Πρόταση Τιμολογιακής Πολιτικής στην ΔΕΥΑ Βοΐου

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Πολυτεχνική Σχολή Τμ. Μηχανολόγων Μηχανικών Πρόταση Τιμολογιακής Πολιτικής στην ΔΕΥΑ Βοΐου Επιστημονικός Υπεύθυνος Γεώργιος ΣΚΟΔΡΑΣ, Δρ Χημικός Μηχανικός, Αν. Καθηγητής Ομάδα Μελέτης Χρήστος ΠΡΟΔΡΟΜΙΔΗΣ, Τεχνολόγος Έργων Υποδομής MSc Μαρία ΣΕΡΑΦΙΔΟΥ, Διπλ. Χημικός Μηχανικός Νομικός Δήμητρα ΣΚΟΔΡΑ, Διπλ. Χημικός Μηχανικός MSc Κοζάνη, Αύγουστος 2014

2 Σύνοψη Η τιμολόγηση υπηρεσιών νερού και το δικαίωμα που έχουν όλοι οι χρήστες στην πρόσβαση σε καθαρό νερό αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της διαχείρισης υδατικών πόρων, το οποίο έχει απασχολήσει την κοινωνία εδώ και αιώνες. Ως αποτέλεσμα, έχουν αναπτυχθεί πολλές προσεγγίσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, οι οποίες καθορίζονται όχι μόνο από τα ενδεχόμενα προβλήματα επάρκειας και ποιότητας των υδατικών πόρων, αλλά και από το εκάστοτε νομικό και διοικητικό πλαίσιο και τις τοπικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Η ΔΕΥΑ Βοΐου δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του νέου Καλλικρατικού Δήμου Βοΐου και η εφαρμοζόμενη τιμολογιακή πολιτική αντανακλά πλήρως τις διαφορετικές συνθήκες τιμολόγησης που επικρατούσαν στις δημοτικές ενότητες πριν την διοικητική ενοποίηση. Αποτέλεσμα της συνέχισης αυτών των διαφοροποιήσεων είναι πολύ μεγάλες ανισότητες στα καταβαλλόμενα τέλη, μεταξύ των δημοτών, για τις ίδιες υπηρεσίες. Οι διαφοροποιήσεις στο τιμολόγιο αφορούν όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες και χρεώσεις (κόστος πόσιμου νερού, αποχέτευσης, πάγια τέλη ύδρευσης και αποχέτευσης, ελάχιστη κατανάλωση, κύκλος ετήσιων τιμολογήσεων). Σημαντικές διαφορές στην τιμολόγηση υφίστανται ακόμη και μεταξύ τοπικών ενοτήτων που ανήκουν στην ίδια δημοτική ενότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις εφαρμόζεται τιμολόγιο που κλιμακώνεται (αυξάνεται) με την κατανάλωση, αλλά δεν ισχύουν ενιαίες κλίμακες καταναλώσεων νερού. Ανάλογες διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται και στο ειδικό τιμολόγιο που παρέχεται σε ειδικές κοινωνικές ομάδες (πολύτεκνοι, νεφροπαθείς, ΑΜΕΑ κλπ). Η προτεινόμενη νέα ενιαία τιμολογιακή πολιτική καλύπτει τις ανάγκες για: 1. Εξάλειψη των υφιστάμενων ανισοτήτων και ίση μεταχείριση όλων των καταναλωτών 2. Ενιαία αντιμετώπιση των καταναλωτών με κοινά χαρακτηριστικά (αστικές και αγροτικές περιοχές, επαγγελματίες, κτηνοτροφικές δραστηριότητες κλπ) 3. Διαφάνεια στις χρεώσεις προς τους καταναλωτές 4. Ανάκτηση του λειτουργικού και περιβαλλοντικού κόστους 5. Προώθηση της ορθολογικής διαχείρισης του πόσιμου νερού, μέσω της υιοθέτησης κλιμακωτού τιμολογίου (χρέωση ανάλογα με την κατανάλωση) 6. Στήριξη των ορεινών και των μικρών οικισμών με την υιοθέτηση μειωμένου τιμολογίου 7. Στήριξη των ευπαθών πληθυσμιακών ομάδων με την υιοθέτηση μέτρων κοινωνικής αλληλεγγύης όπως οι μειωμένες χρεώσεις (Χάρτης Υποχρεώσεων προς τους Καταναλωτές) 8. Στήριξη των επαγγελματιών και των αγροκτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων 9. Στήριξη της πρωτογενούς παραγωγής με την παροχή νερού άρδευσης 10. Διασφάλιση της βιωσιμότητας της ΔΕΥΑΒ και πραγματοποίηση επενδύσεων εκσυγχρονισμού των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης Σχέδιο 1

3 Λαμβάνοντας υπόψη την χωροταξική διασπορά των τοπικών δημοτικών ενοτήτων, την πληθυσμιακή κατανομή και τις διαφορετικές επαγγελματικές δραστηριότητες, προτείνεται η υιοθέτηση διαφορετικής τιμολογιακής πολιτικής στις αστικές συγκεντρώσεις και στους οικισμούς, με σκοπό την στήριξη των τελευταίων. Αντίστοιχα, ειδική πρόνοια με ευνοϊκότερη τιμολόγηση, λαμβάνεται τόσο για τους επαγγελματίες όσο και τις γεωργοκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Η τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδρευσης στην ΔΕΥΑ Βοΐου προτείνεται να απαρτίζεται από (α) το πάγιο τέλος ύδρευσης, με το οποίο γίνεται ανάκτηση μέρους του σταθερού κόστους (fixed cost) της λειτουργίας των συστημάτων ύδρευσης, (β) το πάγιο τέλος αντικατάστασης υδρομέτρου, (γ) το κόστος της κατανάλωσης πόσιμου νερού και (δ) το ειδικό τέλος έργων (παρ. α, άρθρο 10, ν. 1069/80). Η τιμολόγηση των υπηρεσιών αποχέτευσης στην ΔΕΥΑ Βοΐου προτείνεται να απαρτίζεται από (α) το πάγιο τέλος αποχέτευσης, με το οποίο γίνεται ανάκτηση μέρους του σταθερού κόστους (fixed cost) της λειτουργίας των συστημάτων αποχέτευσης και (β) το κόστος της αποχέτευσης, ως ποσοστό της αξίας του καταναλωθέντος πόσιμου νερού. Η ομάδα Λοιπά Τέλη και Δικαιώματα περιλαμβάνει εφάπαξ δαπάνες για την σύνδεση με τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης ή σποραδικές εργασίες ή έλεγχο του εξοπλισμού και συγκεκριμένα: (α) τέλη συνδέσεων ύδρευσης, (β) τέλη συνδέσεων αποχέτευσης, (γ) τέλη χρήσεως αποφρακτικού μηχανήματος, (δ) τέλος επανασύνδεσης ύδρευσης, (ε) εγγύηση κατανάλωσης ύδρευσης, (στ) εγγύηση χρήσης υδρομέτρου, και (ζ) έλεγχος λειτουργίας υδρομέτρου. Με στόχο την κάλυψη της γενικά ανοδικής τάσης του κόστους προτείνεται η αύξηση κατά 3% ετησίως των στοιχείων του τιμολογίου, σύμφωνα με τους πίνακες που ακολουθούν. Η προτεινόμενη τιμολογιακή πολιτική διασφαλίζει την βιωσιμότητα της ΔΕΥΑ Βοΐου, την συνεχή βελτίωση των μακρο-οικονομικών μεγεθών της εταιρείας και την πραγματοποίηση επενδύσεων εκσυγχρονισμού και επέκτασης των υποδομών, διασφλίζοντας την απρόσκοπτη παροχή υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στους καταναλωτές. Ταυτόχρονα, το συνολικό ετήσιο κόστος των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα για τους καταναλωτές. Σχέδιο 2

4 Περιεχόμενα Κεφάλαιο Α Θεσμικό Πλαίσιο Α.1 Γενικά 4 Α.2 Εθνική νομοθεσία 4 Α.2.1 Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης & Αποχέτευσης 5 Α.3 Κοινοτική Νομοθεσία 6 Α.3.1 Η οδηγία 2000/60/ΕΚ 6 Α.3.2 Το πλαίσιο των οικονομικών αρχών της Οδηγίας 2000/60 7 /ΕΚ Α.3.3 Οργανωτικά Μέσα για την διαχείριση των υδατικών πόρων 8 Α.3.4 Το νέο διοικητικό πλαίσιο Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ 9 Κεφάλαιο Β Μοντέλα Τιμολόγησης Υπηρεσιών Ύδρευσης & Αποχέτευσης Β.1 Υφιστάμενα Μοντέλα Τιμολόγησης 11 Β.2 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ελλάδα 11 Β.3 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση 14 Β.4 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ιαπωνία 15 Κεφάλαιο Γ Τιμολόγηση των Υπηρεσιών Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην ΔΕΥΑ Βοΐου Πρόταση Τιμολογιακής Πολιτικής Γ.1 Παρούσα Κατάσταση 18 Γ.1.1 Εισαγωγή 18 Γ.1.2 Παρούσα Τιμολογιακή Πολιτική 18 Γ.1.3 Πάγιο Τέλος Ύδρευσης Παρούσα Κατάσταση 22 Γ.1.4 Πάγιο Τέλος Αποχέτευσης Παρούσα Κατάσταση 23 Γ.2 Αρχές Τιμολόγησης 24 Γ.3 Πρόταση για την Τιμολόγηση υπηρεσιών ύδρευσης 25 Γ.4 Πρόταση για την Τιμολόγηση υπηρεσιών αποχέτευσης 29 Γ.5 Πρόταση για τα Λοιπά τέλη και δικαιώματα 29 Γ.6 Λοιπά θέματα τιμολογήσεων και διαχείρισης των καταναλωτών 30 Γ.6.1 Τέλος σύνδεσης ύδρευσης 30 Γ.6.2 Εγγυήσεις 31 Γ.6.3 Εγγυήσεις 31 Γ.6.4 Διακοπή Υδροδότησης 31 Γ.6.5 Παράνομη Υδροληψία 31 Γ.7 Χρονική εξέλιξη της νέας τιμολογιακής πολιτικής 33 Γ.7.1 Χρονική εξέλιξη της τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδρευσης 33 Γ.7.2 Χρονική εξέλιξη της τιμολόγησης των υπηρεσιών 33 αποχέτευσης Γ.8 Λοιπά τέλη και δικαιώματα 33 Κεφάλαιο Δ Συμπεράσματα Προτάσεις Δ.1 Συμπεράσματα Προτάσεις 35 Σχέδιο 3

5 Κεφάλαιο Α Θεσμικό Πλαίσιο Α.1 Γενικά Η τιμολόγηση υπηρεσιών νερού και το δικαίωμα που έχουν όλοι οι χρήστες στην πρόσβαση σε καθαρό νερό αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της διαχείρισης υδατικών πόρων, το οποίο έχει απασχολήσει την κοινωνία εδώ και αιώνες. Ως αποτέλεσμα, έχουν αναπτυχθεί πολλές προσεγγίσεις σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, οι οποίες καθορίζονται όχι μόνο από τα ενδεχόμενα προβλήματα επάρκειας και ποιότητας των υδατικών πόρων, αλλά και από το εκάστοτε νομικό και διοικητικό πλαίσιο και τις τοπικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Όπως και πολλοί άλλοι τομείς, η διαχείριση υδατικών πόρων χαρακτηρίζεται από έργα με υψηλά σταθερά κόστη για την εγκατάσταση και συντήρηση των υποδομών και σχετικά χαμηλά μοναδιαία κόστη λειτουργίας, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνονται στο σύστημα τιμολόγησης. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη πως το νερό δεν είναι απλά ένα οικονομικό αγαθό, όπως το πετρέλαιο ή τα ορυκτά μέταλλα, αλλά έχει σημαντικές περιβαλλοντικές, κοινωνικές ή ακόμα και πολιτισμικές λειτουργίες. Για το λόγο αυτό, η ανάκτηση κόστους και η τιμολόγηση νερού είναι εκ φύσεως πολιτικά ζητήματα, και προφανώς οι τιμές δεν μπορούν να διαμορφωθούν ανεξέλεγκτα και μόνο με βάση τους μηχανισμούς της αγοράς. Είναι γνωστό ότι ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει περίπου δύο (2) λίτρα νερού ημερησίως γιά πόση και μαγείρεμα. Η ποσότητα εξαρτάται από το κλίμα και αυξάνεται στα τρία (3) ως τέσσερα (4) λίτρα στις θερμές χώρες. Η ποσότητα αυτή είναι πολύ μικρή συγκρινόμενη με την συνολικά καταναλισκόμενη για οικιακή χρήση. Η οικιακή κατανάλωση κυμαίνεται από μερικά λίτρα την ημέρα σε χώρες χωρίς δίκτυα ύδρευσης και χαμηλή κατανάλωση, μέχρι αρκετές εκατοντάδες στις ανεπτυγμένες χώρες. Μιά τρίτη ομάδα καταναλωτών πρέπει να προστεθεί στις προηγούμενες. Η ομάδα αυτή αποτελείται από γραφεία, εταιρείες και διάφορες δημόσιες υπηρεσίες (σχολεία, νοσοκαμεία, κολυμβητήρια, υπηρεσίες καθαρισμού δρόμων) οι οποίες χρησιμοποιούν μεγάλες ποσότητες του διατιθέμενου νερού. Επιπλέον, ορισμένες βιομηχανίες χρησιμοποιούν νερό από το δίκτυο ύδρευσης γιά τις ανάγκες τους. Τέλος η κατάσταση του δικτύου ύδρευσης και οι απώλειες λόγω διαρροών πρέπει να ληφθούν υπόψη γιά τον προσδιορισμό της κατανάλωσης νερού. Η απόδοση ενός συστήματος προσδιορίζεται ως ο λόγος της ποσότητας του παραλαμβανόμενου νερού από τους καταναλωτές προς το νερό που εισέρχεται στο δίκτυο από τα αντλιοστάσια. Ένα ικανοποιητικό σύστημα πρέπει να έχει απόδοση τουλάχιστον 80%. Α.2 Εθνική Νομοθεσία Ο τομέας της ύδρευσης στην Ελλάδα παραδοσιακά αποτελεί αντικείμενο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α βαθμού, με εξαίρεση τις πόλεις των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης. Για την Θεσσαλονίκη εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 2651/98, καθώς και οι διατάξεις του Ν. 2937/01 αναφέρονται στη λειτουργία της Εταιρείας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης. Σχέδιο 4

6 Συγχρόνως βασικός νόμος για τη σύσταση και λειτουργία επιχειρήσεων ύδρευσης είναι ο 1069/80 περί κινήτρων για την ίδρυση Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε συνδυασμό με τον Ν. 3463/2006 «Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων» αναφέρεται τόσο στη σύσταση επιχειρήσεων ή συνδέσμων όσο και στην τιμολόγηση και είσπραξη των εσόδων για τις περιπτώσεις εκείνες που δεν έχουν συσταθεί επιχειρήσεις του Ν. 1069/80. Τέλος ο Ν. 1068/80 καθώς επίσης και οι διατάξεις του Ν. 2744/99 που τροποποίησε τον 1068/80, όπως και οι διατάξεις του Ν. 3212/03 αναφέρονται στη λειτουργία της Εταιρείας Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας,. Α.2.1 Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης & Αποχέτευσης Οι επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης λειτουργούν με τη μορφή Δημοτικής ή Κοινοτικής Επιχείρησης και διέπονται ως προς τη διοίκηση, οργάνωση, εκτέλεση, λειτουργία, συντήρηση των έργων της αρμοδιότητας τους καθώς και τις πηγές της χρηματοδότησής τους από τις διατάξεις του Ν. 1069/80, εφαρμοζόμενων κατά τα λοιπά των σχετικών διατάξεων του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων 1. Οι Δημοτικές Επιχειρήσεις είναι αρμόδιες για τη μελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκμετάλλευση, διοίκηση και λειτουργία του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης ακαθάρτων και ομβρίων υδάτων, καθώς επίσης και των μονάδων επεξεργασίας και των αποβλήτων της περιοχής αρμοδιότητάς τους. Η σύσταση κάθε επιχείρησης ενεργείται με απόφαση των Δημοτικών ή Κοινοτικών Συμβουλίων 2 όπου ορίζεται η επωνυμία, η έδρα, οι λόγοι που δικαιολογούν τη σύσταση αυτής, τα παραχωρημένα σε αυτή περιουσιακά στοιχεία, ο τρόπος εκμετάλλευσης των έργων ή υπηρεσιών και τα έσοδα αυτών, καθώς επίσης και η περιοχή αρμοδιότητας της επιχείρησης. Εάν πρόκειται για μετατροπή συνδέσμου σε επιχείρηση απαιτείται απόφαση των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων των Δήμων και Κοινοτήτων που μετέχουν σε αυτόν. Η απόφαση για σύσταση της επιχείρησης ή μετατροπής συνδέσμου σε επιχείρηση εγκρίνεται με πράξη του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης 3. Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 1069/80 με αποφάσεις των δημοτικών ή κοινοτικών συμβουλίων, που εγκρίνονται από το Γενικό Γραμματέα της οικείας Περιφέρειας και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, μπορεί να διευρυνθεί ο σκοπός των επιχειρήσεων και να περιλάβει εκτός από την ύδρευση και την αποχέτευση και τους ακόλουθους τομείς στην περιοχή αρμοδιότητας τους: 1. Την άρδευση 2. Τη συγκέντρωση, μεταφορά απορριμμάτων 4 3. Τη μελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκμετάλλευση, διοίκηση και λειτουργία των δικτύων τηλεθέρμανσης 1 Ν. 3463/2006 Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (ΦΕΚ Α 114/ ) 2 Άρθρα Ν. 3463/2006 Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων 3 Αντικ. από την 5 του άρθρου 8 του Ν. 2839/00 (ΦΕΚ Α 196) 4 Αντικ. της 1 του άρθρου 33 του Ν. 3274/04 (ΦΕΚ Α 195) διαγράφεται η λέξη «διάθεση» με την 7 του άρθρου 21 του Ν. 3731/08 Αναδιάρθρωση Δημοτικής Αστυνομίας και ρυθμίσεις λοιπών θεμάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών (ΦΕΚ Α 263) Σχέδιο 5

7 4. Τη μελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκμετάλλευση, επίβλεψη, διοίκηση και λειτουργία των δικτύων φυσικού αερίου, σύμφωνα με την υπάρχουσα νομοθεσία 5. Την εμφιάλωση και εμπορία νερού 6. Τη διαχείριση, αξιοποίηση και εμπορία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προέρχονται από τα αντικείμενα δραστηριότητας των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης ή των δραστηριοτήτων των οικείων οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Η τιμολόγηση των Δημοτικών Επιχειρήσεων ρυθμίζεται από τον Ν. 1069/80 και ειδικότερα από το άρθρο 25, που αναφέρεται στα τιμολόγια. Συγκεκριμένα το άρθρο 25 του Ν. 1069/80 αναφέρει ότι: 1. Με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου που εγκρίνεται από το οικείο δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο καθορίζονται χωριστά τιμολόγια για την υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης Τα εκ των τελών των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης έσοδα πρέπει υποχρεωτικά να καλύπτουν τις αναγκαίες δαπάνες του προσωπικού, της λειτουργίας και συντήρησης των δικτύων, τις αποσβέσεις παγίων εγκαταστάσεων και τοκοχρεολυσίων των συναφθέντων δανείων. 3. Τα έσοδα από τα τέλη επιτρέπεται να υπερβαίνουν τις δαπάνες της προηγουμένης παραγράφου για την εκτέλεση έργων σύμφωνα με το σκοπό της επιχείρησης μετά την πάροδο της δεκαετίας, όπως αναγράφεται στα άρθρα 11 και 12 του νόμου 1069/80. Το ποσοστό καθορίζεται με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου, που εγκρίνεται από το οικείο δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο 6. Οι διατάξεις του άρθρου 25 του Ν. 1069/80 εφαρμόζονται αναλόγως και για τα αντικείμενα της τηλεθέρμανσης, του φυσικού αερίου και των άλλων δραστηριοτήτων, στις οποίες έχει διευρυνθεί το αντικείμενο της επιχείρησης, σύμφωνα με την 1 του άρθρου 2 του Ν. 1069/80 7. Το άρθρο 26 του Ν. 1069/80 αναφέρεται στη διαφοροποίηση των τελών, όπου με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου, η οποία εγκρίνεται από το οικείο δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο μπορεί: 1. να καθορίζεται ειδικό τιμολόγιο ύδρευσης και αποχέτευσης για τους κατοίκους των δήμων ή κοινοτήτων ή συνοικισμών αυτών που μετέχουν στην επιχείρηση οι οποίοι εξυπηρετούνται με δικό τους δίκτυο ανεξάρτητο από το ενιαίο δίκτυο της επιχείρησης και 2. να θεσπίζονται διαφορετικά τιμολόγια κατά περιοχές ανάλογα με τα εκτελούμενα έργα ή με το κόστος λειτουργίας των εγκαταστάσεων της περιοχής 8. Α.3 Κοινοτική Νομοθεσία A.3.1 Η οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Οδηγία 2000/60/ΕΚ δημιουργεί ένα πλαίσιο προστασίας των υδατικών πόρων και θεωρεί το νερό ως περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό αγαθό. Ένα από τα 5 Αντικ. της 1 από την 11 του άρθρου 6 του Ν. 2307/95 (ΦΕΚ Α 113) 6 Αντικ. της 3 του άρθρου 25 του Ν. 1069/80 από την 11 του άρθρου 6 του Ν. 2307/95 (ΦΕΚ Α 113) 7 Συμπλ. του άρθρου 25 του Ν. 1069/80 με την 5 του άρθρου 33 του Ν. 3274/04 Οργάνωση και λειτουργία των ΟΤΑ α και β βαθμού (ΦΕΚ Α 195) 8 Αντικ. του άρθρου 26 του Ν. 1069/80 από την 12 του άρθρου 6 του Ν. 2307/95 (ΦΕΚ Α 113) Σχέδιο 6

8 κύρια εργαλεία που εισάγει η Οδηγία Πλαίσιο είναι η ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών νερού, ορίζοντας ως συνιστώσες αυτού όχι μόνο το οικονομικό κόστος, αλλά και το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος φυσικών πόρων. Ένα από τα νέα στοιχεία που εισήγαγε η Οδηγία 2000/60 είναι ότι για πρώτη φορά στην πολιτική της ΕΕ για το περιβάλλον, ένα νομικό κείμενο προτείνει οικονομικές αρχές και οικονομικά εργαλεία ως βασικά μέτρα για την επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων. Με τον τρόπο αυτό η Οδηγία δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία, και ταυτόχρονα πρόκληση, για το συνδυασμό της εμπειρικής έρευνας με την ανάπτυξη πολιτικών διαχείρισης και προστασίας των υδάτινων πόρων. Μέσα από ένα ιδιαίτερα αυστηρό και απαιτητικό χρονοδιάγραμμα, τα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται, στα πλαίσια της Κοινής Στρατηγικής για την Εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60 (Common Implementation Strategy CIS) να εφαρμόσουν μία σειρά από δράσεις προκειμένου να εξασφαλίσουν την καλή κατάσταση όλων των υδάτινων σωμάτων μέχρι το Στις περισσότερες χώρες, η διαδικασία αυτή έχει ήδη ξεκινήσει με την υλοποίηση των πρώτων απαιτήσεων σε σχέση με τα Άρθρα 5 και 6 της Οδηγίας. Συνοπτικά, οι απαιτήσεις για το , εκτός από το χαρακτηρισμό των υδάτινων σωμάτων και τον καθορισμό των συνθηκών αναφοράς, περιλαμβάνουν: Το χαρακτηρισμό των λεκανών απορροής ποταμού σε σχέση με την οικονομική σημασία των χρήσεων νερού, των πιέσεων και επιπτώσεων που αυτές προκαλούν στα υδάτινα σώματα Την εκτίμηση του βαθμού ανάκτησης κόστους τουλάχιστον για τους δημόσιους φορείς παροχής υπηρεσιών και τις υπηρεσίες επεξεργασίας λυμάτων/αποβλήτων. Σε περίπτωση που η εκτίμηση δεν καλύπτει όλο το εύρος υπηρεσιών νερού ή καλύπτει μόνο το οικονομικό κόστος, αυτό θα πρέπει να αιτιολογηθεί και να συμπεριληφθεί στις αναλύσεις μετά το 2004 Την εκτίμηση του ύψους των επιδοτήσεων, της συνεισφοράς των επιμέρους χρήσεων στην ανάκτηση κόστους και τα επίπεδα των έμμεσων επιδοτήσεων μεταξύ χρήσεων και χρηστών A.3.2 Το πλαίσιο των οικονομικών αρχών της Οδηγίας 2000/60 /ΕΚ Ένας από τους πιο φιλόδοξους στόχους της Οδηγίας, που επηρεάζει άμεσα όλους τους παραγωγικούς τομείς και όλες τις χρήσεις, είναι η πρόταση για ανάκτηση του (συνολικού) κόστους των υπηρεσιών νερού και την επαρκή συνεισφορά των επιμέρους χρήσεων στην κάλυψη αυτού. Η εκτίμηση του βαθμού ανάκτησης του κόστους υπηρεσιών νερού και του εύρους εφαρμογής της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει υλοποιείται με τα επόμενα βήματα: Καθορισμός των υπηρεσιών νερού, φορέων παροχής, των χρηστών και των ρυπαντών Υπολογισμός του συνολικού κόστους υπηρεσιών νερού Προσδιορισμός του μηχανισμού ανάκτησης του κόστους και κατανομής του στους χρήστες Υπολογισμός του βαθμού ανάκτησης του οικονομικού κόστους Σχέδιο 7

9 A.3.3 Οργανωτικά Μέσα για την διαχείριση των υδατικών πόρων Η Οδηγία διαχωρίζει τις υπηρεσίες από τις χρήσεις νερού προσδιορίζοντας τις υπηρεσίες νερού ως το σύνολο των διεργασιών που παρεμβάλλονται μεταξύ των φυσικών υδατικών πόρων και των χρήσεων. Με βάση τον ορισμό αυτό, υπηρεσίες νερού αποτελούν οποιεσδήποτε ενέργειες που μεταβάλλουν τα βασικά χαρακτηριστικά του φυσικά διαθέσιμου νερού αλλά και του νερού που απορρίπτεται μετά από κάθε χρήση. Σημειώνεται ότι με βάση τον ορισμό της Οδηγίας, οι χρήσεις νερού περιλαμβάνουν το σύνολο των υπηρεσιών νερού καθώς και οποιεσδήποτε δραστηριότητες που έχουν σημαντική επίπτωση στην κατάσταση του. Ο ορισμός αυτός καλύπτει το σύνολο σχεδόν των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως γεωργία, νοικοκυριά, βιομηχανία, ναυσιπλοΐα, αντιπλημμυρική προστασία, παραγωγή ενέργειας. Για τον προσδιορισμό των φορέων παροχής υπηρεσιών, των χρηστών και των ρυπαντών πρέπει να καθοριστεί αφενός η γεωγραφική έκταση που καλύπτεται από τις παρεχόμενες υπηρεσίες και αφετέρου το είδος του φορέα που τις παρέχει. Επίσης, απαραίτητος είναι ο καθορισμός του είδους και της έκτασης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις παρεχόμενες υπηρεσίες και χρήσεις. Η γεωγραφική έκταση στην οποία πραγματοποιείται η οικονομική ανάλυση των χρήσεων και υπηρεσιών νερού μπορεί να καθοριστεί με βάση διαφορετικά κριτήρια, όπως τα όρια των υδατικών λεκανών, οι γεωγραφικές περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνται διαφορετικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών ή τελικά, η αγορά που καλύπτει κάθε εταιρεία. Το πρόβλημα γίνεται πολύπλοκο σε περιπτώσεις όπου οι υδατικοί πόροι μεταφέρονται και χρησιμοποιούνται εκτός των ορίων των υδατικών λεκανών στις οποίες ανήκουν (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ΕΥΔΑΠ που εκμεταλλεύεται υδατικούς πόρους που ανήκουν σε διαφορετικά Υδατικά Διαμερίσματα ενώ η αγορά στην οποία απευθύνεται καλύπτει μόνο την Αττική). Στην Ελλάδα την υπηρεσία της ύδρευσης και αποχέτευσης την προσφέρουν στους πολίτες, οι επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης πού έχουν ιδρυθεί στα διάφορα αστικά κέντρα της χώρας ή οι αντίστοιχες υπηρεσίες των Δήμων και Κοινοτήτων. Στο σύνολο της επικράτειας λειτουργούν σήμερα 214 (στοιχεία ΕΔΕΥΑ 2009) επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης. Αυτές χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες: στις ιδιωτικοποιημένες κρατικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης (ΕΥΔΑΠ Α.Ε. και ΕΥΑΘ Α.Ε. και λειτουργούν στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη) στις κατά τόπους Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ)όπου η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ο μοναδικός κύριος της επιχείρησης στους αρμόδιους Ο.Τ.Α(Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης), στις περιπτώσεις που δεν έχει δημιουργηθεί κάποια ΔΕΥΑ Η ΕΥΔΑΠ Α.Ε. ΝΠΔΔ, ιδρύθηκε με το νόμο 1068/80, με μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο. Η ΕΥΑΘ Α.Ε. με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο, ιδρύθηκε βάσει του νόμου 2651/1998. Οι ΔΕΥΑ της χώρας ιδρύθηκαν βάσει του νόμου 1069/80. Εξαίρεση αποτελεί η ΔΕΥΑ Μείζονος Βόλου πού ιδρύθηκε με τον Ν. 879/1979. Με το νόμο 1069/80, οι Δήμοι και οι Κοινότητες της χώρας έχουν τη δυνατότητα για την δημιουργία επιχειρήσεων ύδρευσης - αποχέτευσης. Με αυτό τον τρόπο, ένας Δήμος ή μία Κοινότητα ή περισσότεροι του ενός, μπορούν να συστήσουν επιχείρηση, ύδρευσης - Σχέδιο 8

10 αποχέτευσης. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι ΝΠΙΔ κοινωφελούς χαρακτήρα ειδικού σκοπού και διέπονται από τους κανόνες της Ιδιωτικής οικονομίας. Οι ΔΕΥΑ είναι αρμόδιες για την μελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκμετάλλευση, διοίκηση και λειτουργία των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης ακαθάρτων και όμβριων υδάτων, όπως και μονάδων επεξεργασίας λυμάτων και αποβλήτων της περιοχής αρμοδιότητάς τους. Α.3.4 Το νέο διοικητικό πλαίσιο Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ Μία βασική πρόκληση στη διαμόρφωση του νέου θεσμικού πλαισίου στα πλαίσια της εναρμόνισης με την Οδηγία 2000/60 υπήρξε η εκμετάλλευση υφιστάμενων διοικητικών δομών, καθώς και η εισαγωγή διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης, με ταυτόχρονη αποφυγή της αλληλοεπικάλυψης αρμοδιοτήτων. Μέχρι την ψήφιση του Νόμου 3199/2003, τα ζητήματα διαχείρισης και προστασίας των υδάτινων πόρων ρυθμίζονταν κατά κύριο λόγο από το Νόμο 1739/1987. Βασικό μειονέκτημα του προηγούμενου νομικού πλαισίου υπήρξε η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και τελικά η δυσκολία συντονισμού των φορέων διαχείρισης. Παραδείγματος χάρη, σε εθνικό επίπεδο υπήρχαν τουλάχιστον 7 αρμόδιοι φορείς, (το Υπουργείο Γεωργίας για αγροτική χρήση, το Υπουργείο ΕΣ.Δ.Δ.Α. για την ύδρευση, εκτός από τις περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, όπου αρμόδιο ήταν το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, το Υπουργείο Ανάπτυξης για τη βιομηχανική και την ενεργειακή χρήση και το συντονισμό δραστηριοτήτων αξιοποίησης, χρήσης, και προστασίας των υδάτινων πόρων, το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών για τη χρήση των υδάτων στις μεταφορές, το Υπουργείο Πολιτισμού για τις αθλητικές χρήσεις και ο Ε.Ο.Τ. για ιαματικές και χρήσεις αναψυχής), με τις αντίστοιχες νομαρχιακές και περιφερειακές υπηρεσίες. Η εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία Πλαίσιο εν μέρει πραγματοποιήθηκε με το Νόμο 3199/2003, καθώς και με το Προεδρικό Διάταγμα το οποίο πρόκειται να ακολουθήσει. Γενικά, ένα από τα χαρακτηριστικά του νομικού πλαισίου είναι ότι πλέον καθορίζονται σαφώς οι αρμοδιότητες των επιμέρους φορέων, συγκροτούνται καινούργια όργανα, τόσο σε επίπεδο Περιφέρειας, όσο και σε Εθνικό επίπεδο, και γίνεται προσπάθεια αποφυγής των αλληλοεπικαλύψεων. Σε ότι αφορά τα οικονομικά στοιχεία της Οδηγίας, σύμφωνα με το Νόμο 3199/2003, ο φορέας που αναλαμβάνει την υλοποίηση των βημάτων της οικονομικής ανάλυσης για κάθε λεκάνη απορροής ποταμού (εκτίμηση βαθμού ανάκτησης κόστους, προσδιορισμός κόστους και οικονομικής αποδοτικότητας μέτρων κλπ.) είναι οι Διευθύνσεις Υδάτων Περιφέρειας. Στο Άρθρο 12 ορίζεται ότι οι γενικές διαδικασίες, η μέθοδος και τα επίπεδα ανάκτησης του κόστους υπηρεσιών ύδατος από τις διάφορες χρήσεις, δηλαδή οι βασικές αρχές της τιμολογιακής πολιτικής, αποφασίζονται από την Εθνική Επιτροπή Υδάτων, με εισήγηση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων. Ως παράγοντες που διαμορφώνουν το πλαίσιο αυτό καθορίζονται τα χαρακτηριστικά των λεκανών απορροής (πιέσεις επιπτώσεις χρήσεων νερού), τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης, τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά αποτελέσματα της ανάκτησης, καθώς και τα ιδιαίτερα κλιματικά και γεωλογικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής. Σχέδιο 9

11 Σε ότι αφορά τις διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης, ο Νόμος 3199/2003 ορίζει ότι αυτές θα πραγματοποιούνται τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο περιφέρειας. Συγκεκριμένα: Σε εθνικό επίπεδο συγκροτείται Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων, όπου αντιπροσωπεύονται όλοι οι φορείς που έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τη διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας (π.χ. κόμματα, Ε.Ν.Α.Ε., Δ.Ε.Η, Ε.Δ.Ε.Υ.Α, ΙΝ.ΚΑ., ΕΘ.Ι.Α.Γ.Ε, Ε.Κ.Θ.Ε), καθώς και μη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις. Στόχος είναι η συζήτηση/αξιολόγηση της ετήσιας έκθεσης που υποβάλλεται από την Εθνική Επιτροπή Υδάτων στη Βουλή σε σχέση με την κατάσταση του υδάτινου περιβάλλοντος της χώρας. Σε επίπεδο Περιφέρειας συγκροτείται το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων, όπου εκπροσωπούνται οι Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις, οι Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων, οι Ενώσεις Γεωργικών Συνεταιρισμών, οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης-Αποχέτευσης οι φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, οι Γενικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων κλπ. Το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων γνωμοδοτεί πριν από την έγκριση του Σχεδίου Διαχείρισης ενώ εκφράζει τη γνώμη του στον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας για κάθε θέμα διαχείρισης που υποβάλλεται. Η Οδηγία 2000/60 δημιουργεί ένα νέο και δυναμικό μοντέλο διαχείρισης των υδατικών πόρων με στόχο τη διατήρηση και βελτίωση της κατάστασης των υδατικών συστημάτων δημιουργώντας το πλαίσιο για την ολοκληρωμένη διαχείριση τους στο επίπεδο των λεκανών απορροής. Στο πλαίσιο αυτό, η διαμόρφωση τιμολογιακών πολιτικών αποτελεί μία δεύτερη σημαντική πρόκληση, ως προς την αποδοτικότητα και την κοινωνική και πολιτική αποδοχή. Το γεγονός αυτό καθιστά απαραίτητη τόσο τη διαφάνεια στην εκτίμηση του συνολικού κόστους όσο και τη λειτουργία του μηχανισμού ανάκτησής τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω περισσότερο διευρυμένων διαδικασιών δημόσιας διαβούλευσης, τόσο για τον καθορισμό των πολιτικών αυτών όσο και για τον έλεγχο της εφαρμογής τους. Σχέδιο 10

12 Κεφάλαιο Β Μοντέλα Τιμολόγησης Υπηρεσιών Ύδρευσης & Αποχέτευσης Β.1 Υφιστάμενα Μοντέλα Τιμολόγησης Ο τρόπος τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδρευσης είναι περίπου κοινός για το σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται τα ίδια διαρθρωτικά προβλήματα. Ειδικότερα η τιμολόγηση βασίζεται κατά κύριο λόγο στην ανάκτηση του οικονομικού και μόνο κόστους με το μοντέλο τιμολόγησης να περιλαμβάνει σταθερό κόστος, μεταβλητό κόστος, σε ορισμένες περιπτώσεις το κόστος επενδύσεων και σε πολύ λίγες περιπτώσεις την ανάκτηση του κόστους ή εν μέρει του περιβαλλοντικού κόστους. Το σταθερό (πάγιο) κόστος αποτελεί κοινή πρακτική για τον υπολογισμό της τιμολόγησης και συναντάται στο σύνολο των Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ιαπωνία, αλλά και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Το ποσοστό του παγίου έναντι της συνολικής τιμής ποικίλει (από 9% ως και άνω του 40%) και κύριος στόχος της επιβολής του είναι να καλύπτει οριακά τις απαιτούμενες δαπάνες άντλησης και διάθεσης του νερού. Σταθερό (πάγιο) κόστος επιβάλλεται τόσο στην ύδρευση όσο και στην αποχέτευση. Η κάλυψη του υπόλοιπου ποσοστού καλύπτεται από το μεταβλητό κόστος, αλλά και από το κόστος επένδυσης. Το μεταβλητό κόστος επιβάλλεται στην τιμολόγηση του νερού και ο συνήθης τρόπος υπολογισμού του αποτελεί η κατανάλωση νερού, συνυπολογίζοντας την αποχέτευση με έναν ποσοστιαίο συντελεστή επί του νερού ή με τιμολόγηση ανεξάρτητη της κατανάλωσης ύδατος. Στις περισσότερες περιπτώσεις η τιμολόγηση της αποχέτευσης είναι μεγαλύτερη αυτής της ύδρευσης, λόγω του αυξημένου κόστους λειτουργίας και συντήρησης των δικτύων. Β.2 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ελλάδα Στην Ελλάδα στο σύνολο των επιχειρήσεων ύδρευσης (ΕΥΑΘ, ΔΕΥΑ, ΕΥΔΑΠ) ο τρόπος τιμολόγησης βασίζεται στον υπολογισμό σταθερού κόστους, μεταβλητού κόστους και κόστους επενδύσεων. Στις περιπτώσεις που δεν υφίστανται επιχειρήσεις ύδρευσης η τιμολόγηση που εφαρμόζουν οι μικροί Δήμοι ή οι Σύνδεσμοι βασίζεται στον υπολογισμό σταθερού κόστους και μεταβλητού κόστους, χωρίς να περιλαμβάνεται το κόστος επενδύσεων. Ειδικότερα το μοντέλο τιμολόγησης στην Ελλάδα έχει ως ακολούθως: Το σταθερό (πάγιο) κόστος ανέρχεται στο 10% με 15% της συνολικής τιμής του νερού, όπως αυτό επιβάλλεται σήμερα και το εφαρμόζει το σύνολο των φορέων ή των επιχειρήσεων της Χώρας μας, είτε με άμεσο τρόπο (εκφρασμένο σε αξία) είτε με έμμεσο τρόπο (εκφρασμένο σε m 3 ως ελάχιστη κατανάλωση). Ως προς το μεταβλητό κόστος στην Ελλάδα αυτό περιλαμβάνει: 1. Τιμή νερού βάσει της κατανάλωσης 2. Τιμή αποχέτευσης κατά κύριο λόγο βάσει ποσοστιαίου συντελεστή επί της τιμής της ύδρευσης που ανέρχεται σε 50% ως 70% Σχέδιο 11

13 3. Τιμή ειδικού τέλους για επενδύσεις που υπολογίζεται με ποσοστιαίο συντελεστή (άρθρο 11 του Ν.1069/80) επί της τιμής ύδρευσης και ανέρχεται στο 80% αυτής Αποτέλεσμα αυτού είναι να πετυχαίνουμε εν μέρει ανάκτηση του οικονομικού κόστους και πολλές φορές ούτε και αυτού, λόγω των στρεβλώσεων που παρατηρούνται στο σύστημα λήψης αποφάσεων για την τιμολόγηση του νερού. Ουσιαστικά το ισχύον μοντέλο τιμολόγησης σήμερα στην Ελλάδα για τις περιπτώσεις εκείνες που δεν υφίστανται επιχειρήσεις παρά μόνο φορείς (μικροί Δήμοι ή Σύνδεσμοι) ακολουθεί την παρακάτω γραμμική σχέση: P C C T (1.1) C TC x Η εν λόγω γραμμική σχέση είναι η βασική συνάρτηση υπολογισμού του κόστους συντήρησης και λειτουργίας. όπου: P C C C ΤC = Συνολική τιμή Οικονομικού Κόστους = Σταθερό (Πάγιο) Κόστος = Μεταβλητό Κόστος Αντίθετα όπου υπάρχουν επιχειρήσεις ύδρευσης (ΔΕΥΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ) στο μοντέλο τιμολόγησης περιλαμβάνεται και ο υπολογισμός του κόστους επενδύσεων, με αποτέλεσμα η βασική συνάρτηση υπολογισμού να διαμορφώνεται ως ακολούθως: P C C C T (1.2) C TC I x όπου: P C C C ΤC C I = Συνολική τιμή Οικονομικού Κόστους = Σταθερό (Πάγιο) Κόστος = Κόστος (Μεταβλητό συν σταθερό μείον πάγιο) = Κόστος Επένδυσης Το υφιστάμενο σήμερα μοντέλο τιμολόγησης στην Ελλάδα δεν καλύπτει τις απαιτήσεις της Κοινοτικής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και ως εκ τούτου θεωρείται δεδομένη η διαφοροποίησή του στο άμεσο μέλλον. Το εν λόγω μοντέλο τιμολόγησης μπορεί να αποτελέσει βάση για την αναθεώρηση του στο μέλλον, αφού η γενική δομή του σταθερού κόστους, του μεταβλητού κόστους και του κόστους επενδύσεων θα εξακολουθεί να ισχύει και στο μέλλον με την προσθήκη του κόστους φυσικών πόρων και του περιβαλλοντικού κόστους. Έχοντας υπόψη τις τιμολογιακές πολιτικές που εφαρμόζουν οι Επιχειρήσεις Ύδρευσης Αποχέτευσης της Χώρας μας τα τελευταία χρόνια ( ) διαπιστώνουμε ότι η μέση τιμή του m 3 αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια, η δε μέση αύξηση στα έτη διαμορφώνεται σε 4,09%. Αναλυτικά η μέση τιμή Σχέδιο 12

14 νερού ανά κυβικό μέτρο στο χρονικό διάστημα παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1 Τιμολογιακή πολιτική Επιχειρήσεων Ύδρευσης (Μέση τιμή ανά κυβικό μέτρο νερού συμπεριλαμβανομένου και του ΦΠΑ στα έτη ) Μέση τιμή ανά κυβικό μέτρο νερού (συνολικό ποσό που καταβάλλει ο καταναλωτής συμπεριλαμβανομένου και του ΦΠΑ) τα έτη α/α Αιτιολογία Μέση Τιμή Μέση Αύξηση 1 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,99 0,00% 2 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,06 7,07% 3 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,02-3,77% 4 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,03 0,98% 5 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,04 0,97% 6 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,19 14,42% 7 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,28 7,56% 8 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,27-0,78% 9 Μέση τιμή ανά m 3 το έτος ,35 6,30% Πηγή: ΕΔΕΥΑ, Σαφαρίκας Νικόλαος (Μέση τιμή ανά κυβικό μέτρο νερού συμπεριλαμβανομένου και του ΦΠΑ στα έτη ) Αναλύοντας τα στοιχεία του Πίνακα 1 διαπιστώνεται ότι οι μέσες τιμές ως και το έτος 2003 αυξάνονταν οριακά με εξαίρεση το έτος 2001, όπου παρουσιάσθηκε μείωση της τιμής κατά 3,77%, όπου πιθανόν λόγω των δημοτικών εκλογών του 2002 υπήρξε μείωση της τιμής. Αντίθετα στα έτη 2004 & 2005 η μέση αύξηση της τιμής του κυβικού είναι μεγάλη (14,42% το έτος 2004 και 7,56% το έτος 2005), πολύ μεγαλύτερη από τον πληθωρισμό της Χώρας στα αντίστοιχα έτη. Τέλος στα έτη 2006 και 2007 διαπιστώνεται ότι, για μεν το 2006 παρουσιάζεται οριακή μείωση της τάξης του 0,78%, πιθανόν λόγω και της προεκλογικής περιόδου (όπως ακριβώς παρατηρήθηκε και το 2001), ενώ στο έτος 2007 παρατηρείται αύξηση της τάξης του 6,30%. Η αύξηση αυτή κατά κύριο λόγο οφείλεται στις ιδιαίτερα χαμηλές τιμές ανά κυβικό μέτρο νερού που εφάρμοζαν οι ΔΕΥΑ και που ως αποτέλεσμα είχε και έχει τις ζημιές Σχέδιο 13

15 χρήσης στα τελευταία έτη. Η πολιτική των τιμών που ακολουθούν οι ΔΕΥΑ έχει ως αποτέλεσμα τη μη ισοσκέλιση των εξόδων λειτουργίας με τα έσοδα ύδρευσης αποχέτευσης κατά παράβαση των άρθρων 25 & 26 του Ν. 1069/80. Β.3 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Στην Ευρώπη εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο το μοντέλο τιμολόγησης που εφαρμόζει και η Χώρα μας. Στις χώρες της Ε.Ε. το σταθερό (πάγιο) κόστος ανέρχεται στο 15% με 30% της συνολικής τιμής του νερού, με τις Σκανδιναβικές χώρες να κατέχουν το υψηλότερο ποσοστό που σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνά το 40%. Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται τριών ειδών μοντέλα που το ένα αποτελεί συνέχεια του άλλου. Στις νέες χώρες που πρόσφατα εντάχθηκαν στην Ε.Ε. ο τρόπος τιμολόγησης βασίζεται στον υπολογισμό σταθερού και μεταβλητού κόστους (Λιθουανία, Πολωνία, Εσθονία, Λετονία). Ειδικότερα πέρα από το σταθερό κόστος επιβάλλεται και μεταβλητό κόστος που περιλαμβάνει: 1. τιμή νερού βάσει της κατανάλωσης. 2. τιμή αποχέτευσης κατά κύριο λόγο βάσει ποσοστιαίου συντελεστή επί της τιμής της ύδρευσης που ανέρχεται σε 100% ως και άνω του 300%. Ουσιαστικά στις χώρες αυτές το μοντέλο τιμολόγησης που ισχύει ακολουθεί την παρακάτω γραμμική σχέση: P C C T (1.3) C TC x Η εν λόγω γραμμική σχέση είναι η βασική συνάρτηση υπολογισμού του κόστους συντήρησης και λειτουργίας. όπου: P C C C ΤC = Συνολική τιμή Οικονομικού Κόστους = Σταθερό (Πάγιο) Κόστος = Μεταβλητό Κόστος Στις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. (οι παλαιές 15 χώρες) ο τρόπος τιμολόγησης βασίζεται στον υπολογισμό σταθερού κόστους, του μεταβλητού κόστους και κόστους επενδύσεων με την προσθήκη σε ορισμένες χώρες της μερικής ανάκτησης του κόστους φυσικών πόρων και του περιβαλλοντικού κόστους. Ειδικότερα πέρα από το σταθερό κόστος επιβάλλεται και μεταβλητό κόστος που περιλαμβάνει: 1. Τιμή νερού βάσει της κατανάλωσης 2. Τιμή αποχέτευσης κατά κύριο λόγο βάσει ποσοστιαίου συντελεστή επί της τιμής της ύδρευσης που ανέρχεται σε 100% ως και άνω του 300% 3. Τιμή τέλους για επενδύσεις που περιλαμβάνει και μερική ανάκτηση κόστους φυσικών πόρων και του περιβαλλοντικού κόστους Σχέδιο 14

16 Στην κατηγορία των χωρών με μοντέλο τιμολόγησης το σταθερό κόστος, το μεταβλητό το κόστος επενδύσεων και εν μέρει την ανάκτηση κόστους φυσικών πόρων ανήκουν η Γερμανία η Γαλλία η Ισπανία και λιγότερο η Φινλανδία, ενώ με μοντέλο τιμολόγησης που περιλαμβάνει το σταθερό κόστος, το μεταβλητό, το κόστος επενδύσεων και εν μέρει την ανάκτηση κόστους φυσικών πόρων και του περιβαλλοντικού κόστους ανήκουν η Σουηδία και η Δανία. Ουσιαστικά στις χώρες αυτές το μοντέλο τιμολόγησης που ισχύει ακολουθεί την παρακάτω γραμμική σχέση: P C C C C C T (1.4) C TC I TNR E x όπου: P C C C ΤC C I C TNR C E = Συνολική τιμή Οικονομικού Κόστους = Σταθερό (Πάγιο) Κόστος = Κόστος (Μεταβλητό συν σταθερό μείον πάγιο) = Κόστος Επένδυσης = Συνολικό κόστος φυσικών πόρων = Περιβαλλοντικό Κόστος Όπως γίνεται αντιληπτό σε καμιά περίπτωση δεν καλύπτονται οι απαιτήσεις της Κοινοτικής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ με αποτέλεσμα το σύστημα τιμολόγησης να μην είναι βιώσιμο και να απαιτείται η αναθεώρησή του σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Κοινοτικής Οδηγίας. Β.4 Το Μοντέλο Τιμολόγησης στην Ιαπωνία Στην Ιαπωνία εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο το μοντέλο τιμολόγησης που εφαρμόζει και η Ευρώπη με την προσθήκη της ανάκτησης του κόστους φυσικών πόρων και την προσθήκη εν μέρει του περιβαλλοντικού κόστους και είναι: P C C C C C T (1.5) C TC I TNR E x όπου: P C C C ΤC C I C TNR C E = Συνολική τιμή Οικονομικού Κόστους = Σταθερό (Πάγιο) Κόστος = Κόστος (Μεταβλητό συν σταθερό μείον πάγιο) = Κόστος Επένδυσης = Συνολικό κόστος φυσικών πόρων = Περιβαλλοντικό Κόστος Ειδικότερα πέρα από το σταθερό κόστος επιβάλλεται και μεταβλητό κόστος που περιλαμβάνει: 1. τιμή νερού βάσει της κατανάλωσης. 2. τιμή αποχέτευσης κατά κύριο λόγο βάσει ποσοστιαίου συντελεστή επί της τιμής της ύδρευσης που ανέρχεται σε 100% ως και άνω του 300%. Σχέδιο 15

17 3. τιμή τέλους για επενδύσεις που περιλαμβάνει ανάκτηση κόστους μέσω κρατικών επιχορηγήσεων. 4. τιμή τέλους για περιβαλλοντικό κόστος μέσω κρατικών επιχορηγήσεων Το μοντέλο τιμολόγησης στην Ιαπωνία έχει ως αποτέλεσμα να καλύπτονται οι δαπάνες ανάκτησης του κόστους και μεγάλο μέρος του περιβαλλοντικού κόστους κυρίως λόγω των μεγάλων επιχορηγήσεων που παρέχονται από το Ιαπωνικό κράτος, αλλά και λόγω της επιβολής ειδικών φόρων για το περιβάλλον. Σε κάθε περίπτωση το υφιστάμενο σήμερα μοντέλο τιμολόγησης θα αποτελέσει βάση για την αναθεώρησή του και η εφαρμογή νέου μοντέλου θα πρέπει να περιλάβει τόσο την πλήρη ανάκτηση του κόστους φυσικών πόρων όσο και το περιβαλλοντικό κόστος, αφού ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες των χωρών και των περιφερειών τους αλλά και οι απαιτήσεις της Κοινοτικής Οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τις χώρες της Ε.Ε. Στο Διάγραμμα 1 που ακολουθεί παρουσιάζονται τα μοντέλα τιμολόγησης που εφαρμόζονται σήμερα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη αλλά και στην Ιαπωνία. Διάγραμμα 2 Μοντέλα τιμολόγησης Υπηρεσιών Νερού Σχέδιο 16

18 Πϊνακας Πρακτικές τιμολόγησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τον κόσμο α/α Χώρα Αποθέματα νερού m 3 /y / κάτοικο Τιμολόγηση βάσει Παγίου Κατανάλωσης Τιμή Ύδρευσης /m 3 Τιμή Δαπάνες για Αποχέτευσης ανάκτηση κόστους /m 3 φυσικών πόρων Περιβαλλοντικές Δαπάνες 1 Σουηδία % 68% 1,15 1,70 0,22-0,46 /m 3 Εν μέρει 2 Φιλανδία % 80% 0,80-1,30 1,20 1,60 όχι όχι 3 Γερμανία % 91% 0,80-2,50 1,20 3,20 Εν μέρει όχι 4 Δανία % 59% 0,61 2,26 0,65 /m 3 για νερό και 0,068 /m 3 για Εν μέρει αποχέτευση 5 Λιθουανία % 70% 0,23-0,76 0,23 1,20 όχι όχι 6 Πολωνία ΝΑΙ ΝΑΙ 0,27-0,92 0,27 0,97 όχι όχι 7 Γαλλία ΝΑΙ ΝΑΙ 1,01-1,11 0,71 0,83 0,57-0,71 /m 3 όχι 8 Ισπανία ΝΑΙ ΝΑΙ 0,68-2,01 0,68 2,01 Εν μέρει όχι 9 Εσθονία ΝΑΙ ΝΑΙ 0,25-0,52 0,20 0,96 όχι όχι 10 Λετονία ΝΑΙ ΝΑΙ 0,10-0,96 1,13 2,16 όχι όχι 11 Ιαπωνία ΝΑΙ ΝΑΙ Λατ. Αμερική (13 μεγάλες πόλεις) Πηγή: Σαφαρίκας Νικόλαος, Διδακτορική διατριβή ΝΑΙ ΝΑΙ 0,47 $-0,51 $ - Ναι σε ποσοστό 50% ως 67% από επιχορήγηση εν μέρει για τις βιομηχανίες Ναι μέσω εθνικής νομοθεσίας όχι Σχέδιο 17

19 Κεφάλαιο Γ Τιμολόγηση των Υπηρεσιών Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην ΔΕΥΑ Βοΐου Πρόταση Τιμολογιακής Πολιτικής Γ.1 Παρούσα Κατάσταση Γ.1.1 Εισαγωγή Η ΔΕΥΑ Βοΐου δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του νέου Καλλικρατικού Δήμου Βοΐου και η εφαρμοζόμενη τιμολογιακή πολιτική αντανακλά πλήρως τις διαφορετικές συνθήκες τιμολόγησης που επικρατούσαν στις δημοτικές ενότητες πριν την διοικητική ενοποίηση. Αποτέλεσμα της συνέχισης αυτών των διαφοροποιήσεων είναι πολύ μεγάλες ανισότητες στα καταβαλλόμενα τέλη, μεταξύ των δημοτών, για τις ίδιες υπηρεσίες. Οι διαφοροποιήσεις στο τιμολόγιο αφορούν όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες και χρεώσεις (κόστος πόσιμου νερού, αποχέτευσης, πάγια τέλη ύδρευσης και αποχέτευσης, ελάχιστη κατανάλωση, κύκλος ετήσιων τιμολογήσεων). Σημαντικές διαφορές στην τιμολόγηση υφίστανται ακόμη και μεταξύ τοπικών ενοτήτων που ανήκουν στην ίδια δημοτική ενότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις εφαρμόζεται τιμολόγιο που κλιμακώνεται (αυξάνεται) με την κατανάλωση, αλλά δεν ισχύουν ενιαίες κλίμακες καταναλώσεων νερού. Ανάλογες διαφοροποιήσεις παρουσιάζονται και στο ειδικό τιμολόγιο που παρέχεται σε ειδικές κοινωνικές ομάδες (πολύτεκνοι, νεφροπαθείς, ΑΜΕΑ κλπ). Γ.1.2 Παρούσα Τιμολογιακή Πολιτική Στα επόμενα καταγράφεται η τρέχουσα τιμολογιακή πολιτική στις δημοτικές και τοπικές ενότητες του Δήμου Βοΐου και γίνεται μια προσπάθεια ομοδαποίησης και συστηματικής προσέγγισης. (α) Δημοτική Ενότητα Άσκιου Κλίμακες Α εξάμηνο Β εξάμηνο Γαλατινή m 3 0,56 0,99 > 101 m 3 1,05 1,70 Εράτυρα m 3 0,25 0, m 3 0,35 0,60 > 301 m 3 0,85 Πάγιο Τέλος 4,50 4,50 Τέλος σύνδεσης ύδρευσης 60 Τέλη επανασύνδεσης ύδρευσης 60 Τιμολόγηση Ετησίως (μια φορά τον χρόνο) Στην Τοπική Κοινότητα Ναμάτων κάθε καταναλωτής χρεώνεται κατ αποκοπή 50,00 ετησίως. Σχέδιο 18

20 (β) Δημοτική Ενότητα Νεάπολης Κλίμακες Α κατηγορία Κλίμακες Β κατηγορία Γ κατηγορία m 3 0, m 3 0,55 0,40 > 101 m 3 0, m 3 0,67 0,46 > 201 m 3 0,75 0,54 Πάγιο τέλος 12,36 27,19 25,75 ύδρευσης Πάγιο τέλος 15,45 15,45 15,45 αποχέτευσης Τέλος σύνδεσης ύδρευσης 146,74 Τέλος σύνδεσης ύδρευσης (κτηνοτροφικές 73,37 μονάδες) Τέλος σύνδεσης αποχέτευσης 146,74 ε Τέλος επασύνδεσης 146,74 ύδρευσης Τιμολόγηση Εξαμηνιαία (δύο φορές τον χρόνο) Α κατηγορία: τοπικές κοινότητες Ασπρούλα, Κλήματος, Μεσόλογγου, Παναρέτη, Πλατανιά και Τραπεζίτσα Β κατηγορία: τοπικές κοινότητες: Περιστέρα, Στέρνα και Νεάπολη Γ κατηγορία: τοπικές κοινότητες: Αηδονοχώρι, Αλιάκμονας, Αξιόκαστρο, Βελανιδιά, Δρυόβουνο, Καλλιστράιο, Κρυονέρι, Λευκοθέα, Μελιδόνι, Μολόχα, Πεπονιά, Πολύλακκος, Πυλώριο, Σήμαντρο, Σκαλοχώρι, Χειμερινό, Χορηγός (γ) Δημοτική Ενότητα Πενταλόφου Στην δημοτική ενότητα Πενταλόφου επιβάλλεται Πάγιο Τέλος Ύδρευσης 13, δεν υπάρχει τέλος αποχέτευσης και η τιμολόγηση γίνεται ετησίως (μια φορά τον χρόνο). Το κόστος του πόσιμου νερού είναι 0,30 / m 3, ανεξαρτήτως της κατανάλωσης. (δ) Δημοτική Ενότητα Σιάτιστας Κλίμακες Σιάτιστα κανονικό (Χώρα Γεράνια) Μπάρα (εκτός σχεδίου) Μπάρα (γεωργοκτηνοτροφικές) 1 20 m 3 0,52 0,65 0, m 3 0,62 0,78 0, m 3 0,72 0,90 0,50 > 61 m 3 0,82 1,03 0,59 Τέλος ύδρευσης 6,00 7,50 7,50 Τέλος 6,00 7,50 7,50 αποχέτευσης Τέλος σύνδεσης ύδρευσης Τέλη επανασύνδεσης ύδρευσης Μέχρι 100 m 2 75 Πάνω από 100 m /m 2 45 Άδεια εκσκαφής 75 /m 2 Τιμολόγηση Ανά τετράμηνο (τρεις φορές τον χρόνο) Σχέδιο 19