ρνιή Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Λίθνο Θνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Εήζε Καλνχδα

Transcript

1 ρνιή Οηθνλνκηθψλ θαη Πνιηηηθψλ Δπηζηεκψλ Σκήκα Πνιηηηθήο Δπηζηήκεο θαη Γεκφζηαο Γηνίθεζεο Λίθνο Θνπηζηαξάο ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Εήζε Καλνχδα

2 ΠΖΓΔ - ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΑ Mankiw, N.G. θαη M. Taylor,(2017) Οηθνλνκηθή, 3ε Έθδνζε, 2νο Σφκνο, Δθδφζεηο Σδηφια, Αζήλα Acemoglu, D., Laibson, D., List J.A., (2015) Καθξννηθνλνκηθή, Θξηηηθή, Αζήλα Burda, M. - Wyplosz, Ch., (2007) Δπξσπατθή Καθξννηθνλνκηθή, Σφκνο Α, Gutenberg, Αζήλα Krugman, P. - Wells, R., (2009) Καθξννηθνλνκηθή, Δπίθεληξν, Θεζζαινλίθε Samuelson, P. - Nordhaus, W. (2000) Οηθνλνκηθή, Σφκνο Β, Παπαδήζεο, Αζήλα Stiglitz, J. E. - Walsh,C. E. (2009) Αξρέο ηεο Καθξννηθνλνκηθήο, Παπαδήζεο, Αζήλα

3

4 χκθσλα κε ηελ βαζηθή καθξννηθνλνκηθή ηαπηφηεηα, ζε κία θιεηζηή νηθνλνκία ην ζπλνιηθφ πξντφλ (Y) ηζνχηαη κε ηελ θαηαλάισζε (C), ηελ επέλδπζε (I) θαη ηηο δεκφζηεο δαπάλεο (G). Γειαδή: Y = C + I+ G (1) Αθαηξψληαο ηα C θαη G απφ ηα δχν ζθέιε ηεο εμίζσζεο έρνπκε: Y -C- G = (C-C) + (G-G) + I Y- C - G = I (2) Σν αξηζηεξφ ζθέινο ηεο εμίζσζεο είλαη ην εηζφδεκα πνπ κέλεη ζηελ νηθνλνκία αλ αθαηξέζνπκε απφ απηφ ηελ θαηαλάισζε θαη ηηο δεκφζηεο δαπάλεο. Σν πνζφ απηφ είλαη ε εζληθή απνηακίεπζε (S). Γειαδή: S = I ε κία θιεηζηή νηθνλνκία ε απνηακίεπζε ηζνχηαη πάληνηε κε ηελ επέλδπζε.

5 Γξάθνπκε πάιη ηελ ζρέζε (2): Y- C - G = I Πξνζζέηνπκε θαη αθαηξνχκε ηνπο θφξνπο (Σ) ζην αξηζηεξφ ζθέινο ηεο εμίζσζεο: (Y C T ) + (T G ) = I (3) Ζ πξψηε παξέλζεζε είλαη ε ηδησηηθή απνηακίεπζε θαη ηζνχηαη κε ην πνζφ πνπ απνκέλεη ζηα λνηθνθπξηά κεηά ηελ θαηαλάισζε θαη ηελ πιεξσκή ησλ θφξσλ. Ζ δεχηεξε παξέλζεζε είλαη ε δεκφζηα απνηακίεπζε θαη ηζνχηαη κε ηα θνξνινγηθά έζνδα πνπ απνκέλνπλ ζην θξάηνο αλ αθαηξέζνπκε απφ απηά ηηο δεκφζηεο δαπάλεο. Αλ (T-G) > 0 Πιεφλαζκα ζηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ Αλ (T-G)< 0 Έιιεηκκα ζηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ Δπνκέλσο, ε επέλδπζε ζε κία θιεηζηή νηθνλνκία ηζνχηαη κε ην άζξνηζκα ηεο ηδησηηθήο θαη ηεο δεκφζηαο απνηακίεπζεο. (Y C T ) + (T G ) = I Ηδησηηθή Γεκφζηα Δπέλδπζε απνηακίεπζε απνηακίεπζε

6 Ζ ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο κπνξεί λα ιάβεη ηελ αθφινπζε κνξθή: C=a + c (Y-Σ) Όπνπ C ε θαηαλάισζε, a ε απηφλνκε θαηαλάισζε, c ε νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε, Τ ην εηζφδεκα θαη Σ νη θφξνη. Ζ απηφλνκε θαηαλάισζε δελ εμαξηάηαη απφ ην εηζφδεκα. Σα άηνκα θαηαλαιψλνπλ αγαζά θαη ππεξεζίεο αμίαο a (απηφλνκε θαηαλάισζε), αθφκα θαη φηαλ ην εηζφδεκά ηνπο είλαη κεδέλ. Ζ νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε (c) είλαη ε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο πνπ πξνθαιείηαη απφ κηα πξφζζεηε ρξεκαηηθή κνλάδα δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ νξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε κπνξεί λα ιάβεη ηηο αθφινπζεο ηηκέο: 0<c<1 Όηαλ απμάλεηαη ην εηζφδεκα ησλ αηφκσλ θαηά κία ρξεκαηηθή κνλάδα, ηφηε ε θαηαλάισζε απμάλεηαη θαηά c, ελψ ην ππφινηπν πνζφ (1-c) απνηακηεχεηαη. Ζ θαηαλνκή ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ θαηαλάισζεο θαη απνηακίεπζεο εμαξηάηαη, θπξίσο, απφ ην επηηφθην. Όζν πςειφηεξν (ρακειφηεξν) είλαη ην επηηφθην ηφζν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο απνηακηεχεηαη (θαηαλαιψλεηαη).

7 Γηάγξακκα 4.1 Ζ ζπλάξηεζε θαηαλάισζεο C (θαηαλάισζε) ΓC a: απηφλνκε θαηαλάισζε ΓY Οξηαθή ξνπή πξνο θαηαλάισζε: c = ΓC/ΓY Y-T(δηαζέζηκν εηζφδεκα)

8 Σν δηαζέζηκν εηζφδεκα, ην νπνίν είλαη ην εηζφδεκα ησλ λνηθνθπξηψλ κείνλ ηνπο θφξνπο. Σν κφληκν εηζφδεκα, ην νπνίν είλαη ην κέζν καθξνρξφλην εηζφδεκα πνπ ηα άηνκα πξνζδνθνχλ λα θεξδίζνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο. Ζ θαηαλάισζε εμαξηάηαη, θπξίσο, απφ ην κφληκν εηζφδεκα, παξά απφ ην ηξέρνλ (Milton Friedman). Σα άηνκα, κέζσ ηεο απνηακίεπζεο θαη ηνπ δαλεηζκνχ, πεξηνξίδνπλ ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο, ζπλεπψο θαη ηεο θαηαλάισζεο, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο (ππφζεζε ηνπ θχθινπ δσήο-franco Modigliani θαη Albert Ando). Ο πινχηνο ησλ λνηθνθπξηψλ, ν νπνίνο κπνξεί λα έρεη ηε κνξθή ξεπζηψλ ρξεκαηηθψλ δηαζεζίκσλ, πάγησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ θαη ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ, επεξεάδεη ζεηηθά ηελ θαηαλάισζε γηα θάζε δεδνκέλν επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Σν επηηφθην, επεξεάδεη ηελ θαηαλνκή ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο κεηαμχ απνηακίεπζεο θαη θαηαλάισζεο. Κηα άλνδνο (πηψζε) ηνπ επηηνθίνπ κεηψλεη (απμάλεη) ηελ θαηαλάισζε θαη απμάλεη (κεηψλεη) ηελ απνηακίεπζε, γηα θάζε επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ πξφζβαζε ζην δαλεηζκφ. Όζν επθνιφηεξε είλαη ε πξφζβαζε ησλ αηφκσλ ζε δαλεηαθά θεθάιαηα ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε θαηαλάισζε γηα θάζε δεδνκέλν επίπεδν δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Ζ πξφζβαζε ζην δαλεηζκφ, ηδίσο ζηελ θαηαλαισηηθή πίζηε, εμαξηάηαη απφ ην επηηφθην θαη ην ξπζκηζηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα.

9

10 Οη θπξηφηεξνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο είλαη νη αθφινπζνη: Σν επηηφθην. Όηαλ κηα επηρείξεζε δελ δηαζέηεη ηα απαηηνχκελα θεθάιαηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επέλδπζεο ζα πξνζθχγεη ζην δαλεηζκφ. Όζν πςειφηεξν είλαη ην επηηφθην ηφζν κεγαιχηεξν ην θφζηνο δαλεηζκνχ γηα κηα επηρείξεζε θαη ηφζν ιηγφηεξα ηα θεξδνθφξα επελδπηηθά πξνγξάκκαηα. Αθφκε, φκσο, θη αλ ε επηρείξεζε δηαζέηεη ην πνζφ πνπ απαηηείηαη γηα ηελ επέλδπζε, έρεη ηελ επηινγή, αληί λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ επέλδπζε, λα ηνπνζεηήζεη ην πνζφ ζηελ αγνξά ηνθνθφξσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ. Θαη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ην χςνο ηνπ επηηνθίνπ παίδεη ξφιν, θαζψο φζν πςειφηεξν είλαη ην επηηφθην ησλ ηνθνθφξσλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ, ηφζν ιηγφηεξν ειθπζηηθή θαληάδεη ε επέλδπζε. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ην επηηφθην εθθξάδεη ην θφζηνο επθαηξίαο ηνπ θεθαιαίνπ. Θαηά ζπλέπεηα, ε επέλδπζε είλαη αξλεηηθή ζπλάξηεζε ηνπ επηηνθίνπ. Ζ ηερλνινγία παξαγσγήο. Γηα λα επελδχζεη ε επηρείξεζε κηα πξφζζεηε κνλάδα θεθαιαίνπ ζα πξέπεη ε αμία ηνπ επηπιένλ πξντφληνο, πνπ ζα παξαρζεί απφ ηελ πξαγκαηνπνηνχκελε επέλδπζε, λα είλαη κεγαιχηεξε απφ ην θφζηνο ηεο. Ζ αμία ηνπ επηπιένλ πξντφληνο είλαη ζπλάξηεζε ηεο ηερλνινγίαο παξαγσγήο θαη ηεο ηηκήο ηνπ πξντφληνο (ηελ νπνία δελ κπνξεί λα επεξεάζεη κηα επηρείξεζε απφ κφλε ηεο ζε ζπλζήθεο ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ), ελψ ην θφζηνο ηεο επέλδπζεο εμαξηάηαη απφ ην επηηφθην.

11 Οη θπξηφηεξνη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο επέλδπζεο είλαη νη αθφινπζνη: Ο ιφγνο q ηνπ Tobin, ν νπνίνο νξίδεηαη σο εμήο: q = Τιμή αγοράς εγκατεστημένου κεφαλαίου Κόστος αντικατάστασης του εγκατεστημένου κεφαλαίου Ο αξηζκεηήο ηνπ q ηνπ Tobin είλαη ε αμία ηεο επηρείξεζεο, φπσο ηηκνινγείηαη ζην ρξεκαηηζηήξην, ελψ ν παξαλνκαζηήο είλαη ην ζχλνιν ηεο δαπάλεο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αληηθαηάζηαζε φινπ ηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ ηεο επηρείξεζεο. Όηαλ ην q ηνπ Tobin είλαη κεγαιχηεξν ηεο κνλάδαο ηφηε ην εγθαηεζηεκέλν θεθάιαην ζηελ ππάξρνπζα επηρείξεζε έρεη κεγαιχηεξε αμία απφ ην θφζηνο αγνξάο θαηλνχξγηνπ θεθαιαηνπρηθνχ εμνπιηζκνχ θαη ίδξπζεο κηαο λέαο επηρείξεζεο. Έηζη, νη επηρεηξεκαηίεο ζα έρνπλ ζπκθέξνλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ λέεο επελδχζεηο, αγνξάδνληαο θαηλνχξην θεθαιαηνπρηθφ εμνπιηζκφ.

12 Απνζέκαηα νλνκάδνληαη ηα πξντφληα πνπ θξαηνχληαη απνζεθεπκέλα, πξνθεηκέλνπ είηε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ παξαγσγή είηε λα πσιεζνχλ. Ζ επέλδπζε ζε απνζέκαηα ηζνχηαη κε ηε κεηαβνιή ησλ απνζεκάησλ ζε κηα ρξνληθή πεξίνδν. Οη επηρεηξήζεηο ζεσξνχλ επηθεξδέζηεξν λα παξάγνπλ κε έλαλ ζρεηηθά ζηαζεξφ ξπζκφ παξά λα απμνκεηψλνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο αλάινγα κε ηηο πσιήζεηο. Ωο εθ ηνχηνπ, ζε πεξηφδνπο κείσζεο ησλ πσιήζεσλ πξνζζέηνπλ ζηα απνζέκαηά ηνπο ην πιενλάδνλ πξντφλ θαη αληίζηνηρα ζε πεξηφδνπο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ ξεπζηνπνηνχλ κέξνο ησλ απνζεκάησλ ηνπο. Όηαλ ε νηθνλνκία εηζέξρεηαη ζε θάζε θάκςεο ή απιψο επηβξαδχλεηαη, ηα απνζέκαηα ζπλήζσο απμάλνληαη, ρσξίο λα ην επηδηψθνπλ νη επηρεηξήζεηο. Σα εκπνξηθά θαηαζηήκαηα, γηα παξάδεηγκα, ζηεξίδνπλ ηηο παξαγγειίεο ηνπο ζηηο πξνζδνθψκελεο πσιήζεηο εάλ απηέο δελ πξαγκαηνπνηεζνχλ, ην απνχιεην εκπφξεπκα πξνζηίζεηαη ζηα απνζέκαηά ηνπο. Απηή ε κε- ζθφπηκε αχμεζε ησλ απνζεκάησλ κπνξεί πνιχ γξήγνξα λα επεξεάζεη ηελ παξαγσγή, θαζψο ηα θαηαζηήκαηα αληηδξνχλ κεηψλνληαο ηηο παξαγγειίεο ηνπο ζηα εξγνζηάζηα. Οη κηθξφηεξεο παξαγγειίεο, κε ηε ζεηξά ηνπο, νδεγνχλ γξήγνξα ζε κείσζε ηεο παξαγσγήο. Ζ κείσζε ηεο παξαγσγήο πνπ ζεκεηψλεηαη φηαλ νη επηρεηξήζεηο επηδηψθνπλ λα απνθαηαζηήζνπλ ηα απνζέκαηά ηνπο ζε θαλνληθέο δηαζηάζεηο αλαθέξεηαη σο δηφξζσζε ησλ απνζεκάησλ (inventory corrections), ελψ νη θπθιηθέο κεηαβνιέο πνπ πξνθαινχληαη ζηα απνζέκαηα απνθαινχληαη θχθινη απνζεκάησλ (inventory cycles). Stiglitz, J. E., Walsh,C. E. (2009) Αξρέο ηεο Καθξννηθνλνκηθήο, Παπαδήζεο, Αζήλα, ζει

13 Σν ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα: ζεζκνί πνπ κεζνιαβνχλ θαη ελαξκνλίδνπλ ηελ απνηακίεπζε ελφο αηφκνπ κε ηελ επέλδπζε ελφο άιινπ Σα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα ηεο νηθνλνκίαο Σα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα ηεο νηθνλνκίαο κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε δχν θαηεγνξίεο ηηο ρξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο θαη ηνπο ρξεκαηνπηζησηηθνχο ζεζκνχο. Υξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο: Δίλαη ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα κέζσ ησλ νπνίσλ νη απνηακηεπηέο κπνξνχλ λα παξέρνπλ άκεζα ηα θεθάιαηά ηνπο ζηνπο δαλεηδφκελνπο. Αγνξά νκνιφγσλ: Σν νκφινγν είλαη έλα πηζηνπνηεηηθφ νθεηιήο. Θαζνξίδεη πφηε πξέπεη λα απνπιεξσζεί ην δάλεην, δειαδή ηελ εκεξνκελία ιήμεο, θαη ηνπο ηφθνπο πνπ θαηαβάιινληαη πεξηνδηθά (θνππφλη ή ηνθνκεξίδην) κέρξη ηε ιήμε ηνπ δαλείνπ. Ο αγνξαζηήο ηνπ νκνιφγνπ κπνξεί λα ην θξαηήζεη έσο ηε ιήμε ηνπ ή λα ην πνπιήζεη λσξίηεξα ζε θάπνηνλ άιινλ. Κεηαμχ ηεο ηηκήο ηνπ νκνιφγνπ θαη ηεο απφδνζήο ηνπ ππάξρεη αξλεηηθή ζρέζε. Αγνξά κεηνρψλ: Ζ κεηνρή αληηπξνζσπεχεη ηδηνθηεζία κέξνπο κίαο επηρείξεζεο θαη, θαηά ζπλέπεηα, δηθαίσκα ζηα κειινληηθά θέξδε ηεο επηρείξεζεο. Ζ ηηκή θάζε κεηνρήο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ πξνζθνξά θαη δήηεζε απηήο ζην ρξεκαηηζηήξην. Δίλαη ζεηηθή ζπλάξηεζε ησλ πξνζδνθηψλ θεξδνθνξίαο ηεο επηρείξεζεο.

14 Γηαθνξέο κεηαμχ νκνιφγνπ θαη κεηνρήο Ο θάηνρνο κεηνρψλ κίαο επηρείξεζεο είλαη ηδηνθηήηεο ελφο κέξνπο ηεο επηρείξεζεο, ελψ ν θάηνρνο ελφο νκνιφγνπ πνπ έρεη εθδψζεη κία επηρείξεζε ζεσξείηαη πηζησηήο απηήο. Αλ ε επηρείξεζε είλαη θεξδνθφξα, ν θάηνρνο κεηνρψλ έρεη φθεινο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ είζπξαμε πςειφηεξνπ κεξίζκαηνο, ελψ ν θάηνρνο ηνπ νκνιφγνπ ιακβάλεη ην ίδην πνζφ πεξηνδηθά αλεμαξηήησο ηεο θεξδνθνξίαο ηεο επηρείξεζεο. Αλ ε επηρείξεζε αληηκεησπίδεη νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο, νη νκνινγηνχρνη ζα ιάβνπλ ην πνζφ πνπ ηνπο νθείιεηαη ελψ νη κέηνρνη ζα ππνζηνχλ δεκηέο απφ ηελ πηψζε ηεο ηηκήο ηεο κεηνρήο. πλνιηθά, νη κεηνρέο εκπεξηέρνπλ πςειφηεξν θίλδπλν ζπγθξηηηθά κε ηα νκφινγα.

15 Σα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα ηεο νηθνλνκίαο Υξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο: Δίλαη ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα κέζσ ησλ νπνίσλ νη απνηακηεπηέο κπνξνχλ έκκεζα λα πξνζθέξνπλ θεθάιαηα ζηνπο δαλεηδφκελνπο. Σξάπεδεο: Οη πην γλσζηνί ρξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο. πγθεληξψλνπλ θαηαζέζεηο απφ απηνχο πνπ ζέινπλ λα απνηακηεχζνπλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο θαηαζέζεηο γηα λα ρνξεγνχλ δάλεηα ζε απηνχο πνπ ζέινπλ λα δαλεηζηνχλ. Οη ηξάπεδεο πιεξψλνπλ ηφθν ζηνπο θαηαζέηεο θαη ρξεψλνπλ ηνπο δαλεηδφκελνπο πςειφηεξν ηφθν. Ζ δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν ηφθσλ απνηειεί ην θέξδνο ηεο ηξάπεδαο. Δπελδπηηθά θεθάιαηα: Σν επελδπηηθφ θεθάιαην είλαη έλαο ζεζκφο πνπ πνπιά κεηνρέο ζην θνηλφ θαη ρξεζηκνπνηεί ηα πνζά πνπ εηζπξάηηεη γηα λα ζρεκαηίζεη έλα ραξηνθπιάθην, αγνξάδνληαο κεηνρέο ή/θαη νκφινγα δηαθφξσλ εηδψλ.

16 Υξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα Υξεκαηνπηζησηηθέο αγνξέο Υξεκαηννηθνλνκηθνί δηακεζνιαβεηέο Αγνξά νκνιφγσλ Αγνξά κεηνρψλ Σξάπεδεο Δπελδπηηθά θεθάιαηα

17 Ζ αγνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ δίλεη απαληήζεηο ζηα εμήο εξσηήκαηα: Πψο αθξηβψο ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα ζπληνλίδεη ηελ απνηακίεπζε θαη ηελ επέλδπζε ηεο νηθνλνκίαο; Πνηεο νη επηδξάζεηο ζηελ απνηακίεπζε θαη ηελ επέλδπζε απφ ηελ άζθεζε ζπγθεθξηκέλσλ θξαηηθψλ πνιηηηθψλ; Ζ πξνζθνξά θαη ε δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ Πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ: Ζ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ πξνέξρεηαη απφ εθείλνπο πνπ έρνπλ πεξίζζεπκα εηζνδήκαηνο ην νπνίν, απνηακηεχνληάο ην, δηαζέηνπλ πξνο δαλεηζκφ. Ζ απνηακίεπζε είλαη ε πεγή ηεο πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. Εήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ: Ζ δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ πξνέξρεηαη απφ ηα λνηθνθπξηά θαη ηηο επηρεηξήζεηο πνπ επηζπκνχλ λα δαλεηζηνχλ πξνθεηκέλνπ λα θάλνπλ επελδχζεηο. Ζ επέλδπζε είλαη ε πεγή ηεο δήηεζεο γηα δαλεηαθά θεθάιαηα.

18 Ζ πξνζθνξά θαη ε δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ Ο ξφινο ηνπ επηηνθίνπ (r): Σν επηηφθην είλαη ε ηηκή ελφο δαλείνπ. Δθθξάδεη ην πνζφ πνπ πιεξψλνπλ νη δαλεηδφκελνη γηα δάλεηα θαη ην πνζφ πνπ εηζπξάηηνπλ νη δαλεηζηέο απφ ηηο απνηακηεχζεηο ηνπο. Θακπχιε δήηεζεο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ: Όζν πςειφηεξν ην επηηφθην, ηφζν αθξηβφηεξνο ν δαλεηζκφο. Άξα ππάξρεη αξλεηηθή ζρέζε κεηαμχ επηηνθίνπ θαη δεηνχκελεο πνζφηεηαο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. Ζ θακπχιε δήηεζεο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ έρεη αξλεηηθή θιίζε. Θακπχιε πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ: Όζν πςειφηεξν ην επηηφθην, ηφζν πςειφηεξν ην πνζφ πνπ εηζπξάηηνπλ νη απνηακηεπηέο. Άξα ππάξρεη ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ επηηνθίνπ θαη πξνζθεξφκελεο πνζφηεηαο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. Ζ θακπχιε πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ έρεη ζεηηθή θιίζε.

19 επηηφθην Τπεξβάιινπζα πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ Πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (S) r* Α Τπεξβάιινπζα δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ Δπηηφθην ηζνξξνπίαο Εήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ (D) Θ* Πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο Γαλεηαθά θεθάιαηα Σν επηηφθην πξνζαξκφδεηαη, έηζη ψζηε ε δεηνχκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ λα ηζνχηαη κε ηελ πξνζθεξφκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ. Γηα r > r* έρνπκε ππεξβάιινπζα πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ε νπνία αζθεί πησηηθή πίεζε ζην επηηφθην. Γηα r < r* έρνπκε ππεξβάιινπζα δήηεζε δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ, ε νπνία αζθεί αλνδηθή πίεζε ζην επηηφθην.

20 Πεξίπησζε πνιηηηθήο ηφλσζεο ηεο απνηακίεπζεο κέζσ επηβνιήο ελφο θφξνπ θαηαλάισζεο ή παξνρήο θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ ζηνπο απνηακηεπηέο r Γηάγξακκα 4.5: Φφξνη θαη απνηακίεπζε S θ S θ 2. πξνθαιψληαο κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο r* r* Α Β 1. Σα θνξνινγηθά θίλεηξα γηα απνηακίεπζε απμάλνπλ ηελ πξνζθεξφκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζε θάζε χςνο επηηνθίνπ D θ Θ* Θ * 3. ε νπνία κε ηελ ζεηξά ηεο απμάλεη ηελ πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο. Θ

21 Πεξίπησζε πνιηηηθήο ηφλσζεο ηεο επελδπηηθψλ θηλήηξσλ (π.ρ. θνξνινγηθά θίλεηξα πξνζέιθπζεο επελδχζεσλ) Γηάγξακκα 4.6: Φφξνη θαη απνηακίεπζε r S k 2. πξνθαιψληαο αχμεζε ηνπ επηηνθίνπ ηζνξξνπίαο r * r* Α B 1. Σα θνξνινγηθά θίλεηξα απμάλνπλ ηελ δεηνχκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ζε θάζε χςνο επηηνθίνπ D k D k Θ* Θ * 3. ε νπνία κε ηελ ζεηξά ηεο απμάλεη ηα δαλεηαθά θεθάιαηα ηζνξξνπίαο. K

22 Γεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα έρνπκε φηαλ νη δεκφζηεο δαπάλεο ππεξβαίλνπλ ηα θνξνινγηθά έζνδα (G > T ) Σν θξάηνο ρξεκαηνδνηεί ην δεκφζην έιιεηκκα κέζσ δαλεηζκνχ ηνπ ζηελ αγνξά νκνιφγσλ θαη ε ζπζζψξεπζε παιαηφηεξνπ δαλεηζκνχ είλαη ην δεκφζην ρξένο. Όηαλ ην θξάηνο δαλείδεηαη γηα λα ρξεκαηνδνηήζεη ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα, αληιεί πφξνπο απφ ηελ ζπλνιηθή πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ κεηψλνληαο ηα δηαζέζηκα πξνο δαλεηζκφ θεθάιαηα γηα ηελ ηδησηηθή επέλδπζε. ε θάζε χςνο επηηνθίνπ ε πξνζθεξφκελε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ είλαη ηψξα κηθξφηεξε. Ζ θακπχιε πξνζθνξάο δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ κεηαηνπίδεηαη πξνο ηα πάλσ θαη αξηζηεξά. Σν επηηφθην ηζνξξνπίαο απμάλεηαη θαη ε πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο κεηψλεηαη. Ζ αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ δαλεηζκνχ πξνθαιεί εθηνπηζκφ ηεο ηδησηηθήο επέλδπζεο.

23 Πεξίπησζε πνπ ε δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο νδεγεί ζε δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα Γηάγξακκα 4.7: εθηνπηζκφο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα S k r 2. απμάλνληαο ην επηηφθην ηζνξξνπίαο r 2 r 1 B A S k 1. Έλα δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα κεηψλεη ηελ πξνζθνξά δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ D k K 2 K 1 3. θαη κεηψλνληαο ηελ πνζφηεηα δαλεηαθψλ θεθαιαίσλ ηζνξξνπίαο K

24 Ζ πνιηηηθή πνπ εθαξκφδεη κία θπβέξλεζε, ζρεηηθά κε ηελ παξνρή θηλήηξσλ γηα απνηακίεπζε ή θαηαλάισζε, ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηεο ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία ηζνξξνπεί ε νηθνλνκία. Δηδηθφηεξα: Όηαλ ε νηθνλνκία ραξαθηεξίδεηαη απφ δπλακηθή αλαπνηειεζκαηηθφηεηα, ηφηε είλαη πξνηηκφηεξν γηα ηελ θπβέξλεζε λα παξάζρεη θίλεηξα γηα κείσζε ηεο απνηακίεπζεο, θαζψο ην απφζεκα θεθαιαίνπ είλαη ήδε πςειφ θαη, ιφγσ ηνπ λφκνπ ηεο θζίλνπζαο απφδνζεο, ην νξηαθφ ηνπ πξντφλ ζα είλαη κηθξφ. Ζ κείσζε ηεο απνηακίεπζεο ζην παξφλ ζα απμήζεη ηφζν ηελ ηξέρνπζα φζν θαη ηελ κειινληηθή θαηαλάισζε, εθφζνλ ε κείσζε ηνπ ξπζκνχ ζπζζψξεπζεο θεθαιαίνπ ζα απμήζεη κειινληηθά ην νξηαθφ ηνπ πξντφλ. Όηαλ ε νηθνλνκία είλαη δπλακηθά απνηειεζκαηηθή, είλαη πξνηηκφηεξν γηα ηελ θπβέξλεζε λα παξάζρεη θίλεηξα γηα αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο. Σν απφζεκα θεθαιαίνπ είλαη κηθξφ, άξα ην νξηαθφ πξντφλ είλαη πςειφ. Ζ αχμεζε ηεο απνηακίεπζεο ζα απμήζεη ηελ επέλδπζε θαη ην πξντφλ θαη ηελ κειινληηθή θαηαλάισζε. πκπεξαζκαηηθά, ε θπβέξλεζε ζα πξέπεη λα εθαξκφδεη πνιηηηθέο πνπ ζα θαζνδεγνχλ ηελ νηθνλνκία καθξηά απφ ηηο δχν αθξαίεο θαηαζηάζεηο. ηελ αλάιπζε ηεο αλνηθηήο νηθνλνκίαο, ε παξαπάλσ ζπδήηεζε αλαδεηθλχεη επθξηλέζηεξα (θαη ξεαιηζηηθφηεξα) ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ αληηκεησπίδεη κία θπβέξλεζε.

25 Ζ Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία Κηα κείσζε ησλ θφξσλ απμάλεη πάληα ηελ ηξέρνπζα θαηαλάισζε; Κηα κείσζε ησλ θφξσλ ζην παξφλ ζα δεκηνπξγήζεη έιιεηκκα ζηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Ζ ζπζζψξεπζε δεκνζηνλνκηθψλ ειιεηκκάησλ απνηειεί ην δεκφζην ρξένο, ην νπνίν κπνξεί λα ρξεκαηνδνηεζεί κέζσ ηνπ δαλεηζκνχ. χκθσλα κε ηηο ππνζέζεηο ηνπ θχθινπ δσήο ηνπ Franco Modigliani θαη ηνπ κφληκνπ εηζνδήκαηνο ηνπ Milton Friedman, ε ηξέρνπζα θαηαλάισζε εμαξηάηαη απφ ηε κειινληηθή εμέιημε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο. Οη θαηαλαισηέο, έρνληαο ζηξακκέλν ην βιέκκα ηνπο ζην κέιινλ, αληηιακβάλνληαη φηη ε αχμεζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ζην παξφλ, εμαηηίαο ηεο κείσζεο ησλ θφξσλ, ζπλεπάγεηαη αχμεζε ησλ κειινληηθψλ θφξσλ, πξνθεηκέλνπ λα ρξεκαηνδνηεζεί ην δεκφζην ρξένο. Γειαδή, νη θαηαλαισηέο δελ ζα απμήζνπλ ηελ ηξέρνπζα θαηαλάισζε, αιιά ζα απνηακηεχζνπλ κέξνο ηνπ επηπιένλ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηφο ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ην δηαηεξήζνπλ, δηαρξνληθά, ζηαζεξφ. πλεπψο, ε κείσζε ηεο θνξνινγίαο πνπ ρξεκαηνδνηείηαη κε δαλεηζκφ αθήλεη αλεπεξέαζηε ηελ ηξέρνπζα θαηαλάισζε, θαζψο ε κείσζε ηεο θνξνινγίαο ζην παξφλ ηζνδπλακεί κε αχμεζή ηεο ζην κέιινλ (Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία).

26 Γηάγξακκα 4.7: Ζ Ρηθαξληηαλή ηζνδπλακία ζηελ Διιάδα Θζαξφο δαλεηζκφο επηρεηξήζεσλ θαη λνηθνθπξηψλ (% ΑΔΠ) Θαζαξφο δαλεηζκφο γεληθήο θπβέξλεζεο (%ΑΔΠ) Πεγή: ΟΟΑ