ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ & EBRD INDICATORS ΓΙΑ ΕΣΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΛΕΤΟΝΙΑ

Transcript

1 ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ & EBRD INDICATORS ΓΙΑ ΕΣΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΛΕΤΟΝΙΑ Οι βασικότεροι οικονομικοί δείκτες είναι οι : GDP Per Capita GDP Growth FDI Privatization volume Debt over GDP Deficit/Surplus over GDP Trade volume Trade partners Wages Unemployment Inflation Interest rate Exchange rates Γράφημα 1 Κατά κεφαλήν ΑΕΠ ( σε $ των ΗΠΑ): Κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης οι τιμές φαίνονται να είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα και για τις δύο χώρες. Παρόλα αυτά, με τη πάροδο του χρόνου το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ολοένα και αυξάνεται όσο ολοκληρώνεται η μετάβαση, μάλιστα ακολουθώντας σχεδόν ίδια πορεία και στις δύο χώρες, φτάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα στα μέσα του 2008, όταν και αρχίζει η οικονομική ύφεση στις Βαλτικές χώρες. 1

2 Γράφημα 2 Ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ: Οι ρυθμοί ανάπτυξης του ΑΕΠ και για τις δύο χώρες ήταν αρνητικοί κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης. Μετά το 1995 και οι δύο χώρες ακολουθούν ανοδική πορεία που διακόπτεται και οδηγεί σε μηδενικά επίπεδα το 1999 για την Εσθονία. Στη συνέχεια παρουσιάζουν σταθερή πορεία (με ανεπαίσθητες αυξομειώσεις), ώσπου το 2006 ξεκινά μια απότομη μείωση που το 2008 φτάνει στο χαμηλότερο σημείο και για τις δύο χώρες. Μέχρι το 2010 παρατηρείται μόνο άνοδος που εν φτάνει στο μηδέν. Το εσθονικό ΑΕΠ κινείται σταθερά σε ανώτερα επίπεδα από το λετονικό. Γράφημα 3 Ξένες Άμεσες Επενδύσεις: Η Εσθονία ξεκινώντας από το μηδέν αρχίζει να δέχεται εισροή ξένων επενδύσεων με ρυθμούς αργούς μεν, αλλά σταθερούς που παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Το 2005 εκτοξεύονται στα 2.225,1 εκατ. $ και 2

3 συνεχίζουν καθοδικά με μόνη εξαίρεση το Η Λετονία ακολουθεί επίσης ρυθμούς αργούς αλλά σταθερούς που οδηγούν επίσης σε εκτόξευση το 2007 με εκατ. $ για να παραδοθεί στη συνέχεια σε πτώση των ΞΑΕ. Γράφημα 4 Πηγή: World Bank Indicators Ρυθμοί ιδιωτικοποιήσεων: Σε αυτό το γράφημα φαίνονται οι ιδιωτικές ροές κεφαλαίου. Κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης ξεκινάνε και για τις δύο χώρες από μηδενικά επίπεδα και ακολουθούν πορεία με διακυμάνσεις άλλοτε μικρότερες και άλλοτε μεγαλύτερες. Η Εσθονία παρουσιάζει τη σημαντικότερη πτώση το 2009 λόγω οικονομικής κρίσης, ενώ οι ΞΑΕ στην Λετονία από το 2008 και έπειτα ακολουθούν καθοδική πορεία. Γράφημα 5 3

4 Εξωτερικό χρέος: Από το 1991 το εξωτερικό χρέος των δύο χωρών ολοένα και αυξάνεται με σταθερούς ρυθμούς μέχρι και σήμερα. Ακολουθούν σχεδόν παράλληλη πορεία μεταξύ τους, με το εξωτερικό χρέος της Λετονίας να κυμαίνεται σταθερά σε μεγαλύτερα επίπεδα από αυτό της Εσθονίας. Γράφημα 6 Πηγή: World Bank Indicators Έλλειμμα/Πλεόνασμα: Στο παραπάνω γράφημα παρουσιάζονται οι τάσεις πλεονάσματος και ελλείμματος των δύο χωρών. Οι τιμές για την Εσθονία είναι κυρίως θετικές και παρουσιάζουν το πλεόνασμα που από το 2007 καταλήγει σε έλλειμμα. Αντίθετα, οι τιμές της Λετονίας είναι κυρίως αρνητικές λόγω των ελλειμμάτων που από το 2008 και έπειτα βαθαίνουν κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης. Γράφημα 7 Πηγή: World Bank Indicators 4

5 Όγκος συναλλαγών: Εδώ βλέπουμε τον εμπορικό όγκο των δύο χωρών, δηλαδή το άθροισμα εξαγωγών και εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών ως ποσοστό του ΑΕΠ. Για την Εσθονία οι τιμές κυμαίνονται σταθερά πάνω από το 110%. Η σημαντικότερη πτώση καταγράφεται το 2009 (123%) αλλά στη πορεία χάρη στο σχέδιο αντιμετώπισης της χώρας απέναντι στη κρίση το εμπόριο συνεχίζει με ανοδικούς ρυθμούς. Η Λετονία ξεκινώντας από το 96% ακολουθεί πορεία με αυξομειωτικές τάσεις. Ξεχωρίζει η μείωση στο 60% στα πρώτα χρόνια της μετάβασης και η απότομη άνοδος στο 153% στη συνέχεια. Το 2009 παρατηρούμε και εδώ πτώση στο 89%, ωστόσο όχι τόσο απότομη όσο της Εσθονίας, και ανοδική τάση στη πορεία. Γράφημα 8 Ανεργία: Κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης η ανεργία φαίνεται σε μηδενικά επίπεδα και για τις δύο χώρες. Ξεκινά βέβαια να αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς μέχρι και το 1996 και κυμαίνεται σε υψηλότερα επίπεδα για την Λετονία. Στην συνέχεια, παρατηρείται πτωτική πορεία μέχρι και το Έπειτα, λόγω της συρρίκνωσης των δύο οικονομιών το ποσοστό ανεργίας αυξάνει φτάνοντας στο 13,8% για την Εσθονία και στο 17,3% για την Λετονία (2009). 5

6 Γράφημα 9 Πηγή: World Bank Indicators Πληθωρισμός: Τα ποσοστά πληθωρισμού και για τις δύο χώρες ακολουθούν την ίδια πορεία με μικρές διαφορές στις τιμές κάθε έτος. Στα ύψη βρέθηκε ο πληθωρισμός το 1992 και μετά 1998 επιστρέφει ξανά σε επίπεδα σχεδόν μηδενικά. Μάλιστα, από το 2009, παρατηρούμε και αρνητικές τιμές. Γράφημα 10 Πηγή: World Bank Indicators Επιτόκια: Στο γράφημα 10 μας δίνονται τα επίπεδα των επιτοκίων των δύο χωρών. Στην Εσθονία παρατηρείται σταθερότητα στη πορεία τους, φτάνοντας στο 6,6% το Στην περίπτωση της Λετονίας όμως, τα επιτόκια ξεκινώντας από 51,5% στις αρχές της μετάβασης, ακολουθώντας πτωτική πορεία φτάνουν στο ίδιο περίπου επίπεδο (7,6%) με της Εσθονίας. 6

7 Γράφημα 11 Συναλλαγματική ισοτιμία: Τέλος, το γράφημα 11 παρουσιάζει τη μέση συναλλαγματική ισοτιμία ανά έτος. Για την Εσθονία έχουμε εσθονικές κορόνες ανά δολάρια των ΗΠΑ, ενώ για την Λετονία λατ ανά δολάριο των ΗΠΑ. Τα επίπεδα της Εσθονίας βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδό τους από το 1999 έως το 2002, ενώ το 2008 λόγω της ύφεσης που πλήττει τη χώρα παρατηρείται μείωση. Το λετονικό λατ βρίσκεται σταθερά στα ίδια επίπεδα από την αρχή της μετάβασης μέχρι και σήμερα ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΣΘΟΝΙΑ 1 : Παρά την οικονομική ύφεση στην οποία περιήλθε η χώρα από το 2008 και έπειτα, η χώρα καταγράφει πλέον τη πιο δυνατή ανάπτυξη από όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Η ανάπτυξη της οικονομίας της Εσθονίας για το 2011, εκτιμάται σε 7,5%, κυρίως σαν αποτέλεσμα των εξαγωγών και του αποθεματικού στοκ που διαθέτει. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 35,2% το πρώτο εξάμηνο του 2011 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, κάτι που οφείλεται κυρίως στη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει από τη Σουηδία,τη Φινλανδία και τη Ρωσία. Τεχνολογικά προϊόντα, όπως ηλεκτρολογικός εξοπλισμός, συνεχίζουν να βρίσκονται στην πρώτη θέση των εξαγωγών. Παράλληλα με την αναπτυξιακή ορμή της χώρας, και η αγορά εργασίας φαίνεται να επεκτείνεται ξανά και να οδηγεί σε ιδιωτική κατανάλωση. Η μείωση της ανεργίας που τελικά στάθηκε σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από το αναμενόμενο, έχει ήδη ανυψώσει την ιδιωτική κατανάλωση άλλωστε. Οι ξένες μεγάλες τράπεζες συνεχίζουν να προσαρμόζουν σε κανονικά επίπεδα την αναλογία των δανείων προς τις καταθέσεις, έτσι η πίστωση συνεχίζει να συρρικνώνεται. Παρά την έξαρση των 1 N1024D 2 7

8 πιστώσεων τα προηγούμενα από την κρίση χρόνια, νέοι κανονισμοί φαίνεται να οδηγούν στην «αλλοίωση» της ποιότητας των τραπεζικών επενδυτικών αγαθών, καθώς τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν σε 6,2% τον Ιούλιο του 2011(αποτελώντας και το χαμηλότερο ποσοστό στις τρείς Βαλτικές χώρες). Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κάμψης του 2009 και την υιοθέτηση του ευρώ ως εθνικού νομίσματος, οι ονομαστικοί μισθοί στην Εσθονία έδειξαν εξαιρετική ευελιξία. Ενώ ο μέσος όρος των ονομαστικών μισθών έπεσε κατά 20% από τον Ιούνιο του 2008 έως τον Αύγουστο του 2009, ξανανέβηκε κατά 8,7% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ο πληθωρισμός φαίνεται να διατηρείται σε καλά επίπεδα, αλλά οι τιμές εισαγωγής οδήγησαν σε ελαφρά άνοδο το Αυτή η ευελιξία αποδείχθηκε στοιχειώδης για τη διατήρηση του ανταγωνισμού, παρά τα «δεσμά» του άκαμπτου Νομισματικού Συμβουλίου και θα παραμείνει και μέσα στην ευρωζώνη. Παρά τη συρρίκνωση της παραγωγής, η Εσθονία κατάφερε να περιορίσει το δημοσιονομικό έλλειμμα πριν από την υιοθέτηση του ευρώ. Το πλεόνασμα του 2010 που στάθηκε στο 0,1% του ΑΕΠ, ήταν το αποτέλεσμα μιας ταχείας ανάκαμψης. Για το 2012 μια μέτρια επέκταση της οικονομίας είναι αναμενόμενη, με έλλειμμα 2% του ΑΕΠ και η κυβέρνηση ήδη αναλογίζεται μια περαιτέρω μείωση στην φορολόγηση των Εσθονών. Ένα τέτοιο δημοσιονομικό κίνητρο θα μπορούσε να συμβάλλει στην προστασία της ανάπτυξης, έναντι της επιβράδυνσης των εξαγωγών που αναμένονται για το επόμενο έτος. Το δημόσιο χρέος της Εσθονίας παραμένει ακόμη το χαμηλότερο σε ολόκληρη την Ε.Ε., μόνο 6,6,% του ΑΕΠ για το Χάριν όλων αυτών, ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor s αναβάθμισε τη πιστοληπτική ικανότητα της χώρας σε ΑΑ τον Αύγουστο του Κύριοι Μακροοικονομικοί Δείκτες (ως ποσοστό %) Πίνακας 5 8

9 Πραγματικό ΑΕΠ Πίνακας 6 Δημοσιονομικό ισοζύγιο και Τρέχον ισοζύγιο πληρωμών Πίνακας 7 9

10 6.2. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΤΟΝΙΑ 2 : Η Λετονία υπέστη μια από τις πιο απότομες οικονομικές υφέσεις από κάθε άλλη χώρα το Παρόλα αυτά, η χώρα έχει δείξει σημάδια σταθερής ανάπτυξης κάθε τετράμηνο του 2010, αν και για το έτος σαν ενιαία μονάδα παρατηρήθηκε μιας μικρής τάξης συρρίκνωση. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 οι εξαγωγές των αγαθών αυξήθηκαν κατά 37% σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο του 2010 και η ανάπτυξη στο μερίδιο της αγοράς των εξαγωγών επιβεβαιώνει τις δυνατότητες της Λετονίας. Η οικονομία εκτιμάται να, έχει αναπτυχθεί περίπου 3,9% το Η απόδοση των δημοσιονομικών ενδυναμώθηκε το τελευταίο έτος του προγράμματος του ΔΝΤ και της Ε.Ε. Ένα επόμενο στάδιο του προγράμματος ολοκληρώθηκε την άνοιξη του 2011, βασισμένο σε περαιτέρω δημοσιονομικά μέτρα για το προϋπολογισμό του 2011, το οποίο και έφερε το συνολικό ποσό της δημοσιονομικής αναπροσαρμογής στο 16,6% του ΑΕΠ κατά τη περίοδο Ακολουθώντας αυτές τις περαιτέρω δημοσιονομικές διορθώσεις, οι αρχές επιδιώκουν τη συμμόρφωση με τα κριτήρια του Μάαστριχτ για την υιοθέτηση του ευρώ, αν και ο πληθωρισμός (που άγγιξε το 4,7% τον Αύγουστο του 2011) παραμένει ένα ρίσκο. Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στήριξαν μια θετική εκτίμηση από τις κυρίαρχες υπηρεσίες αξιολόγησης και τον Ιούνιο του 2011, η Λετονία επέστρεψε στη παγκόσμια αγορά ομολόγων με έκδοση αυτών συνδεδεμένη με δολάρια των ΗΠΑ. Η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη, με την ζήτηση των εξαγωγών να πρέπει να κινητοποιήσει μια ευρύτερης βάσης ανάπτυξη. Η αρχική ανάκαμψη ήταν κατά κύριο λόγο βασισμένη σε αποθέματα και εξαγωγές προς δυναμικές αγορές όπως αυτές της Γερμανίας και της Σουηδίας. Μία μακρύτερης διάρκειας ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων και, επομένως, της εγχώριας ζήτησης είναι αναμενόμενη. Η έλλειψη των επιχειρηματικών επενδύσεων είναι ανησυχητική, δεδομένου ότι σε ένα ποσοστό του μεταποιητικού τομέα (πιο συγκεκριμένα επεξεργασία ξύλου, ρουχισμού και μεταλλευμάτων) η παραγωγική δυνατότητα έχει φθάσει σε επίπεδα κοντά σε αυτά που παρατηρήθηκαν πριν τη κρίση, περιορίζοντας συνεπώς τις μελλοντικές ευκαιρίες για ανάπτυξη. Γι αυτό, η ανικανότητα να αναζωογονηθούν οι πιστώσεις στον τομέα των επιχειρήσεων, αντιπροσωπεύει την μέγιστη «απειλή» στην διατήρηση της ανάπτυξης. Τα αποθέματα των τραπεζικών δανείων στον ιδιωτικό τομέα μειώθηκαν κατά 6,7% το 2010, με όλες τις τράπεζες να συνεχίζουν τη σύσφιγξη των δανειακών προτύπων και πρωτίστως να επικεντρώνονται σε ένα περιορισμένο αριθμό πελατών με ασφαλείς ταμειακές ροές. Η αύξηση των πιστώσεων παρεμποδίζεται επίσης από τα υψηλά επίπεδα χρεών που έχουν σημαντικές εταιρίες της χώρας, όπως επίσης και τον αριθμό των μη εξυπηρετούμενων δανείων που τον Αύγουστο του 2011 βρέθηκε στο 18,2%

11 Κύριοι Μακροοικονομικοί Δείκτες Πίνακας 8 Πραγματικό ΑΕΠ Πίνακας 9 Δημοσιονομικό ισοζύγιο και Τρέχον ισοζύγιο πληρωμών 11

12 Πίνακας ΔΕΙΚΤΕΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (EBRD) ΕΣΘΟΝΙΑ ΚΑΙ ΛΕΤΟΝΙΑ Οι δείκτες μετάβασης είναι 14 και αναφέρονται συγκριτικά και για τις δύο χώρες. Η κλίμακα τους είναι από το 1 έως το 4+. Οι δείκτες αυτοί μετρούνται κάθε χρονιά και σημειώνουν τη πρόοδο της χώρας σε διάφορους τομείς ανάλογα με τη τιμή που θα πάρουν. Όσο ο αριθμός τείνει προς το 4 τόσο μεγαλύτερη πρόοδο λέμε ότι σημείωσε η χώρα αντιθέτως όταν ο δείκτης είναι σταθερός ή και μειωμένος λέμε ότι η χώρα δεν σημείωσε πρόοδο. Παρακάτω παρουσιάζεται διαγραμματική απεικόνιση αυτών. 12

13 Γράφημα 12 Μεγάλης κλίμακας ιδιωτικοποίηση: Σημαντική πρόοδος καταγράφεται από το 1993 και μετά και για τις δύο χώρες. Η Εσθονία ακολουθεί ρυθμούς ταχύτερους από την Λετονία και από το 1995 βρίσκεται σταθερά στο υψηλότερο σημείο, ολοκληρώνοντας τις ιδιωτικοποιήσεις των μεγαλύτερων επιχειρήσεών της, κυρίως χάρη στην εισροή των ξένων επενδύσεων κατά τη περίοδο Αντίθετα, η Λετονία ενώ ξεκινά με ίδιους ρυθμούς με την Εσθονία, δεν εξελίσσεται το ίδιο σε αυτό το τομέα. Ακολουθεί σταθερά ανοδική πορεία όμως, και δεν υπολείπεται ακόμη μεγάλο ποσοστό για να ολοκληρώσει τις ιδιωτικοποιήσεις μεγάλης κλίμακας. Γράφημα 13 13

14 Μικρής κλίμακας ιδιωτικοποίηση: Στις μικρότερες επιχειρήσεις οι δύο χώρες ακολουθούν ακριβώς την ίδια πορεία με μόνη εξαίρεση τα έτη , όταν και η Εσθονία φθάνει στην ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων πρώτη από την Λετονία. Από το 2000 και έπειτα όμως οι ιδιωτικοποιήσεις των μικρότερων επιχειρήσεων στη Λετονία συμβαδίζουν με τα επίπεδα που παρουσιάζει η Εσθονία (4) μέχρι και σήμερα. Γράφημα 14 Αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων: Είναι φανερό ότι η πορεία της Εσθονίας είναι σταθερά ανοδική και κινείται πιο γρήγορα από ότι η Λετονία. Ενώ οι δύο χώρες ξεκινούν το 1989 από το ίδιο επίπεδο (1), η Εσθονία ξεπερνά από το 1993 κατά μία μονάδα την Λετονία και συνεχίζει με γρήγορους ρυθμούς προς την ολοκλήρωση των αναδιαρθρώσεων μέχρι και σήμερα. Οι ρυθμοί της Λετονίας παρουσιάζουν μικρές αυξομειώσεις, ωστόσο αγγίζοντας σταθερά βαθμό 3 από το 2003 έως και σήμερα, δείχνει να φθάνει τα επίπεδα των προηγμένων χωρών. 14

15 Γράφημα 15 Απελευθέρωση των τιμών: Όπως φαίνεται στο παραπάνω γράφημα, οι δύο χώρες ξεκινώντας από το 1989 και ακολουθώντας ανοδικές πορείες, προχωρούν σε πλήρη απελευθέρωση των τιμών από το 1993 και έπειτα (4,33). Επιδόσεις ανάλογες των υπολοίπων ανεπτυγμένων χωρών. Γράφημα 16 Εμπόριο και ξένα συναλλαγματικά συστήματα: Κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης, παρατηρείται μερική απελευθέρωση των εισαγωγών και εξαγωγών με τα επίπεδα και των δύο χωρών να βρίσκονται χαμηλά (1). Από το 1991 και έπειτα, η Εσθονία παρουσιάζει ταχεία ανάπτυξη, ενώ η Λετονία ακολουθεί με ρυθμούς πιο αργούς μέχρι το Από το 1993 και έπειτα λοιπόν, οι δύο χώρες συμβαδίζουν σε αυτό το τομέα, ενώ από το 2000 και έπειτα, φθάνουν στο ανώτερο σημείο (4,33). 15

16 Γράφημα 17 Πολιτική ανταγωνισμού: Η πολιτική του ανταγωνισμού μέχρι και το 1991 θα λέγαμε ότι δεν υφίσταται για καμία από τις δύο χώρες. Η Εσθονία και η Λετονία ξεκινούν να ενθαρρύνουν τέτοιου είδους πολιτικές από το 1993 και 1992 αντίστοιχα και με ρυθμούς αργούς αλλά ανοδικούς προχωρούν προς την υιοθέτησή των. Από το 1999 και έπειτα η Εσθονία βρίσκεται σταθερά σε ανώτερα σημεία από την Λετονία ώσπου το τελευταίο έτος παρατήρησης, φθάνει στο 3,67. Η Λετονία εν τέλει φθάνει σε επίπεδο 3,33, όπου και παρατηρούμε πλέον μικρή διαφορά σε σύγκριση με την Εσθονία. Γράφημα 18 16

17 Τραπεζικές μεταρρυθμίσεις και απελευθέρωση των επιτοκίων: Στην Εσθονία από το 1993 παρατηρείται σημαντική πρόοδος (3) στην αναδιάρθρωση του τραπεζικού συστήματος, προφανώς με απελευθέρωση των επιτοκίων, με την υιοθέτηση νέων τακτικών για την χορήγηση δανείων και πιστώσεων, και παρακολουθούμε την σταδιακή ανάπτυξη αυτών. Το 2004 οι μεταρρυθμίσεις σχεδόν ολοκληρώνονται (4) και παραμένουν σταθερά στο επίπεδο αυτό. Για την Λετονία όμως, η πρόοδος σε αυτό το τομέα παρουσιάζει σκαμπανεβάσματα, παραμένοντας άλλοτε σταθερή και άλλοτε βυθίζεται όχι με μεγάλες διαφορές από προηγούμενα έτη ωστόσο. Τη περίοδο παρουσιάζει ίδιου βαθμού ανάπτυξη με την Εσθονία, αλλά στη πορεία μικρή διαφορά (4 έναντι 3,67 για τα έτη ). Γράφημα 19 Χρηματιστήρια αξιών και μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα: Στο γράφημα 19, παρατηρούμε ότι κατά τα πρώτα χρόνια της μετάβασης οι δύο χώρες βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο, χωρίς να λαμβάνουν μέτρα για την ανάπτυξη στον συγκεκριμένο τομέα. Η Εσθονία από το 1993 φαίνεται να ξεκινά τις μεταρρυθμίσεις προς καλυτέρευση των συνθηκών, ενώ ακολουθεί και η Λετονία ένα χρόνο αργότερα με πιο δραστικά μέτρα(1,67 έναντι 2 το 1994). Από το 1997 και έπειτα η Εσθονία δείχνει να προχωρά σε ουσιαστικότερες αλλαγές στο σύστημά της και ακολουθεί θετική πορεία για τα επόμενα χρόνια, φτάνοντας στο 3,67 το 2010, έχοντας κάνει σημαντικά βήματα προς την καλύτερη λειτουργία των ιδρυμάτων και την αποτελεσματικότητα αυτών. Η Λετονία, όπως παρατηρούμε γενικότερα και σε άλλους τομείς, ακολουθεί με ρυθμούς πιο αργούς αλλά σταθερούς, φτάνοντας σε επίπεδο 3 και παραμένοντας σταθερά μέχρι και σήμερα. Σίγουρα μετά το πέρας της κρίσης θα συνεχιστούν εντατικότερες προσπάθειες για καλυτέρευση των δεδομένων της. 17

18 Γράφημα 20 Συνολική αναδιάρθρωση υποδομών: Από τα πρώτα χρόνια της μετάβασης κιόλας, η Εσθονία φαίνεται να δίνει μεγάλη βάση στις προσπάθειες για ανάπτυξη των υποδομών και με ταχείς ρυθμούς προχωρά προς την ολοκλήρωση αυτών. Από το 2000 παραμένει σταθερά σε επίπεδο 3,33. Από την άλλη, η Λετονία καθυστερεί λίγο την έναρξη έργων υποδομών και ξεκινά δυναμικά το 1994 μια σταθερά ανοδική πορεία προς την ολοκλήρωση νέων έργων φθάνοντας και τα επίπεδα της Εσθονίας τα έτη 1996 και Από το 2001 βρίσκεται σταθερά σε επίπεδο 3, έχοντας ακόμη να καλύψει μικρή πορεία προς την ολοκλήρωση. Γράφημα 21 Τηλεπικοινωνίες: Μέχρι το 1991 σε καμία από τις δύο χώρες δεν παρατηρούνται εξελίξεις σε αυτό το τομέα. Η Εσθονία από το 1992 κάνει σημαντικά βήματα για την 18

19 ανάπτυξη δικτύου τηλεπικοινωνιών και προχωρά με διαρκή αυξανόμενο ρυθμό. Η Λετονία ωστόσο ξεκινά αναδιαρθρώσεις στο τομέα από το 1994 και έπειτα χωρίς βέβαια να φθάνει τα επίπεδα της Εσθονίας, όπως παρατηρήσαμε και σε άλλους τομείς. Η πορεία της Λετονίας είναι ανοδική αλλά δεν κυμαίνεται σε τόσο υψηλά επίπεδα όπως της Εσθονίας, με αποτέλεσμα το 2010 να φθάνει στο 3,33 έναντι του 4 που φέρει η Εσθονία, η οποία από το 1998 κιόλας έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες των μεταρρυθμίσεων. Γράφημα 22 Σιδηροδρομικό δίκτυο: Στο παραπάνω γράφημα παρατηρούμε την εξέλιξη της ανάπτυξης σιδηροδρομικών δικτύων στις δύο χώρες από το 1998 και έπειτα. Τα επιχειρηματικά σχέδια και των δύο χωρών αποδίδουν ως φαίνεται με γρήγορους ρυθμούς. Η Εσθονία φαίνεται να έχει πλέον ολοκληρωμένο σιδηροδρομικό δίκτυο από το 2002 κιόλας, ενώ η Λετονία φθάνει στο 3,67 δείχνοντας εξίσου αξιοπρεπή εικόνα. 19

20 Γράφημα 23 Ηλεκτρική ενέργεια: Και οι δύο χώρες κινούνται γρήγορα και δραστικά στο τομέα αυτό. Από το 1998 και έπειτα η Εσθονία φθάνει σε καλά επίπεδα (3) και ακολουθεί η Λετονία ένα χρόνο αργότερα. Στη συνέχεια και οι δύο χώρες κινούνται σταθερά σε επίπεδα 3 και άνω, έχοντας ακόμη μικρό ποσοστό να καλύψουν προς την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων. Γράφημα 24 Οδικό δίκτυο: Η Εσθονία ξεκινώντας το 1990 επιταχύνει τους ρυθμούς της προς την ανάπτυξη ολοκληρωμένου οδικού δικτύου, ενώ η Λετονία ξεκινά με γοργούς ρυθμούς από το Από το 1999 μέχρι και σήμερα και οι δύο χώρες βρίσκονται σταθερά σε επίπεδο 2,33 έχοντας ακόμη περιθώρια για περαιτέρω ανάπτυξη των υποδομών. 20

21 Γράφημα 25 Υδάτινοι πόροι και αποχέτευση: Από την αρχή της μετάβασης κιόλας και οι δύο χώρες δείχνουν να κινούνται άμεσα. Η πρόοδος εδώ είναι σταθερή και θετική και για τις δύο χώρες. Η Εσθονία από το 2000 έχει ολοκληρώσει τα έργα σε αυτό το τομέα, αλλά η Λετονία βρίσκεται από το 2001 σε επίπεδο 3,33. Γενικά: Πίνακας 11 Πηγή : EBRD 21

22 Πίνακας 12 Οι παραπάνω πίνακες 11 και 12 μας δίνουν μια συνολική και γενικότερη εικόνα των δεικτών μετάβασης των δύο χωρών. 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με τους δείκτες μετάβασης, όπως αυτοί αποτυπώθηκαν διαγραμματικά, παρατηρούμε ότι η Εσθονία, κατά βάση εφήρμοσε το μοντέλο της σταδιακής μετάβασης στους κύριους τομείς που έχρηζαν εξυγίανσης και αναπροσαρμογής (Ιδιωτικοποιήσεις μεγάλης και μικρότερης κλίμακας, αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων, πολιτική ανταγωνισμού, αναδιάρθρωση των τραπεζών και απελευθέρωση των επιτοκίων, χρηματιστηριακοί και μη χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί). Παρόλα αυτά παρατηρήσαμε επίσης και τομείς όπου η μετάβαση ξεκίνησε απότομα από τα πρώτα χρόνια κιόλας (απελευθέρωση των τιμών, εμπόριο και ξένα συναλλαγματικά συστήματα, συνολική αναδιάρθρωση υποδομών). Γενικότερα, φαίνεται οι περισσότεροι δείκτες να ξεκινούν από χαμηλά επίπεδα και σταδιακά να αυξάνουν παραμένοντας και σταθεροί για μεγάλα διαστήματα. Πλέον στους περισσότερους τομείς η πορεία δείχνει ολοκληρωμένη. Όσον αφορά τη Λετονία και εδώ από τους δείκτες προκύπτει ότι οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν το μοντέλο της σταδιακής μετάβασης. Σχεδόν παντού παρατηρήθηκαν ρυθμοί αργοί (σε σύγκριση με την Εσθονία πάντα) αλλά σταθεροί, ακόμη και για 22

23 πολλά έτη συνεχόμενα. Βέβαια, ενώ η Εσθονία δείχνει να έχει ολοκληρώσει τη μετάβασή της στους περισσότερους τομείς, η Λετονία φαίνεται να έχει ακόμη μερική πορεία να καλύψει προς την ολοκλήρωση αρκετών δεικτών. Σε γενικές γραμμές, πλέον και οι δύο χώρες ανακάμπτουν σταδιακά από την οικονομική ύφεση στην οποία περιήλθαν τα τελευταία χρόνια και είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε ότι και οι δύο το τελευταίο τρίμηνο του 2011 παρουσίασαν αύξηση του ΑΕΠ. Οι οίκοι αξιολόγησης με τον καιρό δίνουν όλο και καλύτερη βαθμολογία πιστοληπτικής ικανότητας και στις δύο χώρες, ενώ είναι φανερό ότι η Ευρώπη πλέον δεν «ανησυχεί» για τις δύο βαλτικές χώρες που όπως φαίνεται κατάφεραν να ξεφύγουν από τη δίνη της κρίσης. Καταγράφοντας ανοδική πορεία στα μακροοικονομικά τους δεδομένα, τα παραδείγματα της Εσθονίας και της Λετονίας χαρακτηρίζονται πλέον λαμπρά, τόσο από την Ε.Ε. όσο και από το ΔΝΤ. Πολλοί εκτιμούν ότι οι Βαλτικές τίγρεις της οικονομίας της Ευρώπης θα ξαναβρεθούν σύντομα στη κορυφή και θα συμβάλλουν σημαντικά προς την ανάπτυξη και της υπόλοιπης Ευρώπης και Ευρωζώνης. 23