ΠΟΘΕΝ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ;

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΟΘΕΝ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ;"

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΟΘΕΝ Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ; Το θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε σε αυτό το βιβλίο έχει κάποιες ιδιαιτερότη τες. Πρόκειται κατ ουσίαν για τις περιπλοκές εκείνες οι οποίες κάνουν την εμφά νισή τους κάθε φορά που στο επίκεντρο της έρευνας βρίσκονται έννοιες όπως «έθνος», «γλώσσα» ή «καταγωγή». Τα ζητήματα αυτά είναι εξαιρετικά ευαί σθητα, αφού όχι μό νον αφορούν ένα κοινό πολύ ευρύτερο από τον στενό κύκλο των ειδι κών επιστημόνων, αλλά ενίοτε μπο ρούν να επηρεάσουν και τον προσδιο ρισμό στοιχείων της ταυτότητάς του. Αυτό σημαίνει πως διαπλέκονται με ορισμέ νες από τις πιο θεμελιώδεις πτυχές της πνευματικής και ψυχολογικής συ γκρότησης ενός ανθρώπου ή μιας ευρύτε ρης ομάδας. Κατά συνέπεια, ζητήματα όπως η προ έλευση ενός πολιτισμού και του λαού-φορέα του ανήκουν δίχως αμ φιβολία σε εκείνα τα ερευνητικά πεδία που η ποιό τητα και η μέθοδος της προσέγγι σής τους αποκτούν πρωταρχική αξία. Για τον λόγο αυτό, ως ένα πρώτο ξεκαθά ρισμα ενός αρκετά ακανθώδους εδάφους, είναι αναγκαίο της ανάπτυξης των θεμάτων να προηγηθούν κάποιες εισαγωγικές παρατηρήσεις. Η διερεύνηση ορισμένων επιστημονικών προβλημάτων με γενικότερο ενδιαφέρον μπο ρεί μερικές φορές να παρομοιαστεί με έναν αθλητικό αγώνα. Στον αγωνι στικό χώρο βρί σκονται οι επαγγελματίες του εκάστοτε σπορ (οι «ειδικοί επιστήμο νες») και στις κερκίδες οι διάφορες κατηγορίες φιλάθλων (το «ευρύτερο κοινό»). Μεταξύ των τελευταίων υπάρ χουν πάντοτε κάποιοι οι οποίοι, έχοντας αφενός μεν μια πολύχρονη αναστροφή με το άθλημα και αφετέρου ένα νηφάλιο, υγιές πνεύμα μπορούν συχνά να κάνουν αξιόλογες παρατηρήσεις για τα τεκται νόμενα στον αγωνιστικό χώρο. Αν και κάποιοι θα έσπευδαν να τους χαρακτηρίσουν «προπονη τές της εξέ δρας», στην πραγματικότητα οι γνώσεις και οι ιδέες τους κυ μαίνονται ενίοτε στο ίδιο ή και σε υψηλό τερο επίπεδο από εκείνες ορισμέ νων επαγ γελμα τιών του σπορ. Δίπλα σε αυτούς υπάρ χουν, βε βαίως, και πολλοί οι οποίοι έχουν σαφώς λιγότερο υγιή νο οτροπία, είναι περισ σότερο οπαδοί παρά φίλαθλοι, κάτι που υπο σκάπτει αποφασιστικά την ποιότητα και αντικειμενικότητα οποιασ δή ποτε κρίσης τους. Υπάρ χουν, τέλος, και ορισμένοι οι οποίοι βρίσκονται στον αθλητικό χώρο επειδή το αθλητικό γεγονός απο τελεί γι αυτούς απλό πρό σχημα: έχουν βρεθεί εκεί για να συ μπλακούν άγρια με τους «εχθρούς» και «αντιπά λους» τους. Όσο πε ρίεργο κι αν ακούγεται, οι ανωτέρω κα τηγορίες «φιλάθλων» βρί σκουν ακριβείς αντιστοι χίες σε διάφορες ομάδες ανθρώπων, οι οποίες τόσο στο εξωτε ρικό, αλλά σίγουρα και στην Ελ λάδα, καταπιάνο νται με 7

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ζητήματα σχετικά με την ιστορία, την αρχαιολο γία και τον πολιτισμό. Ας δούμε, όμως, το θέμα λίγο πιο αναλυτικά. Η αρχαιολογία και η ιστορία είναι επιστήμες που ανέκαθεν συγκινούσαν και ίσως πά ντα θα συγκινούν ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων στην Ελλάδα και τον υπό λοιπο κόσμο. Ειδικό τερα στην χώρα μας το ενδιαφέρον για την αρχαιολογία και την ιστορία, τροφοδοτού μενο από το μακραίωνο και σημαντικό παρελθόν, δεν είναι μόνο εγκυκλοπαιδικό ή επι στημονικό, αλλά και ιδεολογικό-ψυχολο γικό. Για την νεοελ ληνική μας ψυχολογία η λει τουργία του παρελθόντος θυμίζει κά ποιες φορές έντονα την αντιπαροντική (kontraprä sentisch) και θεμελιώ νουσα (fundie rend) λει τουργία του μύ θου, σύμφωνα με το σχήμα του διακεκριμένου Γερμανού αιγυπτιο λόγου και ερευνητή των πρώιμων με γάλων πολιτι σμών Jan Ass mann (Γιαν Άσμαν). 3 Αντιπαροντικά λειτουργεί ο μύθος όταν, εκκι νώντας από ελλειμματικές εμπειρίες του παρόντος, προσηλώ νεται στην ανάμνηση και επίκληση ενός ηρωι κού, υπο δειγματικού παρελ θόντος, φαινόμενο που απαντά π.χ. στα ομηρικά έπη. Μια κα τά σταση που μας θυ μίζει όμως και τις περιπτώσεις εκείνες που στις μέρες μας η στροφή σε ένδοξες σελί δες του ελληνι κού πα ρελθόντος λει τουργεί ως ψυχο λογική διαφυγή από την διαχρο νική δυσ λειτουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Η θεμελιώ νουσα λειτουργία του μύθου, για την οποία ο Assmann φέρει ως παρά δειγμα τον μύθο του Όσιρι στην Αίγυπτο και την πα ρά δοση της Εξόδου για το Ισ ραήλ, ανα δεικνύεται στις περιπτώσεις εκείνες, όπου κατα στάσεις του παρόντος ορώνται υπό το φως ιστορικών ή μυθικών επει σοδίων που τις θε με λιώ νουν και τις πα ρου σιάζουν ως λογικές, επιβεβλη μένες ή επι θυμητές από τους θε ούς. Κι εδώ δεν μπορεί να αποφευχθεί ο πα ραλληλι σμός με ιδιότυ πες κα ταστάσεις της νεοελ λη νι κής ζωής, όπως π.χ. ο ρόλος που ακόμη και σήμερα παί ζει η δεκαε τία του 1940 για την πολιτική υπόσταση αρκετών κομματικών και εν γένει ιδεολογικών μορφω μά των. Η ανησυ χητικά άνετη εφαρμογή του σχήματος του Assmann στην περί πτωση της λει τουρ γίας όχι κάποιου μύθου, αλλά του ιστο ρικού παρελθόντος στην χώρα μας καταδει κνύει πως το παρελθόν αυτό, όπως συχνά το αντι λαμβανόμαστε, δεν έχει τόσο την μορφή έγκυρων (κατά το δυνατόν) πορισμάτων της επιστήμης όσο μυθο πλαστικών αφηγήσεων με λειτουργία αντιπαροντική, θεμελιώνουσα ή και τα δύο. Δεδομένων λοιπόν των ιδιαιτε ροτήτων που χαρακτηρίζουν την σχέση μας με το παρελθόν, εί ναι σημαντικό να μπορεί κανείς να χαρτογραφήσει σε μια δεδο μένη στιγμή την περιρρέουσα μεθοδολογική ατμόσφαιρα σε ό,τι αφορά την με λέτη εν νοιών σαν αυτές που προαναφέραμε: «έθνος», «φυλή», «γλώσσα», «κατα γωγή», «συνέχεια». Για τον σκοπό αυτό είναι αναγκαίο να διερευνηθεί το ποιοι είναι οι παράγο ντες που κα θορίζουν ή προσπα θούν να καθορίσουν αυτή την ατμό σφαιρα. Είναι π.χ. ο «αγω νιστικός χώρος» των επαγ 3 J. Assmann, Das kulturelle Gedächtnis. Schrift, Erinnerung und politische Identität in frühen Hochkultu ren (C. H. Beck, Mün chen 1992, σύντομα μεταφρασμένο και στα ελληνικά από την παρούσα σειρά των ΠΕΚ), σελ. 78 κ.ε. 8

3 ΠΟΘΕΝ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ; γελματιών της έρευ νας, είναι η πλευρά των μη ακαδημαϊκών μεν, αλλά αξιό λογων και νηφά λιων ερευνητών του εκά στοτε αντικει μένου, ή μή πως είναι οι άλλες, νοσηρές κατη γορίες «φιλά θλων»; Η απάντηση είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται στην Ελλάδα μια δραμα τική άνθηση του φαινομένου που θα μπορούσε κανείς να ονομάσει αρχαιογνωστικό ψευδεπιστη μονικό ερασιτεχνισμό. Αυτός αντανακλάται στον αριθμό και στην απή χηση ενός πολυ δαίδαλου πλέον δικτύου εκλαϊκευμένων εντύπων και βι βλίων που κα ταπιά νονται με το απώτερο και απώτατο παρελ θόν της Ελλά δας. Η πρό σβαση σε αυτά είναι η ευκολό τερη δυνατή, αφού μπορεί να τα βρει κανείς σχεδόν σε όλα τα περίπτερα και βιβλιοπω λεία, ενώ κά ποιοι από τους εκδότες και συγ γρα φείς τους διαθέτουν και μόνιμο ή εφή μερο τη λεο πτικό βήμα. Καθώς αρκετά από τα έντυπα αυτά έχουν πλέον πίσω τους πολλά χρόνια «δραστηριότητας», η φιλοσοφία της θεματο λογίας, το ύφος και οι ιδεολο γικές κατευθύν σεις έχουν απασχολήσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια σο βαρές με λέτες και άρθρα. 4 Σαν αποτέλεσμα, το συνήθως νοσηρό ιδεολογικό τους στίγμα και η μη επιστημονική τους στόχευση είναι στοιχεία που έχουν γίνει γνωστά σε ένα σημαντικό μέρος του ανα γνωστικού κοινού. Παρ όλα αυτά, ο κίνδυνος να παρα συρθεί κανείς από τους εν λόγω επιτήδειους εμπό ρους ή «ερευ νητές» μειω μένης επιστημο νικότητας, συνή θως φορείς ακραίας και επικίν δυ νης ιδεολογικο ποίησης του παρελθόντος, είναι πάντοτε υπαρκτός. Και τούτο διότι με γάλα όπλα τους παραμένουν ο εκλαϊκευμέ νος χα ρακτή ρας των πε ριοδικών και βι βλίων τους, αλλά και η ενσω μάτωση στην φιλο σοφία τους σύγ χρο νων τάσεων όπως η φιλολογία του «ανεξήγητου» («άγνωστη» ιστορία, προϊ στο ρικά «μυστή ρια», κλπ.) ή η ευφά νταστη συνωμο σιολογία και εσχατολογία. Υπέρ τους λει τουργεί επίσης και η έλλειψη δυνατότη τας ελέγχου και επαλή θευ σης των γρα φομένων και των βι βλιογραφικών παραπο μπών (όπου υπάρ χουν) από την πλευρά πολλών αναγνωστών οι οποίοι δεν έχουν εύκολη πρό σβαση στις εξειδι κευμένες βι βλιοθήκες και εξοικείωση με τον επιστη μο νικό τρόπο ερ γα σίας. Είναι πράγματι γεγονός ότι η επιρροή που ασκούν τα τελευταία χρόνια αρκετά από τα «αρχαιολατρικού» ή «ελληνοκεντρικού» πε ριεχομένου γραφόμενα σε ένα τμήμα του ευ ρύτερου κοινού είναι τόσο υπαρκτή όσο και ουσιαστική. Μια απλή περιήγηση στις πλή θος ιστοσε λίδες του διαδικτύου που μό νιμα ή περιστασιακά πραγματεύονται θέματα ελ ληνικής ιστορίας αρκεί για να προκαλέσει έκπληξη και ανησυ χία για την μεγάλη απήχηση που έχουν οι κάθε είδους νεόκοπες ψευδεπιστη μονικές κα τασκευές. Στους αμέτρη τους αυτούς ιστοχώ ρους απουσιά ζει δραματικά η πιο βασική προϋπόθεση της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας, η συγχρονία (context), δη λαδή η εξειδικευ 4 Μια σειρά αξιόλογων και ιδιαίτερα ενημερωτικών άρθρων σχετικών με το θέμα μπο ρεί να βρει κανείς π.χ. στο περιοδικό Άρδην, τεύχος 52, Ιανουάριος-Μάρτιος 2005, με κεντρικό θέμα: Έλ ληνες. Ινδοευρωπαίοι ή...εξωγήινοι (από τους αρχαίους Έλληνες στα...ufo). 9

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ μένη γνώση της ακριβούς ιστορικής συ νάφειας των εννοιών, των προσώπων και των πραγμά των. Αντι θέ τως, παρε λαύ νουν ακραία και επιθε τική αμάθεια, εξίσου επικίνδυνη ημι μάθεια, χον δρο ει δώς αναχρονιστικές πληροφορίες, ακατάσχετη συ νωμο σιολο γία, φανατι σμένη προσκόλ ληση σε έννοιες δίχως αποσαφηνισμένο πε ριεχό μενο και φυσικά η συνή θης ιδεολο γικο ποίηση με τις γνωστές νεοελληνικού τύπου μανιχαϊ στικές πο λώσεις με ταφυτευμέ νες στο παρελθόν. Ο συνδυασμός φλογερού ιστορικού ενδιαφέροντος, βαθειάς αμάθειας, αθερά πευ της ιδε ολογικοποίησης και αυτονόητης αυτοπεποίθησης για το ατο μικό επί πεδο γνώσεων φθάνει ίσως στο απόγειό του με το όχι εντελώς νέο πά ντως φαινό μενο των διαφόρων διχα στικών σχημάτων περί της ελ ληνικής ιστο ρίας. Η αξιολο γική δια βάθμιση διαφό ρων πε ριόδων της ιστο ρίας ενός λαού, δη λαδή της ζωής των ανθρώπων του παρελθό ντος, σε «σκοτεινές» και «φωτεινές», καθώς και η «απάρ νηση» ή διαγραφή ολόκληρων ιστορικών περιόδων (π.χ. της βυζαντινής ή όποιας άλλης) αποτελούν συ μπτώματα μιας υπα νάπτυ κτης αντίλη ψης της ιστο ρίας. Η επι στημονική ιστο ρική έρευνα στο χεύει πά ντοτε πρωτί στως στην κατα νόηση των φαινομένων και δευτερευόντως στην αξιο λόγησή τους. Το χα ρακτηρι στικό πλεό νασμα της δεύτερης προδίδει συ νήθως το βαθύ έλλειμμα της πρώτης. Εντούτοις, τόσο η μετα τροπή του παρελθό ντος σε πεδίο εκτόνω σης πνευματι κών ή και ψυχι κών νό σων όσο και η ανα χρονιστική επι βίωση στον 21ο αιώνα ιστορι κών ιδεολη ψιών του 19ου ή και προηγούμενων αιώνων γνωρί ζουν στην χώρα μας μια διόλου ευκατα φρό νητη, ενίοτε ανη συ χητική απή χηση. 5 Η διαμόρφωση μιας νέας θρη σκείας (νεο παγα νι σμός) όχι μέσα από μεταφυσικές ή φιλοσοφικές ανα ζητήσεις, αλλά από τον συνδυασμό ιδεολογικοποίησης και ψευδεπιστημονικής μυθο μανίας συνιστά ίσως την πιο ακραία και μάλλον αναπάντεχη κατάληξη του κακώς εν νοού μενου αρχαιογνω στι κού ερασιτεχνισμού στην χώρα μας. Γιατί όμως οι ανωτέρω τάσεις δεν αναχαιτίζονται σε αποτελεσματικό βαθμό από την επί σημη αρχαιο γνωστική έρευνα; Η βα σική αιτία για αυτό είναι ότι οι εξειδι κευμέ νες επι στημο νικές έρευνες, ακόμη κι όταν υπάρχουν τα κριτήρια διά κρισής τους από τους άνευ ή αμφιβόλου επι στημοσύνης «αντα γωνιστές» τους, δεν έχουν τον απα ραίτητο για το μέσο κοινό εκλαϊκευτικό χα ρα κτήρα. Πραγματεύο νται ως επί το πλείστον ειδικά θέματα, συχνά χωρίς ευρύτερο ενδιαφέρον, και κατά κανόνα απαι τούν συστηματικές προϋπάρχουσες γνώ σεις από την πλευρά του αναγνώστη. Στο ση μείο αυτό δεν βοηθά σίγουρα και το ελ λιπές αρχαιο γνω στικό υπό βα θρο, καθώς και η αδυναμία διάκρισης μεταξύ επιστή μης και μυθο πλασίας που κληρο δοτεί το ελ ληνικό σχολείο και, δυστυχώς, ενίοτε και το πα νε πι στή μιο στους αποφοί τους του. 5 Χαρακτηριστική είναι, μεταξύ άλλων, και η διαμόρφωση ιδιότυπων «τομέων ευθύνης», προτιμώμενων, δη λαδή, ιστο ρικών περιόδων για την εκτόνωση των διαφόρων ιδεολογημάτων: η ελληνική αρχαιότητα και προϊστορία προσελκύουν παραδο σιακά το ενδιαφέρον της ακροδεξιάς, ενώ η νεώτερη ελληνική ιστορία έχει σε διά φορα επί πεδα περιέλθει στην σφαίρα επιρροής τμημάτων της αριστεράς. 10

5 ΠΟΘΕΝ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ; Δεν θα περίμενε, άλλωστε, κανείς κάτι διαφορετικό σε μια χώρα όπου η αδυναμία του κράτους να επενδύσει συστηματικά στο κατά τα άλλα ένδοξο παρελθόν αντικα τοπτρίζεται σε μια μάλ λον ευ τρά πελη κατάσταση που συνήθως ξεχνάμε: ότι στην Ελ λάδα δεν υπάρ χουν καν ανε ξάρτητες πα νεπιστημιακές σχολές για τις διάφορες ειδι κεύσεις (ου σιαστικά ξεχωριστές επιστήμες πλέον) εντός των ευρύτερων χώρων της ιστορίας και της αρχαιολογίας. Δεν υπάρχει, δη λαδή, η δυνατότητα αυτοδύναμων, εξειδι κευμέ νων προπτυχιακών σπουδών σε πεδία όπως π.χ. η προϊστορική αρχαιολο γία, η βυζα ντινή ιστορία, κλπ. Με τους πιο πολλούς από τους αποφοίτους τους στην αρχαιολογία καταδικασμένους κατ ουσίαν σε ανεργία, τα Ιστορικά-Αρχαιο λογικά Ιν στιτούτα καταλήγουν να μοιά ζουν με μια θε ωρη τικής κατεύθυνσης συνέχεια του Λυ κείου. Αποτελούν, δηλαδή, το αναχρονι στικό αντί στοιχο μιας (φανταστικής ευτυχώς) υπερ σχολής «Θετικών Επιστη μών», στην οποία θα έπρεπε κανείς να φοιτήσει, ασχέτως του αν θα ήθελε να γίνει μα θη ματι κός, φυ σικός ή χημικός. Σαν αποτέλεσμα, δεν είναι περίεργο που ενίοτε ο σχολικού τύπου εγκυ κλοπαιδισμός, ο οποίος παρά τις προσπάθειες των ακαδημαϊκών διδασκό ντων του κάθε αντικειμένου καταλήγει συχνά να υπο καθιστά την επιστημονική ειδίκευση στους προπτυχια κούς κύ κλους σπου δών, μπορεί να γίνει κι αυτός σκαλοπάτι για να περιέλθει κα νείς στην σφαίρα επιρροής όσων κινούνται ασυγκρίτως καλύτερα στο ίδιο πε δίο. Εκείνων οι οποίοι υπό σχονται και προσφέ ρουν «καλύτερο», περισσότερο και ελ κυστι κότερο εγκυκλο παιδι σμό σε όσους έχουν πέσει στην παγίδα της εξομοίωσής του με την πραγματική επιστη μονική έρευνα. Με βα ρύ γδουπους τίτλους και θελκτική ει κονογράφηση οι έμποροι της ψευδεπιστήμης μετα τρέ πουν έτσι το μειο νέκτημά τους έναντι της επί σημης έρευ νας, δηλαδή την προ χειρό τητα και την επιδερ μική πραγ μάτευση των ζητη μάτων, σε πλεονέ κτημα. Δεν χρειάζε ται π.χ. να μά θουν τι σημαί νει η συγχρονική έρευνα εις βά θος, αφού αποδίδει πολύ πε ρισσότερο να την εκτεί νουν σε απεριόρι στο χρονικό εύρος, με επιφα νειακό φυσικά τρόπο. Κάνο ντας άλ ματα ανάμεσα στις χιλιετίες και ρευστο ποιώντας τον ιστορικό χρόνο, μπο ρούν να κάνουν άνετη «δειγματοληψία» στοι χείων που εν συ νεχεία παρου σιάζο νται να «τεκμηριώνουν» το εκάστοτε πο μπώ δες, προκατα σκευασμένο ιδε ολό γημα. Με αυτόν τον τρόπο αφενός μεν παρασύ ρουν όσους δεν έχουν μάθει πόσο δια φορετική είναι η διαδικασία παραγωγής της γνώσης από αυτήν της απλής από κτη σής της και αφε τέρου θωρακί ζονται απέναντι στην επιστήμη. Και τούτο διότι, λόγω της συ χνά δια χρονικής διάστασης της «έρευνας», η ανα σκευή των «στοι χείων» χρειάζεται συνήθως μια σχεδόν διε πι στημο νική επιχεί ρηση, αφού κα νείς δεν είναι ειδικός σε όλες τις επο χές. Κάτι τέ τοιο είναι, βεβαίως, πρα κτικά δύ σκολο, οπότε δεν είναι περί εργο που οι πε ρισσότε ροι Έλληνες επι στήμο νες απο φεύγουν την αντιπαρά θεση με το «πα ράλ ληλο σύ μπαν» του διαρ κώς διο γκούμε νου ψευδε πιστημονι κού κύματος. 6 6 Το ίδιο συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό και στο εξωτερικό. Ωστόσο, μια αξιόλογη προσπάθεια ανασκευής του εν μέρει ψευδεπι στημονι κού υποβάθρου πολλών δημοφιλών θεωριών και κινημάτων (όπως π.χ. το Zeitgeist) εκ μέρους ειδι 11

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εάν οι ανωτέρω παρατηρήσεις έχουν σημασία, είναι επειδή το θέμα του παρό ντος βι βλίου ανήκει κατεξοχήν σε εκείνα που η υγιής προσέγγισή τους, κυρίως από τον μέσο αναγνώστη, δυσχεραίνεται σε μεγάλο βαθμό από την γενικότερη ατμόσφαιρα που σκια γραφήθηκε. Λίγα ιστορικά και αρχαιολογικά προβλήματα (ίσως μόνον η σχέση ελληνι σμού-χριστιανισμού) έχουν υποφέρει τα τελευταία χρόνια στην Ελ λάδα τόσο πολύ από τις εισβολές στον ερευνητικό «αγωνιστικό χώρο» των «κακών φιλάθλων» της ψευδεπι στή μης και της ιδεολογικοποίησης όσο η «κα ταγωγή» ή «(προ)έλευση των Ελ λή νων». Στα κεφάλαια μάλιστα που ακο λουθούν, θα κατα δειχθεί ότι το γενικότερο θέμα της προέλευ σης του ελληνικού πολιτισμού περιλαμ βάνει πολλούς επιμέρους τομείς έρευνας, οι οποίοι είναι εξίσου ευαίσθητοι με το ευρύτερο ζητούμενο. Σε αυτούς ανήκουν π.χ. η σχέση έθνους και γλώσσας (κεφ. Ι), έθνους και «φυλής», πολιτιστικής και «φυλετικής» (ή γενετι κής) συνέ χειας/ασυνέχειας (κεφ. VIII.2), αλλά και ακόμη πιο ειδικά θέματα, όπως είναι η ταυτότητα της μινωικής γλώσσας και η ύπαρξη ή όχι «άγνωστων» προϊστορι κών ελληνι κών γραφών (κεφ. ΙΙΙ.4). Αυτός είναι ο κύριος λόγος που το εισαγωγικό κεφάλαιο ήταν αναγκαίο να εκφράσει εγκαίρως όχι τι είναι, αλλά κυρίως τι δεν είναι το παρόν βιβλίο, ποια είναι η αφετηρία από την οποία αυτό δεν ξεκινά. Το ποιος είναι ο δικός του τρό πος έρευνας είναι κάτι που θα αναδειχθεί βαθμιαία στις επόμενες σελίδες. Σε αυ τές θα κα ταστεί πιθανότατα σαφές πόσο μεγάλες είναι οι παγίδες που κρύβει η γηπεδική και ιδεολογικοποιημένη προσέγγιση εξαιρετικά δύσκολων και σύνθετων επιστη μονι κών προβλημάτων. Πόσο εύκολα μπορεί να καταλήξουμε να υιο θετούμε αναξιό πιστες ή επικίνδυνες απαντήσεις για ερωτήσεις που τέθη καν λάθος ή έχουν απα ντηθεί ήδη σωστά από άλλους. Ή πόσο ανύπο πτα είναι δυ νατό να βρεθούμε να μας συ ναρπάζουν μυστή ρια που έχουν πλέον λυθεί, και εντυπωσιακές θεωρίες που έχουν προ πολ λού ανατραπεί. Επίσης, κάποιες φορές ίσως φθά νουμε και σε σημείο να μην μπορούμε πια να εκτιμήσουμε ορθά την αξιοπιστία μιας πληροφο ρίας, ιδίως όταν π.χ. αυτή φαίνεται ότι θα μπορούσε να λει τουργήσει προς τέρψιν της μιας ή της άλλης κατηγορίας «οπαδών» της παραεπιστήμης. Το γεγο νός, όμως, ότι μια πληρο φορία ευχαριστεί ή δυσαρεστεί τους λάθος ανθρώπους για τους λάθος λόγους, δεν σημαί νει φυσικά ότι η ίδια η πληροφορία είναι οπωσδή ποτε λανθα σμένη. Τον Φε βρουάριο του 2007, επί παραδείγματι, σε μια καταχώρηση σε ιστολόγιο του ελληνικού δια δικτύου ο συγγραφέας ξεκινώντας από υγιές αρχαιογνωστικό ενδιαφέρον συνοψίζει με αμεσό τητα και γλαφυρό χιούμορ όχι πάντως με από λυτη ακρίβεια, όπως θα δούμε στο κεφάλαιο V κά ποιες από τις τελευταίες και δυνητικώς «παρεξηγήσιμες» εξε λίξεις στην έρευνα της πιο επίμαχης ίσως περιόδου για το ζήτημα της πρώτης αρ χής του ελληνι κού πολιτισμού, της 3ης χιλιετίας π.χ.: 7 κών από ένα ευρύ φάσμα επιστημών γίνεται στο αμερικανικό περιοδικό Skeptic. 7 Καταχωρήθηκε από τον Αθανάσιο Αναγνωστόπουλο, δικηγόρο και Δρ. Ποινικού Δικαίου, στις 24 Φεβρουα ρίου 2007 στο blog «Συ νιστολό γιο»: 12

7 ΠΟΘΕΝ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ; «Εν τῳ Ινστιτούτῳ Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Ρουπρέ χτου Κα ρόλου εν Ειδελβέργῃ επικρατεί βαθεία, πλην περίφροντις ακαδημαϊκή σιωπή. Διο πτροφό ροι βοη θοί ανοίγωσι και μελετώσι εκ νέου τους σεβασμίους, κο νιοβριθείς τό μους των βι βλιοθηκών. Οι πρωτοετείς φοιτηταί διαισθάνονται ότι η ακαδημαϊκή μα καριότης έχει δια ταραχθεί υπό τινος καινοφανούς, απροσμένου συμβάντος. Αυτός ο Διευθυντής του Ινστι τούτου, Καθηγητής κ. Ιωσήφ Μαράνος, περιπατών επί της Οδού των Φιλοσό φων, ατενίζει την νύμφην του Νέκα ρος σύν νους. Άπαντες διερωτώνται, χαμηλοφώνως και στεντορείως, από κοινού και καθ έκα στον, εν τῃ Κυρίᾳ Οδῴ και εν ταις αγυιαίς της Παλαιάς Πόλεως: Πόθεν και πότε οι Έλληνες; Κάπως έτσι υποθέτω θα άρχιζε η ιστορία μου, αν την περιέγραφε κάποιος δημο σιογράφος των μέσων του 19ου αιώνα, με την δικαιολογημένη τάση της εποχής προς στόμφο και εντυπω σιθη ρία. Η ιστορία μου όμως δεν διαδραματίζεται τόσο παλιά αντί θετα η αρχή της βρίσκεται κάπου στις αρχές της δεκαετίας του Σύμφωνα με την Ιστορία που διδαχθήκαμε όλοι μας στο σχολείο, τα πρώτα ελλη νικά φύλα ήρθαν σε αυτό που κάποτε θα γινόταν η Ελλάδα περί το 2000 π.χ. Ήταν οι Αι ολείς και οι Αχαιοί, εγκαινιάζοντας μια μεταναστευτική διαδικασία που έληξε περί το 1200 π.χ., όταν κατέ φθασαν και οι τελευταίοι έποικοι, οι Δωριείς, σε μία κίνηση που ωνομά στηκε κάθο δος των Δω ριέων. Σωστά; Όχι βέβαια. Το 1998 δημοσιεύεται στην Χαϊδελβέργη η πολυαναμενόμενη δίτομη υφηγεσία του Joseph Maran, Kulturwandel auf dem Griechischen Festland und den Kykladen im späten 3. Jahrtau send v. Chr. (Πολιτιστική μεταβολή στην ελληνική ηπειρωτική χώρα και στις Κυκλάδες κατά την ύστερη τρίτη προ Χριστού χιλιετία). Το βασικό αρχαιολο γικό εύρημα της εργασίας αντι στρατευόταν τον τίτλο της: Δεν υπήρξε καμία άξια λό γου πολιτιστική μεταβολή. Όποιοι και να ήταν οι κάτοικοι της ελληνικής χερσονήσου και των νήσων εκεί γύρω στο 2200 π.χ., όπως και να ονομαστῄ ο πολιτισμός που είχαν αναπτύξει και, φυσικά, όποιο εθνικ(ιστικ)ό κατηγόρημα και να του αποδοθῄ, εκείνων ήταν οι απόγονοι που μια μέρα θα έχτιζαν την Πύλη των Λεόντων, θα έγραφαν καταλό γους εμπορευμάτων με ένα περί εργο και ατελές συλλαβάριο και θα έκαιγαν το ιερό πτολίεθρο της Τροίας. Όλα αυτά από το μακρινό 1998 έχουν γίνει κοινή γνώση στους κύκλους των πε φωτι σμένων ειδικών, είναι Gemeingut ας πούμε. Τα επιστημονικά εγχειρίδια ξανα γράφτη καν, νέες υποθέ σεις διατυπώθηκαν, ο Μαράν έγινε διάσημος. Το κε ντρικό όμως, το αιώνιο, το αρχαίο, το αεί υπεκρέον ερώτημα εξακολουθεί να στοιχειώνῃ τους επίδο ξους προϊστορικούς αρχαιολό γους: Πόθεν και πότε οι Έλληνες;». 13

8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ Πόθεν και πότε οι Έλληνες δηλαδή από πού και πότε αυτοί έφθασαν στην χερ σό νησο της νοτιοανατολικής Ευρώπης που αποκαλούμε σήμερα μη τρο πολιτική Ελ λάδα είναι λοιπόν το ερώτημα που θα μας απασχολήσει σε αυτό το βιβλίο. Ως γνωστόν όμως, για να λάβουμε τις σωστές απαντήσεις πρέ πει να θέ σουμε τις σω στές ερωτήσεις. Και ο καλύτε ρος τρόπος να ελέγξει κανείς την ορθό τητα του ερω τήματος που έχει θέσει είναι να μην το θεωρήσει αυτο νόητα σωστό να το θέσει υπό αυστηρή κρίση και εν συνεχεία, αν είναι επιβε βλημένο, να μην δι στάσει να το ανα σκευάσει. Αν θέλουμε, συνεπώς, να ακριβο λο γούμε, η ερώτηση που τίθεται ως προμετωπίδα και τίτλος του παρόντος βιβλίου, ίσως επι κοινω νιακά να μην βλά πτει εντε λώς την προοπτική μιας κάποιας εμπορικής επιτυχίας του, εί ναι, όμως, στην πραγματι κότητα η λάθος ερώτηση. Είναι, ωστόσο, μια λάθος ερώ τηση που προ τάσσεται σκοπίμως, προκει μένου να «παγιδεύσει» όσους έχουν συνηθίσει να την θέτουν αυτονόητα με αυτόν τον τρόπο. Διότι ο στόχος του βιβλίου είναι να τους οδηγήσει στο να γνω ρίσουν πτυχές και προ βλήματα της προϊστο ρίας της Ελλά δας και γενικό τερα του ευρα σιατικού χώρου με έναν τρόπο λίγο διαφορε τικό από εκείνον που απειλεί να γίνει συνήθης στην χώρα μας (βλ. εισαγωγή). Ας αρχί σουμε λοιπόν αμέσως εξετάζοντας πρώτα το τε λευ ταίο κομμάτι του ερω τήματός, δηλαδή τους «Έλληνες». Οι συνθήκες που οδήγησαν στην δημιουργία των Ελλήνων ως ομάδας αν θρώ πων με σαφή αντίληψη κοινής ταυτότητας μπορούν να εντοπισθούν για πρώτη φορά επιστημονικά μόλις την 1η χιλιετία π.χ. 8 Το γεγονός αυτό δεν ση μαίνει, βε βαίως, ανα γκαστικά πως μια τέτοια αντίληψη δεν προϋπήρχε ίσως της περιόδου αυτής. Σημαίνει απλώς ότι επί του παρόντος δεν μπορούμε, ελλείψει κατάλληλων πηγών, να διερευ νήσουμε αυτό το ενδεχό μενο επιστημονικά. Από την εποχή που πρωτοε ντοπίζεται από την έρευνα, δηλαδή από τους ιστορικούς χρόνους της αρ χαιότητας, ως σή μερα το αί σθημα αυτό του συνανήκειν προσέλαβε με την πά ροδο του χρόνου διάφο ρες μορ φές ή γνώρισε τροπο ποιήσεις σε επιμέρους συστα τικά του. Η έν νοια π.χ. του «έθνους» των Ελλή νων (ή των Γάλλων ή των Γερμα νών, κλπ.), όπως εν μέρει την κα τανοούμε σή μερα, είναι ελ 8 A. A. Lund, Hellenentum und Hellenizität: Zur Ethnogenese und zur Ethnizität der antiken Hellenen, Historia 54, 2005, σελ. 1-17, με πλούσια περαιτέρω βιβλιογραφία. Βλ. επίσης C. Renfrew, The archaeology of identity, στο: G. B. Peterson (επιμ.), The Tanner Lectures on Human Values 15 (Uni versity of Utah Press, Salt Lake City 1994), σελ. 336 κ.ε. 15

10 I. «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» ληνική ως προς την εξω τε ρική της μορφή (στην ελληνική αρ χαιότητα έθνη ονομάζονταν οι πολιτικές εκείνες ενό τητες που δεν είχαν ως άξονα συγκρότησης την οικιστική και πολι τική οντότητα της πό λεως), αλλά νεώτερη ευρωπαϊκή ως προς την σημασία της: είναι ένα κλη ροδότημα των εξελίξεων του ευρωπαϊκού 18ου και 19ου αι ώνα, αναγόμενο στην Συνθήκη της Βε στφα λίας (1648) και ταυ τι σμένο πλέον με την έννοια του έθνουςκράτους και της συγκεκριμένης γεω γραφικής του επικρά τειας. Μια τέτοια αντίληψη του όρου στο πλαίσιο της έρευνας της προϊστορίας όπως άλ λω στε και παλαιότερων φάσεων της ιστο ρίας είναι φυσικά προβληματική. Δί πλα στον σύγ χρονο αυτόν ορισμό της έννοιας «έθνος» υπάρχει, εντού τοις, και ένας άλλος, δια τυπωμέ νος σε μια εποχή πολύ παλαιότερη από αυτήν της δημιουργίας των ευρωπαϊκών εθνικών κρατών. Πρόκειται, βεβαίως, για το ὅμαιμον, ὁμόγλωσσον, ὁμό θρησκον και ὁμότροπον του Ηροδό του (5ος αιώνας π.χ.), 9 δηλαδή για την συγγέ νεια αίμα τος και πολιτι σμού (γλώσσας, θρη σκείας, εθίμων) ως κριτηρίου διάκρι σης μιας εθνικής ομάδας. Παρά το γεγονός ότι το έθνος είναι μια έννοια τόσο πο λυσυζητημένη όσο ίσως καμιά άλλη στις επιστήμες του πολιτισμού, μερικοί από τους πιο έγκυ ρους και αποδεκτούς σύγχρονους ορισμούς της εμπεριέ χουν κάποια στοι χεία της αντίληψης του Ηροδότου, με σημαντι κές, ωστόσο, τρο πο ποιή σεις. Έτσι, ο Max Weber πιστεύει ότι «ομά δες ανθρώπων οι οποίες επί τη βάσει ομοιοτήτων της εξωτερικής συμπεριφο ράς ή των εθίμων ή και των δύο, ή ανα μνή σεων αποικισμών και περιπλανή σεων διατηρούν μια υποκειμενική πί στη σε μια κοινή κατα γωγή [...] μπορούμε να τις ονομάσουμε εθνικές ομάδες, ασχέτως του αν υπάρχει ή όχι και συγγένεια αίμα τος». 10 Σύμφωνα με την Βρετα νίδα εθνο λόγο Tamara Dragadze, το έθνος μπορεί να ορι στεί ως «ένα συ μπαγές σύνολο αν θρώ πων, ιστορικά εδραιωμένων σε μια δεδομένη επικρά τεια, οι οποίοι μοιράζο νται σχετικά στα θερές ιδιαιτερότητες γλώσσας και πο λιτι σμού, αναγνωρίζουν επομένως την ενότητά τους και την διαφορά τους από άλλες παρό μοιες ομάδες (αυτοσυνει δησία) και την εκφράζουν με ένα όνομα αυτοπροσδιορισμού (εθνωνύ μιο)». 11 Στους ορισμούς αυτούς τονίζεται η σημα σία της υποκειμενικής πίστης σε μια κοινή κατα γωγή και του αυτοπροσ διορι σμού μιας εθνικής ομάδας ως προς άλλες παρόμοιες ομάδες ανθρώπων, ενώ ελάσσονα ρόλο παίζει η πι θανότητα πραγματικής συγ γέ νειας αίματος. Σε αντίθεση με την σημερινή έννοια του έθνους-κράτους, οι τελευταίες αυτές προσεγ γίσεις του ζητήματος της εθνικότητας δύνανται δίχως αμφιβολία να έχουν 9 Ἡροδότου Ἱστοριῶν, Θ, VIII. 144, (Έκδοση C. Hude [επιμ.], Herodoti Historiae, Libri I-IV [Clarendon, Oxford 1967]): «αὗτις δὲ τὸ Ἑλληνικόν, ἐὸν ὅμαιμόν τε καὶ ὁμόγλωσσον, καὶ θεῶν ἱδρύματά τε κοινὰ καὶ θυσίαι ἤθεά τε ὁμότροπα». 10 M. Weber, Wirtschaft und Gesellschaft. Grundriß der verstehenden Soziologie (5η έκδ., Tübingen 1972 [1η έκδ. 1922]), σελ Τ. Dragadze, The place of ethnos theory in Soviet anthropology, στο: E. Gellner (επιμ.), Soviet and Western Anthropology (Duckworth, London 1980), σελ

11 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ εφαρμογή στην αναζήτηση και μελέτη ομάδων με κοινή εθνική συνείδηση σε διά φορες περιοχές του κό σμου τόσο στο παρόν, όσο και στο εγγύς ή κάπως απώ τερο παρελθόν. Δυστυχώς, όμως, κι αυτές δεν μπορούν να βοηθήσουν πολύ στον προσ διορισμό εθνι κών ομάδων στην περί οδο της προϊστορίας, πριν δη λαδή κατα γρα φεί η αντί ληψη εθνικής ταυτότητας της εκά στοτε ομάδας ανθρώπων. Εντού τοις, η παραδοχή αυτή δεν υπήρξε πάντοτε αυτονόητη στην προϊστο ρική έρευνα. Στο πα ρελθόν υπήρξαν περίοδοι που θε ωρήθηκε ότι στοιχεία όπως το ὁμότροπον, οι «ομοιότητες της εξω τερικής συμπερι φοράς ή των εθίμων ή και των δύο», ή οι «σχε τικά σταθερές ιδιαι τερότητες πολιτισμού» είναι δυνατό να εντοπιστούν με την βοή θεια του αρχαιο λογικού υλικού και εν συνεχεία να αποδοθούν σε συ γκεκρι μένα έθνη. Αρ χαιο λόγοι όπως ο Gordon Childe (βλ. κατ., σελ. 24) καλλιέργησαν την ιδέα ότι μια στα θερά επανεμ φανιζόμενη ομάδα κατα λοί πων (κεραμεικής, κτισμάτων, εργα λείων, ταφι κών εθί μων, κλπ.) αποτελεί έναν σαφώς διακρινόμενο αρχαιολο γικό «πο λιτι σμό», ο οποίος με την σειρά του μπορεί να θε ωρη θεί η υλική έκφραση μιας συγκεκριμέ νης ομά δας ανθρώ πων. 12 Η άποψη αυτή, που για όποιον δεν έχει ιδιαίτερη επαφή με την εξέλιξη της αρχαιολο γικής θεωρητικής σκέψης ηχεί ίσως αυτονόητα σω στή, μπορεί μεν να εκφράστηκε και από την αγγλοσαξονική έρευνα, ανάγεται όμως στην γερμα νική «διδαχή των πολιτι στικών κύκλων» (Kulturkreislehre), που ανα πτύχθηκε στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα. 13 Βάση της ιδέας αυτής υπήρξε η γενικότερη τάση από δοσης των αρχαιολογι κών κατα λοίπων σε συ γκεκριμένα έθνη. Η τελευταία πρωτοεμφανίζεται στους Γερμα νούς ου μα νιστές του 16ου αιώνα και έχει μακρά ιστορία, 14 ενώ ιδιαιτέρως τον 19ο αι ώνα αξιο ποιή θηκε κατά την διαδικασία διαμόρ φωσης των σύγχρονων εθνικών ταυ το τήτων. Η θεωρία περί «πολιτιστικών κύ κλων», που αναπτύχθηκε αρχικά από την εθνο λογία και την ιστορία της τέ χνης, μεταφυτεύθηκε στον χώρο της προϊστορίας και πρωτοϊ στορίας κυρίως από τον Gustaf Kossinna (Γκούσταβ Κοσίνα). Εν συνεχεία υιοθετήθηκε από τους περισ σότε ρους Γερ μανούς αρ χαιολό γους των αρχών του 20ού αιώνα και εν τέλει προσελήφθη και από τον αγγλό φωνο χώρο. 15 Χαρακτηρι στικό της υπήρξε η αναζή τηση 12 V. G. Childe, The Danube in Prehistory (Clarendon Press, Oxford 1929), σελ. v-vi. C. Renfrew, Archae ology and Language. The Puzzle of Indo-European Origins (Jonathan Cape, London 1987), σελ. 23 κ.ε., 214 κ.ε. 13 Για μια σύντομη επισκόπηση βλ. R. Prien, Archäologie und Migration. Vergleichende Studien zur archäologi schen Nachweisbar keit von Wanderungsbewegungen, Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie, Band 120 (Dr. Rudolf Habelt, Bonn 2005), σελ. 34 κ.ε. 14 Για μια επισκόπηση με πλήθος βιβλιογραφικών παραπομπών βλ. S. Jones, The Archae ology of Ethnicity: Constructing Identi ties in the Past and Present (Routledge, London 1997). S. Brather, Ethnische Identitäten als Konstrukte der frühgeschichtlichen Archäologie, Germania 78, 2000 (1), σελ U. Sommer, Mate rielle Kultur und Ethnizität eine sinnlose Fragestellung?, στο: U. Veit T. L. Kienlin Chr. Kümmel S. Schmidt (επιμ.), Spuren und Botschaften: Interpretatio nen materieller Kultur, Tübin ger Archäologische Ta schenbücher 4 (Waxmann, Münster 2003), σελ Βλ. π.χ. G. Kossinna, Die Herkunft der Germanen. Zur Methode der Siedlungsarchäolo gie, Mannus-Bibliothek 6 (Würzburg 1911). Βλ. επίσης U. Veit, Gus taf Kossinna und V. Gordon Childe. Ansätze zu einer theo retischen Grundlegung der Vorgeschichte, Saeculum 35, 1984, σελ

12 I. «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» «αυ στηρά οριοθετη μένων πο λιτιστι κών επαρχιών» (Kulturprovinzen), 16 δηλαδή ενός κα νόνα, μιας σταθε ρής ομά δας αρχαιολογικών χαρακτηριστικών, η δια σπορά της οποίας στον χάρτη πι στευόταν ότι κα ταδείκνυε αυτόματα την εξάπλωση ενός συγκε κριμένου λαού. Ο λαός αυτός ταυτιζόταν ακολούθως σχεδόν αυτονόητα με τον πρό γονο ενός από τους σύγχρονους λαούς και έτσι ήταν εύκολο να προσλά βει η με λέτη της προϊστορίας τον χαρακτήρα μιας «εξαιρε τικά εθνικής επι στή μης». 17 Η θεωρία του Kos sinna περί «πολιτιστικών επαρ χιών» αναπτύχθηκε, όπως θα δούμε αναλυτικότερα στο κεφάλαιο ΙΙ.1, υπό την επίδραση των πορισμά των της γλωσσολογίας περί της ύπαρξης ενός ιν δοευρωπαϊκού λαού, γλωσσι κού πατέρα των περισσοτέρων ευ ρωπαϊ κών πληθυσμών, και της προϊστορικής εξά πλωσής του. Η εξάπλωση αυτή πιστευό ταν, μάλι στα, ότι μαρτυρείται γραπτώς στις αρ χαίες ινδι κές Βέδες, όπου γίνεται λόγος για τις εισβολές των πολεμοχαρών «Αρίων» (Aryas) στην βόρειo Ινδία. Όταν εν συνεχεία η εξάπλω ση των Αρίων συ σχετίστηκε με την ιδέα της φυλετικής τους ανωτερότητας, η τελευ ταία επρόκειτο να συνδυαστεί με την σειρά της με την αυτόματη ταύτιση αρ χαι ολογι κών πολι τισμών και εθνών ή «φυ λών». Μέσω αυτής της πρακτικής, η αφετηρία της εξάπλωσης των Πρωτοϊνδοευρω παίων- Αρίων, δηλαδή η κοιτίδα τους, θα εντοπι ζό ταν αρχαιολο γικώς από τον Kos sinna σε μία από τις περιοχές που υποδείκνυε τότε και η γλωσ σολο γική έρευνα. Αυτή ήταν η κε ντρική και βόρειος Ευρώπη, ήτοι η ζώνη των γερμανι κών φύλων και γλωσσών. 18 Στην συνέχεια, η πεποί θηση αυτή, κα τάλληλα επε ξεργα σμένη από την ναζι στική προπαγάνδα, θα αποκτούσε διαχρονική διά σταση (δηλαδή σύνδεση με τις μετέ πειτα φάσεις της γερμανικής ιστορίας) και θα οδη γούσε στο δόγμα της «αρίας φυ λής» και της υποτιθέμε νης εξά πλω σής της σε όλη την Ευ ρώπη με αφε τηρία τον βορρά. Ταυτό χρονα, η μέσω της «διδαχής των πολιτιστι κών κύ κλων» αρχαιολο γική «επαλή θευση» των γερμανικών εκ στρα τειών κατά την εποχή της Μετανά στευσης των Λαών θα προ σέφερε μια επι πλέον ιστο ρική «κα τοχύρωση» των εκ στρατειών της ναζι στικής Γερμανίας σε όλη την Ευ ρώπη. Η κακοποίηση της εξίσωσης αρχαιολογικού πολιτισμού και έθνους από την ναζιστική ιδεολογία είναι μόνο ένας από τους λόγους για τους οποί ους η ιδέα αυτή έχει σήμερα σε μεγάλο βαθμό εγκαταλειφθεί. Πλέον έχει γίνει συνείδηση στην αρ χαιολογία ότι η έννοια του αρχαιολογικού πολι τισμού είναι απλώς ένα εργαλείο ταξινόμησης των υλι κών κατα λοίπων. Δεν υποδη λώνει απαραίτητα και μια εθνική ή άλλη πραγματι 16 G. Kossinna, Die Herkunft der Germanen. Zur Methode der Siedlungsarchäologie, Mannus-Bibliothek 6 (Würz burg 1911), σελ G. Kossinna, Die deutsche Vorgeschichte, eine hervorragend nationale Wissenschaft, Mannus-Bibliothek 9 (Würzburg 1912). 18 G. Kossinna, Die indogermanische Frage archäologisch beantwortet, Zeitschrift für Ethnologie 34, 1902, σελ

13 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ κότητα, ούτε μπορεί να αποδοθεί οπωσδήποτε σε μια συγκεκρι μένη εθνική ομάδα. 19 Δεν είναι όλοι όσοι οδη γούν ένα γερμανικό αυτοκί νητο οπωσ δήποτε Γερμανοί, ούτε όσοι φο ρούν ιταλικό κου στούμι απαραιτήτως Ιταλοί. Τα πιο πολλά στοιχεία υλι κού πολιτισμού οφείλονται σε πα ράγοντες μη «εθνι κούς», όπως π.χ. στην ανάγκη ή επιθυμία προσαρ μογής στο εκάστοτε φυ σικό, κοι νωνικό και οικο νομικό περιβάλλον, ενώ η εθνική ταυ τότητα βασίζεται σε στοι χεία εν πολλοίς μη υλικά, όπως είναι π.χ. η γλώσσα, η θρησκεία, η κοινή ιστο ρία, οι κοι νές αξίες και μορφές συμπε ριφοράς. Μόνο λίγα από αυτά τα στοιχεία ενδέ χεται να αφή σουν ίχνη στο αρχαιολογικό υλικό. Είναι επίσης δεδο μένο ότι η εθνι κότητα δεν πρέπει να ταυτίζεται με την έννοια της «φυλής», που ακόμα κι αν την θεωρήσουμε υπαρκτή (βλ. κεφ. VIII.2, σελ. 466 κ.ε.), είναι χαρακτηριστικό σχετικό με την φυ σική ανθρωπο λογία και όχι με την κοι νωνία και τον πολιτισμό. 20 Αυτό που έχει όμως την μεγαλύτερη σημασία είναι η επίγνωση ότι η εθνική ταυ τότητα και συνείδηση, ειδικά υπό την μορφή του αυτοπροσδιορισμού μιας ομά δας ανθρώπων, είναι μια έννοια εξαιρετικά πολυδιάστατη και ρευστή, ένα ανοι χτό δυ ναμικό σύστημα. Για παράδειγμα, ο όρος «κελτικός» έχει τουλάχι στον οκτώ έν νοιες: των έτσι χαρακτηριζόμενων πληθυσμών από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους, των πλη θυσμών που ίσως πράγματι αυτοαπο καλούνταν έτσι, μιας γλωσσικής ομάδας (κελτικής), ενός αριθμού αρ χαιολο γικών πολιτισμών στην κε ντρική και δυτική Ευ ρώπη, ενός καλλιτεχνι κού ρυθ μού, του πολεμοχαρούς και ανε ξάρτητου πνεύματος των Κελτών, της ιρλανδι κής τέχνης της 1ης χιλιετίας μ.χ., ενώ υπάρχουν και οι σύγχρονες χρή σεις που αναφέρονται στην «κελτική κληρονο μιά». 21 Η εθνικότητα μπορεί να είναι θέμα συνθηκών, θέμα βαθμού, θέμα αυτοσυνει δησίας (υποκειμενικό) ή εξαρ τώμενο από τον εκάστοτε παρατηρητή (αντικειμενικό), αλλά και ένα φαινό μενο που δεν μένει οπωσδή ποτε αναλλοίωτο στον χώρο και στον χρόνο. Αν μά λιστα δεν υπάρχουν στο εγγύς περιβάλλον άλλες ομάδες ανθρώπων ως προς τις οποίες να ανακύψει η ανάγκη αυτο προσδιορισμού, τότε μπορεί να μην αναπτυχθεί καν εθνική ταυτότητα C. Renfrew, Archaeology and Language. The Puzzle of Indo-European Origins (Jonathan Cape, London 1987), σελ. 214 κ.ε. C. Renfrew P. Bahn, Archaeology: Theories, Methods and Practice (Thames & Hudson, London 2000), σελ. 171, 463 κ.ε. R. Prien, Archäologie und Migration. Ver gleichende Studien zur archäolo gischen Nachweis bar keit von Wanderungsbewegungen, Univer sitätsforschungen zur prähistorischen Ar chäologie, Band 120 (Dr. Rudolf Habelt, Bonn 2005), σελ. 39 κ.ε. 20 C. Renfrew P. Bahn, Archaeology: Theories, Methods and Practice (Thames & Hud son, Lon don 2000), σελ C. Renfrew, Archaeology and Language. The Puzzle of Indo-European Origins (Jonathan Cape, London 1987), σελ. 211 κ.ε. 22 F. Barth (επιμ.), Ethnic Groups and Boundaries (Little Brown, Boston 1969), σελ. 18. Για μια συνοπτική έκθεση των σχετικών απόψεων του Νορβηγού εθνολόγου Frederick Barth, βλ. U. Sommer, Materielle Kultur und Ethni zität eine sinnlose Fragestellung?, στο: U. Veit T. L. Kienlin Chr. Kümmel S. Schmidt (επιμ.), Spuren und Botschaften: Interpretatio nen materiel ler Kultur, Tübinger Archäologische Taschenbücher 4 (Wax mann, Münster 2003), σελ. 208 κ.ε. Βλ. επίσης C. Renfrew, Archaeology and Language. The Puzzle of Indo-European Origins (Jona than Cape, London 1987), σελ. 217, όπου παρατίθεται η περίπτωση μιας αφρι κανικής φυλής χωρίς εθνωνύμιο και με τελείως ρευστή συνείδηση ως προς την κοινή καταγωγή ή ταυτό τητα των μελών της. 19

14 I. «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» Η έννοια της εθνι κής και πολιτιστικής συ νείδησης, συσχετιζόμενη ποικιλοτρό πως και με τις εκά στοτε κρατικές οντότη τες, δεν υπήρξε π.χ. πάντα σταθερή μέσα στις χιλιετίες της ελληνικής ιστορίας, για να μην χάνουμε την επαφή και με το βα σικό μας ερώτημα. Το ζήτημα είναι ιδιαίτερα περίπλοκο, κάτι που αποδεικνύεται και από τον άμεσο εκτρο χιασμό εκείνων που δεν το αντιμετω πίζουν ως τέτοιο. Υπάρχουν λόγου χά ριν στην χώρα μας ακόμη και σήμερα ορισμένοι αμφισβητίες της ελληνι κότητας του βυζα ντινού ελληνι σμού. Και τούτο διότι το γεγονός ότι η αίσθηση εθνικής συ νείδησης στους βυζα ντινούς χρόνους δεν ταυτίζεται ακριβώς με την δική μας σή μερα ή με αυτήν στην αρ χαιότητα, σκανδαλίζει όσους αντιλαμ βάνονται την έν νοια της εθνικότητας ως ένα κλειστό, μονοδιά στατο και αναλλοί ωτο σύ στημα. Τέτοια φαινόμενα προδίδουν με εύ γλωττο τρόπο την έλλειψη όχι μόνο της συναί σθησης πολυπλοκότητας του προβλήματος, αλλά ακόμα και των πιο βασικών κρι τηρίων διερεύ νησής του. Ένα από τα βασικά αυτά κριτήρια είναι πιθανώς το μόνο που υπό προϋποθέ σεις μπορεί να προσφέρει έναν αντικειμενικό τρόπο αναζή τησης συγκε κριμένων ομά δων ανθρώπων στην προϊστορία. Εάν π.χ. μπορούμε σήμερα να πούμε με βε βαιό τητα ότι οι κάτοικοι της Ελλάδας στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού (περ π.χ.) ήταν Έλ ληνες, αυτό οφείλε ται στην αποκρυ πτογράφηση της Γραμμικής Β γραφής από τους Michael Ventris (Μάικλ Βέντρις) και John Chadwick (Τζον Τσάντγουικ) την δεκαετία του 1950, η οποία απέ δειξε μια για πά ντα ότι η διοικητική γλώσσα των μυκηναϊκών ανα κτό ρων ήταν μια πρώιμη μορφή της ελληνικής (βλ. κεφ. ΙΙΙ.4). Με την ελπίδα ότι οι όψι μοι αμφισβητίες της χριστιανι κής συνέχειας του αρχαίου ελληνικού κό σμου δεν χρειάζο νται... αποκρυπτογράφηση των βυζαντι νών ελληνι κών, μπο ρούμε ίσως ήδη να υποψια στούμε τι είναι αυτό που πραγμα τικά αναζητούμε, πώς, δηλαδή, μπο ρούμε να διακρί νουμε αντικειμενικά και δια χρονικά εισχω ρώντας πιθανώς ακόμα και στην προϊ στορία τον όρο «Έλλη νας», ασχέτως των υπο κειμενι κών κατη γο ριών, εθνικών, πολιτι κών ή πολιτι στι κών, στις οποίες ενέ τασσαν οι ίδιοι οι Έλ ληνες ή κά ποιοι εξ αυτών τον εαυτό τους σε διάφορες περιόδους. Αρχί ζουμε ως εκ τούτου να φθάνουμε στην ερώ τηση που πρέ πει εξαρ χής να θέ σουμε. Η σω στή ερώτηση δεν είναι, επομένως, πότε πρωτοεμ φανί ζονται στην μη τροπολι τική Ελλάδα οι Έλληνες, αλλά πότε πρωτοεμ φανί ζεται η ελλη νική γλώσσα. Η γλώσσα μοιάζει πράγματι να είναι ένα πολύ βασικό κριτήριο εντοπισμού και ίσως ορισμού συγκεκριμένων ανθρώπινων ομάδων, με ταξύ αυτών και των Ελλή νων, αν φυσικά ψάχνουμε κάτι που να τις διαφοροποιεί αντικειμε νικά, αλλά και διαχρονικά από άλλες ομάδες ανθρώπων, ανεξαρτήτως του πώς αυτοπροσδιορί ζονταν κατά περιόδους οι ίδιες οι ομάδες ή κάποιες υποο μάδες τους. Αυτό το «ανε ξαρτήτως» ως προς το θέμα του αυ τοπροσ διορι σμού δεν υπαινίσσεται ότι ο τελευ ταίος είναι φαι νόμενο ήσσονος σημασίας. Είναι αυτονόητο πως δεν πρέπει να μας δια φεύ γει ότι δεν υπάρχει κατ ανά γ κην ταύ τιση συγκεκριμένων εθνικών ή πολιτι κών ομά δων με μια συγκεκριμένη γλώσσα. Στον αραβικό κόσμο διαφορετι κές εθνι κές ομάδες μιλούν διαλέκτους της ίδιας γλώσ 20

15 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ σας, ενώ το ίδιο φαινόμενο έχουμε και στην Ευρώπη, όπου π.χ. γερμανόφω νοι και γαλλόφωνοι πληθυ σμοί είναι διαμοιρα σμένοι σε πολλά έθνη-κράτη. Πρέπει, ωστόσο, να αποφασί σουμε τι είδους ερώτημα θα θέ σουμε. Και στην προκειμένη περίπτωση που η έρευνα εκτεί νεται στο με γάλο χρονικό βά θος της προϊστορίας, η γλώσσα προ κρίνεται ως κρι τήριο αντικειμενικής και διαχρονικής διαφοροποίησης των αν θρώπινων ομά δων. Εντούτοις, είναι χρήσιμο να αναρωτηθεί κανείς αν ακόμη και η γλώσσα μπορεί να προσφέρει όντως ένα αξιόπιστο κριτήριο αντικειμενικής (ανεξάρτητης, δηλαδή, από την προ βλη ματι κή του αυτοπροσδιορισμού) ομαδοποίησης των ανθρώπι νων πληθυσμών, έναν τέλειο ορισμό τους, ή αν υπάρχουν και σε αυτή την εξίσωση κά ποιοι περιορισμοί. Είναι όλοι οι ομιλούντες την ελληνική απαραιτήτως και Έλ ληνες; Σί γουρα όχι. Αν προ σπα θή σουμε να κάνουμε για λίγο τον συνήγορο του δια βό λου, θα δούμε αμέ σως ότι τα ελληνικά μπορεί κάποιος να τα έχει διδα χθεί και ως ξένη γλώσσα, άρα ο ορισμός μας μοιάζει να περιορί ζεται αυτομά τως στους έχοντες την ελληνική ως γλώσσα μητρική. Μήπως όμως και με αυ τόν τον περιορισμό ο ορισμός είναι ατελής; Τι συμβαίνει π.χ. σε περιπτώσεις που κά ποιος αν και γεννημένος στην Ελλάδα από Έλληνες γονείς μετανα στεύει σε μικρή ηλικία σε μια χώρα με τελείως διαφορετική νοοτροπία, τρόπο ζωής και αντίληψης των δια προσωπικών σχέσεων; Ή ακόμη αν γεννηθεί από Έλληνες γονείς στην ίδια την χώρα αυτή, εκτεθειμένος από την πρώτη στιγμή στην κυ ρίαρχη επίδραση του πολιτισμού που τον περιβάλ λει; Ακόμη κι αν δεν απολέ σει με την πάροδο του χρόνου την γνώση της ελληνικής γλώσ σας, αυτή πιθανότατα θα στε ρείται για πά ντα του πολιτισμικού περιεχομένου της, πε ριορι ζόμενη απλώς να δίνει ενίοτε στον φο ρέα της την δυνατό τητα ελληνόφωνης έκ φρα σης της νοο τροπίας, των συνηθειών, της ιδιοσυγκρασίας και εν τέλει της πολιτιστικής ανθρωπολογίας όχι του ελληνικού, αλλά του ξένου πολι τισμού. Και βε βαίως αυτή είναι μια πραγματικότητα ανεξάρτητη από το πρόβλημα του αυ το προσ διο ρισμού, αφού ένας τέτοιος άνθρωπος ίσως θεωρεί εαυ τόν κομμάτι του ευρύ τε ρου ελληνικού έθνους, ασχέτως του σύγχρονου έθνους-κρά τους στο οποίο ζει. Σε περιπτώσεις σαν κι αυτές, όπου οι έννοιες «ελληνόφωνος» και «Έλλη νας» μπορούν να διακριθούν ξεκάθαρα, όπου, δηλαδή, η γνώση της ελληνικής έχει απλά τον χαρα κτήρα μιας επιμέρους «δεξιότητας», αναδεικνύεται η σχετικότητα και αυ τού του κριτη ρίου «αντικειμενικής» ταξινόμησης των αν θρώπινων ομάδων. Με άλλα λόγια, η κοινή γλώσσα μπορεί να μην σημαίνει οπωσδήποτε κοινή εθνική συ νείδηση, και μπορεί να μην σημαίνει επίσης και κοινή πολιτι στική ταυτότητα. Το γεγονός όμως ότι κά ποιος που μιλά ελλη νικά δεν είναι οπωσδήποτε και Έλ ληνας δεν σημαίνει ότι δεν ισχύει και το αντί στροφο: κάποιος που μιλά ελληνικά δεν είναι απα ραίτητα Έλληνας, ένας Έλληνας όμως αν δεν περιορί σουμε τον όρο στην εντελώς σύγχρονη έννοια του υπηκόου ενός έθνους-κράτους θα μιλά οπωσδή ποτε ελ ληνικά. Η κατάσταση δεν αλλάζει ακόμη κι αν τυχόν επιθυ μούμε να επε κτείνουμε τον χαρακτηρισμό «Έλλη νας» και σε αλλόγλωσσους οι οποίοι βρέθηκαν σε διάφορες ιστο ρικές 21

16 I. «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» περιό δους υπό την στενότατη επίδραση ελληνι κών στοι χείων παι δείας και πο λιτι σμού, άρα έγιναν φορείς τῆς παιδεύ σεως τῆς ἡμετέρας. Βασικός άξονας των στοιχείων αυτών ήταν πάντοτε η ελληνική γλώσσα, μέ το χοι της οποίας γίνο νταν συχνά σε μεγάλο βαθμό και οι εκάστοτε αλλόγλωσ σοι. Ανα ζητώντας επομέ νως τους Έλληνες θα οδηγηθούμε είτε αμέσως είτε εμμέσως στο ίδιο σημείο. Όπως έχει πει ο φι λόλογος Myles Dillon για την ήδη αναφερ θείσα περί πτωση των Κελ τών, «με τον όρο Κέλ τες εννοώ τους ανθρώ πους που μι λού σαν μια κελτική διά λε κτο, όχι όσους έθαβαν τους νεκρούς τους σε νε κρο ταφεία τεφρο δόχων ή είχαν φυλ λόσχημα ξίφη ή ένα συγκεκρι μένο είδος κε ραμεικής. Η γλώσσα είναι το κριτή ριο. Αυτός δεν είναι ένας αλά θητος ισχυ ρι σμός εγνωσμένης αλήθειας είναι απλά μια συμφωνη μένη χρήση του όρου στην οποία επιμένουν οι γλωσσολό γοι». 23 Σε αυτήν την χρήση θα επιμείνουμε κι εμείς. Διερωτώμενοι, λοιπόν, «πόθεν και πότε η ελληνική γλώσσα;» έχουμε θέσει ένα ερώτημα που αν μη τι άλλο αρχί ζει να μοιάζει πιο σωστό. Παραμένει όμως το πρόβλημα πώς είναι δυνα τόν το ερώτημα αυτό να απαντηθεί, να εντοπιστεί δη λαδή μια γλώσσα αν οι απαρ χές της ανάγο νται στην πε ρίοδο πριν από την καταγραφή της. Αναφέραμε προη γουμένως ότι αυτό μπορεί ίσως να γίνει υπό προ ϋποθέ σεις. Η βασικό τερη εξ αυτών είναι η διε πιστη μονικό τητα. Μέσω της αρχαιολογικής μελέ της του υλι κού πολιτισμού σε συνδυα σμό με την διερεύνηση των οικονομικών, δη μογρα φικών και κοινωνικών μεταβο λών, μπορεί να επιδιωχθεί η ανί χνευση της συνέ χειας ή ασυ νέχειας στην κατοί κηση μιας περιοχής από μια συγκεκρι μένη ομάδα ανθρώ πων. Και μέσω του συ σχετισμού των ανωτέρω στοιχείων με πο ρί σματα της ιστορικής γλωσσο λο γίας, η αναζήτηση των φορέων μιας γλώσ σας μπορεί να καταστεί δυνατή και στην πε ρί οδο της προϊ στορίας. Το ζήτημα του προσδιο ρισμού των απαρχών της ελληνι κής γλώσ σας και, επομέ νως, και του ελ ληνικού πολι τισμού είναι πράγ ματι ενσω ματωμένο σε ένα ευ ρύτερο και περί πλοκο διεπι στημονικό πρόβλημα. Πρόκει ται, φυσικά, για το ινδο ευρω παϊκό πρό βλημα, που μνημο νεύσαμε ήδη ακροθι γώς, και που αφορά την ύπαρξη και προϊστορική εξά πλωση των Ινδοευρωπαίων, των φορέων της γλώσ σας-προγόνου των πε ρισσοτέρων ευρωπαϊκών, αλλά και των ινδοϊ ρανι κών γλωσσών (βλ. κεφ. ΙΙ.1). Προτού όμως στρέψουμε την προσοχή μας στο σύνθετο αυτό επιστημονικό πρόβλημα, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί αν με την αποσαφήνιση του όρου «Έλλη νες» εξασφαλί στηκε πλέον πλήρως η ορθότητα του βασικού ερωτήμα τος. Η απά ντηση είναι όχι. Διότι μένει ακόμα να υποβληθούν σε κρι τική τα δύο αλληλέν δετα ερωτήματα «πόθεν και πότε» και ιδιαιτέρως το πρώτο εκ των δύο. Ο λόγος για τον οποίο είναι ανα γκαία και εδώ η κριτική, είναι επειδή ένα από τα μεγαλύ τερα λάθη ενός ερωτήματος είναι να 23 M. Dillon, Διάλεξη με θέμα «The Coming of the Celts», παρατιθέμενη στο: D. E. Ev ans, The contribution of non- Celtiberian Continental Celtic to the reconstruction of the Celtic Grund sprache, στο: K. H. Schmidt (επιμ.), Indogermanisch und Keltisch (Ludwig Rechert, Wiesbaden 1977), σελ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ

ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ ΠΛΑΙ ΣΙΟ ΧΡΗ ΜΑ ΤΟ ΔΟ ΤΗ ΣΗΣ ΣΤΟ ΧΟΣ- Ε ΠΙ ΔΙΩ ΞΗ Στό χος του Ο λο κλη ρω μέ νου Προ γράμ μα τος για τη βιώ σι μη α νά πτυ ξη της Πίν δου εί ναι η δια μόρ φω ση συν θη κών α ει φό ρου α νά πτυ ξης της ο ρει νής πε ριο χής, με τη δη

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου

Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου 18/05/2019 Τι μπορεί να δει κάποιος στο μουσείο της Ι.Μ. Μεγάλου Μετεώρου / Ιερές Μονές Η μο νή του Με γά λου Με τε ώ ρου δι α μόρ φω σε μί α σει ρά α πό πε ρι κα λείς μου σεια κούς χώ ρους, για την α

Διαβάστε περισσότερα

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη.

Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον. Ἕτερον. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Τάξις Ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου, Ὀ Ν Ψαλµός. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Κυ ρι ε ε λε η σον Ἦχος Πα Α µην Π α σα πνο η αι νε σα τω τον Κυ ρι ον Ἕτερον. Π α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ υ ρι ι ον 1 ΙΩΑΝΝΟΥ Α. ΝΕΓΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε

α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε Ἦχος Νη α κα ρι ι ο ος α α νηρ ος ου ουκ ε πο ρε ε ευ θη εν βου λη η η α α σε ε ε βων και εν ο δω ω α α µαρ τω λω ων ουουκ ε ε ε στη η και ε πι κα α θε ε ε ε δρα α λοι οι µων ου ουκ ε ε κα θι ι σε ε ε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο

ο Θε ος η η µων κα τα φυ γη η και δυ υ υ να α α α µις βο η θο ος ε εν θλι ψε ε ε σι ταις ευ ρου ου ου ου ου σαις η η µα α α ας σφο ο ο ο Ἐκλογή ἀργοσύντοµος εἰς τὴν Ἁγίν Κυρικήν, κὶ εἰς ἑτέρς Γυνίκς Μάρτυρς. Μέλος Ἰωάννου Ἀ. Νέγρη. Ἦχος Νη ε Κ ι δυ υ υ υ ν µι ις Α λ λη λου ου ου ι ι ι ι ο Θε ος η η µων κ τ φυ γη η κι δυ υ υ ν µις βο η θο

Διαβάστε περισσότερα

Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ. λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν. τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ

Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ. λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν. τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ ΤΥΙΚΑ & ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΙ Ἦχος Νη Μ Α Ν µην Ευ λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον ευ λο γη τος ει Κυ ρι ε ευ λο γει η ψυ χη µου τον Κυ ρι ον και πα αν τα τα εν τος µου το ο νο µα το α γι ον αυ του Ευ λο γει η ψυ

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων

Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Βασικά Χαρακτηριστικά Αριθμητικών εδομένων Α ντι κείμε νο του κε φα λαί ου εί ναι: Να κα τα νο ή σου με τα βα σι κά χαρα κτη ρι στι κά των α ριθ μη τι κών δεδο μέ νων (τά ση, δια σπο ρά, α συμ

Διαβάστε περισσότερα

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ.

Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει μέ νου. Friedrich Schelling. σελ. 13. σελ. 17. σελ. σελ. 13 σελ. 17 σελ. 21 σελ. 49 σελ. 79 σελ. 185 σελ. 263 σελ. 323 σελ. 393 σελ. 453 σελ. 483 σελ. 509 σελ. 517 Ό λοι οι κα νό νες πε ρί με λέ της συ νο ψί ζο νται στον ε ξής έ να: Μά θε, μό νο προκει

Διαβάστε περισσότερα

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37

1.2.3 ιαρ θρω τι κές πο λι τι κές...35 1.2.4 Σύ στη μα έ λεγ χου της κοι νής α λιευ τι κής πο λι τι κής...37 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ ΤΟ ΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ... 21 ΚΕ Φ Α Λ ΑΙΟ 1 o Η ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1.1 Η Α λιεί α ως Οι κο νο μι κή ρα στη ριό τη τα...25 1.2 Η Κοι νο τι κή Α λιευ τι κή Πο λι τι κή...28

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...6 1. Ά σκη ση και ψυ χική υ γεί α Ει σα γω γή...9 Η ψυ χο λο γί α της ά σκη σης...11

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος...13 ΜΕ ΡΟΣ Ι: Υ ΠΑΙ ΘΡΙΑ Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ Ει σα γω γή 1 ου Μέ ρους...16 1 ο Κε φά λαιο: Ε ΛΕΥ ΘΕ ΡΟΣ ΧΡΟ ΝΟΣ & Α ΝΑ ΨΥ ΧΗ 1.1 Οι έν νοιες του ε λεύ θε ρου χρό νου και της ανα ψυ χής...17

Διαβάστε περισσότερα

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03

των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 των Κοι νω νι κών λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στις Νευ ρο ψυ χι α τρι κές κλι νι κές Α θη νών & περιχώρων Ot02R03 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚOΙ ΝΩΩ ΝΙ ΚΩΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ Γε νι κά Περιεχόμενα ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΒΑΜΒΑΚΙ - ΚΛΩΣΤΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΒΑΜΒΑΚΙ... 19 1. Ε ΞΑ ΠΛΩ ΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟ ΝΟ ΜΙ ΚΗ ΣΗ ΜΑ ΣΙΑ... 19 1.1. Γε νι κά... 19 1.2. Η καλ λιέρ γεια του βαμ βα κιού στην Ελ λά

Διαβάστε περισσότερα

των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09

των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09 των Κοι νω νι κών Λει τουρ γών που α πα σχο λού νται στους ι δι ω τι κούς παι δι κούς σταθ µούς όλης της χώρας O21R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚOΙ ΝΩΩ ΝΙ ΚΩΩΝ ΛΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΠΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Παρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014. Ἦχος.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΠΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ. Παρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014. Ἦχος. ΑΟΛΥΤΙΚΙΑ & ΘΕΟΤΟΚΙΑ ΕΣΕΡΑΣ 1-15 ΑΥΟΥΣΤΟΥ αρασκευή 1/08/2014 Ἑσπέρας Ψάλλοµεν τὸ Ἀπολυτίκιο τῆς 2/8/2014 δ Ταχὺ προκατάλαβε ι α σι λει ον δι α δη µα ε στε φθη ση κο ρυ φη εξ α θλων ων υ πε µει νας υ περ

Διαβάστε περισσότερα

Πρώϊος Μιλτιάδης. Αθαναηλίδης Γιάννης. Ηθική στα Σπορ. Θεωρία και οδηγίες για ηθική συμπεριφορά

Πρώϊος Μιλτιάδης. Αθαναηλίδης Γιάννης. Ηθική στα Σπορ. Θεωρία και οδηγίες για ηθική συμπεριφορά Πρώϊος Μιλτιάδης Αθαναηλίδης Γιάννης Ηθική στα Σπορ Θεωρία και οδηγίες για ηθική συμπεριφορά ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2004 1 ΗΘΙΚΗ ΣΤΑ ΣΠΟΡ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΗΘΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ : Εκδόσεις Χριστοδουλίδη Α. & Π.

Διαβάστε περισσότερα

Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να

Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να . Αρ χές Ηγε σί ας κα τά Πλά τω να ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπτγος ε.α. Ά ρης Δια μα ντό που λος, Ψυχο λό γος, Δι δά κτω ρ Φι λο σο φί ας χή, στο σώ μα και στο πνεύ μα, 84 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Οι τα α α α α α α α Κ. ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε. ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι. ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο ΧΕΡΟΥΒΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΟΙΝΩΝΙΟ Λ. Β Χερουβικόν σε ἦχο πλ. β. Ἐπιλογές Ἦχος Μ Α µη η η η ην Οι τ Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε ε Χε ε ε ε ε ε ε ε ε ρου ου βι ι ι ι ι ι ι ιµ µυ στι κω ω ω ω ω ως ει κο ο

Διαβάστε περισσότερα

Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ. της ζω ής

Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ. της ζω ής Η Ο ΜΑ ΔΙ ΚΗ ΨΥ ΧΗ η αν θο δέ σµη της ζω ής ΚΕΙΜΕΝΟ: Υ πτγος ε.α. Ά ρης Δια μα ντό που λος, Διδάκτωρ Φιλοσοφίας-Ψυχολόγος ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΙ ΚΕΣ ΕΝ ΝΟΙΕΣ Ό πως υ πάρ χει

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεσματικός Προπονητής

Αποτελεσματικός Προπονητής ÐÝñêïò Ι. ÓôÝ öá íïò & Χριστόπουλος Β. Γιάννης Αποτελεσματικός Προπονητής Ένας οδηγός για προπονητές όλων των ομαδικών αθλημάτων Θεσσαλονίκη 2011 Ðå ñéå ü ìå íá Ðñü ëï ãïò...6 Åé óá ãù ãþ...11 Êå öü ëáéï

Διαβάστε περισσότερα

των Oι κο δό µων συ νερ γεί ων O32R09

των Oι κο δό µων συ νερ γεί ων O32R09 των Oι κο δό µων µο νί µων συ νερ γεί ων O32R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ OΙ ΚO Δ O ΜΩΩΝ ΜO ΝΙ ΜΩΩΝ ΣY ΝΕΡ ΓΕΙ ΩΩΝ ΒΙ O ΜΗ ΧΑ ΝΙ ΩΩΝ - ΒΙ O ΤΕ ΧΝΙ ΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09

των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 των ερ γα το τε χνι τών εργοστασίων Τσιµεντολίθων, ό λης της χώρας O41R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΕΡ ΓΑ ΤO ΤΕ ΧΝΙ ΤΩΩΝ ΕΡ ΓO ΣΤΑ ΣΙ ΩΩΝ ΤΣΙ ΜΕ ΝΤO ΛΙ ΘΩΩΝ, ΤΣΙ

Διαβάστε περισσότερα

H ΕΝ ΝΟΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗ ΣΚΕΙΑΣ ΚΑ ΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡ ΧΑΙΟΥΣ ΕΛ ΛΗ ΝΕΣ

H ΕΝ ΝΟΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗ ΣΚΕΙΑΣ ΚΑ ΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡ ΧΑΙΟΥΣ ΕΛ ΛΗ ΝΕΣ H ΕΝ ΝΟΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗ ΣΚΕΙΑΣ ΚΑ ΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡ ΧΑΙΟΥΣ ΕΛ ΛΗ ΝΕΣ Ο Ό μη ρος και ο Η σί ο δος έ χουν δη μιουρ γή σει κα τά τον Η ρό δο το 1, τους ελ λη νι κούς θε ούς. Ο Ό μη ρος στη θε ο γο νί α του έ χει ιε ραρ

Διαβάστε περισσότερα

Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09

Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09 Λο γι στών & Βοη θών Λο γι στών βι ο µη χα νι κών και λοι πών ε πι χει ρή σε ων όλης της χώρας O23R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΛO ΓΙ ΣΤΩΩΝ ΚΑΙ ΒOΗ ΘΩΩΝ ΛO ΓΙ ΣΤΩΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε

ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε ÊËÁÄÉÊÅÓ ÓÕËËÏÃÉÊÅÓ ÓÕÌÂÁÓÅÉÓ ΧΑΙ ΡΕ ΤΙ ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟ Ε ΔΡΟΥ ΤΗΣ Ο ΤΟ Ε σ. Σταύ ρου Κού κου. Κυ ρί ες και κύ ριοι, Συ να δέλ φισ σες και συ νά δελ φοι, Η σημερινή εκδήλωση του Ινστιτούτου Εργασίας της ΟΤΟΕ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή... 11

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ. Εισαγωγή... 11 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 11 ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.0 Η Αθλητική Βιομηχανία...15 1.1 Εισαγωγή...15 1.2 Ορισμός του Όρου Βιομηχανία...16 1.3 Ένα Μοντέλο Περιγραφής της Αθλητικής Βιομηχανίας...17 1.3.1 Τμήμα Παραγωγής

Διαβάστε περισσότερα

των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10

των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10 των ερ γα ζο µέ νων σε ε πι χει ρή σεις Έ ρευ νας - Ε ξό ρυ ξης, Με λε τών και Δ ιΰ λι σης Αρ γού Πε τρε λαί ου ό λης της χώ ρας K65R10 2 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΕΡ ΓΑΖO ΜΕ ΝΩΩΝ ΣΕ

Διαβάστε περισσότερα

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11

των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 των Καθηγητών Φροντιστηρίων Ξένων γλωσσών όλης της χώρας O18R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚΑ ΘΗ ΓΗ ΤΩΩΝ ΦΡO ΝΤΙ ΣΤΗ ΡΙ ΩΩΝ ΞΕ ΝΩΩΝ ΓΛΩΩΣ ΣΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α.

Διαβάστε περισσότερα

ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια

ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια ε πι λο γές & σχέ σεις στην οι κο γέ νεια ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπτγος ε.α Άρης Διαμαντόπουλος, Διδάκτορας Φιλοσοφίας - Ψυχολόγος ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση Α ξί α Οι κο γέ νειας Ό,τι εί ναι το κύτ τα ρο

Διαβάστε περισσότερα

Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας**

Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας** ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßäá Ðáéäáãùãéêïý ÔìÞìáôïò Ä.Å. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 20 (2007), 41-55 Ευγενία Κατσιγιάννη* & Σπύρος Κρίβας** Αντιλήψεις γονέων και δασκάλων απέναντι στην κοινωνική ένταξη των ατόμων

Διαβάστε περισσότερα

Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος. ΕΤΗΣΙΟ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 900 ωρών & 60 E C TS ( Γ ΚΥΚΛΟΣ)

Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος. ΕΤΗΣΙΟ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 900 ωρών & 60 E C TS ( Γ ΚΥΚΛΟΣ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙO ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Κέντρο Επιμόρφωσης & Διά Βίου Μάθησης Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος Ειδική Αγωγή Μαθησιακές Δυσκολίες «Εξειδίκευση σε σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία και τον σχεδιασμό

Διαβάστε περισσότερα

0a1qqW+1a1`qÁlw n εν σοί Κύ ρι ε τρο πού μαι τού τον.

0a1qqW+1a1`qÁlw n εν σοί Κύ ρι ε τρο πού μαι τού τον. n 00211000Aqq11j1w Εκ νε ό τη τός μου ο εχ θρό ός με πει ρά ζει, 00qaj-1`q`qq+0)q11l1 ταίς η δο ναίς φλέ γει με ε γώ δέ πε ποι θώς, 0a1qqW+1a1`qÁlw n εν σοί Κύ ρι ε τρο πού μαι τού τον. 211`w1l1+000 0wl1

Διαβάστε περισσότερα

Μάνατζμεντ και Μάνατζερς

Μάνατζμεντ και Μάνατζερς Κ Ε ΦΑ ΛΑΙΟ 1 Μάνατζμεντ και Μάνατζερς Κά θε μέ ρα ε πι σκε πτό μα στε διά φο ρους ορ γα νισμούς με γά λους ή μι κρούς και ερ χό μα στε σε επα φή με τους υ παλ λή λους και τους μά να τζερ ς. Α νά λο γα

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος. για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB)

Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος. για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB) Κωνσταντίνος Θ. Ευαγγελάτος για αμιγή χορωδία (SSA, SAA, TTB, TBB) ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ χορηγία της Πολιτιστικής Eταιρείας Αθηνών, Poeta (fb: Poeta Politistiki) Αθήνα 017 Εκδόσεις Πολιτιστική Εταιρεία Αθηνών

Διαβάστε περισσότερα

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14

των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 των Ξε να γών Ρόδου Ot04R14 να γούς που εργάζονται στη Ρόδο, οι οποίοι πα ρέ χουν τις υπηρεσίες τους στους εργοδότες τους τουριστικούς πράκτορες πραγµατικά µε σχέση εξηρτηµένης εργασίας Δ. ΚΑ ΘO ΡΙ ΣΜOΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α- Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ & Α Ξ Ι Ε Σ

Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α- Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ & Α Ξ Ι Ε Σ Θ Ρ Η Σ Κ Ε Ι Α- Π Ο Λ Ι Τ Ι Σ Μ Ο Σ & Α Ξ Ι Ε Σ Στον πο λι τι σμό των μη χα νών έ χει δι α φα νεί ο ρι στι κά ό τι δεν προβλέ πε ται θέ ση γι α τη λει τουρ γί α της ψυ χής. Τους δύ ο τε λευ ταίους αι

Διαβάστε περισσότερα

Πρός τούς ἀδελφούς μου

Πρός τούς ἀδελφούς μου Πρός τούς ἀδελφούς μου Συμεων μητροπολιτου νεασ ΣμυρνηΣ Πρός τούς ἀδελφούς μου EOρτια ΠοιμαντικA μηνyματα Ἐπιμέλεια ἔκδοσης: Βασίλης Ἀργυριάδης Ἐκδόσεις κολοκοτρώνη 49, Ἀθήνα 105 60 τηλ.: 210 3226343

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΘΕΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Θέμα Α Στις ερωτη σεις Α1 Α4 να γρα ψετε στο τετρα διο σας τον αριθμο της ερω τησης και

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής

Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής Κωνσταντίνος Αλεξανδρής, PhD Αρχές Μάνατζμεντ και Μάρκετινγκ Οργανισμών και Επιχειρήσεων Αθλητισμού και Αναψυχής β βελτιωμένη έκδοση ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 11 ΠΡΩΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.0 Η Αθλητική

Διαβάστε περισσότερα

Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος. ΕΤΗΣΙΟ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 900 ωρών & 60 E C TS

Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος. ΕΤΗΣΙΟ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 900 ωρών & 60 E C TS ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙO ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ Ενημερωτικός οδηγός εκπαιδευτικού προγράμματος Ειδική Αγωγή Μαθησιακές Δυσκολίες «Εξειδίκευση σε σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία και τον σχεδιασμό παρεμβάσεων»

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΗ ΣΤΙΣ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΕΙΣ

ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΗ ΣΤΙΣ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΕΙΣ ΕΙ ΣΑ ΓΩ ΓΗ ΣΤΙΣ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΕΙΣ CIMIC CIMIC CIMIC ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπλγος (ΜΧ) Ευ ρι πί δης Κ. Χα νιάς ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση CIMIC εί ναι τα αρ χι κά των λέ ξε ων Civil Military Co-operation

Διαβάστε περισσότερα

1 ο Κεφά λαιο. Πώς λειτουργεί η σπονδυλική στήλη;...29

1 ο Κεφά λαιο. Πώς λειτουργεί η σπονδυλική στήλη;...29 ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Οδηγός χρησιμοποίησης του βιβλίου και των τριών ψηφιακών δίσκων (DVD)...11 Σκο πός του βι βλί ου και των 3 ψηφιακών δί σκων...15 Λί γα λό για α πό το Σχο λι κό Σύμ βου λο Φυ σι κής Α γω γής...17

Διαβάστε περισσότερα

Κε φά λαιο. Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις. Αναπηρία και ειδική φυσική αγωγή

Κε φά λαιο. Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις. Αναπηρία και ειδική φυσική αγωγή Κε φά λαιο 1 Έννοιες, Ο ρι σμοί και Βα σι κές Προ ϋ πο θέ σεις Αναπηρία και ειδική φυσική αγωγή Η έν νοια της α ναπη ρί ας εί ναι πολυ διά στα τη και α ντι κα το πτρί ζει την αλ λη λε πί δρα ση του ε κά

Διαβάστε περισσότερα

Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11

Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11 Πρα κτι κών µη χα νι κών Δ ηµοσίου, ΝΠΔ Δ & OΤΑ O36R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ, Ν.Π.Δ.Δ. ΚΑΙ O.Τ.Α. Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ Ε ΛΗ ΦΘΗ ΣΑΝ Υ ΠO ΨΗ 1. H 15/1981

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΛΑ ΤΩ ΝΙ ΚΟΣ Η ΓΕ ΤΗΣ

Ο ΠΛΑ ΤΩ ΝΙ ΚΟΣ Η ΓΕ ΤΗΣ ΦΙ ΛΟ ΣΟ ΦΙΑ Η ΓΕ ΣΙΑΣ Ο ΠΛΑ ΤΩ ΝΙ ΚΟΣ Η ΓΕ ΤΗΣ KΕΙΜΕΝΟ: Υ π τγος ε.α. Άρης Δια μα ντό που λος, Ψυ χο λό γος, Δι δά κτο ρας Φι λο σο φί ας Πα νε πι στη μί ου Αθη νών ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑ ΛΗΣ Ο ΜΙ ΛΗ ΣΙΟΣ. του, εί ναι ση μα ντι κό να ει πω θούν εν συ ντομί α με ρι κά στοι χεί α για το πο λι τι σμι κό πε ριβάλ

ΘΑ ΛΗΣ Ο ΜΙ ΛΗ ΣΙΟΣ. του, εί ναι ση μα ντι κό να ει πω θούν εν συ ντομί α με ρι κά στοι χεί α για το πο λι τι σμι κό πε ριβάλ ΘΑ ΛΗΣ Ο ΜΙ ΛΗ ΣΙΟΣ ΟΙ ΒΑ ΣΙ ΚΕΣ ΑΡ ΧΕΣ ΤΗΣ ΦΙ ΛΟ ΣΟ ΦΙΑΣ ΤΟΥ, Ο ΡΟ ΛΟΣ ΤΟΥ Α ΡΙ ΣΤΟ- ΤΕ ΛΗ ΣΤΗ ΔΙΑ ΔΟ ΣΗ ΤΩΝ ΘΕ ΣΕ ΩΝ ΤΟΥ ΚΑΙ Η Υ ΠΟ ΔΟ ΧΗ ΤΩΝ ΦΙ- ΛΟ ΣΟ ΦΙ ΚΩΝ ΤΟΥ ΘΕ ΣΕ- ΩΝ ΣΤΗΝ Ε ΠΟ ΧΗ ΤΟΥ ΚΙΚΕ ΡΩ ΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

των Δ εν δρο αν θοκηπουρών Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων O08R12

των Δ εν δρο αν θοκηπουρών Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων O08R12 των Δ εν δρο αν θοκηπουρών Ξενοδοχειακών επιχειρήσεων O08R12 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ Δ ΕΝΔ ΡΟΑΝΘΟΚΗΠΟΥΡΩΩΝ ΞΕ ΝO Δ O ΧΕΙ Α ΚΩΩΝ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΕ ΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ

Διαβάστε περισσότερα

Α λιευ τι κή πο λι τι κή

Α λιευ τι κή πο λι τι κή Α λιευ τι κή πο λι τι κή της Ε.Ε. και σύ να ψη α λιευ τι κών συμ φω νιών α πό το 1983 έ ως σή με ρα ΚΕΙΜΕΝΟ: Πλωτάρχης (ΛΣ) Τρύ φω νας Χαρ. Κο ρο ντζής, Υποψήφιος Διδάκτωρ τμ. Δημόσιας Διοίκησης Παντείου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ

Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ Η ΤΑ ΚΤΙ ΚΗ ΤΕ ΧΝΗ ΤΩΝ ΑΡ ΧΑΙΩΝ ΕΛ ΛΗ ΝΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ: Ευ γέ νιος Αρ. Για ρέ νης, Α ντει σαγ γε λέ ας Στρα το δι κεί ου Ιω αν νί νων, Δι δά κτο ρας στο Πά ντειο Πα νε πι στή μιο Α πό την κλα σι κή φά λαγ γα

Διαβάστε περισσότερα

του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11

του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11 του προσωπικού Κινηµατογράφων όλης της χώρας K22R11 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤOY ΠΡO ΣΩΩ ΠΙ ΚOY ΚΙ ΝΗ ΜΑ ΤO ΓΡΑ ΦΩΩΝ O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ Δ Ι ΚOΠOΙ Η ΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ

ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ Μ Η Ε Ν Ε Ρ Γ Α Π Υ Ρ Ο Β Ο Λ Α Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ ΠΥ ΡΟ ΒΟ ΛΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Ταξχος ε.α. Κων στα ντί νος Τέ φας H Ι Δ Ρ Υ Σ Η Τ Ο Υ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Υ Π Υ - Ρ Ο Β Ο Λ Ι Κ Ο Υ Α πό τους πρώ

Διαβάστε περισσότερα

Κάτω τα χέρια από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και τα ασφαλιστικά δικαιώματα.

Κάτω τα χέρια από τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας και τα ασφαλιστικά δικαιώματα. Ôo ΚΩ Ι ΚΟΣ: 6115 ΤΡΙΜΗΝΗ ΕΚ ΟΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Σ.Ε.Φ.Κ. Λόντου 6, 10681 Αθήνα, τηλ. 210 3820537, 6977-652768, 6938-204777, 6974-439203 e - m a i l : s e f k @ s e

Διαβάστε περισσότερα

των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09

των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09 των εργαζοµένων στα Συµβολαιογραφεία όλης της χώρας K67R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΕΡ ΓΑΖO ΜΕ ΝΩΩΝ ΣΤΑ ΣYΜ ΒO ΛΑΙ O ΓΡΑ ΦΕΙ Α O ΛΗΣ ΤΗΣ ΧΩΩ ΡΑΣ Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΩΩ

Διαβάστε περισσότερα

Θρησκεία καί Ἐκκλησία στήν κοινωνία

Θρησκεία καί Ἐκκλησία στήν κοινωνία Ὁ θεῖ ος ἔ ρως Ἀ να λύ ο ντας τό θέ μα γιά τόν θεῖ ο ἔ ρω τα βρι σκό μα στε στήν καρ διά τῆς πνευ μα τι κῆς ζω ῆς, ἀ φοῦ ὁ θεῖ ος ἔ ρως συν δέ ε ται στε νά μέ τήν θε ω ρί α τοῦ Θε οῦ, δη λα δή μέ τήν ὅ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΡΥ ΠΑ ΤΟΥ Ο ΖΟ ΝΤΟΣ

Η ΤΡΥ ΠΑ ΤΟΥ Ο ΖΟ ΝΤΟΣ Η ΤΡΥ ΠΑ ΤΟΥ Ο ΖΟ ΝΤΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ: Α θα νά σιος Πα παν δρέ ου, Φαρ μα κο ποιός-το ξι κο λό γος- Ε πι στη μο νι κός συ νερ γά της του Ο φθαλ μο λο γι κού Ιν στι τού του Α θη νών Χρό νια τώ ρα, το κλα σι κό

Διαβάστε περισσότερα

των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12

των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12 των Κα θη γη τών Φρο ντι στη ρί ων Μέ σης Εκ παί δευ σης Ν. Ατ τι κής Ot01R12 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ ΚΑ ΘΗ ΓΗ ΤΩΩΝ ΦΡO ΝΤΙ ΣΤΗ ΡΙ ΩΩΝ ΜΕ ΣΗΣ ΕΚ ΠΑΙ Δ ΕY ΣΗΣ Ν.

Διαβάστε περισσότερα

ε ε λε η σον Κυ ρι ε ε ε

ε ε λε η σον Κυ ρι ε ε ε Ἡ τάξις τοῦ ἑωθινοῦ Εὐαγγελίου ᾶσα νοὴ Αἰνεσάτω ὁ ιάκονος: Τοῦ Κυρίου δεηθῶµεν Κυ ρι ε ε λε η σον ὁ Ἱερεύς: Ὅτι Ἅγιος εἶ ὁ Θεὸς ἡµῶν, Ἦχος η α σα πνο η αι νε σα α τω τον Κυ ρι ον Αι νε σα α τω πνο η πα

Διαβάστε περισσότερα

Στις α ντιπα λό τη τες με τα ξύ των

Στις α ντιπα λό τη τες με τα ξύ των Υ ΠΟ ΣΤΗ ΡΙ ΞΗ ΤΩΝ ΨΕ ΓΙΑ ΕΠΙΤΥΧΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΚΑΙ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΣΥΓ ΧΡΟ ΝΟ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΙΑ ΚΟ ΠΕ ΡΙ ΒΑΛ ΛΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Αν χης (ΠΖ) Ιω άν νης Ιω άν νου Στις α ντιπα λό τη τες με τα ξύ των αν θρώπων,

Διαβάστε περισσότερα

Την ε ται ρεί α BodyTalk

Την ε ται ρεί α BodyTalk Εισαγωγή Εί ναι σή με ρα πια κοι νή πα ρα δο χή ό τι ο αθλη τι σμός με την ευ ρύ τε ρη έν νοια (συ μπε ρι λαμ βα νο μέ νης της α να ψυ χής και του α θλη τι κού του ρισμού) α πο τε λεί μια με γά λη και

Διαβάστε περισσότερα

των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας

των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας των εργαζοµένων στα εργοστάσια και εργαστήρια Κοπής και Επεξεργασίας Μαρµάρων όλης της χώρας K63R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) TΩΩN EPΓAZOMENΩΩN ΣTA ΕΡ ΓO ΣΤΑ ΣΙΑ ΚΑΙ ΕΡ ΓΑ ΣΤΗ ΡΙΑ ΚO

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΑΙ ΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΓΑ ΛΟΥ Α ΛΕ ΞΑΝ ΔΡΟΥ

Η ΠΑΙ ΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΓΑ ΛΟΥ Α ΛΕ ΞΑΝ ΔΡΟΥ Η ΠΑΙ ΔΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕ ΓΑ ΛΟΥ Α ΛΕ ΞΑΝ ΔΡΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟ: Υ πτγος ε.α. Γε ώρ γιος Βα σι λεί ου Ο Μέ γας Α λέ ξαν δρος, ο τέ λειος αυ τός εκ πρό σω πος του με γα λείου του ελ λη νι κού κό σμου, εί ναι α σφα λώς μί

Διαβάστε περισσότερα

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης. Ἦχος Πα. υ ρι ι ε ε κε ε κρα α α ξα α προ ος. σε ει σα κου ου σο ο ον μου ει σα κου σο ο ον

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης. Ἦχος Πα. υ ρι ι ε ε κε ε κρα α α ξα α προ ος. σε ει σα κου ου σο ο ον μου ει σα κου σο ο ον Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Πα υ ρι ι ε ε κε ε κρα α α ξα α προ ος σε ει σα κου ου σο ο ον μου ει σα κου σο ο ον μου Κυ υ ρι ι ι ε Κυ ρι ε ε κε ε ε κρα ξα α προ ο ος σε ει σα α α α κου σο ον

Διαβάστε περισσότερα

των υπαλλήλων επιχειρήσεων Ρυµουλκών και Ναυαγοσωστικών πλοίων

των υπαλλήλων επιχειρήσεων Ρυµουλκών και Ναυαγοσωστικών πλοίων των υπαλλήλων επιχειρήσεων Ρυµουλκών και Ναυαγοσωστικών πλοίων K45R09 ΚΩΩ Δ Ι ΚO ΠOΙ Η ΣΗ ΣYΛ ΛO ΓΙ ΚΩΩΝ ΡYΘ ΜΙ ΣΕ ΩΩΝ (ΣΣΕ & Δ Α) ΤΩΩΝ Y ΠΑΛ ΛΗ ΛΩΩΝ Ε ΠΙ ΧΕΙ ΡΗ ΣΕ ΩΩΝ ΡY ΜOYΛ ΚΩΩΝ ΚΑΙ ΝΑY Α ΓO ΣΩΩ ΣΤΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ θεωριes και μεθοδοι

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ θεωριes και μεθοδοι ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ θεωριes και μεθοδοι ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2003 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ θεωριες και μεθοδοι ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 5η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 5η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 5η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 5η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 107 / 122 Δε νδρα Δένδρο: Ένα γρα φημα το οποι ο

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 9η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 183 / 198 Ταιρια σματα (Matchings) Ταίριασμα: Ένα

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ

Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Περιεχόμενα ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ 1 ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ: ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 1.1 Επιχειρησιακε ς Λειτουργι ες και Παραγωγικο τητα 4 1.1.1 Διοι κηση Επιχειρησιακω ν Λειτουργιω

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ

ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΜΗΜΑ ΦΩΚΑ/ΤΕΤΑΡΤΗ 09.00 -.00 5 ZE MI WA 0 0 0 9 0,95 9 ΑΓ ΓΕ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 95 ΑΔ ΡΟ ΙΩ 0 0 0 0 0 0 97 ΑΙ ΚΩ ΠΑ 0 0 0 0 0 0 5 507 ΑΛ ΕΥ ΤΖ 0 0 0 0 0 0 6 99 ΑΝ ΟΡ ΚΩ 7 5 0 0 0,65 7 95 ΑΝ ΙΩ ΟΡ 9 9 9 6

Διαβάστε περισσότερα

«ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;»

«ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» Θεόδωρος Γ. Γιαννόπουλος «ΠΟΘΕΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ;» Οι υπεύθυνες απαντήσεις της επιστήμης και η παρούσα κατάσταση της έρευνας για την πρώτη αρχή του ελληνικού πολιτισμού ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ

Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ 1941-1944 Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ 19 Ε ΓΚΛΗ ΜΑ ΤΑ ΚΑΙ ΔΗ Ω ΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΙΑΡ ΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟ ΧΙ ΚΗΣ ΠΕ ΡΙΟ ΔΟΥ 1941-1944 ΣΤΟ ΝΟ ΜΟ Α ΧΑ Ϊ ΑΣ ΜΕ ΒΑ ΣΗ ΤΟ ΑΡ ΧΕΙΟ ΤΗΣ ΔΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Φοιτητές -εργάτες μαζί

Φοιτητές -εργάτες μαζί Bδομαδιάτικη Σοσιαλιστική Εργατική Εφημερίδα κυκλοφορεί κάθε Τετάρτη www.sek-ist.gr 7 Φλεβάρη 2007 Νο 754 τιμή 1,50 ευρώ τιμή ενίσχυσης 2,00 ευρώ γυρίστε στις σελίδες 6, 7 H ANAΘEΩPHΣH NAYAΓHΣE OI KATAΛHΨEIΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Πα υ ρι ε ε κε κρα α ξα προ ο ος σε ε ει σα κου ου ου σο ο ον μου ει σα κου σο ον μου ου Κυ υ υ ρι ι ι ι ε Κυ ρι ε ε κε κρα α ξα προ ος σε ει σα α α κου σο ο ο ον

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης & Μαίρη Χασάνδρα ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Γιάννης Θεοδωράκης & Μαίρη Χασάνδρα ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Γιάννης Θεοδωράκης & Μαίρη Χασάνδρα ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2006 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Γιάννης Θεοδωράκης & Μαίρη Χασάνδρα : Εκδόσεις Χριστοδουλίδη Α. & Π. Χριστοδουλίδη

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 9ς (Μ, (έ) Ν,) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αή

Διαβάστε περισσότερα

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ.

Α ΡΙΘ ΜΟΣ ΟΙ ΚΗ ΜΑ- ΤΩΝ ΚΑΙ Υ ΝΑ ΜΕΝΟ ΝΑ Ε ΞΥ ΠΗ ΡΕ ΤΗ ΘΕΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. 3 ξε νώ νες Α ΣΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ. Ξε νώ νες Α ΣΣ Κοζάνη. Κ. ΞΕ ΝΩ ΝΕΣ Οι ξε νώ νες λει τουρ γούν µε σκο πό την προ σω ρι νή διαµονή, κυ ρί ως των νε ο το ποθε τη µέ νων Μον. Αξ κών - Αν θστών και των µε λών των οικο γε νειών τους που τυ χόν τους συ νο δεύ ουν µέ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ Α ΓΙΟΝ Ο ΡΟΣ Ο ΦΥ ΛΕ ΤΙ ΚΟΣ Α ΝΤΑ ΓΩ ΝΙ ΣΜΟΣ (ε θνο φυ λε τι σμός)

ΤΟ Α ΓΙΟΝ Ο ΡΟΣ Ο ΦΥ ΛΕ ΤΙ ΚΟΣ Α ΝΤΑ ΓΩ ΝΙ ΣΜΟΣ (ε θνο φυ λε τι σμός) ΤΟ Α ΓΙΟΝ Ο ΡΟΣ Ο ΦΥ ΛΕ ΤΙ ΚΟΣ Α ΝΤΑ ΓΩ ΝΙ ΣΜΟΣ (ε θνο φυ λε τι σμός) KEIMENO: Υ π τγος ε.α Βα σίλειος Διά με σης, τ. Κα θη γη τής ΣΣΕ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση Ο με γά λος αυ τός πνεύ μο νας

Διαβάστε περισσότερα

JUS IN BELLO: Η Ε ΞΕ ΛΙ ΞΗ, ΤΟ ΠΕ ΡΙΕ ΧΟ ΜΕ ΝΟ & Η Ε ΦΑΡ ΜΟ ΓΗ ΤΟΥ ΙΕ ΘΝΟΥΣ ΑΝ ΘΡΩ ΠΙ ΣΤΙ ΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

JUS IN BELLO: Η Ε ΞΕ ΛΙ ΞΗ, ΤΟ ΠΕ ΡΙΕ ΧΟ ΜΕ ΝΟ & Η Ε ΦΑΡ ΜΟ ΓΗ ΤΟΥ ΙΕ ΘΝΟΥΣ ΑΝ ΘΡΩ ΠΙ ΣΤΙ ΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ JUS IN BELLO: Η Ε ΞΕ ΛΙ ΞΗ, ΤΟ ΠΕ ΡΙΕ ΧΟ ΜΕ ΝΟ & Η Ε ΦΑΡ ΜΟ ΓΗ ΤΟΥ ΙΕ ΘΝΟΥΣ ΑΝ ΘΡΩ ΠΙ ΣΤΙ ΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ 58 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2010 ΚΕΙΜΕΝΟ: Τα ξιάρ χης Φι σκα τώ ρης, Διε θνο λό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝ ΑΠΟΔΟΣΕΩΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, ΜΕΤΑ Β ΣΤΑΣΕΩΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ ΚΕΚΡΑΓΑΡΙΑ

ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝ ΑΠΟΔΟΣΕΩΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, ΜΕΤΑ Β ΣΤΑΣΕΩΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ ΚΕΚΡΑΓΑΡΙΑ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΣΠΕΡΙΝΟΝ ΑΠΟΔΟΣΕΩΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ, ΜΕΤΑ Β ΣΤΑΣΕΩΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ ΚΕΚΡΑΓΑΡΙΑ Ἦχος Πα ε ε υ ρι ι ε ε κε κρα α ξα α προ ος σε ει σα α α κου ου σο ον μου ει σα κου σο ο ον μου Κυ υ ρι ι ι

Διαβάστε περισσότερα

Στην πο λι τι στι κή συ νεί δη ση του

Στην πο λι τι στι κή συ νεί δη ση του Α ΘΛΗ ΤΙ ΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΜΗ ΡΙ ΚΗ ΠΟΙ Η ΣΗ Η α πο τύ πω ση του α θλη τι κού πνεύ μα τος των Αρ χαί ων Ελ λή νων στα Ο μη ρι κά Έ πη ΚΕΙΜΕΝΟ: Ευ δο ξί α Ν. Κο τρώ νη, Κα θη γή τρια Φυσι κής Α γω γής ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Η εταιρεία Kiefer. ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις. μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων. Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες

Η εταιρεία Kiefer. ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις. μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων. Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες Η εταιρεία Kiefer ιδρυ θηκε το 2014 και θεωρει ται μι α απο τις μεγαλυ τερες εταιρει ες Κατασκευη ς Μονα δων Ηλεκτροπαραγωγη ς απο Ανανεω σιμες Πηγε ς Ενε ργειας στην Ελλα δα. Αναλαμβα νει ε ργα ως EPC

Διαβάστε περισσότερα

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Νη υ υ υ υ ρι ι ι ι ε ε κε κρα α ξα προ ος σε ε ε ει σα κου ου ου σο ο ον μου ου ει σα κου σον μου Κυ υ υ υ ρι ι ι ι ε Κυ ρι ι ε ε κε κρα α ξα α προ ο ος σε ε ε ει

Διαβάστε περισσότερα

Ι διω τι κο ποί η ση του πο λέμου

Ι διω τι κο ποί η ση του πο λέμου Ι διω τι κο ποί η ση του πο λέμου μία νέ α πραγ μα τι κό τη τα ΚΕΙΜΕΝΟ: Λγος (ΠΖ) Ιω άν νης Χρή στου ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Στρατιωτική Επιθεώρηση Ει σα γω γή Η δο λο φο νί α των τεσ σά ρων Α μερικα νών πο λι

Διαβάστε περισσότερα

Νικολέττα Ισπυρλίδου* & Δημήτρης Χασάπης**

Νικολέττα Ισπυρλίδου* & Δημήτρης Χασάπης** ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßäá Ðáéäáãùãéêïý ÔìÞìáôïò Ä.Å. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 20 (2007), 23-39 Νικολέττα Ισπυρλίδου* & Δημήτρης Χασάπης** Η συγκρότηση μιας ευκλείδειας έννοιας της ευθείας γραμμής με τη διαμεσολάβηση

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α

Π Ε Ρ Ι E Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγικό μέρος Πρόλο γος της Ελ λη νι κής Έκ δο σης...11 Κλιμάκωση των Βημάτων για Επιτυχία στο Ποδόσφαιρο...12 Ôï Ü èëç ìá του Ποδοσφαίρου...13 Το Γήπε δο του Πο δο σφαίρου...15 Εξοπλισμός...16

Διαβάστε περισσότερα

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό

Εικονογραφημένο Λεξικό Το Πρώτο μου Λεξικό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ Ι.Τ.Υ.Ε. «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» Αή Εί Ηίς Δής Μί Μά Ιί Αύ Εέ Λό Τ Πώ Λό Τός 11ς (Π, (-ά) ) Εέ Λό Α, Β, Γ Δύ Τ Πώ Λό Τός 11ς (Π, (-ά) ) ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αή

Διαβάστε περισσότερα

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Νη υ υ υ υ ρι ι ι ι ε ε κε κρα α ξα προ ος σε ε ε ει σα κου ου ου σο ο ον μου ου ει σα κου σον μου Κυ υ υ υ ρι ι ι ι ε Κυ ρι ι ε ε κε κρα α ξα α προ ο ος σε ε ε ει

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 2η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 23 / 47 Βαθμοι Κορυφω ν Βαθμός κορυφής: d G (v) =

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΙ ΜΑ ΚΩ ΣΗ ΤΩΝ ΒΗ ΜΑ ΤΩΝ ΓΙΑ Ε ΠΙ ΤΥ ΧΙΑ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ

ΚΛΙ ΜΑ ΚΩ ΣΗ ΤΩΝ ΒΗ ΜΑ ΤΩΝ ΓΙΑ Ε ΠΙ ΤΥ ΧΙΑ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΚΛΙ ΜΑ ΚΩ ΣΗ ΤΩΝ ΒΗ ΜΑ ΤΩΝ ΓΙΑ Ε ΠΙ ΤΥ ΧΙΑ ΣΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ 12 Το γε γο νός ό τι δια βά ζεις αυ τό το βι βλί ο ση μαί νει ό τι έ χεις μολυν θεί α πό έ να μι κρόβιο το μι κρό βιο του πο δο σφαί ρου και σίγου

Διαβάστε περισσότερα

K υ ρι ε ε λε η σον Κ υ ρι ε ε λε ε η σον Κ υ ρι ε ε λε η σον Κ υ υ ρι ε ε λε ε η σον

K υ ρι ε ε λε η σον Κ υ ρι ε ε λε ε η σον Κ υ ρι ε ε λε η σον Κ υ υ ρι ε ε λε ε η σον Κ Α Τ Α Ν Υ Κ Τ Ι Κ Α ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ Ἦχος νη 1. 2.. 4. 5. K υ ρι ε ε λε η σον Κ υ ρι ε ε λε ε η σον Κ υ ρι ε ε λε η σον Κ υ υ ρι ε ε λε ε η σον Κ υ ρι ε ε λε η σον Ε ις πολ λα ε τη Δεσ πο τα Υ περ Α γι

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη

Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Α. Συμβω νης Ε Μ Π Σ Ε Μ Φ Ε Τ Μ Φεβρουα ριος 2015 Α. Συμβω νης (ΕΜΠ) Θεωρι α Γραφημα των 8η Δια λεξη Φεβρουα ριος 2015 168 / 182 Χρωματισμοι Γραφημα των Χρωματισμο ς Κορυφω

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ)

ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ) ΥΠΛΓΟΣ (ΠΖ) ΔΙΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΡΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ-ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΛΕΙV Πα να γιώ της Πα σπά της Mα θη τής Γυ μνα σί ου α ντι δρού σε στις ι τα λι κές διατα γές και α πα γο ρεύ σεις. Σε μια ε πέ τειο της 25 ης Μαρ τί ου

Διαβάστε περισσότερα

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης

Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἐν τῷ ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Πα υ ρι ε ε κε κρα ξα α προ ο ος σε ε ει σα κου σο ο ο ον μου ει σα α κου ου σο ον μου ου Κυ υ υ ρι ι ι ι ε Κυ ρι ε ε κε κρα α ξα προ ος σε ε ει σα κου σο ο ο ον μου

Διαβάστε περισσότερα

FAX : 210.34.42.241 spudonpe@ypepth.gr) Φ. 12 / 600 / 55875 /Γ1

FAX : 210.34.42.241 spudonpe@ypepth.gr) Φ. 12 / 600 / 55875 /Γ1 Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α Υ ΠΟΥ ΡΓΕΙΟ ΕΘΝ. ΠΑ Ι ΕΙΑ Σ & ΘΡΗΣ Κ/Τ Ω ΕΝΙΑ ΙΟΣ ΙΟΙΚΗΤ ΙΚΟΣ Τ ΟΜ ΕΑ Σ Σ ΠΟΥ Ω Ν ΕΠΙΜ ΟΡΦΩ Σ ΗΣ ΚΑ Ι ΚΑ ΙΝΟΤ ΟΜ ΙΩ Ν /ΝΣ Η Σ ΠΟΥ Ω Τ µ ή µ α Α Α. Πα π α δ ρ έ ο υ 37

Διαβάστε περισσότερα

Εί ναι αφι ε ρω μέ Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας νο σ' έναν άν θρω πο που κά ποιοι δεν γνω ρί σα με πο τέ, κά ποιοι εί χαν την

Εί ναι αφι ε ρω μέ Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας νο σ' έναν άν θρω πο που κά ποιοι δεν γνω ρί σα με πο τέ, κά ποιοι εί χαν την Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας Tεύχος 4, Απρίλιος 2004, Αίγινα ΤΟΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ Για επικοινωνία: Κυριακού Γιώργος β Πάροδος Αφαίας 131, Αίγινα 180 10, τηλ.: 22970-25902, 6936 206792 6945 381673

Διαβάστε περισσότερα

...ôçò Ýê äï óçò Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας

...ôçò Ýê äï óçò Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας ...ôçò Ýê äï óçò Σχεδία στ' ανοιχτά της Αίγινας Tεύχος 2, Ιούλιος 2003, Αίγινα ΤΟΠΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ έκδοση της Πρωτοβουλίας Πολιτών Αίγινας Για επικοινωνία: Κυριακού Γιώργος β Πάροδος Αφαίας 131

Διαβάστε περισσότερα

Τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου. Μνήμην ἐπιτελοῦμεν. τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν. Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου,

Τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου. Μνήμην ἐπιτελοῦμεν. τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν. Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου, Τῇ Τρίτῃ τῆς ιακαινησίμου Μνήμην ἐπιτελοῦμεν τῶν Ἁγίων ἐνδόξων νεοφανῶν καί Θαυματουργῶν Ὁσιομαρτύρων Ραφαήλ και Νικολάου, καί τῆς Ἁγίας αρθενομάρτυρος Εἰρήνης, τῶν ἐν Θερμῇ τῆς Λέσβου ΕΝ Τῼ ΜΕΓΑΛῼ ΕΣΕΡΙΝῼ

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύ στη μα Συν θη κών των Βερ σαλ λιών και οι συνέ πειές του

Το Σύ στη μα Συν θη κών των Βερ σαλ λιών και οι συνέ πειές του Το Σύ στη μα Συν θη κών των Βερ σαλ λιών και οι συνέ πειές του Η Συν θή κη του Νε ϊ γύ και η Σύμ βα ση της Ελ λη νο βουλ γα ρι κής Με τανά στευ σης ΚΕΙΜΕΝΟ: Τχης (ΠΒ) Δη μή τριος Α. Κα τσι κώ στας ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ἐν τῷ Ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης. Ἦχος

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ἐν τῷ Ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης. Ἦχος ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΕΒ ΟΜΑ ΟΣ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ἐν τῷ Ἑσπερινῷ τῆς Προηγιασμένης Ἦχος Γα Ἰωάννου Πρωτοψάλτου υ ρι ι ε ε κε ε κρα ξα προ ος σε ε ε ει σα κου ου σο ο ο ο ον μου ου ει σα κου σο ον μου Κυ ρι ε ε Κυ ρι ε ε κε

Διαβάστε περισσότερα