουκέτων» παρατηρούνται σε όλη την έκταση του εμπορικού τριγώνου της Αθήνας. Ειδικότερα, πολύ έντονη πυκνότητα κλειστών καταστημάτων διακρίνουμε στο κομμάτι του κέντρου που εκτείνεται από το Πανεπιστήμιο μέχρι και την Ομόνοια, μεταξύ των δρόμων Ακαδημίας και Αιόλου. 19

20 Στην γενική εικόνα του κέντρου της Αθήνας, η διαφορά στην ένταση των συγκεντρώσεων μεταξύ του Κολωνακίου και του υπόλοιπου εμπορικού τριγώνου του κέντρου της Αθήνας είναι χαρακτηριστική οπτικά στο παραπάνω χάρτη, παρόλα αυτά όμως και στο Κολωνάκι δημιουργούνται «πιάτσες» λουκέτων που πλήττουν κυρίως τους παράδρομους. Εξετάζοντας το πλήθος των κλειστών που συγκεντρώνονται στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους του κέντρου φαίνεται ότι βρίσκονται οριακά σε καλύτερη εικόνα σε σύγκριση με το υπόλοιπο πεδίο απογραφής. Στους βασικούς εμπορικούς δρόμους κλειστές βρέθηκαν να είναι οι 30,5 στις 100 επιχειρήσεις, ενώ στο υπόλοιπο εμπορικό κέντρο το ποσοστό τους φτάνει το 31,62. Γίνεται φανερό δηλαδή ότι ο βαθμός εμπορικότητας του δρόμου, παρότι θα ήταν αναμενόμενο, δεν καθιστά τις επιχειρήσεις λιγότερο ευάλωτες στην επιδημία των λουκέτων, γεγονός το οποίο είχε επισημανθεί πρώτη φορά ένα χρόνο πριν (Μάρτιος 2013). Ταυτόχρονα, η αναλογία των κλειστών στο σύνολο του εμπορικού κέντρου της Αθήνας στην τωρινή καταγραφή (31,1) επιβεβαιώνει τα ήδη υψηλά ποσοστά «λουκέτων» που σημειώθηκαν και στις δυο προηγούμενες καταγραφές, (32,5 Σεπτέμβριος 2013 και 31,8 Μάρτιος 2013). Φαίνεται δηλαδή από τα αριθμητικά δεδομένα, ότι η δυσμενής εικόνα του κέντρου της Αθήνας έχει πλέον παγιωθεί. 20

21 Γ. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους: «Κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι με ρεκόρ κλειστών επιχειρήσεων» Σε όλους τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους η αναλογία των λουκέτων είναι πάρα πολύ υψηλή. Ειδικότερα, σε όλες τις περιπτώσεις διαπιστώνονται ποσοστά κλειστών επιχειρήσεων, που υπερβαίνουν το 30, με μόνη εξαίρεση την οδό Ερμού, οπού η αναλογία των κλειστών δεν ξεπερνά το 20 (18,4). Το φαινόμενο, επηρεάζει όλους τους εμπορικούς δρόμους ανεξαρτήτου χωροταξικής τους θέσης στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας. Μεταξύ των εμπορικών δρόμων υπάρχουν ορισμένοι στους οποίους διαπιστώνονται εξαιρετικά υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης κλειστών επιχειρήσεων. Είναι ενδιαφέρον ότι πρόκειται για εμπορικούς δρόμους με διαφορετικά χαρακτηριστικά εμπορικής επιχειρηματικότητας (ύψος ενοικίων, τύπος εμπορίου κα.) που όμως αποτελούν παραδοσιακούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας. Στη συνέχεια, θα παρουσιαστούν οι σημαντικότεροι από την άποψη της εμπορικότητας τους δρόμοι με τις υψηλότερες αναλογίες κλειστών επαγγελματικών στεγών 4. Ιπποκράτους: 51,9 παραπάνω από το ½ Χαρ. Τρίκουπη: 51,1..παραπάνω από το 1/2 4 Έχουν επιλεχθεί οι δρόμοι με τα υψηλότερα ποσοστά λουκέτων και πλήθος επαγγελματικών στεγών >80. 21

22 Εμ. Μπενάκη: 40,8..2/5 Σταδίου: 36,3.σχεδόν 2/5 Στις παραπάνω τέσσερεις περιπτώσεις κεντρικών εμπορικών δρόμων, το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων σε παραδοσιακές εμπορικές περιοχές είναι πολύ κοντά ή ξεπερνάει το ανώτατο όριο (τάξεως του 40), έτσι το φαινόμενο των λουκέτων μετατρέπεται σε φαινόμενο πτώχευσης της εμπορικής αγοράς. Τα ποσοστά που ξεπερνούν το 40 όπως στην περίπτωση αυτή φωτογραφίζουν ένα εμπορικό κέντρο σε αποδιοργάνωση. Δ. ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ Η όγδοη κατά σειρά καταγραφή των επιχειρήσεων στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας, επιτρέπει τη διαχρονική πλέον αποτίμηση της πορείας του δείκτη επιβίωσης του εμπορίου και δίνει τη δυνατότητα εξαγωγής ασφαλών συμπερασμάτων. Στην κατασκευή του εν λόγω δείκτη έχει συνυπολογιστεί το πλήθος των επιχειρήσεων μόνο για τους βασικούς εμπορικούς δρόμους του κέντρου (Ερμού, Πατησίων, Πανεπιστημίου, Σταδίου, Εμ.Μπενάκη, Χαρ.Τρικούπη, Σόλωνος, Ακαδημίας και Θεμιστοκλέους). Όπως προκύπτει από το παρακάτω διάγραμμα, η γενική τάση για το δείκτη επιβίωσης, μεταξύ Αυγούστου 2010 και Μαρτίου 2014 στο κέντρο της Αθήνας είναι σταθερά πτωτική (κόκκινη γραμμή τάσης). Ειδικότερα, στην τελευταία καταγραφή, σημειώνεται αρνητικό «ρεκόρ» του δείκτη επιβίωσης, που φτάνει το 0,7. Μεταξύ των καταγραφών, η πρώτη «ισχυρή» πτώση του δείκτη σημειώθηκε το Μάρτιο του 2011, στη συνέχεια ακολούθησε εκείνη του Αυγούστου του 2012, και αντίστοιχης ισχύος είναι η μείωση που παρατηρείται στην τωρινή καταγραφή. 22

23 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 ΔΕΙΚΤΗΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 0,82 0,77 0,76 0,70 0,69 0,68 0,64 0,70 Ε. Αναλυτικά αποτελέσματα καταγραφής για κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της Αθήνας Οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι αποτελούν σημαντικό κομμάτι διερεύνησης της συγκεκριμένης μελέτης καθώς εκεί συγκεντρώνεται χωρικά σχεδόν το ήμισυ (46) των επιχειρήσεων του κέντρου της Αθήνας. Η έρευνα διεξάγεται από τον Αύγουστο του 2010, δηλαδή τα δεδομένα που συλλέγονται έχουν πλέον διαχρονικό ρυθμό παρακολούθησης. Η συνεπής περιοδική υλοποίηση των καταγραφών σε τακτά χρονικά διαστήματα (κάθε έξι μήνες) προσφέρει ένα πλεονέκτημα αναφορικά με τη συστηματική παρακολούθηση του φαινομένου, το οποίο φαίνεται ότι εξελίσσεται πλέον με σταθερά αρνητικούς ρυθμούς, οι οποίοι όχι μόνο παγιώνονται αλλά και ενισχύονται. 23

24 Οι προηγούμενες δυο καταγραφές, εκείνη του Μαρτίου και Σεπτεμβρίου 2013, καθώς και η τωρινή καταγραφή παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αντικατοπτρίζουν την πλέον παγιωμένη εικόνα των «λουκέτων». Αναλυτικότερα, στον ιστορικά κεντρικό δρόμο της Αθήνας, στην Ερμού το ποσοστό των λουκέτων ένα χρόνο πριν τον Μάρτιο του 2013 έδειξε τα πρώτα σημάδια αποκλιμάκωσης εμφανίζοντας οριακή μείωση, ενώ πλέον, στην τωρινή καταγραφή ελαττώνεται σημαντικά. Επί της οδού Ακαδημίας, η αναλογία των λουκέτων δεν διαφοροποιείται από την προηγούμενη καταγραφή το Σεπτέμβριο του 2013, παραμένοντας σταθερά πάνω από 30 (31,07). Η κατάσταση που αποτυπώνουν τα ποσοστά των κλειστών επιχειρήσεων στις οδούς Σταδίου και Πανεπιστημίου παρουσιάζει σχετική βελτίωση συγκριτικά με την προηγούμενη καταγραφή. Ωστόσο η εικόνα παραμένει δυσμενής αφού και στις δύο αυτές περιπτώσεις κεντρικών εμπορικών δρόμων η αναλογία των κλειστών υπερβαίνει το 30. Πιο συγκεκριμένα, στην οδό Πανεπιστημίου, η αναλογία των λουκέτων υποχωρεί σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2013 που είχε σημειώσει ποσοστό ρεκόρ της τάξεως του 43, σημειώνοντας πτώση 9 ποσοστιαίων μονάδων (34,9). Όσον αφορά την οδό Σταδίου, η αναλογία των λουκέτων παραμένει επίσης σε υψηλά επίπεδα (36,3) χωρίς όμως να διατηρεί την εκτόξευση της προηγούμενης καταγραφής όπου άγγιξε το εξαιρετικό ποσοστό του 50,8. Η οδός Πατησίων, αποτελεί μια ειδική περίπτωση για το κέντρο της Αθήνας καθώς συγκεντρώνει το μεγαλύτερο πλήθος επιχειρήσεων συγκριτικά με τους υπόλοιπους υπό εξέταση δρόμους (περίπου το 35 των επιχειρήσεων/επαγγελματικών στεγών του κέντρου της Αθήνας). Ενθαρρυντικό είναι το συμπέρασμα που προκύπτει από το ποσοστό των κλειστών επιχειρήσεων στην Πατησίων καθώς είναι η πρώτη στη σειρά καταγραφή από την έναρξη της έρευνας τον Αύγουστο του 2010 που η αναλογία των κλειστών σημειώνει αξιοσημείωτη μείωση 9 ποσοστιαίων μονάδων (24,3 από 33,1) 24

25 Η οδός Εμ.Μπενάκη συγκαταλέγεται στη λίστα των δρόμων που σημειώνουν «ρεκόρ» λουκέτων, συγκεντρώνοντας στην τωρινή καταγραφή το αποκαρδιωτικό ποσοστό λουκέτων, 40,8. Στους δρόμους με σοβαρή διαχρονική επιδείνωση της εικόνας συγκαταλέγεται και η οδός Χαρ.Τρικούπη. Πρόκειται για έναν εμπορικό δρόμο που διαχρονικά πλήττεται από τα «λουκέτα» και πλέον στην τωρινή καταγραφή το ποσοστό ενισχύεται περαιτέρω με παραπάνω από τις μισές επιχειρήσεις του δρόμου να είναι κλειστές (51,1). Θετικό είναι το γεγονός ότι ένας από τους κεντρικότερους δρόμους του εμπορικού τριγώνου της πρωτεύουσας, η οδός Σόλωνος, παρουσιάζει βελτιωμένη εικόνα σημειώνοντας το χαμηλότερο ποσοστό λουκέτων μετά το Μάρτιο του 2011 (22,9). ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΥΓΟ ΥΣΤΟΣ 2010 ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ ΜΑΡ ΤΙΟΣ 2011 ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ ΕΡΜΟΥ 15,0 24,3 ΑΚΑΔΗΜΙ ΑΣ ΠΑΝ/ΜΙΟ Υ 15,0 24,6 20,5 18,6 ΣΤΑΔΙΟΥ 24,6 33,8 ΠΑΤΗΣΙΩ Ν ΘΕΜΙΣΤΟ ΚΛΕΟΥΣ - ΕΜ.ΜΠΕ ΝΑΚΗ - ΧΑΡ. ΤΡΙΚΟΥΠ Η - ΣΟΛΩΝΟ Σ - 14,8 20,7 13,8 ΑΥΓΟ ΥΣΤΟ Σ 2011 ΜΑΡ ΤΙΟΣ 2012 ΑΝΑΛ ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ ΟΓΙΑ 22,3 25,2 ΑΥΓΟ ΥΣΤΟ Σ 2012 ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ 26,2 23,2 29,5 31,0 25,7 30,5 34,7 31,5 42,0 42,0 22,1 26,2 28,7 14,4 27,6 22,6 23,3 20,8 29,6 28,5 22,0 42,0 31,7 33,8 38,0 29,6 25,3 29,5 ΜΑΡ ΤΙΟΣ 2013 ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ ΣΕΠΤΕ ΜΒΡΙΟΣ 2013 ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 ΑΝΑΛΟ ΓΙΑ ΣΥΝΟΛ Ο ΕΠΙΧΕΙΡ ΗΣΕΩΝ ΚΛΕΙΣΤ ΕΣ ΕΠΙΧΕΙ ΡΗΣΕΙΣ 23,8 28, ,7 31, ,8 43, ,9 50, ,6 33, ,7 30, ,5 39, ,1 37, ,4 34, ΑΝΑΛ ΟΓΙΑ 18,4 31,0 34,9 36,3 24,3 29,8 40,8 51,1 22,9 25

26 ΣΥΝΟΛΟ ΚΕΝΤΡΙΚ ΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΑΘΗΝΑΣ 18,0 ΣΚΟΥΦΑ 5,7 ΤΣΑΚΑΛΩ Φ 21,6 ΠΑΤΡΙΑΡ ΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ 14,0 ΣΥΝΟΛΟ ΚΕΝΤΡΙΚ ΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΚΟΛΩΝΑ ΚΙ 12,5 23,4 24,4 17,0 16,4 29,0 34,8 12,5 21,7 18,6 23,7 29, 6 31,0 21,1 20,6 33,7 21,1 10,4 19,7 21,0 21,0 31,8 36, ,5 22, ,1 21, ,4 19, ,2 21, ,5 19,6 30,6 18,4 22,5 Στους κεντρικούς δρόμους του Κολωνακίου, όπου επίσης οι καταγραφές πραγματοποιούνται από τον Αύγουστο του 2010, τα ποσοστά των λουκέτων είναι φανερά χαμηλότερα από εκείνα που σημειώνουν οι κεντρικοί εμπορικοί δρόμοι της Αθήνας. Αν και χαμηλότερα όμως, τα εν λόγω ποσοστά είναι αξιοπρόσεχτα καθώς αναφέρονται σε παραδοσιακά αμιγώς εμπορικούς δρόμους της περιοχής όπου στεγάζονταν μεγάλες αλυσίδες πολυεθνικών. Αν συγκρίνουμε τα αποτελέσματα της τωρινής καταγραφής στο Κολωνάκι με αυτά του Μαρτίου, δεν διαπιστώνονται σημαντικές μεταβολές στο συνολική εικόνα. Αναλυτικότερα, όπως και το Μάρτιο, στη Σκουφά κλειστές παραμένουν οι 2 στις 10 επαγγελματικές στέγες. Η οδός Πατρ.Ιωακείμ, συγκριτικά με τους υπόλοιπους κεντρικούς δρόμους του Κολωνακίου συγκεντρώνει την μικρότερη αναλογία λουκέτων, που παραμένει όπως και τον Σεπτέμβριο του 2013 χαμηλότερη από το 20 (18,4). Στη Τσακάλωφ ωστόσο, διαπιστώνεται αύξηση των κλειστών επιχειρήσεων με το ποσοστό να ανέρχεται πλέον στο 30,6 του συνόλου των επιχειρήσεων του δρόμου. Στην συνέχεια απεικονίζεται και διαγραμματικά, η διαχρονική εξέλιξη αναλογίας κλειστών επιχειρήσεων σε εμπορικούς δρόμους του Κολωνακίου. 26

27 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΝΑΛΟΓΙΑΣ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΛΩΝΑΚΙΟΥ ΣΚΟΥΦΑ ΤΣΑΚΑΛΩΦ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ 27

28 2. ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ Χάρτης 1: Οριοθέτηση περιοχής απογραφής Α. Η απογραφή του εμπορικού κέντρου 28

29 Βασικές διαπιστώσεις Στην περίπτωση του κέντρου Πειραιά όπως και στην περίπτωση της Αθήνας, πρόκειται για ένα εκτεταμένο χωρικά πεδίο, μπορούμε να διακρίνουμε εκτός από τις λεγόμενες πιάτσες (συγκεντρώσεις ομοειδών επιχειρήσεων/ μονολειτουργικές ζώνες εμπορίου), και εμπορικές ζώνες (κύριες εμπορικές κεντρικότητες που ενοποιούνται με βάση το βαθμό χωρικής τους γειτνίασης και συγκέντρωσης/υψηλή χωρική αυτοσυσχέτιση μεγάλου πλήθους επιχειρήσεων) με σημαντικές κεντρικότητες εντός της ήδη οριοθετημένες περιοχής του εμπορικού κέντρου. Αυτή η διάκριση είναι απαραίτητη για την αναλυτική εξέταση του εμπορικού κέντρου αφού οι ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εμπορικής ζώνης μέσα στο εμπορικό κέντρο είναι σημαντικές. Στο χάρτη 2 φαίνεται η συγκέντρωση του συνόλου της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης, όπως αυτή προκύπτει από τη χαρτογράφηση της πυκνότητας της επαγγελματικής στέγης. Όπως γίνεται φανερό από τον χάρτη, στο εμπορικό κέντρο του Πειραιά παρουσιάζεται εξαιρετική πυκνότητα επιχειρήσεων καθ όλη την έκταση του απογραφικού πεδίου το οποίο καλύπτεται σχεδόν εξολοκλήρου από έντονο μωβ χρώμα. Χάρτης 2: Χωρικές συγκεντρώσεις επαγγελματικής στέγης 29

30 Η εντυπωσιακή αυτή ομοιομορφία του χάρτη συγκέντρωσης της επαγγελματικής στέγης στην περιοχή του Πειραιά, επιβεβαιώνει απόλυτα τη μεθοδολογία επιλογής του συγκεκριμένου πεδίου καταγραφής. Πέρα όμως από τη γενική χωροθέτηση της επαγγελματικής στέγης μπορούμε να διακρίνουμε επιμέρους εμπορικές πιάτσες. Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας επιλέχθηκε (βάσει του πλήθους που φαίνεται να εμφανίζουν) να απεικονιστούν οι συγκεντρώσεις των παρακάτω επιμέρους κλάδων: Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα και 47.7 Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα Όλοι οι κλάδοι που αφορούν την εστίαση 30

31 96.02 Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής Χάρτης 3: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου: Ένδυση-Υπόδηση Πειραιάς Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Ο χάρτης (3) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο Ένδυσης-Υπόδησης όπως αποτυπώθηκε στην τωρινή καταγραφή, σε σύγκριση με την επιτόπια καταγραφή ένα χρόνο πριν (Μάρτιος 2013). Στο χάρτη παρατηρείται πολύ έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσηςυπόδησης στο παραδοσιακό εμπορικό κέντρο του Πειραιά με σχετικώς ομοιόμορφη κατανομή. Σε αντίθεση με αυτήν την εικόνα, στην εμπορική ζώνη που περικλείει την εμπορική αγορά του λιμανιού, δεν παρατηρείται υψηλή πυκνότητα σε συγκεκριμένη χωρική περιοχή (εμπορική πιάτσα) των επιχειρήσεων του κλάδου. Πιο αναλυτικά αναδεικνύονται στο χάρτη έντονες συγκεντρώσεις καταστημάτων ένδυσης-υπόδησης σε τμήμα της «Σωτήρος», ενός πεζόδρομου που παραδοσιακά στεγάζει εμπορικές επιχειρήσεις του κλάδου στο κέντρο του Πειραιά. Έντονες πυκνότητες παρατηρούνται στο επίσης παραδοσιακό εμπορικό κομμάτι του κέντρου που εκτείνεται επί της οδού Τσαμαδού από το ύψος της Ηρώων Πολυτεχνείου μέχρι τη Φίλωνος. Η εικόνα της έντονης συγκέντρωσης εμπορικών επιχειρήσεων ένδυσης-υπόδησης, επιβεβαιώνεται 31

32 και από τα διαθέσιμα ποσοτικά δεδομένα, όπου φαίνεται η αναλογία του συγκεκριμένου εμπορικού κλάδου ανά εμπορικό δρόμο. Υψηλή αναλογία επιχειρήσεων του κλάδου συγκεντρώνεται στο παραδοσιακά εμπορικό πεζόδρομο Σωτήρος (18,8), στην οδό Τσαμαδού (14,0), στην κεντρική λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου (12,4) και στον παραδοσιακά εμπορικό δρόμο υποδημάτων, στην οδό Φίλωνος (11,7). Στον παρακάτω πίνακα παραθέτονται οι βασικότεροι δρόμοι με βάση την συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης υπόδησης. Εκτός από το πλήθος των καταστημάτων του κλάδου για κάθε δρόμο, αναφέρεται και το ποσοστό συμμετοχής του δρόμου 5 στον συνολικό πλήθος επιχειρήσεων του κλάδου στο κέντρο του Πειραιά. ΚΛΑΔΟΣ: ΕΝΔΥΣΗΣ -ΥΠΟΔΗΣΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ Σωτήρος Διός 79 18,8 Τσαμαδού 59 14,0 Ηρώων Πολυτεχνείου 52 12,4 Λεωφόρος Φίλωνος 49 11,7 Κολοκοτρώνη 42 10,0 Βασιλέως Γεωργίου Α' 35 8,3 Λεωφόρος Υψηλάντου 24 5,7 Καραολή και Δημητρίου 20 4,8 Μπουμπουλίνας 17 4,0 Κουντουριώτου 16 3,8 Ανδρούτσου 15 3,6 Νοταρά 15 3,6 Εθνικής Αντιστάσεως 14 3,3 Γρηγορίου Λαμπράκη 13 3,1 Πραξιτέλους 12 2,9 Αλκιβιάδου 10 2,4 Καραΐσκου 10 2,4 5 Έχουν συμπεριληφθεί οι δρόμοι που συμμετέχουν στον κλάδο με ποσοστό >2. 32

33 Χάρτης 4: Χωρικές συγκεντρώσεις λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) Πειραιάς Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 Ο χάρτης (4) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σε εξειδικευμένα καταστήματα (Κοσμήματα, ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης), σε σύγκριση με την καταγραφή ένα χρόνο πριν. Πρόκειται για μια ποικιλόμορφη κατηγορία, χαρακτηριστική για κάθε εμπορικό κέντρο και οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων του κλάδου είναι διεσπαρμένες στον εμπορικό κέντρο του Πειραιά και χαρακτηρίζονται ως έντονες. Η κατά τόπους έντονη συγκέντρωση επιχειρήσεων του κλάδου απεικονίζεται χωρικά στο παραπάνω χάρτη, αλλά επιβεβαιώνεται από τα ποσοτικά δεδομένα σε επίπεδο δρόμου. Όσον αφορά τη συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων, διαπιστώνεται έντονη συγκέντρωση επί της οδού Σωτήρος στο τμήμα από την Ηρ. Πολυτεχνείου έως την Αλκιβιάδου, και επί της οδού Τσαμαδού, αλλά και επί της λεωφόρου Βασ.Γεωργίου, δρόμοι οι οποίοι στο σύνολό τους συγκεντρώνουν σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων του κλάδου. ΚΛΑΔΟΣ: ΕΙΞΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ (ρολόγια, φωτογραφικά και οπτικά είδη, αναμνηστικά και είδη λαϊκής τέχνης) 33

34 ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ Τσαμαδού 18 13,2 Βασιλέως Γεωργίου Α' 16 11,8 Λεωφόρος Ηρώων Πολυτεχνείου 16 11,8 Λεωφόρος Σωτήρος Διός 15 11,0 Καραΐσκου 7 5,1 Κολοκοτρώνη 7 5,1 Καραολή και Δημητρίου 6 4,4 Νικήτα 6 4,4 Πραξιτέλους 6 4,4 Ακτή Μιαούλη 4 2,9 Δημητρίου Γούναρη 4 2,9 Μπουμπουλίνας 4 2,9 Υψηλάντου 4 2,9 Φίλωνος 4 2,9 Αγίου Σπυρίδωνος 3 2,2 Χάρτης 5: Χωρικές συγκεντρώσεις κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής Συγκεντρώσεις κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής ΜΑΡΤΙΟΣ

35 Ένα πρώτο συμπέρασμα που εξάγεται από την εικόνα του χάρτη για το εμπορικό κέντρο του Πειραιά, είναι ότι παρατηρείται σημαντική συγκέντρωση επιχειρήσεων υπηρεσιών κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθητικής, γεγονός που φαίνεται και από την αναλογία των επιχειρήσεων του κλάδου σε ορισμένους εμπορικούς δρόμους του Πειραιά, που έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία εμπορικής «πιάτσας» με επιχειρήσεις του κλάδου. Από τον παραπάνω χάρτη το φαινόμενο της ύπαρξης υψηλών συγκεντρώσεων επιχειρήσεων του αναφερόμενου κλάδου, σε περιορισμένα χωρικά σημεία (πιάτσες) αποτυπώνεται χωρικά εντός μιας ευρύτερης εμπορικής αγοράς παρατηρείται μεταξύ των οδών Καραϊσκου-Μπουμπουλίνας-Υψηλάντου- Σωτήρος και Πραξιτέλους-Τσαμαδού- Ανδρούτσου. Πρόκειται δηλαδή για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται κυρίως σε παράδρομους του εμπορικού κέντρου και όχι σε κεντρικές εμπορικές αρτηρίες. Η συγκέντρωση επιχειρήσεων του κλάδου φαίνεται και από τα αριθμητικά δεδομένα ανά δρόμο, όπου σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων του κλάδου συγκεντρώνονται στις οδούς Μπουμπουλίνας, Πραξιτέλους, Κουντουριώτου και Αλκιβιάδου. ΚΛΑΔΟΣ: ΚΟΜΜΩΤΗΡΙΩΝ-ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ 35

36 ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ Μπουμπουλίνας 8 11,0 Πραξιτέλους 8 11,0 Κουντουριώτου 6 8,2 Αλκιβιάδου 6 8,2 Τσαμαδού 5 6,8 Υψηλάντου 5 6,8 Γρηγορίου Λαμπράκη 4 5,5 Καραΐσκου 4 5,5 Ελευθερίου Βενιζέλου 3 4,1 Ηρώων Πολυτεχνείου Λεωφόρος 3 4,1 Οδυσσέα Ανδρούτσου 3 4,1 Ανδρούτσου 2 2,7 Ευριπίδου 2 2,7 Νοταρά 2 2,7 Σκουζέ 2 2,7 Φίλωνος 2 2,7 Χάρτης 6: Χωρικές συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης ΜΑΡΤΙΟΣ

37 Ο χάρτης (7) απεικονίζει τις συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον κλάδο της εστίασης. Όπως αποτυπώνεται στον χάρτη οι συγκεντρώσεις των επιχειρήσεων εστίασης εκτείνονται καθ όλη την έκταση του εμπορικού κέντρου της πόλης. Ωστόσο, καθώς η εστίαση είναι ένας κλάδος που χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από το φαινόμενο της εμπορικής πιάτσας, αυτή η τάση επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση του Πειραιά. Αναλυτικότερα, υψηλές πυκνότητες επιχειρήσεων εστίασης συναντάμε σε μεγάλο τμήμα της οδού Καραΐσκου, όπως φαίνεται και από τα αριθμητικά, όπου σχεδόν το 30 των επιχειρήσεων του δρόμου είναι επιχειρήσεις εστίασης, σχηματίζοντας χωρικά μια ξεκάθαρη «πιάτσα» επιχειρήσεων εστίασης, κυρίως στο κομμάτι του δρόμου που έχει πεζοδρομηθεί (το κομμάτι από την Βασιλέως Γεωργίου μέχρι την Μπουμπουλίνας). Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού διακρίνονται έντονες συγκεντρώσεις επιχειρήσεων εστίασης. Ουσιαστικά πρόκειται για μια «πιάτσα» εστίασης που παραδοσιακά στεγάζει ουζερί και καφενεία, η οποία όπως φαίνεται και από την αναλογία των επιχειρήσεων του κλάδου ως προς το σύνολο των επιχειρήσεων του κάθε δρόμου, στεγάζονται στις οδούς ακτή Μιαούλη (39) και ακτή Μουτσοπούλου (45,5). Στον παρακάτω πίνακα παραθέτονται οι βασικότεροι δρόμοι με βάση την συγκέντρωση επιχειρήσεων εστίασης. ΕΜΠΟΡΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΚΛΑΔΟΣ: ΕΣΤΙΑΣΗ ΠΛΗΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΔΡΟΜΟΥ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ Φίλωνος 22 8,1 Καραΐσκου 21 7,8 Νοταρά 17 6,3 Ακτή Μιαούλη 16 5,9 Γρηγορίου Λαμπράκη 13 4,8 Καραολή και Δημητρίου 12 4,4 Κουντουριώτου 11 4,1 Χαριλάου Τρικούπη 11 4,1 Ακτή Μουτσοπούλου 10 3,7 Τσαμαδού 10 3,7 Υψηλάντου 9 3,3 Δημητρίου Γούναρη 8 3,0 2ας Μεραρχίας 7 2,6 37

38 Εθνικής Αντιστάσεως 7 2,6 Ηρώων Πολυτεχνείου 7 2,6 Λεωφόρος Κολοκοτρώνη 7 2,6 Μπουμπουλίνας 7 2,6 Πραξιτέλους 7 2,6 Σκουζέ 7 2,6 Β. Η καταγραφή των λουκέτων Στο πλαίσιο της απογραφής του εμπορικού κέντρου, καταμετρήθηκαν συνολικά όλες οι κλειστές επιχειρήσεις στον οριζόμενο ερευνητικά χώρο του εμπορικού κέντρου της πόλης του Πειραιά. Η ανάλυση των στοιχείων πραγματοποιήθηκε με δύο τρόπους: A: Παρουσίαση των συγκεντρωτικών δεδομένων των κλειστών επιχειρήσεων του εμπορικού κέντρου στο πλαίσιο της απογραφής Β. Παρουσίαση και διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της καταγραφής των λουκέτων στους βασικούς εμπορικούς δρόμους που είχαν επιλεχθεί δειγματοληπτικά στις προηγούμενες καταγραφές (2010, 2011, 2012, 2013). «Τα λουκέτα στον Πειραιά: Επιμένει η δραματική τους επιδείνωση» Η κατάσταση των «λουκέτων» στο εμπορικό κέντρο του Πειραιά είναι ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την απογραφή, είναι ότι διαχρονικά διαπιστώνεται μεγάλη αύξηση του ποσοστού των κλειστών επιχειρήσεων, το οποίο στην προηγούμενη καταγραφή ξεπέρασε το 32, ενώ στην τωρινή του Μαρτίου 2014, φαίνεται να διατηρεί την υψηλή αναλογία λουκέτων, σημειώνοντας μια οριακή μείωση, η οποία ουσιαστικά μόνο επιβεβαιώνει τα υψηλά ποσοστά της προηγούμενης καταγραφής (Σεπτέμβριος 2013). Στο αμιγώς εμπορικό κέντρο του Πειραιά, το οποίο καλύπτεται πλήρως από την επιτόπια καταγραφή, παραπάνω από 3 στις 10 επιχειρήσεις έχουν βάλει «λουκέτο». 38

39 Σε απόλυτους αριθμούς, από την συνολική απογραφή του εμπορικού κέντρου προκύπτει ότι σε σύνολο επιχειρήσεων /επαγγελματικών στεγών, οι 896 είναι κλειστές. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ,05 ΜΑΡΤΙΟΣ ,50 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ,31 ΜΑΡΤΙΟΣ ,95 ΣΥΝΟΛΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ ,16 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ 76,57 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ 74,67 Από τον παραπάνω πίνακα, ουσιαστικά επιβεβαιώνεται ότι στους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της εμπορικής αγοράς του Πειραιά που παρουσιάζονται παρακάτω συγκεντρώνεται η πλειονότητα των επιχειρήσεων (σχεδόν 8 στις 10 επιχειρήσεις). Στην συνέχεια απεικονίζονται χωρικά οι συγκεντρώσεις κλειστών επιχειρήσεων στο αμιγώς εμπορικό κέντρο του Πειραιά. Η χωρική τους αποτύπωση αναδεικνύει εμφανώς την συγκέντρωση κλειστών επιχειρήσεων, με έντονη γειτνίαση, που πλέον διαμορφώνουν «πιάτσες», κυρίως στους παράδρομους, αλλά και σε αρκετά σημεία των κεντρικών οδικών αρτηριών του εμπορικού κέντρου. 39

40 Χάρτης 9: Κλειστά καταστήματα Όπως φαίνεται χαρακτηριστικά στο παραπάνω χάρτη, το εμπορικό κέντρο του Πειραιά συρρικνώνεται και αλλάζει δραστικά. Όπου υφίσταται εμπορική αγορά και συγκέντρωση επαγγελματικών στεγών υφίστανται και κλειστά καταστήματα ανεξαρτήτου κλάδου και χωρικότητας. Όπως αποτυπώνεται στο χάρτη 10, σημαντική συγκέντρωση κλειστών εμπορικών επιχειρήσεων παρατηρείται στο σύνολο της εμπορικής ζώνης της πόλης, η οποία αποτυπώνεται στην ομοιομορφία της εικόνας του χάρτη. Πολύ έντονες συγκεντρώσεις κλειστών καταστημάτων εμφανίζονται σε όλη την έκταση των παράδρομων Νοταρά, Κολοκοτρώνη, Κουντουριώτου και Υψηλάντου. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται και από τα αριθμητικά δεδομένα, καθώς πρόκειται για δρόμους που όπως θα δούμε και στη συνέχεια σημειώνουν «ρεκόρ» κλειστών επιχειρήσεων. Επιπρόσθετα, έντονη συγκέντρωση «λουκέτων» παρατηρείται επί της οδού Τσαμαδού, χαμηλά από το ύψος της Καραΐσκου μέχρι την Υψηλάντου. Συγκεντρώσεις «λουκέτων» παρατηρούνται σε όλη την έκταση του απογραφικού πεδίου, σε αρκετά σημεία φαίνεται ότι οι συγκεντρώσεις αυτές είναι τόσο έντονες που λαμβάνουν 40

41 χωρικά την μορφή της «πιάτσας». Είναι φανερό δηλαδή ότι τουλάχιστον στην περίπτωση των παράδρομων το ένα κλειστό μαγαζί φέρνει το άλλο. Χάρτης 10: Χωρικές συγκεντρώσεις κλειστών καταστημάτων Ο Πειραιάς αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση ως προς την χωρική κατανομή των «λουκέτων», ακολουθώντας ένα αντίθετο πρότυπο εμφάνισης του φαινομένου σε σύγκριση με την Αθήνα. Ειδικότερα, το φαινόμενο των «λουκέτων» είναι ασθενές στις πολύ κεντρικές μεγάλες οδούς της πόλης, οι οποίες ακόμα και στην τωρινή καταγραφή φαίνεται να «κρατούν» τον ίδιο αριθμό επιχειρήσεων και τα λουκέτα να είναι αρκετά περιορισμένα. Αντιθέτως, η εικόνα των παράδρομων είναι αρκετά απογοητευτική για το σύνολο της εμπορικής αγοράς, ενώ σε κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις «παραδρομών» φαίνεται πως επικρατεί μια σχετική «ερήμωση» (καθώς η αναλογία των κλειστών υπερβαίνει το 40) από πλευράς «ενεργών» εμπορικών στεγών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι οδοί με ρεκόρ «λουκέτων» είναι στο σύνολο τους παράλληλοι και κάθετοι των κεντρικών οδικών αρτηριών της πόλης. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας για τους κεντρικούς εμπορικούς δρόμους, στους οποίους πραγματοποιείται η 41

42 έρευνα της ΕΣΕΕ από τον Μάρτιο του Οι δρόμοι που εξετάζονται κάθε φορά είναι οι ίδιοι οπότε μπορούν και να συγκριθούν οι αναλογίες των λουκέτων για κάθε δρόμο. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ 6 ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2011 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 ΕΜΠΟΡΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΦΙΛΩΝΟΣ 18,10 22,70 27,30 27,27 26,58 36, ,13 ΝΟΤΑΡΑ 22,10 27,10 43,30 33,33 34,00 44, ,03 ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 28,10 29,30 34,00 39,74 40,64 43, ,05 ΗΡ.ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 11,10 12, , ,02 ΤΣΑΜΑΔΟΥ 15,30 17,40 12,40 14,20 14,97 20, ,93 ΒΑΣ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α' 12,20 14, , ,11 ΓΟΥΝΑΡΗ 25,40 25,60 38,10 31,76 22,92 23, ,70 ΕΘΝ.ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ 20,00 21,20 14,50 25,00 18,64 20, ,98 ΕΛ.ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 23,80 27,30 29,10 37,96 37,35 37, ,83 ΚΑΡ.ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 11,50 19,80 21,30 19,01 25,44 31, ,26 ΣΩΤΗΡΟΣ ΔΙΟΣ 9,20 11,60 23,10 15,27 16,67 11, ,21 ΓΡ.ΛΑΜΠΡΑΚΗ 26,40 23,70 26,16 22,75 25, ,82 ΚΑΡΑΙΣΚΟΥ 21,90 18,20 20,24 18,48 22, ,55 ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ 25,00 35,30 30,00 41,67 50, ,43 ΠΡΑΞΙΤΕΛΟΥΣ 20,00 33,30 25,00 23,71 42, ,36 ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΟΥ 31,40 38,30 29,79 30,95 43, ,63 ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ 33,30 36,40 36,63 42,59 41, ,85 ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ 24, , ,00 ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ - 21,70 16,10 20,00 23,86 27, ,27 Παρακάτω παραθέτονται οι εμπορικοί δρόμοι με «ρεκόρ» λουκέτων. 6 Στους εμπορικούς δρόμους έχουν συμπεριληφθεί οι κεντρικές αρτηρίες (Βασιλέως Γεωργίου Α, Λεωφ. Ηρώων Πολυτεχνείου, Γρηγορίου Λαμπράκη, Σωτήρος Διός, Τσαμαδού), καθώς και οι παράδρομοι εκατέρωθεν των κεντρικών αρτηριών. 42

43 Εμπορικοί δρόμοι με ρεκόρ λουκέτων Νοταρά 48,03 Αλκιβιάδου 44,43 Κολοκοτρώνη 42,05 Κουντουριώτου 40,63 Πραξιτέλους 36,36 Υψηλάντου 35,85 Ελευθερίου Βενιζέλου 34,83 Από τα αναλυτικά αποτελέσματα για τους παραπάνω εμπορικούς δρόμους της κεντρικής εμπορικής αγορά του Πειραιά παρατηρούμε σε κάποιους από αυτούς την τάση βαθμιαίας αύξησης των κλειστών επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα δυσμενή είναι τα συμπεράσματα που προκύπτουν από το ύψος της αναλογίας των κλειστών που καταγράφεται στους παραπάνω δρόμους, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις υπερβαίνουν το οριακό ποσοστό του 40, συνθέτοντας μια εικόνα πλήρους ερημοποίησης του εμπορικού δρόμου. Όπως και στην περίπτωση της Αθήνας, έτσι και στον Πειραιά, τα ποσοστά ρεκόρ που συγκεντρώνονται στην παρούσα καταγραφή στους υπό εξέταση εμπορικούς δρόμους, φωτογραφίζουν ένα εμπορικό κέντρο σε αποδιοργάνωση. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, στην περίπτωση του Πειραιά, οι κεντρικότερες εμπορικές αρτηρίες που στεγάζουν εκτός των άλλων και μεγάλες εμπορικές αλυσίδες, παρουσιάζουν μεγαλύτερη αντοχή στο κύμα των «λουκέτων», διατηρώντας ποσοστά κλειστών που δεν υπερβαίνουν το 20. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά που παρατηρούνται στους δρόμους «Βασιλέως Γεωργίου», και «Ηρώων Πολυτεχνείου» (8,11 & 19,02 αντιστοίχως). Επίσης, εμπορικοί δρόμοι με χαμηλή αναλογία λουκέτων είναι και ο κεντρικός εμπορικός δρόμος Γρ. Λαμπράκη, όπου τα «λουκέτα» σημειώνουν το ποσοστό των 17, ποσοστό αισθητά μειωμένο από τις 43

44 προηγούμενες καταγραφές. Ακόμη, η κατεξοχήν εμπορική οδός Τσαμαδού με υψηλά ποσοστά συγκέντρωσης επιχειρήσεων ένδυσης, καθώς σχεδόν το ήμισυ των επιχειρήσεων (46,1) ανήκουν στον κλάδο της ένδυσης. Τέλος, χαμηλή αναλογία λουκέτων συγκεντρώνει η οδός Εθνικής Αντιστάσεως (17), η οποία φαίνεται να διατηρεί διαχρονικά τα χαμηλά της ποσοστά «λουκέτων». Μεθοδολογία απογραφής εμπορικού κέντρου Στο πλαίσιο της έρευνας έχει αναπτυχθεί ένα εργαλείο/λογισμικό για την άμεση καταγραφή και αποθήκευση των σημείων που θα κληθούν οι απογραφείς να καταγράψουν. Βασική ιδέα ήταν να υλοποιήσουμε ένα λογισμικό που να ελαχιστοποιεί το χρόνο καταγραφής στο πεδίο αλλά και επεξεργασίας στο «γραφείο» εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα το μέγιστο δυνατό βαθμό τυποποίησης και ομοιογένειας των δεδομένων ενώ παράλληλα να εκμεταλλεύεται πλήρως τις δυνατότητες που διαθέτει ένα μέσο κινητό τηλέφωνο τύπου Smart Phone (GPS). Με τη διαδικασία αυτή διασφαλίζουμε περαιτέρω την απρόσκοπτη διαχρονική επεξεργασία των δεδομένων. Έπειτα από μία συνοπτική έρευνα αγοράς σχετικά με τις δυνατότητες που παρέχουν τα επιμέρους λειτουργικά συστήματα των Smart Phones (Android, Symbian, ios, Windows Mobile) καταλήξαμε στην επιλογή κινητού τηλεφώνου με λογισμικό Android καθώς είναι τα περισσότερο διαδεδομένα αλλά και τα μόνα που επέτρεπαν το να δουλέψει εφαρμογή που δημιουργείται από τρίτο «μη διαπιστευμένο» πρόσωπο. Ακολούθησε η μελέτη των διαθέσιμων βιβλιοθηκών για την δημιουργία εφαρμογών για κινητά τηλεφώνα Android. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν αφορούσαν το σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας που εντοπίζεται στην περιοχή και ακολουθούν την κωδικοποίηση ΣΤΑΚΟΔ 2008 και είναι σε τετραψήφια ανάλυση αφού σε αυτό το επίπεδο μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένες βασικές κατηγορίες από άλλες. 44

45 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ (ΣΤΑΚΟΔ2008) ΣΤΟ ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΑ ΚΟΔ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΛΑΔΟΥ Σύνολο Επιχειρ ήσεων Λιανικό εμπόριο ενδυμάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 872 Ποσο στό επί του συνό λου Δραστηριότητες παροχής ποτών 406 6, Άλλο λιανικό εμπόριο καινούργιων ειδών σε εξειδικευμένα καταστήματα 381 5, Λιανικό εμπόριο ρολογιών και κοσμημάτων σε εξειδικευμένα καταστήματα 372 5, Δραστηριότητες υπηρεσιών εστιατορίων και κινητών μονά-δων εστίασης 340 5, Λιανικό εμπόριο υποδημάτων και δερμάτινων ειδών σε εξει-δικευμένα καταστήματα 242 3, Λιανικό εμπόριο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 193 3, Λιανικό εμπόριο βιβλίων σε εξειδικευμένα καταστήματα 159 2, Λιανικό εμπόριο επίπλων, φωτιστικών και άλλων ειδών οικι-ακής χρήσης σε εξειδικευμένα καταστήματα 135 2, Λιανικό εμπόριο σε μη εξειδικευμένα καταστήματα που πω-λούν κυρίως τρόφιμα, ποτά ή καπνό 118 1, Δραστηριότητες κομμωτηρίων, κουρείων και κέντρων αισθη-τικής 112 1,76 13, Λιανικό εμπόριο φαρμακευτικών ειδών (φαρμακεία) 109 1, Λιανικό εμπόριο ψωμιού, αρτοσκευασμάτων και λοιπών ει-δών αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής σε εξειδικευμένα κατα-στήματα 103 1, Λιανικό εμπόριο σιδηρικών, χρωμάτων και τζαμιών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 99 1, Αναπαραγωγή φωτοτυπιών, προετοιμασία εγγράφων και άλλες ειδικευμένες δραστηριότητες γραμματειακής υποστήρι-ξης 78 1, Λιανικό εμπόριο ηλεκτρικών οικιακών συσκευών σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 75 1, Λιανικό εμπόριο άλλων τροφίμων σε εξειδικευμένα καταστή-ματα 67 1, Λιανικό εμπόριο κρέατος και προϊόντων κρέατος σε εξειδι-κευμένα καταστήματα 66 1, Λιανικό εμπόριο καλλυντικών και ειδών καλλωπισμού σε ε-ξειδικευμένα καταστήματα 54 0, Λιανικό εμπόριο μεταχειρισμένων ειδών σε καταστήματα 54 0, Λιανικό εμπόριο ψαριών, καρκινοειδών και μαλακίων σε εξει-δικευμένα καταστήματα 53 0, Λιανικό εμπόριο λουλουδιών, φυτών, σπόρων, λιπασμάτων, ζώων συντροφιάς και σχετικών ζωοτροφών σε εξειδικευμένα καταστήματα 47 0, Τυχερά παιχνίδια και στοιχήματα 47 0, Εμπορικοί αντιπρόσωποι που μεσολαβούν στην πώληση καυσίμων, μεταλλευμάτων, μετάλλων και βιομηχανικών χημι-κών προϊόντων 42 0, Λιανικό εμπόριο αθλητικού εξοπλισμού σε εξειδικευμένα κα-ταστήματα 42 0,66 45