Transcript

1 ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α) είναι απέραντη Β) είναι πολύµορφη και πολύπλοκη γιατί ανταποκρίνεται στις ποικίλες ανάγκες της κοινωνικής ζωής και τις υπηρετεί. Γι αυτό και µπορούµε : `Αλλοτε να ρωτούµε `Αλλοτε να απορούµε` `Αλλοτε να κρίνουµε `Αλλοτε να διατάζουµε `Αλλοτε να σχεδιάζουµε το µέλλον `Αλλοτε να περιγράφουµε το παρελθόν `Αλλοτε... Γ) είναι παντοδύναµη όταν συνδυάζεται µε πνευµατική καλλιέργεια και κοινωνική καταξίωση ) έχει πολλές οπτικές γωνίες καλύπτει ή αποκαλύπτει τον προσωπικό τρόπο µε τον οποίο οι άνθρωποι βιώνουν τον κόσµο : - ονοµάζουν / χαρακτηρίζουν µε διαφορετικές λέξεις τα ίδια πράγµατα πχ η αφαίρεση της ζωής του αντιπάλου σε µια βεντέτα είναι απώλεια και θρήνος για την οικογένεια του σκοτωµένου και επιτυχία και εκδίκηση για την οικογένεια που δολοφονεί - χρησιµοποιούν σε διαφορετικές περιπτώσεις τις ίδιες λέξεις φορτίζοντας τες µε εντελώς διαφορετικό σηµασιολογικό φορτίο από εκείνο που αυτές είχαν αρχικά πχ άγγελος = αγγελιοφόρος στην αρχαία τραγωδία, = αγαθό πνεύµα για το χριστιανισµό - φορτίζουν µε διαφορετικές αποχρώσεις της ίδιας έννοιας την ίδια λέξη πχ δε βιώνουν και δε φορτίζουν την έννοια της ελευθερίας το ίδιο οι Ελβετοί, που γεύονται όλα τα αγαθά της και οι κάτοικοι µιας χώρας, που ζουν κάτω από καθεστώς βίας. ΓΛΩΣΣΑ είναι ένας κώδικας επικοινωνίας, ένα σύστηµα σηµείων που λειτουργεί µε λέξεις και µε κανόνες/νόµους στους οποίους πειθαρχούν οι λέξεις. Ενα σύστηµα µε το οποίο επικοινωνούν τα µέλη της γλωσσικής κοινότητας. ήλωση είναι η άµεση καθηµερινή και πιο απλή σηµασία της λέξης πχ λευκό σηµαίνει το άσπρο χρώµα. Συνυποδήλωση είναι η σηµασία που µπορεί να ποικίλει σε µια λέξη ανάλογα µε τον οµιλητή πχ το λευκό σηµαίνει και καθαρό, αγνό. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ : Στην αναφορική λειτουργία της γλώσσας η πράξη επικοινωνίας αναφέρεται κυρίως στον πραγµατικό κόσµο ή στην αντίληψη που έχουµε γι αυτόν. Είναι µια πράξη, η οποία αφορά το λογικό µας Στην ποιητική λειτουργία η πράξη επικοινωνίας αναφέρεται κυρίως στον εαυτό της, στο ίδιο το µήνυµα και µάλιστα στη µορφή του πχ χιόνι έτρωγαν χιόνι έπιναν, και στη φωτιά βουτούσαν. Είναι η πράξη η οποία αφορά τις συγκινήσεις µας. ΓΛΩΣΣΑ (λόγος της γλωσσικής κοινότητας) ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΛΟΓΟΥ ΟΜΙΛΙΑ (ατοµικός λόγος) ΟΜΙΛΙΑ = η προσωπική πλευρά της γλώσσας. Κάθε άτοµο δηλαδή χρησιµοποιεί τον κώδικα της γλώσσας µε το δικό του τρόπο για να εκφραστεί κάνοντας τους δικούς του συνδυασµούς Ι ΙΟΛΕΚΤΟΣ = ο ιδιαίτερος τρόπος µε τον οποίο οµιλεί, εκφράζεται, επικοινωνεί, κάθε άτοµο της γλωσσικής οµάδας ΛΟΓΟΣ = υπερατοµική γλώσσα, ενδιάθετος λόγος, αποθηκευµένος σ όλα τα άτοµα της γλωσσικής κοινότητας ΥΦΟΣ = η ιδιόλεκτος του λογοτέχνη

2 1. Να ενώσετε τις φράσεις της Α στήλης µε τις λέξεις της Β στήλης, έτσι ώστε να αποκαλυφθούν οι τρόποι επιβολής και συµπεριφοράς που εκφράζονται στις φράσεις της Α στήλης. Α Β 1 Πάλι εδώ είσαι; Εξω! Εξω! Πήγαινε σπίτι σου αµέσως! α συγκατάβαση 2.Φέρε µου γρήγορα τα κλειδιά µου β πρόσκληση 3. Παρακαλώ, περιµένετε λίγο. Ο γιατρός εξετάζει κάποιον γ διαταγή ασθενή 4. Καλά, καλά! Θα κάνω ό,τι µου πείτε. δ ευγενική παράκληση 5. Κάνε αυτό που σου λέω, χωρίς να φέρνεις αντιρρήσεις ε αγενής απαίτηση 6. Κάθισε να δειπνήσεις µαζί µας. Στ προειδοποίηση 7. Αν συµπεριφερθείς ξανά µε τέτοιον τρόπο, ζ ωµή εντολή θα αποβληθείς από το σχολείο. 2. Να ενώσετε τα ζεύγη των συνωνύµων Ανακοίνωση Εγκαταλείπω Συµµετέχω Επικουρώ Βοήθεια Κοινοποίηση Κατατρεγµός Συνδροµή Ενισχύω Παίρνω µέρος Αδιαφορώ ιωγµός 3. Να ενώσετε τα επίθετα της στήλης Α µε τα ουσιαστικά της στήλης Β, έτσι ώστε να χρησιµοποιούνται µε τη συνυποδηλωτική τους σηµασία. Στη συνέχεια να συνδυάσετε τα ίδια επίθετα µε άλλα ουσιαστικά έτσι ώστε να χρησιµοποιούνται µε τη δηλωτική τους σηµασία. Α Β Πυρετώδεις σχόλια Πυρακτωµένο νόηµα Ισορροπηµένος άνθρωπος Λαµπρό πλούτος Πιπεράτα χιούµορ Ασβεστο γένος Αστείρευτο διαβουλεύσεις Βαθύ πρόσωπο Ψυχικός πάθος Απρόσιτη γυναίκα 4. Σε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις η γλώσσα παρέχει στο δέκτη πληροφόρηση, το µήνυµα[αναφορική λειτουργία] και σε ποιες την ίδια τη µορφή του µηνύµατος[ποιητική λειτουργία] Α Π - Μέσα στης γης το κέντρο φάνηκε ο πυρήνας που όλο σκοτεινιάζει - Ο Πλεοποννησιακός πόλεµος διήρκεσε 27 χρόνια - Τα οξέα αντιδρούν µε τις αλκοόλες και δίνουν τους εστέρες - Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται µε λιγότερο ουρανό... - Αλλά ο Αλκιβιάδης, ο γιος του Κλεινία, τους παρακινούσε για την εκστρατεία µε µεγάλη προθυµία - Τι µπορεί να µου θύµισε τον Αριδαίο εκείνον; Μια λέξη στον Πλάτωνα, θαρρώ, χαµένη στου µυαλού τ αυλάκια 5. Να εντοπίσετε τις λέξεις που χρησιµοποιούνται µε τη συνυποδηλωτική τους έννοια «Ο δηµοτικισµός είναι κίνηµα καθαρά ελληνικό. Ανάβλυσε από την ανάγκη της εθνικής ψυχής, που ήθελε να ζήσει και να εκφράσει τη δική της πραγµατική ζωή, όπως είχε εξελιχθεί στη µακρόχρονη παράδοση της. Είναι η στροφή του έθνους από τα έξω προς τα µέσα του, από το πράγµα προς τον άνθρωπο, τον άνθρωπο µε όλο το ψυχικό του βάθος, από την απονεκρωτική µίµηση προς τη ζωντανή πηγή της δηµιουργίας» «...Για πολλούς και ποικίλους λόγους η ζωντανή γλώσσα του έθνους παραµερίστηκε στο γραπτό λόγο κατά τους µεσαιωνικούς χρόνους. Κορυφαίοι όµως λόγιοι, πνεύµατα φωτισµένα, και πριν και µετά την εθνική Παλιγγενεσία, διακήρυξαν την αυθεντικότητα και την εκφραστική της δύναµη και την καλλιέργησαν, έτσι ώστε σήµερα είναι σε θέση να εκφράσεινα βρείτε ποιο µε ακρίβεια τα πιο δύσκολα νοήµατα σε όλους τους τοµείς της κοινωνικής ζωής»

3 6. Να συµπληρώσετε τα κενά των προτάσεων µε τις λέξεις : γλώσσα, ιδιόλεκτος, οµιλία, ύφος[µια λέξη δεν θα χρησιµοποιηθεί] Η...είναι ένας κώδικας επικοινωνίας τον οποίο τα µέλη µιας γλωσσικής κοινότητας µαθαίνουν από τη βρεφική τους ηλικία. Κάθε άτοµο χρησιµοποιώντας µε το δικό του τρόπο τον κώδικα αυτό παρουσιάζει µια προσωπική πλευρά της...που ονοµάζεται...και ο ιδιαίτερος τρόπος µε τον οποίο εκφράζεται και διαµορφώνει την...του. Κατά τον γλωσσολόγο Saussure,...και...δεν είναι ταυτόσηµοι όροι, καθώς η πρώτη αναφέρεται στο λόγο της γλωσσικής κοινότητας συνολικά, ενώ η δεύτερη αποτελεί τον ατοµικό λόγο καθενός. Η...κατά τον ίδιο, µοιάζει µε µια µουσική συµφωνία, ενώ η...αποτελεί τις εκτλέσεις της από τις διάφορες ορχήστρες. Και όπως µια εκτέλεση ενός συµφωνικού έργου είναι καλή ή κακή ανάλογα µε τη µελέτη και την άσκηση της ορχήστρας, έτσι και η... του καθενός µπορεί να βελτιωθεί ή να υποβαθµιστεί στο βαθµό που καλλιεργεί ο ίδιος το γραπτό και προφορικό λόγο, διότι η...διακρίνεται σε προφορική και γραπτή. 7. Ν συµπληρώσετε τα κενά έτσι ώστε να αποκαλύπτεται ο προσωπικός τρόπος µε τον οποίο ο κάθε άνθρωπος αντιλαµβάνεται τις έννοιες και τις καταστάσεις Α] χαρακτηρίζονται µε διαφορετικές λέξεις τα ίδια πράγµατα - ταξίδι είναι: για έναν εργαζόµενο... για ένα ναυτικό ή πιλότο... για έναν ηλικιωµένο... - µελέτη είναι για έναν φιλοµαθή... για έναν αµελή µαθητή Β] χρησιµοποιούνται σε διαφορετικές περιπτώσεις οι ίδιες λέξεις - είσαγωγή είναι για έναν έµπορο... για ένα νοµικό... για ένα µουσικό... για ένα βιβλιόφιλο - αναγνώριση είναι για ένα νοµικό... για ένα στρατιώτη... για ένα συγγραφέα... για έναν αστυνοµικό Να βρείτε ποιο από τα επίπεδα ύφους της στήλης Β [ένα περισσεύει] εκφράζει κάθε τµήµα του κειµένου της στήλης Α. Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας Α ΚΕΙΜΕΝΟ Β ΕΠΙΠΕ Α ΥΦΟΥΣ 1. Αγαπητοί συµµαθητές και συµµαθήτριες, δεν θα σας κουράσω α] επιεικές µε µακροσκελείς οµιλίες. Μόλις χθές τελείωσαµε το βάψιµο των τάξεων. 2. Λοιπόν, προσέξετε καλά, µην ξαναπιάσω κανέναν να λερώνει τους β] αγενές φρεσκοβαµµένους τοίχους, γιατί αλίµονο του 3. Πρέπει επιτέλους να µάθουµε να σεβόµαστε την αισθητική και την γ] υποκριτικό καθαριότητα του χώρου όπου περνάµε ένα µέρος της ζωής µας 4. Γιατί δε φτάνει που δε µας βοηθήσατε οι περισσότεροι, παρά κοιτάζατε δ] αυστηρό σα χαζοί και ήσαστε και όλο κριτική από πάνω, αλλά είδα σήµερα κι έναν µαντράχαλο του Γ2 να πατάει µε το πόδι του τον τοίχο ε] οικείο/φιλ 5. Αυτά βλέπουν και οι µικρότεροι και δικαιολογηµένα κάνουν τα ίδια 6. Ξέρω ότι είµαστε ζωηρά αλλά καλά παιδιά και δεν χρειάζονται εκφοβισµοί στ]απειλητικό και τιµωρίες. Με λίγη καλή διάθεση µπορούµε να διατηρήσουµε καθαρό και πολιτισµένο το χώρο που µε τόσο κόπο ανακαινίσαµε ζ] τυπικό 9. Να βρείτε τις αντιστοιχίες. Α Β 1. Με απαράµιλλο θάρρος και αυταπάρνηση αφιέρωσε ολόκληρη α] Συστατική επιστολή Τη ζωή του στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου 2. Γλωσσοµαθής, συνεργάσιµος και ταχύτατος β] Φιλική συζήτηση στη λήψη αποφάσεων 3. Καλό παιδί και εντάξει τύπος µου φάνηκε από την αρχή γ] Πανηγυρικός λόγος 4. Η ανακαίνιση του σχολείου ολοκληρώθηκε έγκαιρα χάρη στην εποπτεία και προσωπική φροντίδα του διευθυντή δ] ιαφηµιστικό φυλλάδιο 5. Οι απόφοιτοι µας ξεχωρίζουν για την κατάρτιση και τους τρόπους του ε] Σχολική εφηµερίδα

4 1. Στη στήλη Α υπάρχουν φράσεις µε τη συνυποδηλωτική σηµασία της λέξης βαρύς. Συµπλήρωσε τη στήλη Β δίνοντας για κάθε φράση τη δηλωτική της σηµασία Α Β Βαριά αρρώστια σοβαρή, επικίνδυνη αρρώστια Βαρύ φαγητό Βαριά ρούχα Βαριά κουβέντα Βαρύς άνθρωπος Βαριά µυρωδιά Βαριά δουλειά Βαρύς καφές Βαρύς καιρός Βαριά καρδιά Βαρύς ύπνος Βαρύ πρόγραµµα Βαρύ κλίµα Βαριά υποχρέωση Βαρύ χέρι 2. Υπογράµµισε στο κείµενο που ακολουθεί τις λέξεις που χρησιµοποιούνται µε συνυποδηλωτική σηµασία : «Με νέα άνοδο των τιµών έκλεισε σήµερα ο Γενικός είκτης στη χρηµατιστηριακή αγορά, ο οποίος ανήλθε στις µονάδες ενισχυµένος κατά 2%. Ο όγκος των συναλλαγών κινήθηκε στα δρχ, που σύµφωνα µε έγκυρους χρηµατιστηριακούς κύκλους οφείλεται στην είσοδο δύο ναυτιλιακών εταιρειών στο Χρηµατιστήριο. Ωστόσο, ελαφριά σύγχυση παρατηρήθηκε στα ξένα νοµίσµατα. Το δολάριο είδε τη θέση του να υποχωρεί, ενώ αντίθετα το γερµανικό µάρκο σταθεροποίησε τη θέση του...» 3. Σχηµάτισε προτάσεις στις οποίες οι υπογραµµισµένες λέξεις των φράσεων που ακολουθούν να χρησιµοποιούνται συνυποδηλωτικά - `Αναψαν φωτιά, για να ζεσταθούν - Η ελιά είναι αειθαλές δέντρο - `Επεσε και χτύπησε άσχηµα - Τώρα π ανθίζουν τα κλαριά και βγάν η γη χορτάρι - Οι νέοι στην αρχαιότητα αθλούνταν γυµνοί 4. Στην καθηµερινή ειδησεογραφία παρακολουθούµε τις διαφορετικές οπτικές µε τις οποίες προσεγγίζουν τα γεγονότα ο συµπολιτευόµενος και αντιπολιτευόµενος τύπος. Συµπλήρωσε τις στήλες Α και Β τοποθετώντας στην κατάλληλη στήλη τους τίτλους των ειδήσεων που ακολουθούν : Τίτλοι ειδήσεων Πολτική πείνας Νέφος πνίγει την Αθήνα Καταποντίστηκε πάλι η δραχµή Πολιτική λιτότητας Αύξηση το 1997 του διαθέσιµου εργατικού δυναµικού Η ανεργία έπληξε τη χώρα το 1997 Πάνω από το επιτρεπτό όριο σήµερα το νέφος στην Αθήνα Νέα ισοτιµία της δραχµής Απολύουν εργάτες από τις προβληµατικές επιχειρήσεις Εξυγίανση στις ηµόσιες επιχειρήσεις Εθελούσια αποχώρηση εργατών από µεγάλες επιχειρήσεις Ξεπουλιούνται οι ηµόσιες Επιχειρήσεις 5. Αντιστοίχισε τις στήλες Α και Β Παράδειγµα : 1 γ Α Β 1 κλείνει τα πέντε α τερµατίζω 2 έκλεισε το λόγο του µ ένα στίχο β δεσµεύω 3 κλείσαµε δωµάτιο/τραπέζι γ συµπληρώνω 4 έκλεισαν συµφωνία δ συνάπτω/ υπογράφω 5 έκλεισε ο καιρός ε συννέφιασε 6 οι απεργοί έκλεισαν το εργοστάσιο στ διακόπτω τη λειτουργία 7 τον έκλεισαν µέσα η χρεοκοπώ 8 του έκλεισαν το στόµα θ πεθαίνω 9 έκλεισε τα µάτια του για πάντα ι εθελοτυφλώ 10 η επιχείρηση έκλεισε ια αποστοµώνω 11 κλείνω τα µάτια ιβ σφαλίζω 12 έκλεισε η πληγή ιγ οργανώνω 13 κλείνω το σπίτι κάποιου που µισώ ιδ θεραπεύω /επουλώνω ιε καταστρέφω

5 ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ : Ι ΙΩΜΑ = η τοπική παραλλαγή µιας γλώσσας ΙΑΛΕΚΤΟΣ = ιδίωµα που µιλιέται σε µεγάλη γεωγραφική έκταση ή που διαφέρει σηµαντικά από την «κοινή» γλώσσα Ι ΙΩΜΑΤΙΣΜΟΣ = τύπος ιδιώµατος ή διαλέκτου άγνωστος στην κοινή γλώσσα ή µε ξεχωριστή σηµασία ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ Ανάλογα µε : ηλικία, µόρφωση, κοινωνική τάξη, επάγγελµα, καταγωγή, ιδεολογία, φύλο, περίσταση ΕΙ Η ΚΕΙΜΕΝΩΝ : ποιητικά, πεζά, λογοτεχνικά, επιστηµονικά, αφηγηµατικά, περιγραφικά, ιστορικά, φιλοσοφικά, αποδεικτικά, κριτικά, ρητορικά, συγγράµατα, εγχειρίδια, θεατρικά, θρησκευτικά, συµβουλευτικά κλπ ΕΙ ΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ : δηµιουργούνται από διάφορες επαγγελµατικές ή άλλες οµάδες µε ιδιότυπους όρους της ειδικότητας τους ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΜΙΑΣ ΕΦΗΜΕΡΙ ΑΣ ΕΙ ΗΣΕΙΣ : κείµενα που αναφέρονται σε καθηµερινά γεγονότα (πολιτικά, στρατιωτικά, οικονοµικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά, επιστηµονικά, αθλητικά κα µε στόχο τους την ενηµέρωση του κοινού ΑΡΘΡΑ : κείµενα που εκφράζουν τις προσωπικές θέσεις του αρθρογράφου για ζητήµατα κυρίως πολιτικά και κοινωνικοοικονοµικά ΕΠΙΦΥΛΛΙ ΕΣ : άρθρα µε ειδικότερο περιεχόµενο (φιλολογικό, επιστηµονικό) ΚΡΙΤΙΚΕΣ : θετικές και αρνητικές αξιολογήσεις ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ : σύντοµα κείµενα εµπνευσµένα από την επικαιρότητα στα οποία ο συντάκτης θίγει σε ύφος έντονο και καυστικό σύγχρονα ζητήµατα ΣΧΟΛΙΑ : ειδικοί συντάκτες, σε ειδικές στήλες, σχολιάζουν κριτικά επίκαιρα θέµατα και είναι συνήθως στήλες µε µόνιµο τίτλο ΕΡΕΥΝΕΣ : γίνεται ανακίνηση σοβαρών θεµάτων ΑΛΛΑ ΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ : επιστολές, προγράµµατα, κοινωνικά, µικρές αγγελίες ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ Το επιχείρηµα είναι µια σειρά από προτάσεις που συνδέονται µεταξύ τους χωρίς χάσµατα και απολήγουν σε µια τελική πρόταση, που λέγεται συµπέρασµα. Σκοπός του είναι να αποδείξει την αλήθεια µιας θέσης / απόφανσης ΘΕΣΗ / ΑΠΟΦΑΝΣΗ ΑΠΟ ΕΙΞΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΙ Η ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ : από το όλον συµπεραίνουµε για τα επιµέρους πχ τα µέταλλα είναι ανόργανα άρα ο χρυσός είναι ανόργανο ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ :από τα επιµέρους συµπεραίνουµε το όλον Πχ η µηλιά είναι φυτό η µηλιά είναι οργανισµός. `Αρα τα φυτά είναι οργανισµοί ΕΜΜΕΣΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ : το συµπέρασµα τους προκύπτει από δύο ή περισσότερες προτάσεις κρίσεις ΑΜΕΣΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ : το συµπέρασµα τους συνάγεται από µια πρόταση κρίση ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ : από τα επιµέρους πηγαίνουµε πάλι στα επιµέρους πχ µια καλή µαθήτρια βραβεύτηκε η Ελπίδα είναι καλή µαθήτρια άρα η Ελπίδα µπορεί να βραβευτεί

6 1. Να κάνετε τις σωστές αντιστοιχίσεις ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ α] ιάλεκτος 1. Κάθε φράση της ελληνικής γλώσσας που αποτελεί ιδιαίτερη έκφραση µε µεταφορική σηµασία β] Ιδίωµα 2. Γεωγραφική γλωσσική διαφοροποίηση µε έντονες αποκλίσεις από την κοινή Νέα Ελληνική. εν είναι εύκολα κατανοητή από άλλους οµιλητές γ] Ιδιωτισµός 3. Μικρότερη διαφοροποίηση που δεν εµποδίζει την κατανόηση δ] Ιδιωµατισµός 4. Ο ιδιαίτερος τρόπος οµιλίας κάθε ανθρώπου 5. Κάθε γλωσσικό στοιχείο ιδιώµατος ή διαλέκτου 2. Να βρείτε σε ποιες φράσεις υπάρχουν ιδιωµατισµοί και σε ποιες ιδιωτισµοί Σύντεκνε, σκουτελοβαρίσκω σε! Πουρνό πουρνό ξεκίνησε Την έδωσα το βιβλίο Κούνια που σε κούναγε Εγινε καπνός Ω ουρανέ, µη βρέξεις πλιο και κάνε µου τη χάρη Θα φάει το κεφάλι του Τους έκανε τη ζωή ποδήλατο Ξεραθήκαµε στα γέλια Αντέστε στα σπίτια σας 3. Σε µια εργασία για το σπίτι στο µάθηµα της Ιστορίας, συναντάτε το ακόλουθο κείµενο. Ποιο είναι το περιεχόµενο του στην Κοινή Νεοελληνική; Εις τα χίλια ουκτακόσια εικοσιέναν ισηκώστηκάσιν οι Μουραϊτηδοι στουµ Μουριάν εις τον πόδιν κατά πάνου στουν Ντούρκουν ντουβ βασιλλιάν, γιατί εν αµπούραινάσιν να βαστάξουν πλιον εις τα ζουλούµια κι εις την τυραννίαν ντουν Ντουρκών, κι είπασι : «Για που θα λιφθιρουθούµουν, για που θα χαθούµουν αφ της γης του προύσουπουν» 4. Εξω από το κατάστηµα διαπιστώνετε ότι ο ταµίας κράτησε περισσότερα χρήµατα από την αξία του προϊόντος που µόλις αγοράσατε. Επιστρέφοντας µέσα σκέφτεστε µε ποιο ύφος να απευθυνθείτε στον ταµία Α] χιουµοριστικό : Μου φαίνεται ότι σας έκανα πλουσιότερο κατά 10 ευρώ! Β] περιγραφικό : Γ] ταπεινό : 5. Με τις προτάσεις της στήλης Α διάφορα πρόσωπα περιγράφουν και χαρακτηρίζουν στους οικείους τους ορισµένα πρόσωπα, πράγµατ ή γεγονότα. Πώς θα προσαρµόσουν τη διατύπωση τους µιλώντας σε δηµόσιο χώρο και σε περιβάλλον όπου θα πρέπει να είναι διακριτικοί; Α] ο προϊστάµενος µας είναι ξεροκέφαλος και συντηρητικός

7 Β] η θεατρική οµάδα του σχολείου τα θαλάσσωσε αυτή τη φορά Γ] πρέπει να είσαι ηλίθιος για να σου αρέσει αυτή η ταινία ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ 1. Να ενώσετε τα γράµµατα µε τους αριθµούς, έτσι ώστε να παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά του γλωσσικού κώδικα που ταιριάζουν συνήθως σε κάθε πρόσωπο της α στήλης µε κριτήριο την ηλικία, τη µόρφωση ή το φύλο Α Β Α. επιστήµονας Λεπτότητα, προσεγµένο λέξιλόγιο, εκφράσεις µε κοινωνικό κύρος, περιορισµένες υβριστικές εκφράσεις Β. νέος Ευχέρεια λόγου, σωστή έκφραση, πλούσιο λεξιλόγιο, γνώση ειδικών όρων Γ. γυναίκα Εγκράτεια, διδακτισµός, χρήση παραδειγµάτων από το παρελθόν, αυτοκυριαρχία. ηλικιωµένος Αυθορµητισµός, πάθος, συναισθηµατισµός, ένταση, ευαισθησία Ε. άντρας Οχι ιδιαίτερα επιµεληµένη αλλά λιτή έκφραση, απόκλιση από τους γλωσσικούς κανόνες 2. Αντιστοιχίστε τις συνώνυµες λέξεις Ισορροπία Λύτρωση Αντικειµενικότητα Ευστάθεια `Αλωση Χειραγώγηση Κάθαρση Αµεροληψία Απεµπλοκή Εκπόρθηση Υποδούλωση Απελευθέρωση 2. Ποιες από τις παρακάτω λέξεις νοµίζετε ότι χρησιµοποιούνται συχνότερα από έναν αστό, έναν αγρότη και ένα ναυτικό [σηµειώστε Χ στην αντίστοιχη στήλη ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΑΣΤΟΣ ΑΓΡΟΤΗΣ ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΑΣΤΟΣ ΑΓΡΟΤΗΣ ΝΑΥΤΙΚΟΣ ηχορύπανση µουσείο αίγα άλιαστος καυσαέριο κοινότητα ναύλος πρυµάτσα αλλοτρίωση φωταγωγός πλωτήρας αεροδρόµιο αµπάρι µπρατσέρα αιθέρας µπουνάτσα πιλοτή χωράφι γάστρα οίκος ευγηρίας αντιπαροχή αγώι µπαρκάρω γκλίτσα 3. Να βρείτε το επάγγελµα που ασκεί το πρόσωπο που µιλά - Ηθελα πάντα να υποδυθώ την ηρωίδα αυτή. Είχα διαβάσει όταν ήµουν µικρή το έργο αυτό του Παλαµά και µε είχε συγκλονίσει. Τώρα λοιπόν γίνεται πραγµατικότητα και η Τρισεύγενη κάνει αύριο πρεµιέρα - εν ήταν εύκολο παιχνίδι. Οι παίκτες µου ήταν κουρασµένοι από τον προηγούµενο αγώνα, ενώ η αντίπαλη οµάδα έπαιξε πιο αποφασιστικά και δηµιούργησε περισσότερες ευκαιρίες - Θα πρέπει να ακολουθήσετε µε ακρίβεια τη φαρµακευτική αγωγή και να σταµατήσετε το κάπνισµα - ιακόπτουµε το πρόγραµµα µας για να σας ενηµερώσουµε για µια είδηση που έφτασε µόλις τώρα - Η παρουσίαση της νέας µου συλλογής θα γίνει στην αίθουσα εικαστικών τεχνών Πινάκιον. Η έκθεση θα περιλαµβάνει υδατογραφίες κυρίως - Στην πρώτη µας συνάντηση διαπίστωσα ότι συγκεντρώνετε πολλά στοιχεία από αυτά που εγώ ζητούσα. Νοµίζω ότι θα έχουµε µια καλή συνεργασία - Ο µαθητής έχει πολλές δυνατότητες. ε διαβάζει όµως αρκετά και δεν είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του 4. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόµενο των προτάσεων 1. Γεωγραφικές γλωσσικές ποικιλίες είναι οι µορφές που παίρνει γλώσσα καθώς εξελίσσεται 2. Η πολυµορφία που παρουσιάζει µια γλώσσα αντικατροπτίζει την κοινωνία που τη χρησιµοποιεί 3. Η ύπαρξη πολλών διαλέκτων διασπά την ενότητα της γλώσσας και υποβαθµίζει την ποιότητα της

8 4. Η εµφάνιση των διαλέκτων και των ιδιωµάτων είναι αποτέλεσµα της καθηµερινής επικοινωνίας και της στενής επαφής των µελών της γλωσσικής κοινότητας 5. Οι διάλεκτοι και τα ιδιώµατα δεν έχουν ιδιαίτερη αξία, απλώς προσθέτουν άχρηστες λέξεις στο λεξιλόγιο 6. Η επικράτηση της κοινής Νεοελληνικής στα Μ.Μ.Ε σήµερα περιορίζει τη χρήση των διαλέκτων 7. εν χρησιµοποιούνται ιδιωµατικές λέξεις στα επίσηµα έγγραφα 8. Οι διάλεκτοι και τα ιδιώµατα διδάσκονται διεξοδικά στα σχολεία 1. Να συµπληρώσετε κάθε κενό µε την κατάλληλη λέξη [ιδίωµα, ιδιωµατισµός, ιδιωτισµός, διάλεκτος]...ονοµάζουµε µια γλωσσική ποικιλία διαδεδοµένη σε µεγαλη έκταση που παρουσιάζει έντονες αποκλίσεις από την Κοινή Νεοελληνική, ενώ...µια µικρότερη γλωσσική διαφοροποίηση που δεν εµποδίζει την κατανόηση από τους άλλους οµιλητές. Συχνά αποκαλούµε...και µια ποικιλία της γλώσσας που έµεινε ακαλλιέργητη.... είναι κάθε γλωσσικό στοιχείο [φωνητικό, γραµµατικό, συντακτικό, λεξιλογικό] που είναι άγνωστο στην Κοινή Νεοελληνική, που λέγεται µόνο στη γλώσσα µας µε µεταφορική συνήθως σηµασία....και...συναποτελούν και τροφοδοτούν την ελληνική γλώσσα 2. Οι λέξεις που ακολουθούν ταιριάζουν κυρίως σε ύφος ανεπίσηµο και οικείο. Προσπαθήστε να βρείτε συνώνυµες λέξεις που να ανήκουν σε διαφορετικό επίπεδο λόγου και να συνδυάζονται µε ύφος πιο επίσηµο Κουµαντάρω Βουτώ Πρήξιµο Λαιµαργία Ξεχαρβάλωµα Λαδώνω Ψάχνω Ντόµπρος Φτιάχνω Τουµπάρω 3. Να αντικαταστήσεις τις λαϊκές ή οικείες φράσεις που σου δίνονται µε άλλες συνώνυµες τους σε ύφος λόγιο Κάνω πλάτες σε κάποιον Εχει γερές πλάτες Τούµπαρε το αυτοκ εν πήρε χαµπάρι Το έσκασε Στο κοντινό µέλλον Του την έφεραν Το λέει η καρδιά του Εσκασε µύτη Τον έφαγαν λάχανο 4. Να βρείτε συνώνυµα επίθετα σε ης ης ες που να ταιριάζουν σε πιο επίσηµο ύφος και να τα εντάξετε σε µια φράση Αποτρόπιος `Εξυπνος Ξεκάθαρος Μισοπεθαµένος Μισοτελειωµένος Μισητός 5. Χρησιµοποιούµε πολλές φορές στο λόγο µετοχές παθητικού παρακειµένου µε αναδιπλασιασµό όπως στα αρχαία ελληνικά σε θέση επιθέτου ή ουσιαστικού για λόγους ύφους ή επειδή οι εκφράσεις έχουν γίνει στερεότυπες. Χρησιµοποιήστε σε φράσεις τις εξής µετοχές Προσβληµένος Σεσηµασµένος Ειληµµένος Εξεζητηµένος Εσκεµµένος Επιτετραµµένος Συγκεχυµένος Εγγεγραµµένος 6. Να εντάξετε τα ρήµατα που ακολουθούν σε µια µικρή φράση Ανακύπτω πχ ανακύπτουν δυσκολίες Αναµοχλεύω Προοιωνίζοµαι Αναλίσκω Βαυκαλίζοµαι Αντιδιαστέλλω ιατείνοµαι Αποκοµίζω Αποσοβώ

9 Επωµίζοµαι Παρακωλύω Χρηµατίζω Υποσκάπτω Συµµερίζοµαι Απεµπολώ Εδράζοµαι Χαλκεύω Κληροδοτώ Κληρονοµώ Απεργάζοµαι Εκλαµβάνω 1. Να γράψετε προτάσεις στις οποίες να χρησιµοποιούνται κυριολεκτικά και συνυποδηλωτικά οι εξής λέξεις : πηγή υιοθετώ σκηνοθετώ θυσιάζω συρρικνώνω 2. Να βρείτε τη σηµασία που έχει το ρήµα δίνω στις παρακάτω φράσεις και να το αντικαταστήσετε µε ένα κατάλληλο για την κάθε περίπτωση συνώνυµο Του έδωσα το αυτοκίνητο µου για το Σαββατοκύριακο Το σπίτι θα το δώσω στην κόρη µου Της έδωσα για τη γιορτή της 50 ευρώ Η µητέρα δίνει για τα παιδιά της ακόµη και τη ζωή της Ο Θεός να δώσει να ξανασυναντηθούµε εν µπορώ να δώσω τόσα λεφτά Πόσο το δίνεις το σπίτι Οταν φεύγω, δίνω τα κλειδιά στο θυρωρό όθηκε στην επιστήµη του Εδωσε τη ζωή του για την πατρίδα Θα δοθεί δεξίωση προς τιµήν των ξένων δηµοσιογράφων Φτωχαίνει η ιδιολεκτός µας όταν περιορίζουµε το λεξιλόγιο µας σε µερικές µόνο λέξεις. Σε κάθε µια από τις παρακάτω φράσεις να αντικαταστήσετε το κάνω µε άλλο ρήµα ή µε µια περίφραση Το εργοστάσιο µας κάνει χαλιά από το 1955 Ο Θεός έκανε τον κόσµο Τι θα κάνεις σήµερα; Θα κάνω ψητό Με τη δουλειά του έκανε περιουσία Του έκανε ένα δώρο εν έχω τι να κάνω και βαριέµαι Τι θα κάνεις όταν µεγαλώσεις; εν κάνει να λες ψέµατα εν κάνει για δάσκαλος, γιατί δεν αγαπάει τα παιδιά Εκανε σαν παιδί από τη χαρά του Πόσο κάνουν τα παούτσια; Εγώ δεν έχω να κάνω µ αυτή την υπόθεση Και τι θα µου κάνει, αν δεν υπακούσω; `Εκανε πως δε µας είδε, για να µη µας µιλήσει Να συµπληρώσετε τα κενά µε τις λέξεις πρώην ή τέως Ο νέος υπουργός διαχώρισε τη θέση του από τον Εγώ παρέδωσα στο σηµερινό διευθυντή της Τράπεζας. Είµαι, εποµένως, ο Στην εκδήλωση που οργάνωσε το πανεπιστήµιο προσκλήθηκε ο οι πρυτάνεις του ιδρύµατος Μερικοί αθλητές της Αν. Γερµανίας κατέφυγαν στην Αµερική διοικητής πρύτανης, κ Χ και όλοι Να κατατάξετε κλιµακωτά από το ασθενέστερο στο ισχυρότερο τα εξής συνώνυµα : Αφοσίωση αγάπη λατρεία συµπάθεια Κατάπληξη απορία έκπληξη

10 Βλαβερός ολέθριος άχρηστος Αδιαφορώ µισώ αποστρέφοµαι απεχθάνοµαι Αναγκαίος απαραίτητος χρήσιµος Εκλιπαρώ παρακαλώ ικετεύω Ακαρδος βάρβαρος άγριος άπονος σκληρός Ψέµα τερατολογία υπερβολή Σχηµατίστε προτάσεις µε τις λέξεις : δύναµη ισχύς ρώµη σθένος ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ 1. Οι επόµενες ταξιδιωτικές οδηγίες είναι γραµµένες σε ύφος σοβαρό/τυπικό µε τα ρήµατα στην προστακτική. Ξαναγράψτε το κείµενο σε ύφος πιο οικείο, πιο φιλικό, αποφεύγοντας τις προστακτικές που υπογραµµίζονται και χρησιµοποιώντας λ.χ βουλητικές προτάσεις. - Φροντίστε να κλείσετε θέση σε απευθείας πτήση - Προτιµήστε η ανταπόκριση σας να είναι µε την ίδια αεροπορική εταιρεία, ώστε να µη χρειαστεί να µεταβείτε σε άλλο τµήµα του αεροδροµίου - Ετοιµάστε έναν πλήρη φάκελο µε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τον αερολιµένα από τον οποίο θα αναχωρήσετε - Σηµειώστε πρόχειρα κάποια σηµαντικά τηλέφωνα φίλων για περίπτωση ανάγκης - `Εχετε πάντα µαζί σας αρκετό συνάλλαγµα για τη µετάβαση σας στο ξενοδοχείο - Σιγουρευτείτε ότι η ταξιδιωτική ασφάλεια καλύπτει τις βασικές σας ανάγκες. Επιµείνετε στην απευθείας εξόφληση εξόδων περίθαλψης - Μην πηγαίνετε ποτέ σε γραφείο ενοικιάσεως αυτοκινήτων, αν δεν έχετε κάνει εκ των προτέρων κράτηση - Προετοιµάστε ψυχολογικά τον εαυτό σας για τυχόν αναποδιές και απολαύστε το ταξίδι 2. Στο ακόλουθο κείµενο υπάρχουν πολλές ονοµατικές φράσεις. Να ξαναγράψτε το κείµενο χρησιµοποιώντας ρηµατικές φράσεις στη θέση των ονοµατικών. Μπορείτε να κάνετε τις αναγκαίες τροποποιήσεις στη διατύπωση. Υπογραµµίζονται τα χωρία που θα χρειατεί να τροποποιήσετε Οι ταξιδιώτες είναι υπεύθυνοι για την έγκαιρη τακτοποίηση των απαραίτητων εγγράφων και διαδικασιών [διαβατήρια, βίζες, συνάλλαγµα], πριν την αναχώρηση του αεροπλάνου, καθώς και για τη γνησιότητα των σχετικών δηλώσεων στις αρµόδιες αρχές των κρατών που επισκέπτονται. Ευθύνονται για την έγκαιρη προσέλευση τους στις συγκεντρώσεις και διάφορες εκδηλώσεις του προγράµµατος όπως αυτές καθορίζονται από τον αρχηγό της εκδροµής. Σε περίπτωση καθυστέρησης χωρίς τη γνωστοποίηση της και έγκρισή της από τον αρχηγό, αυτός δικαιούται να αναχωρήσει µε τους υπόλοιπους εκδροµείς µε συνέπεια για τον εκδροµέα την απώλεια της εκδροµής, µετακίνησης, ξενάγησης ή άλλης υπηρεσίας, χωρίς δικαίωµα αποζηµίωσης. 3. Να συµπυκνώσετε το κείµενο της παρακάτω διαφήµισης. Φροντίστε, ώστε το νέο κείµενο να αποδίδει το βασικό χαρακτηριστικό του διαφηµιζόµενου προϊόντος Νέο φίλτρο κατά του ήλιου Το νέο φωτοσταθερό φίλτρο SOL βασίζεται σε µια µεγάλη επιστηµονική εφεύρεση. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό σύστηµα φίλτρων ευρέος φάσµατος, που δεν εξασθενεί µε την ηλιακή ενέργεια και διατηρεί την προστατευτική του ικανότητα ενάντια στην ακτινοβολία UVA, σε αντίθεση µε τα κλασικά φίλτρα, που χάνουν περισσότερο από το 50% της προστατευτικής τους ικανότητας µέσα σε µία ώρα 1. Να υπογραµµίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις όπου υπάρχουν : - Νοµίζω πως ξέρω γιατί δε µε ενηµέρωσε - Αποφασίσαµε να ειδοποιήσουµε την αστυνοµία, µια και η οικογένεια του είχε ανησυχήσει - Ο δικηγόρος ήθελε να τον συνατήσει, αφού ήταν ο µοναδικός αυτόπτης µάρτυρας - Η µητέρα στεναχωρέθηκε που έφυγες

11 - εν έχω ιδέα γιατί συµπεριφέρθηκε µ αυτόν τον τρόπο - Εδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ιστορίες του καπετάνιου, γιατί ήθελε να ακολουθήσει κι αυτός το επάγγελµα του - Μια και το θέλετε εσείς, εγώ δεν έχω αντίρρηση - Οι γονείς σου δε φταίνε αν εσύ εγκατέλειψες τις σπουδές σου. 2. Βοήθεια : να γράψετε δύο συνώνυµα, δύο αντώνυµα και δύο σύνθετα της λέξης 3. µεγιστοποίηση : να βρείτε άλλα τρία σύνθετα ουσιαστικά µε β συνθετικό τη λέξη ποίηση καθώς και συνώνυµα της λέξης ανακοίνωση 4. πρόβληµα : το ουσιαστικό παράγεται από το σύνθετο ρήµα προβάλλω. Να συµπληρώσετε τα κενά µε άλλα σύνθετα ουσιαστικά που περιέχουν τη ρίζα του βάλλω - Στους ιερούς χώρους είναι υποχρεωτική η κόσµια - Είχαν διαρρεύσει πληροφορίες από το συγγενικό του - Το µόνο που τον ενδιέφερε ήταν η προσωπική του και το συµφέρον του - Τα λόγια αυτά είναι δικά σου ή σου τα έχει υπαγορεύσει ο ; - Εκριναν ότι το παράπτωµα ήταν σοβαρό και αποφάσισαν να του δώσουν - εν ήταν απόλυτα βέβαιος. Τον βασάνιζαν οι - Οταν υπέγραψαν το του έδωσαν και την - Η θαλάσσια περιοχή µολύνθηκε από τα βιοµηχανικά 5. Να δηµιουργήσετε σύνθετα ενώνοντας το ρήµα ίσταµαι µε τις προθέσεις και να σηµειώσετε τα ουσιαστικά που παράγονται από αυτά, σύµφωνα µε το παράδειγµα Υπό + ίσταµαι > υφίσταµαι > υπόσταση Εν + ίσταµαι Αντί + ίσταµαι Κατά + ίσταµαι ιά + ίσταµαι Παρά + ίσταµαι Μετά + ίσταµαι Από + ίσταµαι Ανά + ίσταµαι Συν + ίσταµαι Εκ[ξ] + ίσταµαι 6. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β. ώστε να δηµιουργηθούν ζεύγη συνωνύµων Α Συµβατικός Ιδιόλεκτος Πραγµάτωση Οµιλητής Πλήρωση Β ικανοποίηση εφαρµογή ύφος συµφωνηµένος ποµπός έκτης 7. Με καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηµατίσετε δύο προτάσεις, φροντίζοντας στη µια η χρήση της λέξης να είναι δηλωτική και στην άλλη συνυποδηλωτική : προσιτός, αθάνατος, συντηρώ, πυκνότητα, ανοιχτός, νίκη 8. Να αναγνωρίσετε τα είδη των ακόλουθων συλλογισµών [άµεσος,έµµεσος,παραγωγικός,επαγωγικός,αναλ/κός] Α] Οι Ρωµαίοι ήταν λαός πρακτικός, που επέδειξε ικανότητες στο στρατιωτικό και διοικητικό τοµέα Η Ρωµαϊκή γλώσσα έχει πλούσιο το λεξιλόγιο του συγκεκριµένου τοµέα Αρα, η εθνική γλώσσα αποτυπώνει την ιδιοσυστασία και τα ενδιαφέροντα του λαού Β] Η γνώση µιας οποιασδήποτε ξένης γλώσσας ανοίγει τους ορίζοντες της σκέψης Η αγγλική είναι για τους Ελληνες ξένη γλώσσα Αρα, η γνώση της αγγλικής είναι πνευµατικά επωφελής Γ] Τα χαρακτηριστικά ενός λαού είναι χαρακτηριστικά και της γλώσσας του Οι αρχαίοι Ελληνες ήταν άνθρωποι καλλιεργηµένοι και αισθαντικοί Αρα, η αρχαία ελληνική ήταν γλώσσα πλούσια και καλαίσθητη 1. Συµβουλέψου το λεξιλόγιο της σελ.80, και µε βάση αυτό να βρεις τα αντώνυµα των λέξεων : κακότεχνος

12 εικονιστική/παραστατική τέχνη,φουτουριστική έντεχνος αφιλότεχνος/απειρότεχνος κακοφτιαγµένος τερατούργηµα 2. Να αντικαταστήσεις τις υπογραµµισµένες λέξεις ή φράσεις του κειµένου επιλέγοντας τις κατάλληλες από την παρένθεση [φιλοτεχνηµένος, τεχνοτροπία, ηµοτική Πινακοθήκη, αριστούργηµα, φιλότεχνος, δηµιουργία, έντεχνος, ερασιτέχνης, γλυπτοθήκη, δεξιοτέχνης, κοµψοτέχνηµα] «Στην αίθουσα έργων τέχνης του ήµου, καλλιτέχνες από όλες τις Βαλκανικές χώρες συµµετέχουν µε έργα ζωγραφικά και γλυπτικά. Φτιαγµένα µε διαφορετικό τρόπο, αντανακλούν τις προσωπικές ευαισθησίες και αναζητήσεις των δηµιουργών τους. Πρόκειται για πολύ ωραία έργα που περιµένουν όσους αγαπούν την τέχνη να τα επισκεφθούν και να τα θαυµάσουν από κοντά». 3. Αντιστοίχισε τις λέξεις στις στήλες Α και Β. Στη Β στήλη περισσεύει µια λέξη Α Β Υδατογραφία µωσαϊκό Ψηφιδωτό στιλ Νωπογραφία ακουαρέλα Τεχνοτροπία ατελιέ Εργαστήριο φρέσκο Προσωπογραφία ποτρέτο Γελοιογραφία καρικατούρα Καναβάτσο 4. Στις παρακάτω προτάσεις οι φράσεις που λείπουν αποτελούν ιδιωτισµούς, που δηλώνουν τη βοήθεια / συµπαράσταση / υποστήριξη. Να τις συµπληρώσετε - Με χαλασµένη τη µηχανή της βάρκας µείναµε µεσοπέλαγα δύο ολόκληρα εικοσιτετράωρα. Ευτυχώς, ενώ είχαµε πια απογοητευτεί, εµφανίστηκε σαν ένα καϊκι και µας ρυµούλκησε - εν έχω χρήµατα να πληρώσω τα χρήµατα που χρωστώ. Το δάνειό σου θα είναι για µένα - Είναι ευσυνείδητος και εργατικός υπάλληλος. Τον έχω σαν - Να υπολογίζεις τη συµπαράσταση µου. Ο,τι κι αν συµβεί θα - Οταν βρέθηκα σ αυτή τη δύσκολη θέση όλοι µου γύρισαν την πλάτη. Ο θείος µου ήταν ο µόνος συγγενής που µου - Οι δουλειές µου πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο. Ευτυχώς, τα εκατοµµύρια που πήρα από την αναπάντεχη κληρονοµιά ήταν για µένα 5. ανάλυσε στα επιµέρους σηµεία της την παρακάτω παράγραφο του Γ Ολυνθιακού του ηµοσθένη «Η σηµερινή λοιπόν περίσταση χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε πολλή προσοχή και σκέψη. Για µένα όµως το πιο δύσκολο δεν είναι να σας συµβουλέψω αυτό που είναι αναγκαίο για τις σηµερινές συνθήκες, αλλά αυτό µε φέρνει σε αµηχανία, µε τι τρόπο, άνδρες Αθηναίοι πρέπει να σας µιλήσω γι αυτά τα πράγµατα. Γιατί απ όσα είδα και άκουσα εδώ έχω πειστεί ότι οι πιο πολλές υποθέσεις µας ξέφυγαν, επειδή δε θέλουµε να πράξουµε αυτό που πρέπει και όχι επειδή δεν το αντιλαµβανόµαστε. Σας ζητώ λοιπόν, αν µιλήσω µε παρρησία, να φανείτε υποµονετικοί κοιτάζοντας τούτο µόνο, αν λέω την αλήθεια και αν το κάνω για να πάνε τα πράγµατα καλύτερα στο εξής. Γιατί µε το να αγορεύουν µερικοί για να σας ευχαριστήσουν βλέπετε σε τι άθλιο σηµείο έφτασαν οι υποθέσεις µας». 6. Σχηµάτισε δύο προτάσεις µε τις λέξεις : τεχνίτης και καλλιτέχνης, ώστε να φανεί η σηµασιολογική τους διαφορά

13 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΑΞΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ `Εναντι του γενικότερου, εσωτερικευµένου από όλα τα µέλη της κοινότητας συστήµατος που απαρτίζει ό,τι ονοµάζουµε λόγο, η οµιλία διακρίνεται για την ιδιαιτερότητά της, για την εξατοµίκευση δηλ.του λόγου στην εφαρµογή του, στη χρησιµοποίησή του από κάθε µέλος της γλωσσικής κοινότητας. Αυτή η ιδιαιτερότητα της οµιλίας κάθε ατόµου που χαρακτηρίζεται και ως ιδιόλεκτος συνιστά στην πραγµατικότητα µια µορφή ύφους. Οµιλία είναι στην πράξη το ιδιαίτερο γλωσσικό ύφος κάθε ατόµου της κοινότητας. Φυσικά πρόκειται για ένα ύφος εν ευρυτέρα εννοία, για την ατοµική γλώσσα [ιδιόλεκτο] κάθε µέλους της κοινότητας. Περνώντας στο χώρο της λογοτεχνίας, αντιµετωπίζουµε µια ειδικότερη, καθαρώς και σκόπιµα εξατοµικευµένη µορφή οµιλίας, την ιδιόλεκτο του λογοτέχνη. Εδώ έχουµε να κάνουµε µ ένα ύφος εν στενοτέρα εννοία, το «κατ εξοχήν» ή «έντεχνο» ή «λογοτεχνικό» ύφος. Πέρα από την οποιαδήποτε γλωσσική ιδιαιτερότητα στην καθηµερινή επικοινωνία [οµιλία] του λογοτέχνη µε τα άλλα άτοµα της κοινότητας υπάρχει και η ιδιαίτερη µορφή γλώσσας, το ύφος που χρησιµοποιεί στην ειδική λειτουργία της «λογοτεχνικής» [ή «αισθητικής»] επικοινωνίας µε τους άλλους [ποίηση, πεζογραφία]. Τα διάφορα µηνύµατα που θέλει να εκφράσει µε την ποίηση ή µε την πεζογραφία του «ντύνοται» κατ ανάγκην µε µια ιδιαίτερη χαρακτηριστική για κάθε λογοτέχνη µορφή προφορικής ή, κυρίως, γραπτής πραγµατώσεως του λόγου, µ ένα ιδιαίτερο, έντεχνο λογοτεχνικό ύφος, που διαφέρει αισθητά του επίσης ιδιαίτερου ύφους της οµιλίας του λογοτέχνη. Το έντεχνο αυτό ύφος του λογοτέχνη εξετάζει ιδιαίτερος κλάδος της γλωσσικής επιστήµης, η Υφολογία. Σε αντίθεση µε την κοινή γλώσσα, που διακρίνεται από τον αυτοµατισµό, την άµεση συµβατική συνήθη επικοινωνία, την ποιητική γλώσσα διακρίνει ο αποαυτοµατισµός, η χρήση της γλώσσας έτσι που να προσελκύει την προσοχή και να δίνει την αίσθηση του ασυνήθιστου, του µη αυτοµατοποιηµένου. Πώς επιτυγχάνεται όµως στην πράξη ο αποαυτοµατισµός; Με τις κατάλληλες επιλογές και αποκλίσεις από τον κανόνα της γλώσσας. Μιλώντας για την τεχνική και τη γλώσσα της ποιήσεως του, ο Ελύτης εξοµολογείται : «Με επέκριναν επειδή χρησιµοποιώ ορισµένες σπάνιες λέξεις. Θέλω όµως το κείµενο να είναι εντελώς παρθενικό και αποµακρυσµένο από τη χρήση των λέξεων. Θα πήγαινα κάµποσο µακριά για να πω ότι το θέλω αντίθετο από την καθηµερινή χρήση». Η ουσία του λογοτεχνικού ύφους έγκειται στην εγγενή «αντινοµία» µεταξύ περιεχοµένου και µορφής της γλώσσας. Ο,τι χαρακτηρίζει τις σχέσεις περιεχοµένου [ιδεών] και µορφής [εκφράσεως] είναι η ανισοµέρεια ή ανισοµορφία. Στη γλώσσα δεν υπάρχει απόλυτη αντιστοιχία µεταξύ περιεχοµένου και µορφής. Περισσότερες της µια µορφές είναι δυνατό να χρησιµεύσουν ως έκφραση ενός περιεχοµένου [ιδέας, πληροφορίας, µηνύµατος κτλ]. Στα πλαίσια αυτής της ανισοµορφίας, έργο του λογοτέχνη είναι να αν-εύρει ή ακόµη να εφ-εύρει την κατάλληλη µορφή, αυτή δηλ. που θα εξυπηρετεί λειτουργικά κατά τον καλύτερο τρόπο τη δήλωση του συγκεκριµένου µηνύµατος. Το πρόβληµα, εποµένως, στη λογοτεχνική έκφραση δεν είναι να δώσεις µια κάποια διέξοδο στη σκέψη σου που µ αυτόν ή εκείνον τον τρόπο µπορεί οπωσδήποτε να δηλωθεί αλλά να επιτύχεις τη σωστή [που σηµαίνει κατάλληλη για τη συγκεκριµένη περίπτωση»] επιλογή. Ετσι, καλό [λογοτεχνικό] ύφος θα πει στην πραγµατικότητα σωστό, κατάλληλο ύφος, σωστή, κατάλληλη επιλογή. οθέντος δε ότι, όπως είδαµε, δεν υπάρχουν σταθερές µοναδικές αντιστοιχίες στο πέρασµα από το περιεχόµενο στη µορφή, η σωστή επιλογή είναι αληθινή τέχνη όχι τεχνική που συνιστά ό,τι χαρακτηριστικά αποκλήθηκε «αγωνία του λόγου» Απόσπασµα από το βιβλίο του Γ. Μπαµπινιώτη «Γλωσσολογία και λογοτεχνία» σελ 103-5

14 ΘΕΜΑΤΑ 1. Να γράψετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο 2. Να επιβεβαιώσετε ή να απορρίψετε το περιεχόµενο των παρακάτω προτάσεων Α. Λογοτεχνικό ύφος ιδιόλεκτος λόγος : Η σειρά αποδίδει την κλιµάκωση από το γενικότερο στο πιο συγκεκριµένο Β. Ο αποαυτοµατισµός αποτελεί τεχνική που, κατά το συγγραφέα, στερεί από την ποιητική γλώσσα τον αυθορµητισµό και την καθιστά επιτηδευµένη Γ. Το λογοτεχνικό ύφος δίνει έµφαση στη µορφή [έναντι του περιεχοµένου] και στη συγκινησιακή / βιωµατική πλευρά της γλώσσας [αντί στη λογική της έκφανση].. Η προθετικότητα, η σκόπευση δηλαδή σε συγκεκριµένους στόχους, είναι εντονότερη στη λογοτεχνική απ ό,τι στην καθηµερινή, κοινή γλώσσα. 3. α Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β, ώστε να δηµιουργηθούν ζεύγη συνωνύµων : Α Β 1. έντεχνος α. αποδοκιµασία 2. συµβατικός β. σύµφυτος 3. απόκλιση γ. συµφωνηµένος 4. επίκριση δ. καλαίσθητος 5. εγγενής ε. εκτροπή β. ιδιαιτερότητα : Να βρείτε δύο σύνθετα επίθετα µε α συνθετικό τη λέξη ίδιος και να σχηµατίσετε προτάσεις µε αυτά 4. α Να συµπληρώσετε τα ελλείποντα µέρη του επιχειρήµατος που ακολουθεί και να χαρακτηρίσετε σε ποιο είδος συλλογισµών [παραγωγικός επαγωγικός αναλογικός] ανήκει το επιχείρηµα αυτό

15 - Οι µαταιόδοξοι και οι αλαζόνες βλάπτουν τα δηµόσια πράγµατα και σπαταλούν την ιδιωτική τους περιουσία - Ο τέως υπουργός Χ... - `Αρα... β Με καθεµιά από τις παρακάτω λέξεις να σχηµατίσετε δύο προτάσεις, φροντίζοντας στη µία η χρήση της λέξης να είναι δηλωτική και στην άλλη συνυποδηλωτική : προσιτός, αθάνατος, συντηρώ, πυκνότητα, ανοιχτός, νίκη 5. Σύµφωνα µε το γενικότατο ορισµό του Buffon «Το ύφος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος». Να το σχολιάσετε. [ ύο παράγραφοι] ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΟΜΙΛΙΑ ΛΟΓΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΓΡΑΠΤΟΣ αυθόρµητος και προσχεδιασµένος απροσχεδίαστος ΜΕΙΚΤΟΣ άρα πιο επιµεληµένος προσχεδιασµένος προφορικός λόγος (διάλεξη, αγόρευση, εισήγηση) -λιγότερο επεξεργασµένο -περιορισµένη επιλογή λέξεων -χαλαρός λόγος, αναλυτικός, -λιγότερο ακριβής λ ε ξ ι λ ό γ ι ο πιο επεξεργασµένο επιλογή κατάλληλων λέξεων πυκνότητα νοηµάτων εκφραστική ακρίβεια σ ύ ν τ α ξ η µη φροντισµένη, ασυνταξίες φροντισµένη παρατακτική σύνδεση υποτακτική σύνδεση λίγες και στερεότυπες µεταβατικές λέξεις περισσότερες κ ποικιλότερες µεταβατικές λέξεις γεµίσµατα (χµ, ε, ας πούµε, ξέρω γω ) ελλειπτικές φράσεις µη ολοκληρωµένες προχειρότητα στην έκφραση, προσπάθειες για βελτίωση δ ι α τ ύ π ω σ η οργάνωση µε στίξη κ παραγράφους πλήρεις φράσεις σωστή έκφραση, χωρίς δυνατότητα βελτίωσης Στον προφορικό λόγο εκτός από το λεκτικό εκφώνηµα έχουν µεγάλη σηµασία και κάποια άλλα γνωρίσµατα της οµιλίας : Τα παραγλωσσικά γνωρίσµατα : επιτονισµός παύσεις προφορά ένταση φωνής Τα εξωγλωσσικά γνωίσµατα : χειρονοµίες κινήσεις έκφραση βλέµµα Σελ 128. Τα παραγλωσσικά καθώς και τα εξωγλωσσικά φαινόµενα του προφορικού λόγου οφείλονται σε πολλούς λόγους. 1. Στην σµηχανία και στο τρακ. 2. Στην κακή εκπαίδευση 3. Στη σύγχυση που µπορεί να υπάρξει στη σκέψη του οµιλητή 4.

16 5. Στη συνήθεια να επαναλαµβάνουµε τις ίδιες φράσεις χωρίς να εµπλουτίζουµε το λεξιλόγιο. 6. εν υπάρχει προηγούµενη προετοιµασία. 7. Στην αδυναµία ταυτόχρονης σκέψης και έκφρασης που χαρακτηρίζει πολλούς ανθρώπους ΙΑΛΟΓΟΣ (Συνοµιλία, συζήτηση) 1. απλή ερωταπόκριση τυπική πληροφόρηση 2. προσπάθεια για βαθύτερη επικοινωνία αναζήτηση αλήθειας ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΙΑΛΟΓΟΥ ΜΕ : ΣΩΜΑ ΧΡΟΝΟΣ ΧΩΡΟΣ [Εξωγλωσσικά στοιχεία] ρυθµός διαλόγου ακουστική Χειρονοµίες κατανοµή χρόνου θέσεις συνοµιλητών Εκφραση συντονισµός θόρυβοι/παράσιτα Βλέµµα µονοπώλιο του λόγου Σωµατική κόπωση συνεκφωνήσεις Κινήσεις µονόλογος [ενός] ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΕΊΝΑΙ ΕΠΙΤΥΧΗΣ Ισότιµη συµµετοχή των µελών Αµοιβαίος σεβασµός των απόψεων Ικανότητα επικοινωνίας Ειλικρίνεια προθέσεων Σαφήνεια απόψεων Επάρκεια πληροφοριών Θεµατική ενότητα ώστε τα µηνύµατα να προσλαµβάνονται και να κατανοούνται ΕΙ Η ΙΑΛΟΓΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ [αφηγηµατικός] Καταγράφονται τα γλωσσικά εκφωνήµατα των διαλεγόµενων κυρίως σε ευθύ λόγο. Ο συγγραφέας χρησιµοποιεί το µονόλογο ή το διάλογο για να πετύχει την αναπαράσταση των γεγονότων ίνεται περιγραφή των ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΣ[θεατρικός] Καταγράφονται πιστά τα γλωσσικά εκφωνήµατα απαραίτητα σε ευθύ λόγο Τα παραγλωσσικά στοιχεία αποδίδονται µε πλούσια σηµεία στίξης Τα εξωγλωσσικά στοιχεία αποδίδονται

17 εξωγλωσσικών στοιχείων καθώς και στοιχείων που αφορούν τη γύρω πραγµατικότητα σκηνοθετικά σύµφωνα µε τις υποδείξεις που έχει ο ίδιος ο συγγραφέας στο έργο Τα παραγλωσσικά στοιχεία αποδίδονται µε τα σηµεία στίξης Σκοπός του συγγραφέα και στις δύο περιπτώσεις είναι η φυσικότητα, το να ηχεί δηλαδή ο διάλογος σαν πραγµατικός. Για να το πετύχει χρησιµοποιεί γνωρίσµατα του φυσικού διαλόγου όπως λχ σύντοµες ή µισοτελειωµένες φράσεις και παράλληλα προσέχει την ιδιόλεκτο του κάθε ατόµου ώστε να συµφωνεί µε τα υπόλοιπα γνωρίσµατα του ΑΦΗΓΗΣΗ Πράξη επικοινωνίας µε την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά µια σειρά πραγµατικών ή πλασµατικών γεγονότων. ΑΦΗΓΗΤΗΣ (ΠΟΜΠΟΣ) ΑΠΟ ΕΚΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ : τόπος χρόνος πρόσωπα πιθανά αίτια ΕΚΤΑΣΗ : σύντοµη ή πολύ εκτεταµένη ΑΦΗΓΗΣΗ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ (γεγονότα πράξεις) ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ (ο τρόπος που παρουσιάζονται από τον αφηγητή) ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΑ ΕΙ Η ΥΦΟΣ ΣΚΟΠΟΣ : ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ : υπηρετεί τους στόχους της λογοτεχνίας ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ :υπηρετεί τους στόχους της ιστορίας ΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΙ ΗΣΗ: έχει ως στόχο την ενηµέρωση ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ : διατηρούνται ζωντανά τα γεγονότα για να µην ξεχαστούν (ΑΥΤΟ)ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ : (αυτο)παρουσίαση προσώπου ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: γίνεται για να ενηµερωθούν επίσηµα και έγκυρα κάποια πρόσωπα ΜΑΡΤΥΡΙΚΗ ΚΑΤΑΘΕΣΗ : εξυπηρετεί τις ανάγκες της δικαστικής εκουσίας ΠΟΙΟΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ 1)ο αφηγητής συµµετέχει στα γεγονότα 2)ο αφηγητής δε µετέχει στα γεγονότα είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως πχ. ο ιστορικός, ο δηµοσιογράφος, αυτόπτης µάρτυρας πχ ο αφηγητής ο αφηγητής στο ιστορικό µυθισε µια ιστοριογραφία ή σε αποµνηµο- στόρηµα κτλ.(γ ρηµατικό πρόνεύµατα (α ρηµατικό πρόσωπο) σωπο) ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ Σε µια αφήγηση γίνεται επιλογή γεγονότων, η οποία είναι ανάλογη µε την οπτική γωνία του αφηγητή(άµεση ή έµµεση γνώση των γεγονότων συναισθηµατική φόρτιση τρόπος σκέψης επιδιωκόµενο αποτέλεσµα). ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ Ο συγγραφέας καθορίζει την οπτική γωνία του αφηγητή καθώς και τον ίδιο τον αφηγητή (αφηγηµατική τεχνική). Συνήθως επιλέγει µία από τις εξής δυνατότητες :

18 Α) αφήγηση µε µηδενική εστίαση : είναι αφήγηση χωρίς συγκεκριµένη οπτική γωνία από έναν παντογνώστη αφηγητή Β) αφήγηση µε εσωτερική εστίαση : είναι αφήγηση από την οπτική γωνία ενός προσώπου, µε περιορισµένη κατά συνέπεια γνώση στα όρια του ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ 1) ΑΦΗΓΗΣΗ : ο ίδιος ο συγγραφέας διηγείται τα γεγονότα και µεταδίδει µε πλάγιο λόγο τα λεγόµενα των ηρώων του 2) ΙΑΛΟΓΟΣ : ο συγγραφέας δίνει το λόγο στους ήρωες του, δείχνοντας έτσι τα γεγονότα να συµβαίνουν, όπως κάνει και ο θεατρικός συγγραφέας ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Α ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ / ΕΞΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Χρόνος ποµπού : η εποχή κατά την οποία ζει ο ποµπός, και ειδικότερα η χρονική στιγµή κατά την οποία στέλνει το µήνυµα του Χρόνος δέκτη : η εποχή κατά την οποία ζει ο δέκτης, και ειδικότερα η χρονική στιγµή κατά την οποία δέχεται το µήνυµαχρόνος γεγονότων : η εποχή κατά την οποία διαδραµατίζονται τα γεγονότα της αφήγησης Β ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ / ΕΣΩΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Χρόνος ιστορίας : είναι ο χρόνος µέσα στον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα που συνιστούν την ιστορία της αφήγησης. Με το χρόνο αυτό εννοούµε τη φυσική διαδοχή των γεγονότων Χρόνος αφήγησης : δε συµπίπτει µε το χρόνο της ιστορίας. Τα γεγονότα στην αφήγηση παρουσιάζονται µε διαφορετική χρονική σειρά, διάρκεια και συχνότητα απ ό,τι διαδραµατίζονται στην ιστορία. Με αυτόν τον τρόπο έχουµε τις λεγόµενες αναχρονίες που είναι είτε αναδροµικές αφηγήσεις είτε πρόδροµες αφηγήσεις για γεγονότα που θα διαδραµατιστούν αργότερα Συγκρίνοντας το χρόνο της αφήγησης µε το χρόνο της ιστορίας, ως προς τη διάρκεια µπορούµε να διακρίνουµε τις εξής περιπτώσεις : Α) χ.αφ < χ.ιστ όταν ο αφηγητής συµπυκνώνει το χρόνο και παρουσιάζει συνοπτικά, ακόµα και σε µια φράση, ένα µεγάλο χρονικό διάστηµα Β) χ.αφ > χ.ιστ όταν ο αφηγητής παρατείνει το χρόνο και παρουσιάζει αναλυτικά ένα γεγονός που διαρκεί ελάχιστες στιγµές Γ) χ.αφ = χ.ιστ σ αυτήν την περίπτωση έχουµε τη λεγόµενη «σκηνή», που συχνά είναι διαλογική Τέλος ο χρόνος της αφήγησης µπορεί να διαφέρει από τον πραγµατικό χρόνο και ως προς τη συχνότητα : Χ.αφ < χ.ιστ συγκεφαλαίωση των αλλεπάλληλων πραγµατικών εµφανίσεων του πραγµατικού γεγονότος Χ.αφ > χ.ιστ επανάληψη του ίδιου γεγονότος, αφγηµένο όµως κάθε φορά µε διαφορετικό τρόπο, ύφος, προοπτική Χ.αφ = χ.ιστ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση : 1. η αφήγηση είναι: - µια από τις τεχνικές που χρησιµοποιούν οι συγγραφείς για να περιγράψουν πραγµατικά/πλασµατικά γεγονότα - προφορικός ή γραπτός τρόπος επικοινωνίας ανάµεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους - τηλεγραφική ή αναλυτική πληροφόρηση σχετικά µε τον τόπο, χρόνο, τρόπο εµφάνισης των γεγονότων - µια εκτεταµένη αναφορά στοιχείων] 2. ο ρόλος του αφηγητή είναι : - να αποδώσει αναλυτικά ένα πραγµατικό γεγονός - να συντάξει µια αστυνοµική αναφορά - να παρουσιάσει όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για την κατανόηση της αφήγησης του - να παρουσιάσει εντελώς πιστά, χωρίς καµιά παραποίηση, τα γεγονότα 3. ο αποδέκτης της αφήγησης: - αποδέχεται όσα του αφηγούνται - είναι παθητικός δέκτης της αφήγησης - συγκεντρώνει στοιχεία για τα γεγονότα από τον αφηγητή - µπορεί να είναι ένας ή πολλοί και αποτελεί τον ένα από τους δύο απαραίτητους όρους της αφήγησης

19 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ απεικόνιση βασικών γνωρισµάτων αντικειµένου (εκτός από την κίνηση) ΣΤΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ το «είναι» των πραγµάτων ΑΦΗΓΗΣΗ ένα πρόσωπο/πράγµα/οµάδα θεσµός/ιδέα παρουσιάζεται καθώς ενεργεί, κινείται ή µετα βάλλεται µέσα στο χρόνο ΥΝΑΜΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ το «γίγνεσθαι» των πραγµάτων Οταν ο συγγραφέας παρεµβάλλει µια περιγραφή σε ένα αφηγηµατικό κείµενο, επιτυγχάνει τους εξής στόχους : περιγράφει πρόσωπα στήνει το σκηνικό της δράσης κάνει µετάβαση από το ένα αφηγηµατικό µέρος στο άλλο επιβραδύνει τη δράση δηµιουργώντας αγωνία και αναµονή προσφέρει αισθητική απόλαυση φωτίζει την αφήγηση µε άµεσες ή έµµεσες πληροφορίες ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΥΝΟΧΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Η συνοχή ενός κειµένου επιτυγχάνεται όταν µε τους κατάλληλους τρόπους µεταβαίνουµε φυσικά και λογικά από τη µια λέξη στην άλλη, από τη µια πρόταση στην άλλη, από τη µια περίοδο στην άλλη και από τη µια παράγραφο στην άλλη χωρίς κενά και χάσµατα Τέτοιοι τρόποι είναι οι ακόλουθοι : η χρήση διαρθρωτικών λέξεων και εκφράσεων (δηλαδή, που εισάγουν επεξήγηση επίσης, πρώτο κτλ που προσθέτουν)

20 η επανάληψη µιας λέξης/φράσης η παράλειψη µιας λέξης/ φράσης που ήδη αναφέρθηκε η αντικατάσταση µιας λέξης µε αντωνυµία, µε επίρρηµα, µε άλλη συνώνυµη λέξη η χρήση συνυπώνυµων και υπερώνυµων λέξεων η χρήση του όλου και των µερών του η χρήση γενικότερου όρου η χρήση λέξεων που ανήκουν στον ίδιο χώρο και παρουσιάζουν νοηµατική συγγένεια ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΡΙΣΜΟΣ: περιγραφή είναι η αναπαράσταση µε γραπτό ή προφορικό λόγο ενός αντικειµένου. Το αντικείµενο αυτό µπορεί να είναι πράγµα, τοπίο, άνθρωπος, ζώο, φυτό κτλ. ΣΚΟΠΟΣ : πέρα από το γενικό στόχο της η περιγραφή µπορεί να έχει κάθε φορά ένα ειδικότερο σκοπό, όπως στην περίπτωση της λογοτεχνικής περιγραφής, η οποία ξεκινάει από την ανάγκη του συγγραφέα για έκφραση και επικοινωνία, ενώ συγχρόνως αποσκοπεί και στην ψυχαγώγηση του αναγνώστη. Αλλοτε πάλι η περιγραφή µπορεί να εξυπηρετεί πρακτικές ανάγκες της ζωής και της επιστήµης. Τέτοια περιγραφικά κείµενα βρίσκουµε σε ποικίλα έντυπα : (εφηµερίδες, διαφηµιστικά φυλλάδια, πρακτικοί οδηγοί, σχολικά εγχειρίδια, επιστηµονικά έγγραφα, επίσηµα έγγραφα. ΓΛΩΣΣΑ : η γλωσσικά ποικιλία που χρησιµοποιείται εξαρτάται από το σκοπό της περιγραφής καθώς και από το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Χρησιµοποιείται δηλαδή γλώσσα καθηµερινή, απλή, επιτηδευµένη ή επίσηµη. ΜΕΘΟ ΕΥΣΗ : επιλέγουµε τα βασικά γνωρίσµατα / λεπτοµέρειες. Στη συνέχεια ιεραρχούµε τις επιλεγµένες λεπτοµέρειες και τις οργανώνουµε ανάλογα. Αλλες µεγεθύνονται, άλλες υποτονίζονται, άλλες αποσιωπούνται. Η περιγραφή µπορεί να προχωρεί παραγωγικά, δηλαδή από µια γενική εικόνα του αντικειµένου και των ιδιοτήτων του προς τα επιµέρους στοιχεία / λεπτοµέρειες που το απαρτίζουν. ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : η ακρίβεια και η σαφήνεια. Οι λεπτοµέρειες δεν πρέπει αναγκαία να είναι πολλές, αλλά επαρκείς και κατάλληλες για να εξυπηρετούν τον επιδιωκόµενο σκοπό.