αλληλοδιδασκαλία στα µαθηµατικά επ. Κωνσταντίνος Π. Χρήστου

Transcript

1 αλληλοδιδασκαλία στα µαθηµατικά

2 αλληλοδιδασκαλία/peer tutoring η διδασκαλία γίνεται από µαθητές προς µαθητές οι µαθητές επωφελούνται επειδή βοηθούν το ένα το άλλο ή/και µέσα από τη διαδικασία της διδασκαλίας ιδιαίτερα µαθήµατα ή προς όλη την τάξη εναλλαγή των ρόλων ή όχι

3 ιστορικά στοιχεία Το Αλληλοδιδακτικό Σχολείo, ήταν δηµιούργηµα του Joseph Lancaster (1805), εµφανίστηκε στις αρχές του 19ου αι. κατ αρχάς στην Αγγλία και λίγο αργότερα στο Μανδράς των Ινδιών µε τον Andrew Bell (1807, 1808).

4 Andrew Bell, Μαντράς Η συστηµατική οργάνωση της µεθόδου οφείλεται στον Σκωτσέζο Αγγλικανό κληρικό Andrew Bell, ο οποίος ανέλαβε το 1787 τη διεύθυνση ασύλου στο Μαντράς των Ινδιών. Στην διάρκεια της εκεί παραµονής του ο Μπελ είδε σ ένα σχολείο ιθαγενών παιδιά καθισµένα στο έδαφος να γράφουν στην άµµο. Ενθουσιασµένος από αυτή την ιδέα και στην προσπάθειά του να βελτιώσει την οργάνωση του ασύλου και το επίπεδο των µαθητών έδωσε στον υποδιδάσκαλο οδηγίες να διδάξει το αλφάβητο βάζοντας τα παιδιά να σχηµατίσουν τα γράµµατα πάνω σε άµµο, τοποθετηµένη σ ένα ξύλινο πλαίσιο. Andrew Bell

5 Andrew Bell, Μαντράς Όταν όµως διαπίστωσε πως ο υποδιδάσκαλος δεν προτίθετο να υιοθετήσει τη µέθοδο των ιθαγενών, ο Μπελ επέλεξε έναν οκτάχρονο µαθητή για το πείραµα. Η επιτυχία του µαθητή είχε ως αποτέλεσµα τη µονιµοποίησή του ως επικεφαλής της τάξης της αλφαβήτου και την εκπαίδευση επιλεγµένων συµµαθητών του για να τον βοηθούν. Η µέθοδος αυτή µε τον καιρό εξαπλώθηκε και στις άλλες τάξεις πράγµα που επέφερε αυτόµατα τη µείωση των δραστηριοτήτων των δασκάλων του ασύλου. Όταν ο Μπελ επέστρεψε στην Αγγλία το 1797 εξέδωσε έναν απολογισµό του πειράµατος, ο οποίος, εντούτοις, είχε περιορισµένη απήχηση σε µερικά µόνο σχολεία βιοµηχανικών περιοχών. Madras College

6 Joseph Lancaster Παράλληλα µε τον Μπελ και πιθανώς ανεξάρτητα, ο Άγγλος Joseph Lancaster υιοθέτησε το ίδιο σύστηµα σε σχολείο που άνοιξε το 1796 στο Λονδίνο. Σε ένα έργο που εξέδωσε το 1803 ο Lancaster υποστήριξε πως εφάρµοσε το αλληλοδιδακτικό σύστηµα για λόγους οικονοµίας που ο αυξηµένος αριθµός µαθητών του σχολείου και η αδυναµία του να προσλάβει περισσότερους δασκάλους επέβαλαν. Στράφηκε, λοιπόν, στα πιο µεγάλα και προχωρηµένα παιδιά ζητώντας τους να βοηθήσουν στο έργο το δάσκαλό τους. Joseph Lancaster

7 Joseph Lancaster Σε αντίθεση, όµως, µε τον Μπελ ο Λαγκάστερ µε ταξίδια και οικονοµική βοήθεια διέδωσε το σύστηµά του Ο βασικός στόχος του Άγγλου Κουάκερ για µαζοποίηση της στοιχειώδους εκπαίδευσης προωθούνταν µέσω της µεθόδου του η οποία στο µεταξύ είχε δανειστεί στοιχεία από αυτή του Μπελ, λόγω της συχνής επικοινωνίας των δύο αυτών πρωτεργατών. Το εκπαιδευτικό σύστηµα του Lancaster απευθυνόταν σε όλα τα παιδιά χωρίς προσπάθεια προσηλυτισµού σε κάποιο δόγµα, όπως συνέβαινε µε εκείνο του Μπελ.

8 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Στη συνέχεια η µέθοδος αυτή τροποποιήθηκε στη Γαλλία από τον Charles Louis Sarazin (1829). To Αλληλοδιδακτικό Σχολείo εµφανίστηκε στον ελληνικό χώρο ήδη πριν το ξέσπασµα της επανάστασης του 1821 αλλά οι πρώτες συστηµατικές προσπάθειες εφαρµογής της αλληλοδιδακτικής µεθόδου τοποθετούνται στην περίοδο του καποδίστρια. Η αλληλοδιδακτική µέθοδος κατά το πρότυπο του Sarazin διδάχθηκε καταρχάς από το 1829 στο νεοϊδρυθέν πρότυπο σχολείο της Αίγινας, όπου εξασκούνταν στη νέα µέθοδο διδασκαλίας τόσο οι µελλοντικοί δάσκαλοι όσο και οι εν ενεργεία γραµµατοδιδάσκαλοι. Tombe de Charles Louis Sarazin

9 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Το εγχειρίδιο του Sarazin µεταφράσθηκε και αναπροσαρµόσθηκε στα ελληνικά δεδοµένα από το µαθητή του Ιωάννη Κοκκώνη ενώ µε το διάταγµα 1032/ (ΓΕΕ, αρ. 68, 1830) του Καποδίστρια η αλληλοδιδακτική ορίσθηκε ως η µόνη επίσηµη διδακτική µέθοδος του δηµοτικού σχολείου. To εγχειρίδιο του Κοκκώνη έγινε γνωστό στον ελληνικό χώρο ως οδηγός της αλληλοδιδακτικού µεθόδου ή απλά ως οδηγός. Η µέθοδος αυτή βρήκε πρόσφορο έδαφος στον ελληνικό χώρο και κυριάρχησε στο σχολείο κατά το 19ο αι, σε πόλεις και χωριά.

10 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο χωριζόταν σε οκτώ τάξεις (κλάσεις), και ο δάσκαλος επέλεγε τους ικανότερους µαθητές αλλά και τους εξυπνότερους για να τον βοηθήσουν στη διδασκαλία. Οι µαθητές κατατάσσονταν σε κάθε τάξη µε βάση τις γνώσεις τους και την πρόοδό τους σε κάθε µάθηµα. Μπορούσαν, δηλαδή να ανήκουν σε µία ή περισσότερες τάξεις (κλάσεις), π. χ. µπορούσε ο µαθητής να παρακολουθεί Γραµµατική στην 4 κλάση και Αριθµητική στην 6 κλάση, δηλαδή πήγαιναν από κλάση σε κλάση κατά µάθηµα. Ο αριθµός των κλάσεων ήταν διαφορετικός για τα διάφορα µαθήµατα. Για την Ανάγνωση, τη Γραφή και την Αριθµητική είχαν δηµιουργηθεί 8 κλάσεις.

11 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Οι Πρωτόσχολοι είναι οι καλύτεροι που µε την καθοδήγηση του δασκάλου, δίδασκαν τους υπόλοιπους ή οι µεγαλύτεροι µαθητές δίδασκαν τους µικρότερους. Ο δάσκαλος επιτηρούσε την τάξη ενώ τη διδασκαλία έκαναν, όπως είπαµε, µαθητές µε καλή διαγωγή και επιδόσεις και ανάλογα µε τα καθήκοντά τους χωρίζονταν σε παραπέρα κατηγορίες, όπως γενικοί πρωτόσχολοι, µερικοί πρωτόσχολοι, ερµηνευτές, υπαγορευτές... Καποδιστριακό σχολείο

12 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Η Γραµµατική διδασκόταν στις κλάσεις 7 και 8, η Ιχνογραφία στις κλάσεις 5 και 8. Τα Θρησκευτικά διδάσκονταν σε 3 τµήµατα που δηµιουργούνταν από τις 8 κλάσεις. Στις κλάσεις 1-4 δίδασκαν τις προσευχές, στις 5-7 την Ιερή Ιστορία και στην κλάση 8 Κατήχηση. Αλλά και η διδασκόµενη ύλη ήταν περιορισµένη. Π.χ. σε ότι αφορά την Ανάγνωση και Γραφή: Στην κλάση 1 τα γράµµατα του αλφαβήτου, στην 2 συλλαβές µε 2 γράµµατα, στην 3 συλλαβές µε 3 γράµµατα, στη 4 µε 4 γράµµατα, στις κλάσεις 5 και 6 µεµονωµένες λέξεις και στις κλάσεις 7 και 8 µικρές προτάσεις και συνεχής ανάγνωση.

13 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο στην Ελλάδα Στο τέλος κάθε έκτης εβδοµάδας κάθε µαθητής εξεταζόταν από το δάσκαλο και όταν διαπιστωνόταν ότι γνώριζε την ύλη που αντιστοιχούσε στην κλάση του προαγόταν στην επόµενη κλάση. Με το σύστηµα αυτό των συνεχών εξετάσεων ήταν δυνατό ο ίδιος µαθητής να παρακολουθεί π.χ. ανάγνωση στην 5 η και αριθµητική στην 4 η κλάση. Ο ρόλος των πρωτόσχολων ήταν πολύ σηµαντικός, διότι είχαν επωµιστεί όχι µόνο την οργάνωση και τη διοίκηση της τάξης, αλλά και τη διδασκαλία των συµµαθητών τους. Ο δάσκαλος επιτηρούσε και επέβλεπε την οµαλή λειτουργία του σχολικού προγράµµατος και όπου χρειαζόταν παρενέβαινε. Στις πιο ευνοϊκές συνθήκες ο µαθητής τελείωνε και τις 8 κλάσεις σε όλα τα µαθήµατα σε 48 εβδοµάδες

14 Αλληλοδιδακτικό Σχολείο - απαρχές Οι πρωτόσχολοι έχουν τις καταβολές τους στην Αρχαιότητα. Στη Σπάρτη τα παιδιά χωρίζονταν σε οµάδες, τις «βουαι» µε επικεφαλείς τους «βουαγούς» που εκλέγονταν µεταξύ των ικανοτέρων, ενώ στην ελληνιστική και ρωµαϊκή εποχή βρίσκουµε τους «υποδιδάσκαλους» (proscholus ή subdoctor) που επιφορτίζονταν µε την εµπέδωση της διδακτέας ύλης. Στα σχολεία του Μεσαίωνα οι µαθητές χωρίζονταν σε οµάδες, τις δεκαρχίες, µε επικεφαλής το δεκάδαρχο (decurio) ή δευτερεύοντα (securio), ο οποίος στο βυζάντιο ονοµαζόταν «µείζων». Τη χρησιµότητα των πρωτόσχολων στην εκπαιδευτική διαδικασία και κυρίως στην περίπτωση πολυπληθών τάξεων τόνισε την εποχή της Αναγέννησης (14 ος -16 ος µ.χ.) εκτός των άλλων προσωπικοτήτων και ο µεγάλος φιλόσοφος-παιδαγωγός, Κοµένιος.

15 Αλληλοδιδασκαλία η εγκατάλειψη Οι αντιδράσεις προέρχονταν κυρίως από κληρικούς, που θεωρούσαν ότι η µέθοδος θα οδηγήσει στον παραγκωνισµό της θρησκευτικής εκπαίδευσης, προβάλλοντας κάποτε και το επιχείρηµα ότι, αν όλοι µορφώνονταν,δεν θα βρισκόταν κανείς να εργάζεται (!) Ήδη από τα πρώτα χρόνια εµφάνισής της, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως άσκησε κριτική εναντίον ιεροδιδασκάλων που την εφάρµοζαν σε σχολεία της Κωνσταντινούπολης. (βλ. Λεοντσίνης)

16 Αλληλοδιδασκαλία η εγκατάλειψη Στη Γαλλία συγκεκριµένα η Καθολική Εκκλησία αντιδρά, θεωρώντας την αλληλο-διδακτική µέθοδο «παιδί της Επανάστασης», και όταν το 1820 η συντηρητική παράταξη ανέρχεται στην εξουσία, τα αλληλοδιδακτικά σχολεία µειώνονται κατά 83% στην Ελλάδα του «τα σχολεία των ιακωβινικών επαναστατών προήγαγαν τον αθεϊσµό και την παρανοµία στις κοινωνίες των νησιών» (Παπαδάκη,1992)

17 Αλληλοδιδασκαλία η εγκατάλειψη «[ ] Oι χωρικοί µας επιθυµούσαν άπαντες να µάθουν να αναγινώσκωσι και να γράφωσι, αµελούντες την καλλιέργειαν των σταφίδων.οι τεχνίται αφήνουν το έργο των διά να ακροασθούν τι δηµοσιεύεται εις τας κατηραµένας εφηµερίδας, και ούτε υπηρέτην δυνάµεθα τώρα να εύρωµεν, διότι και οι ποταπότεροι των πολιτών ανατρέφουν τα τέκνα των διά τέχναςκαι επιστήµας, υπεράνω της αστικής αυτών θέσεως. Ποίαν ωφέλειαν, παραδείγµατος χάριν, απήλαυσα εγώ, καταδαπανήσας είκοσι χιλιάδας δίστηλα διά την ανατροφήν των υιών µου εις την Ιταλίαν, όταν έκαστος των ξυλουργών και των σκυτοτόµων πέµπει σήµερον τους υιούς του εις τα σχολεία;» Πλούσιος Επτανήσιος της περιόδου της Βρετανικής Προστασίας (βλ. Λεοντσίνης)

18 Αλληλοδιδασκαλία η εγκατάλειψη Η νέα µέθοδος θα συναντήσει αντιδράσεις από την Εκκλησία η οποία εφάρµοζε τη συνδιδακτική µέθοδο που ευνοούσε την κατήχηση. Η καταγωγή της αλληλοδιδακτικής µεθόδου από έναν αγγλικανό κληρικό και από έναν Κουάκερ, όπως προαναφέραµε, έκανε τους εκκλησιαστικούς κύκλους επιφυλακτικούς. Η ανεπάρκεια της µύησης στη θρησκευτική κατήχηση της αλληλοδιδακτικής, που προκαλούσε ο µηχανικός τρόπος µετάδοσης των γνώσεων και του περιορισµένου ρόλου του δασκάλου στην παιδευτική διαδικασία, συναντούσε την πολεµική της Εκκλησίας. Η υποστήριξη, εξάλλου, του νέου συστήµατος από οπαδούς της επανάστασης του 1789 (µέλη της Εταιρείας Στοιχειώδους Διδασκαλίας είχαν φιλελεύθερες αρχές) την καθιστούσε εχθρό της συντηρητικής Εκκλησίας η οποία επεδίωξε τη διατήρηση του παλαιού καθεστώτος.

19 Αλληλοδιδασκαλία Υιοθέτησε νεωτερισµούς και ουσιαστικές καινοτοµίες και απώθησε σε µεγάλο βαθµό τη µερικευµένη εκπαίδευση. Ανέδειξε πλουσιότερα περιεχόµενα και νέα αντικείµενα σπουδών όπως και ευκαιρίες επέκτασης της εκπαίδευσης σε περισσότερα επίπεδα και των τριών βαθµίδων της εκπαίδευσης. Κυρίως διαµόρφωσε προϋποθέσεις ανάπτυξης κριτικής δηµιουργικής σκέψης. (βλ. Λεοντσίνης)

20 Αλληλοδιδασκαλία Το αλληλοδιδακτικό σχολείο, µε ό,τι ουσιαστικό περαιτέρω αυτό δηµιούργησε, συνυφάνθηκε µε ριζοσπαστικές πολιτικές κινήσεις για τη διάδοση και κατάκτηση σε γενικευµένο επίπεδο της στοιχειώδους εκπαίδευσης των νέων (βλ. Λεοντσίνης)

21 αλληλοδιδασκαλία τρόποι οργάνωσης

22 είδη αλληλοδισκαλίας Επιλέγουµε µέθοδο ανάλογα µε το θέµα διδασκαλίας. Είδη αλληλοδιδασκαλίας: ανάµεσα σε µαθητές ίδιας ηλικίας // ο διδάσκων είναι µεγαλύτερος από τον/τους διδασκόµενους ανάµεσα σε µαθητές ίδιου επιπέδου // ο διδάσκων είναι κάποιος που ξέρει καλύτερα εναλλαγή ρόλων / παγιωµένοι ρόλοι στην ίδια τάξη ή σε διαφορετικές µη δοµηµένη/καθηµερινή - δοµηµένη

23 µη δοµηµένη - καθηµερινή Δε χρειάζεται ιδιαίτερη προετοιµασία αλλά εκπαίδευση της τάξης στο τρόπο διεξαγωγής της Οδηγία: «δίδαξε στο διπλανό σου» ορισµός του διδάσκοντα/διδασκόµενου, αλλαγή ρόλων παραδείγµατα: πες στο διπλανό σου τον ορισµό... βάλε στο διπλανό σου µια κάθετη πρόσθεση να λύσει ανταλλάξτε τετράδια και διορθώστε η µία την άλλη πες στο διπλανό σου την προπαίδεια του 6 κάνε µια ερώτηση σε αυτά που είπαµε βάλε ένα πρόβληµα

24 δοµηµένη Ορισµός διδακτικής ενότητας Ορισµός διδάσκοντα Προετοιµασία του διδάσκοντα, µε υλικό, έλεγχο της γνώσης του, κτλ. Διεξαγωγή του µαθήµατος Αρχειοθέτηση του υλικού για νέα χρήση στο µέλλον Αξιολόγησή του από τους µαθητές και τον δάσκαλο (σαν πρωτόσχολος, δυνατότητα εναλλαγής ρόλου αλλά σε δεύτερο χρόνο)

25 πλεονεκτήµατα Για τους διδασκόµενους: Τα παιδιά καταλαβαίνουν εύκολα τους δασκάλους που είναι παιδιά, δεδοµένου ότι είναι γνωστικά πιο κοντά το ένα στο άλλο κοντινό λεξιλόγιο, κοινές απορίες Η γνώση ως εργαλείο της κοινότητας η απόκτησή της ως συµµετοχή στην κοινότητα (βλ. Vygotsky) θάρρος για έκφραση αποριών αυξηµένη συµµετοχή και προσοχή οριζοντίωση της ιεραρχίας δασκάλου/ειδικού-µαθητή /αδαή αυτο-οργάνωση της εκπαιδευτικής διδισκασίας /αυτοθέσµηση των ρόλων, αυτοπειθάρχηση

26 πλεονεκτήµατα Για τους διδάσκοντες: µεταγνώση αλλαγή στάσης απέναντι στα µαθηµατικά εµβάθυνση και περαιτέρω νοηµατοδότηση της γνώσης ανάπτυξη λεξιλογίου για την διδασκαλία αλλαγή στάσεων απέναντι στο ρόλο του δασκάλου, στη διδακτική πράξη, στο ρόλο του σχολείου, στη στάση των συµµαθητών

27 πλεονεκτήµατα ανάπτυξη νέων τρόπων επικοινωνίας ανάπτυξη νέων κοινωνικών δεξιοτήτων σχέσεις µεταξύ µαθητών περιορισµός ρατσισµού και αποκλεισµών ανάπτυξη δεξιοτήτων έκθεσης µε τα συνεπαγόµενα θετικά και αρνητικά αποτελέσµατα οικονοµικό σύστηµα διδασκαλίας µείωση του αυταρχικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης (;) γρήγορη διάχυση της γνώσης

28 Some studies have even shown the effects for peer tutors are greater than for learners the effects were strongest for students who were younger, in inner city schools, from poor families or members of minority groups. Ενδείκνυται για συνθήκες εκπαίδευσης µεγάλων µαζών, µε ελάχιστα µέσα, ειδικότερα πρακτικής γνώσης, σε περιπτώσεις οξυµένων αντιθέσεων (π.χ., λευκοί δάσκαλοι/µαύροι µαθητές) και για διάδοση ιδεών

29 χρήση στα βιβλία βιβλίο Δ Δηµοτικού

30 βιβλιογραφία Λυδίας Παπαδάκη, (1992) Η αλληλοδιδακτική µέθοδος διδασκαλίας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. Χρ. Λέφα, Ιστορία της Εκπαιδεύσεως. Ευαγγελόπουλος, Σ. (1989) Ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Οργάνωση και διοίκηση της εκπαίδευσης, Αθήνα: εκδ. Δανιά, σελ Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης, Συνθήκες υποδοχής του αλληλοδιδακτικού συστήµατος εκπαίδευσης στον ελληνικό χώρο και στις παροικίες /