***I ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2013/0409(COD)

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων /0409(COD) ***I ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την προσωρινή νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους που στερούνται της ελευθερίας τους και τη νομική συνδρομή σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης (COM(2013)0824 C7-0429/ /0409(COD)) Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων Εισηγητής: Dennis de Jong PR\ doc PE v01-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

2 PR_COD_1amCom Υπόμνημα για τα χρησιμοποιούμενα σύμβολα * Διαδικασία διαβούλευσης *** Διαδικασία έγκρισης ***I Συνήθης νομοθετική διαδικασία (πρώτη ανάγνωση) ***II Συνήθης νομοθετική διαδικασία (δεύτερη ανάγνωση) ***III Συνήθης νομοθετική διαδικασία (τρίτη ανάγνωση) (Η ενδεικνυόμενη διαδικασία στηρίζεται στη νομική βάση που προτείνεται στο σχέδιο πράξης.) Τροπολογίες σε σχέδιο πράξης Τροπολογίες του Κοινοβουλίου σε δύο στήλες Η διαγραφή κειμένου σημαίνεται με πλάγιους έντονους χαρακτήρες στην αριστερή στήλη. Η αντικατάσταση κειμένου σημαίνεται με πλάγιους έντονους χαρακτήρες και στις δύο στήλες. Το νέο κείμενο σημαίνεται με πλάγιους έντονους χαρακτήρες στη δεξιά στήλη. Η πρώτη και η δεύτερη γραμμή της επικεφαλίδας κάθε τροπολογίας προσδιορίζουν το σχετικό τμήμα του εξεταζόμενου σχεδίου πράξης. Εάν μία τροπολογία αναφέρεται σε ήδη υφιστάμενη πράξη την οποία το σχέδιο πράξης αποσκοπεί να τροποποιήσει, η επικεφαλίδα περιέχει επιπλέον και μία τρίτη και μία τέταρτη γραμμή που προσδιορίζουν αντίστοιχα την υφιστάμενη πράξη και τη διάταξή της στην οποία αναφέρεται η τροπολογία. Τροπολογίες του Κοινοβουλίου με μορφή ενοποιημένου κειμένου Τα νέα τμήματα του κειμένου σημαίνονται με πλάγιους έντονους χαρακτήρες. Τα τμήματα του κειμένου που διαγράφονται σημαίνονται με το σύμβολο ή με διαγραφή. Η αντικατάσταση κειμένου σημαίνεται με πλάγιους έντονους χαρακτήρες που υποδηλώνουν το νέο κείμενο και με διαγραφή του κειμένου που αντικαθίσταται. Κατ εξαίρεση, δεν σημαίνονται οι τροποποιήσεις αυστηρά τεχνικής φύσης που επιφέρουν οι υπηρεσίες κατά την επεξεργασία του τελικού κειμένου. PE v /30 PR\ doc

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ...5 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ...28 PR\ doc 3/30 PE v01-00

4 PE v /30 PR\ doc

5 ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την προσωρινή νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους που στερούνται της ελευθερίας τους και τη νομική συνδρομή σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης (COM(2013)0824 C7-0429/ /0409(COD)) (Συνήθης νομοθετική διαδικασία: πρώτη ανάγνωση) Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας υπόψη την πρόταση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο (COM(2013)0824), έχοντας υπόψη το άρθρο 294 παράγραφος 2 και το άρθρο 82 παράγραφος 2 στοιχείο β) της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τα οποία του υποβλήθηκε η πρόταση από την Επιτροπή (C7 0429/2013), έχοντας υπόψη το άρθρο 294 παράγραφος 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχοντας υπόψη το άρθρο 59 του Κανονισμού του, έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (A8-0000/2014), 1. εγκρίνει τη θέση σε πρώτη ανάγνωση όπως παρατίθεται κατωτέρω 2. ζητεί από την Επιτροπή να του υποβάλει εκ νέου την πρόταση, αν προτίθεται να της επιφέρει σημαντικές τροποποιήσεις ή να την αντικαταστήσει με νέο κείμενο 3. αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει τη θέση του Κοινοβουλίου στο Συμβούλιο, στην Επιτροπή και στα εθνικά κοινοβούλια. 1 Τίτλος Πρόταση ΟΔΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την προσωρινή νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους που στερούνται της Πρόταση ΟΔΗΓΙΑΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους και τη νομική συνδρομή PR\ doc 5/30 PE v01-00

6 ελευθερίας τους και τη νομική συνδρομή σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης Αιτιολόγηση Η Επιτροπή επιλέγει μια κατακερματισμένη προσέγγιση, διακρίνοντας μεταξύ της προσωρινής νομικής συνδρομής η οποία αποτελεί αντικείμενο της οδηγίας και της συνήθους νομικής συνδρομής για την οποία έχει εκπονήσει σύσταση. Αν και είναι αναγκαίο να τηρείται η αρχή της αναλογικότητας, η αρχή της ασφάλειας του δικαίου επιβάλλει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας να αντικατοπτρίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2013/48/ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Η αρχή της αναλογικότητας πρέπει να αποτυπώνεται στον τρόπο με τον οποίο διατυπώνονται οι διάφορες υποχρεώσεις των κρατών μελών. 2 Αιτιολογική σκέψη -1 (νέα) (-1) Το άρθρο 6 παράγραφος 3 στοιχείο γ) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ) και το άρθρο 14 παράγραφος 3 στοιχείο δ) του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα αναγνωρίζουν το δικαίωμα σε νομική συνδρομή όσων δεν διαθέτουν επαρκή μέσα για να καλύψουν οι ίδιοι τη πληρωμή δικηγόρου, εάν αυτό επιβάλλει το συμφέρον της δικαιοσύνης. 3 Αιτιολογική σκέψη -1 α (νέα) PE v /30 PR\ doc

7 (-1α) Το άρθρο 47 τρίτο εδάφιο του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ο Χάρτης) ορίζει ότι σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους, παρέχεται νομική συνδρομή, εφόσον αυτή είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη 4 Αιτιολογική σκέψη -1 β (νέα) (-1β) Οι αρχές και οι κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ σχετικά με την πρόσβαση σε νομική συνδρομή στο πλαίσιο των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης 1α προβλέπουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο σχετικά με το δικαίωμα σε νομική συνδρομή. 1α. Εγκρίθηκαν από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ μέσω της απόφασής της A/Res/67/187 της 20ης Δεκεμβρίου Αιτιολογική σκέψη 1 PR\ doc 7/30 PE v01-00

8 (1) Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο με την παροχή συνδρομής από τα κράτη μέλη στα πρόσωπα που στερούνται της ελευθερίας τους κατά τα αρχικά στάδια της ποινικής διαδικασίας, καθώς και στους εκζητουμένους σε διαδικασίες παράδοσης σύμφωνα με την απόφασηπλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ 1 του Συμβουλίου (διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης). 1. Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002, για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ L 190 της , σ. 1). (1) (1) Σκοπός της παρούσας οδηγίας είναι η εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο όπως προβλέπεται στην οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 1a καθιστώντας δυνατή την παροχή συνδρομής από δικηγόρο αμειβόμενο από τα κράτη μέλη στους υπόπτους ή στους κατηγορούμενους καθώς και στους εκζητουμένους σε διαδικασίες παράδοσης σύμφωνα με την απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ1 του Συμβουλίου (διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης). Το πεδίο εφαρμογής της παρούσας οδηγίας καθορίζεται, ειδικότερα, από τις σχετικές διατάξεις της οδηγίας 2013/48/ΕΕ. 1a. Οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας του και με το δικαίωμα επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας (ΕΕ L 294 της , σ. 1). 1. Απόφαση-πλαίσιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 13ης Ιουνίου 2002, για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών (ΕΕ L 190 της , σ. 1). PE v /30 PR\ doc

9 6 Αιτιολογική σκέψη 3 (3) Το πρόγραμμα της Στοκχόλμης 2 έδωσε μεγάλη έμφαση στην ενίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων κατά τις ποινικές διαδικασίες. Στο σημείο 2.4, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις με στόχο τη χάραξη σταδιακής προσέγγισης 3 για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των υπόπτων και των κατηγορουμένων. 2. ΕΕ C 115 της , σ ΕΕ C 291 της , σ. 1 (3) Το πρόγραμμα της Στοκχόλμης 2 έδωσε μεγάλη έμφαση στην ενίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων κατά τις ποινικές διαδικασίες. Στο σημείο 2.4, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για μία σταδιακή προσέγγιση 3 όσον αφορά την ενίσχυση των δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων ιδίως όσον αφορά τη λήψη νομικών συμβουλών και νομικής συνδρομής (μέτρο Γ). 2. ΕΕ C 115 της , σ ΕΕ C 291 της , σ. 1 7 Αιτιολογική σκέψη 4 (4) Σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα κατά τις ποινικές διαδικασίες έχουν εκδοθεί έως τώρα τρία μέτρα, δηλαδή η οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 4, η οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 5 και η οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 6. (4) Σχετικά με τα δικονομικά δικαιώματα κατά τις ποινικές διαδικασίες έχουν εκδοθεί έως τώρα τρία μέτρα, δηλαδή η οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 4, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση, η οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου 5 σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης και η οδηγία 2013/48/ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. PR\ doc 9/30 PE v01-00

10 4. Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία (ΕΕ L 280 της , σ. 1). 5. Οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2012, σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών (ΕΕ L 142 της , σ. 1). 6. Οδηγία 2013/48/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Οκτωβρίου 2013, σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, καθώς και σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης τρίτου προσώπου σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας του και με το δικαίωμα επικοινωνίας με τρίτα πρόσωπα και με προξενικές αρχές κατά τη διάρκεια της στέρησης της ελευθερίας (ΕΕ L 294 της , σ. 1). 4. Οδηγία 2010/64/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, σχετικά με το δικαίωμα σε διερμηνεία και μετάφραση κατά την ποινική διαδικασία (ΕΕ L 280 της , σ. 1). 5. Οδηγία 2012/13/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2012, σχετικά με το δικαίωμα ενημέρωσης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών (ΕΕ L 142 της , σ. 1). 8 Αιτιολογική σκέψη 6 (6) Η έκταση και το περιεχόμενο του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο καθορίζονται στην οδηγία 2013/48/ΕΕ. Οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι σε ποινική διαδικασία θα πρέπει να έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο από τη στιγμή που λαμβάνουν γνώση από τις αρμόδιες διαγράφεται PE v /30 PR\ doc

11 αρχές, μέσω επίσημης ειδοποίησης ή με άλλο τρόπο, ότι θεωρούνται ύποπτοι ή κατηγορούνται για την τέλεση αξιόποινης πράξης, ασχέτως αν έχουν στερηθεί την ελευθερία τους. Το εν λόγω δικαίωμα εφαρμόζεται έως την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ήτοι έως ότου κριθεί οριστικά αν ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος τέλεσε την αξιόποινη πράξη, συμπεριλαμβανομένης, κατά περίπτωση, της επιμέτρησης της ποινής και της εκδίκασης τυχόν προσφυγής. Αιτιολόγηση Η αιτιολογική σκέψη 1 (τροπολογία 5) αναφέρεται ήδη στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας στο δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Δεδομένου ότι τα πεδία εφαρμογής των δύο οδηγιών καθίστανται ταυτόσημα, δεν απαιτείται περαιτέρω λεπτομερής προσδιορισμός. 9 Αιτιολογική σκέψη 7 (7) Ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της δίκαιης δίκης, όπως αναφέρει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου («ΕΔΔΑ»), αποτελεί το δικαίωμα παντός κατηγορουμένου να χαίρει αποτελεσματικής υπερασπίσεως από δικηγόρο, εν ανάγκη από δικηγόρο διοριζόμενο αυτεπαγγέλτως. Η δίκαιη ποινική διαδικασία προϋποθέτει να έχει ο ύποπτος τη δυνατότητα νομικής συνδρομής από τη στιγμή της στέρησης της ελευθερίας. διαγράφεται PR\ doc 11/30 PE v01-00

12 Αιτιολόγηση Η νέα αιτιολογική σκέψη -1α αναφέρεται ήδη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Η (μάλλον γενική) αναφορά στη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν προσφέρει στην πραγματικότητα κάποιο πρόσθετο όφελος. 10 Αιτιολογική σκέψη 8 (8) Η οδηγία 2013/48/ΕΕ προβλέπει ότι στις περιπτώσεις στέρησης της ελευθερίας υπόπτων ή κατηγορουμένων, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβαίνουν στους αναγκαίους διακανονισμούς ώστε να διασφαλίζουν ότι τα πρόσωπα αυτά είναι σε θέση να ασκήσουν πράγματι το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, εκτός εάν έχουν παραιτηθεί από το δικαίωμα αυτό. διαγράφεται Αιτιολόγηση Η αιτιολογική σκέψη 1 (τροπολογία 5) αναφέρεται ήδη στο άρθρο 3 της οδηγίας 2013/48/ΕΕ. Δεν υπάρχει λόγος να μνημονεύεται ένα μόνο συγκεκριμένο εδάφιο του άρθρου αυτού, επειδή δεν φαίνεται λυσιτελές να περιληφθεί ολόκληρο το κείμενο του εν λόγω άρθρου. 11 Αιτιολογική σκέψη 9 (9) Προκειμένου οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι που στερούνται της ελευθερίας να είναι σε θέση να ασκήσουν πράγματι το δικαίωμα της πρόσβασης σε (9) Προκειμένου οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι να είναι σε θέση να ασκήσουν πράγματι το δικαίωμα της πρόσβασης σε δικηγόρο όπως ορίζεται PE v /30 PR\ doc

13 δικηγόρο από τα αρχικά στάδια της διαδικασίας, δεν θα πρέπει να αναμένουν την πρόσβαση σε δικηγόρο ενόσω εξετάζεται η αίτηση παροχής νομικής συνδρομής και αξιολογούνται τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την παροχή νομικής συνδρομής. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επομένως να εξασφαλίζουν την παροχή αποτελεσματικής προσωρινής νομικής συνδρομής χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση μετά τη στέρηση της ελευθερίας και πριν από οποιαδήποτε εξέτασή τους, και η εν λόγω συνδρομή θα πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον έως ότου η αρμόδια αρχή εκδώσει την απόφαση σχετικά με τη νομική συνδρομή και, σε περίπτωση πλήρους ή μερικής απόρριψης, έως ότου η απόφαση αυτή καταστεί τελεσίδικη, ή, σε περίπτωση που η αίτηση παροχής νομικής συνδρομής εγκριθεί, έως τον διορισμό του δικηγόρου από τη αρμόδια αρχή. στην οδηγία 2013/48/ΕΕ από τα αρχικά στάδια της διαδικασίας, δεν θα πρέπει να αναμένουν την πρόσβαση σε δικηγόρο ενόσω εξετάζεται η αίτηση παροχής συνήθους νομικής συνδρομής και αξιολογούνται τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την παροχή συνήθους νομικής συνδρομής. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επομένως να εξασφαλίζουν την παροχή αποτελεσματικής προσωρινής νομικής συνδρομής χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση σύμφωνα με την προαναφερόμενη οδηγία, και η εν λόγω συνδρομή θα πρέπει να παρέχεται τουλάχιστον έως ότου η αρμόδια αρχή εκδώσει απόφαση σχετικά με τη συνήθη νομική συνδρομή και, σε περίπτωση πλήρους ή μερικής απόρριψης, έως ότου η απόφαση αυτή καταστεί τελεσίδικη, ή, σε περίπτωση που η αίτηση παροχής συνήθους νομικής συνδρομής εγκριθεί, έως τον διορισμό του δικηγόρου από τη αρμόδια αρχή. Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, απόφαση σχετικά με τη συνήθη νομική συνδρομή θεωρείται τελεσίδικη όταν έχει εξαντληθεί κάθε δικαίωμα έφεσης ή επανεξέτασης σε σχέση με την εν λόγω απόφαση. 12 Αιτιολογική σκέψη 11 (11) Οι εκζητούμενοι σε διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης που στερούνται της ελευθερίας τους θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής από τη στιγμή της στέρησης της ελευθερίας στο κράτος μέλος εκτέλεσης, τουλάχιστον έως (11) Οι εκζητούμενοι σε διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης έχουν το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής στο κράτος μέλος εκτέλεσης από τη στιγμή που θα συλληφθούν βάσει του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης, έως ότου η PR\ doc 13/30 PE v01-00

14 ότου η αρμόδια αρχή εκδώσει την απόφαση σχετικά με τη νομική συνδρομή και, σε περίπτωση πλήρους ή μερικής απόρριψης, έως ότου αυτή η απόφαση καταστεί τελεσίδικη, ή, σε περίπτωση που η αίτηση παροχής νομικής συνδρομής εγκριθεί, έως τον διορισμό του δικηγόρου από τη αρμόδια αρχή. αρμόδια αρχή εκδώσει απόφαση σχετικά με τη συνήθη νομική συνδρομή και, σε περίπτωση πλήρους ή μερικής απόρριψης, έως ότου αυτή η απόφαση καταστεί τελεσίδικη, ή, σε περίπτωση που η αίτηση παροχής συνήθους νομικής συνδρομής εγκριθεί, έως τον διορισμό του δικηγόρου από τη αρμόδια αρχή. 13 Αιτιολογική σκέψη 12 (12) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να προβλέπουν ότι οι δαπάνες για την προσωρινή νομική συνδρομή υπέρ των υπόπτων και των κατηγορουμένων που στερούνται της ελευθερίας τους καθώς και υπέρ των εκζητουμένων, μπορούν να ανακτηθούν από τα πρόσωπα αυτά εάν, κατά την επακόλουθη αξιολόγηση για το αν δικαιούνται νομικής συνδρομής, διαπιστωθεί ότι δεν πληρούν τα κριτήρια για την παροχή νομικής συνδρομής σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. (12) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να προβλέπουν ότι οι δαπάνες για την προσωρινή νομική συνδρομή υπέρ των υπόπτων και των κατηγορουμένων καθώς και υπέρ των εκζητουμένων, μπορούν να ανακτηθούν από τα πρόσωπα αυτά εάν, κατά την επακόλουθη αξιολόγηση από την αρμόδια αρχή για το αν δικαιούνται συνήθους νομικής συνδρομής, διαπιστωθεί ότι δεν πληρούν τα κριτήρια για την παροχή συνήθους νομικής συνδρομής σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία. 14 Αιτιολογική σκέψη 14 (14) Προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι εκζητούμενοι μπορούν πράγματι να (14) Ενδεχομένως, και σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ, το δικαίωμα στη PE v /30 PR\ doc

15 ασκήσουν το δικαίωμα τους να ορίσουν δικηγόρο στο κράτος μέλος έκδοσης για να βοηθά τον δικηγόρο στο κράτος μέλος εκτέλεσης, σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ, το κράτος μέλος έκδοσης θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι εκζητούμενοι έχουν πρόσβαση σε νομική συνδρομή για τον σκοπό της διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης στο κράτος μέλος εκτέλεσης. Το δικαίωμα αυτό μπορεί να υπόκειται σε αξιολόγηση των μέσων του εκζητουμένου ή/και εκτίμηση του κατά πόσον είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης να παράσχει νομική συνδρομή, σύμφωνα με τα ισχύοντα κριτήρια επιλεξιμότητας στο εν λόγω κράτος μέλος έκδοσης. συνήθη νομική συνδρομή που παρέχεται από το κράτος εκτέλεσης πρέπει να περιλαμβάνει την κάλυψη των εξόδων που σχετίζονται με το δικαίωμα των εκζητουμένων να ορίσουν δικηγόρο στο κράτος μέλος έκδοσης για να βοηθά τον δικηγόρο στο κράτος μέλος εκτέλεσης Το δικαίωμα αυτό μπορεί να υπόκειται σε αξιολόγηση των μέσων του εκζητουμένου ή/και εκτίμηση του κατά πόσον είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης να παράσχει νομική συνδρομή, σύμφωνα με τα ισχύοντα κριτήρια επιλεξιμότητας στο εν λόγω κράτος μέλος έκδοσης. 15 Αιτιολογική σκέψη 15 (15) Η παρούσα οδηγία παραχωρεί το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής σε παιδιά που στερούνται της ελευθερίας τους και νομικής συνδρομής σε παιδιά που είναι εκζητούμενα σε διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. διαγράφεται Αιτιολόγηση Η παρούσα παράγραφος είναι περιττή και δίνει το έναυσμα για συζητήσεις σχετικά με το κατά πόσο η νομική συνδρομή για τα παιδιά θα πρέπει να καλύπτεται από την παρούσα οδηγία ή από τη μελλοντική οδηγία σχετικά με τις δικονομικές εγγυήσεις για τα παιδιά που είναι ύποπτα ή κατηγορούμενα σε ποινικές διαδικασίες. Δεδομένου ότι η νομική συνδρομή αποτελεί γενικό δικαίωμα, τα γενικά χαρακτηριστικά της εξετάζονται καλύτερα στην παρούσα οδηγία, ακόμη PR\ doc 15/30 PE v01-00

16 και όταν πρόκειται για παιδιά. 16 Αιτιολογική σκέψη 16 (16) Κατά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν τον σεβασμό του θεμελιώδους δικαιώματος νομικής συνδρομής, όπως προβλέπεται στο άρθρο 47 παράγραφος 3 του Χάρτη και στο άρθρο 6 (3) (γ) της ΕΣΔΑ, και να εξασφαλίζουν την παροχή νομικής συνδρομής σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να πληρώσουν νομική συνδρομή όταν τούτο ενδείκνυται προς το συμφέρον της δικαιοσύνης. (16) Κατά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν τον σεβασμό του θεμελιώδους δικαιώματος νομικής συνδρομής, όπως προβλέπεται στο άρθρο 47 παράγραφος 3 του Χάρτη και στο άρθρο 6 (3) (γ) της ΕΣΔΑ, και να εξασφαλίζουν την παροχή νομικής συνδρομής σε όσους δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να πληρώσουν νομική συνδρομή όταν τούτο ενδείκνυται προς το συμφέρον της δικαιοσύνης. Πράττοντας τούτο, τα κράτη μέλη θα πρέπει να τηρούν τις αρχές και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΗΕ σχετικά με την πρόσβαση σε νομική συνδρομή στο πλαίσιο των συστημάτων ποινικής δικαιοσύνης. 17 Αιτιολογική σκέψη 17 (17) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τον τρόπο πρόσβασης στο δικαίωμα νομικής συνδρομής των υπόπτων ή κατηγορουμένων και των εκζητουμένων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να (17) Τα κράτη μέλη θα πρέπει να συλλέγουν συναφή δεδομένα σχετικά με τον τρόπο άσκησης του δικαιώματος νομικής συνδρομής των υπόπτων ή κατηγορουμένων και των εκζητουμένων. PE v /30 PR\ doc

17 συλλέγουν δεδομένα, αφενός, σχετικά με τον αριθμό των περιπτώσεων στις οποίες έχει παρασχεθεί προσωρινή νομική συνδρομή σε υπόπτους ή κατηγορουμένους που στερούνται της ελευθερίας τους, καθώς και σε εκζητουμένους, και, αφετέρου, σχετικά με τον αριθμό των περιπτώσεων όπου το δικαίωμα αυτό δεν ασκήθηκε. Τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν τον αριθμό των αιτήσεων παροχής νομικής συνδρομής σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης όταν το κράτος μέλος ενεργεί ως κράτος έκδοσης και εκτέλεσης, καθώς και τον αριθμό των περιπτώσεων στις οποίες τα αιτήματα αυτά έγιναν δεκτά. Επίσης πρέπει να συλλέγονται στοιχεία σχετικά με τις δαπάνες για την παροχή προσωρινής νομικής συνδρομής σε πρόσωπα που στερούνται της ελευθερίας τους και σε εκζητουμένους. 18 Άρθρο 1 παράγραφος 1 1. Η παρούσα οδηγία θεσπίζει τους ελάχιστους κανόνες σχετικά με: α) το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής των υπόπτων ή κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες, οι οποίοι στερούνται της ελευθερίας τους, και β) το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής και παροχής νομικής συνδρομής των εκζητουμένων που υπάγονται σε διαδικασία εκτέλεσης του 1. Η παρούσα οδηγία θεσπίζει τους ελάχιστους κανόνες σχετικά με: α) το δικαίωμα προσωρινής και συνήθους νομικής συνδρομής των υπόπτων ή κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες και β) το δικαίωμα προσωρινής και συνήθους νομικής συνδρομής των εκζητουμένων που υπάγονται σε διαδικασία εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. PR\ doc 17/30 PE v01-00

18 ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. 19 Άρθρο 2 Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται: α) σε υπόπτους ή κατηγορουμένους σε ποινικές διαδικασίες οι οποίοι στερούνται της ελευθερίας τους και οι οποίοι έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ Η παρούσα οδηγία εφαρμόζεται: α) σε υπόπτους ή κατηγορουμένους σε ποινικές διαδικασίες οι οποίοι έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ β) σε εκζητουμένους. β) σε εκζητουμένους όπως ορίζονται στο στοιχείο γ) του άρθρου 3 της παρούσας οδηγίας. 20 Άρθρο 3 στοιχεί α και β α) ως νομική συνδρομή νοείται η χρηματοδότηση και συνδρομή που παρέχει το κράτος μέλος προκειμένου να εξασφαλίσει την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο, β) ως προσωρινή νομική συνδρομή νοείται η νομική συνδρομή που παρέχεται σε πρόσωπο που στερείται της ελευθερίας του έως ότου εκδοθεί η απόφαση σχετικά με τη νομική συνδρομή. α) ως «συνήθης νομική συνδρομή» νοείται η χρηματοδότηση και συνδρομή που παρέχει το κράτος μέλος προκειμένου να εξασφαλίσει την άσκηση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο, β) ως «προσωρινή νομική συνδρομή» νοείται η νομική συνδρομή που παρέχεται έως ότου εκδοθεί η απόφαση σχετικά με τη συνήθη νομική συνδρομή, PE v /30 PR\ doc

19 21 Άρθρο 3 στοιχείο δ δ) ως «δικηγόρος» νοείται κάθε πρόσωπο το οποίο, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, διαθέτει τα προσόντα και δικαιούται, μεταξύ άλλων μέσω διαπιστεύσεως σε εξουσιοδοτημένο φορέα, να παρέχει νομικές συμβουλές και νομική συνδρομή σε υπόπτους ή κατηγορουμένους: δ) ως «δικηγόρος νομικής συνδρομής» νοείται κάθε πρόσωπο το οποίο, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, διαθέτει τα προσόντα και δικαιούται, μεταξύ άλλων μέσω διαπιστεύσεως σε εξουσιοδοτημένο φορέα, να παρέχει νομικές συμβουλές και νομική συνδρομή σε υπόπτους ή κατηγορουμένους: 22 Άρθρο 4 παράγραφος 1 1. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα ακόλουθα πρόσωπα, εφόσον το επιθυμούν, να έχουν το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής: α) οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι σε ποινικές διαδικασίες, οι οποίοι στερούνται της ελευθερίας τους β) οι εκζητούμενοι οι οποίοι στερούνται της ελευθερίας τους στο κράτος μέλος εκτέλεσης. 1. Τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε τα ακόλουθα πρόσωπα, εφόσον το επιθυμούν, να έχουν το δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής: α) οι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι σε ποινικές διαδικασίες οι οποίοι έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ β) οι εκζητούμενοι στο κράτος μέλος εκτέλεσης οι οποίοι έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο σύμφωνα με την οδηγία 2013/48/ΕΕ. PR\ doc 19/30 PE v01-00

20 23 Άρθρο 4 παράγραφος 2 2. Προσωρινή νομική συνδρομή παρέχεται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση μετά τη στέρηση της ελευθερίας και, σε κάθε περίπτωση, πριν από την εξέταση. 2. Προσωρινή νομική συνδρομή παρέχεται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και, σε κάθε περίπτωση, πριν από την εξέταση. 24 Άρθρο 4 παράγραφος 3 3. Προσωρινή νομική συνδρομή παρέχεται έως ότου ληφθεί και τεθεί σε ισχύ η τελική απόφαση σχετικά με τη νομική συνδρομή, ή, εφόσον ο ύποπτος ή κατηγορούμενος τυγχάνει νομικής συνδρομής, έως την έναρξη ισχύος του διορισμού του δικηγόρου. 3. Προσωρινή νομική συνδρομή παρέχεται έως ότου ληφθεί και τεθεί σε ισχύ η τελική απόφαση σχετικά με τη νομική συνδρομή, και α) στις περιπτώσεις που έχει εγκριθεί η παροχή νομικής συνδρομής, έως την έναρξη ισχύος του διορισμού του δικηγόρου. β) στις περιπτώσεις που έχει απορριφθεί η παροχή νομικής συνδρομής, έως ότου η απόφαση καταστεί τελεσίδικη και ο ύποπτος, κατηγορούμενος ή εκζητούμενος εξαντλήσει την εύλογη δυνατότητα να βρει δικηγόρο της επιλογής του. PE v /30 PR\ doc

21 Αιτιολόγηση Πέραν των τροπολογιών που αφορούν τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας προκειμένου να συμπεριληφθεί η συνήθης νομική συνδρομή κάθε μορφής, οι τροπολογίες που προτείνονται στην παράγραφο 3 επιδιώκουν να διευκρινίσουν την ακριβή φύση των δικαιωμάτων. Ειδικότερα, η προσωρινή νομική συνδρομή δεν πρέπει να αναστέλλεται έως ότου ληφθεί τελική απόφαση σχετικά με τη συνήθη νομική συνδρομή. Εξάλλου, το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο ισχύει επίσης στην περίπτωση αρνητικής απόφασης σχετικά με την παροχή νομικής συνδρομής: στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να διατίθεται επαρκής χρόνος για την εξεύρεση κατάλληλου δικηγόρου. 25 Άρθρο 4 παράγραφος 5 5. Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν ότι οι δαπάνες για την προσωρινή νομική συνδρομή μπορούν να ανακτηθούν από τους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους και τους εκζητουμένους οι οποίοι δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την παροχή νομικής συνδρομής, όπως ορίζεται στην εθνική νομοθεσία. 5. Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προβλέψουν ότι οι δαπάνες για την προσωρινή νομική συνδρομή μπορούν να ανακτηθούν μερικώς ή εξολοκλήρου από τους υπόπτους ή τους κατηγορουμένους και τους εκζητουμένους οι οποίοι δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας για την παροχή συνήθους νομικής συνδρομής, όπως ορίζεται στην εθνική νομοθεσία, και οι οποίοι εσκεμμένα παρείχαν στις αρμόδιες αρχές ψευδή στοιχεία σχετικά με την προσωπική τους οικονομική κατάσταση. Αιτιολόγηση The Rapporteur is of the opinion that this mechanism should not be obligatory for Member States, as practice has shown that it risks leading to a situation in which suspects, accused and requested persons waive their right to legal aid, frightened by the possibility of having to reimburse the legal aid costs later on. Therefore, the Rapporteur has introduced a second condition for the recovery of costs, namely where the suspect, accused or requested person acts in bad faith by providing the competent authorities who asses the right to provisional legal aid with false information on their financial situation. That way, there is a fair balance between ensuring a recovery mechanism for persons acting in bad faith, all the while ensuring the right to provisional legal aid for suspects, accused or requested persons acting PR\ doc 21/30 PE v01-00

22 'bona fide'. Furthermore, even if the recovery of costs is foreseen in national law, it should be necessary not to recover all costs, but instead to recover only part of the costs. 26 Άρθρο 4 α (νέο) Άρθρο 4α Πρόσβαση σε συνήθη νομική συνδρομή 1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι τα πρόσωπα που αναφέρονται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 έχουν πρόσβαση σε νομική συνδρομή εάν στερούνται επαρκών οικονομικών πόρων για να καλύψουν μερικώς ή πλήρως τα έξοδα υπεράσπισης και τα διαδικαστικά έξοδα λόγω της οικονομικής τους κατάστασης (οικονομικά κριτήρια) και/ή εφόσον η συνδρομή αυτή απαιτείται προς το συμφέρον της δικαιοσύνης (ουσιαστικά κριτήρια). 2. Η αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης του προσώπου διεξάγεται με βάση αντικειμενικά κριτήρια, όπως, αφενός, το εισόδημα, το κεφάλαιο, η οικογενειακή κατάσταση και το βιοτικό επίπεδο και, αφετέρου, τα έξοδα δικηγόρου υπεράσπισης. 3. Η αξιολόγηση του κατά πόσον η νομική συνδρομή απαιτείται προς το συμφέρον της δικαιοσύνης περιλαμβάνει την αξιολόγηση της περιπλοκότητας της υπόθεσης, της κοινωνικής και προσωπικής κατάστασης του ενδιαφερόμενου, της σοβαρότητας του αδικήματος και της αυστηρότητας της ποινής που ενδέχεται να επιβληθεί. 4. Τα κράτη μέλη παρέχουν στους ύποπτους, κατηγορούμενους ή εκζητούμενους πλήρεις, εύκολα προσβάσιμες και εύληπτες πληροφορίες PE v /30 PR\ doc

23 σχετικά με τη νομική συνδρομή σε ποινικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικά με τον τρόπο υποβολής και τον φορέα στον οποίο υποβάλλονται οι αιτήσεις παροχής νομικής συνδρομής, διαφανών κριτηρίων επιλεξιμότητας για νομική συνδρομή, καθώς και πληροφοριών σχετικά με τις υφιστάμενες δυνατότητες στις περιπτώσεις άρνησης παροχής νομικής συνδρομής ή παροχής ανεπαρκούς νομικής αρωγής από δικηγόρο νομικής συνδρομής. Αιτιολόγηση Δεδομένου ότι το άρθρο 4 εισάγει τη δυνατότητα ανάκτησης των εξόδων για προσωρινή νομική συνδρομή, είναι σημαντικό να λαμβάνουν οι ύποπτοι, οι κατηγορούμενοι ή οι εκζητούμενοι πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια επιλεξιμότητας, προκειμένου να υποβάλλουν αίτηση νομικής συνδρομής έχοντας αποφασίσει συνειδητά. Δεν είναι δυνατό να εναρμονιστούν λεπτομερώς τα κριτήρια επιλεξιμότητας, λόγω των διαφορών που υφίστανται μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τα επίπεδα κόστους και το ΑΕγχΠ. Ωστόσο, ορισμένα γενικά στοιχεία της σύστασης πρέπει να περιληφθούν στην οδηγία προκειμένου να θεσπιστεί τουλάχιστον ένα γενικό πλαίσιο. 27 Άρθρο 4 β (νέο) Άρθρο 4β Αποτελεσματικότητα και ποιότητα της νομικής συνδρομής 1. Η συνήθης νομική συνδρομή παρέχεται σε όλα τα στάδια της ποινικής διαδικασίας. 2. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της νομικής συνδρομής και με στόχο τη προστασία του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη, τα PR\ doc 23/30 PE v01-00

24 κράτη μέλη εγγυώνται, μεταξύ άλλων, ότι: α) θεσπίζονται ή διατηρούνται συστήματα που διασφαλίζουν την ποιότητα των δικηγόρων νομικής συνδρομής, ιδίως ένα σύστημα διαπίστευσης δικηγόρων νομικής συνδρομής β) στο μέτρο του δυνατού, τα εθνικά συστήματα νομικής συνδρομής κατά την επιλογή του δικηγόρου νομικής συνδρομής λαμβάνουν υπόψη τις προτιμήσεις και επιθυμίες του υπόπτου, του κατηγορουμένου ή εκζητούμενου γ) διασφαλίζεται η συνέχεια στη νομική εκπροσώπηση, εφόσον το επιθυμεί ο ύποπτος, ο κατηγορούμενος ή ο εκζητούμενος δ) ο ύποπτος, ο κατηγορούμενος ή ο εκζητούμενος δικαιούται τουλάχιστον άπαξ να προκαλέσει την αντικατάσταση του διορισμένου δικηγόρου νομικής συνδρομής, εάν κρίνει ότι ο δικηγόρος νομικής συνδρομής παρέχει ανεπαρκή νομική αρωγή. Αιτιολόγηση Εάν δεν υπάρχουν τουλάχιστον κάποια στοιχεία σχετικά με την ποιότητα του δικηγόρου νομικής συνδρομής, δημιουργείται κίνδυνος προσφυγής στις υπηρεσίες υποαμειβόμενων δικηγόρων. Αυτό υπονομεύει το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη. Δεδομένου ότι η σχέση μεταξύ του υπόπτου, του κατηγορουμένου ή του εκζητούμενου και του δικηγόρου του πρέπει να βασίζεται στην εμπιστοσύνη, θα πρέπει τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα να μπορούν να ζητήσουν τουλάχιστον μία φορά αλλαγή δικηγόρου, εάν κρίνουν ότι ο δικηγόρος παρέχει ανεπαρκή νομική αρωγή. 28 Άρθρο 5 τίτλος PE v /30 PR\ doc

25 Νομική συνδρομή των εκζητουμένων Νομική συνδρομή σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης 29 Άρθρο 5 παράγραφος 1 1. Το κράτος μέλος εκτέλεσης διασφαλίζει ότι οι εκζητούμενοι έχουν το δικαίωμα νομικής συνδρομής από τη στιγμή της σύλληψής τους βάσει ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης έως ότου παραδοθούν, ή, σε περίπτωση μη παράδοσης, έως ότου η απόφαση για την παράδοση καταστεί τελεσίδικη. 1. Το κράτος μέλος εκτέλεσης διασφαλίζει ότι οι εκζητούμενοι έχουν το δικαίωμα προσωρινής ή συνήθους νομικής συνδρομής από τη στιγμή της σύλληψής τους βάσει ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης έως ότου παραδοθούν, ή, σε περίπτωση μη παράδοσης, έως ότου η απόφαση για την παράδοση καταστεί τελεσίδικη. 30 Άρθρο 5 παράγραφος 2 2. Το κράτος μέλος έκδοσης διασφαλίζει ότι οι εκζητούμενοι, οι οποίοι ασκούν το δικαίωμα τους να ορίσουν δικηγόρο στο κράτος μέλος έκδοσης για να συνεπικουρεί τον δικηγόρο στο κράτος μέλος εκτέλεσης, σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας 2013/48/ΕΕ, έχουν το δικαίωμα νομικής 2. Τα κράτη μέλη έκδοσης διασφαλίζουν ότι οι εκζητούμενοι, οι οποίοι ασκούν το δικαίωμα τους να ορίσουν δικηγόρο στο κράτος μέλος έκδοσης για να συνεπικουρεί τον δικηγόρο στο κράτος μέλος εκτέλεσης και σε οποιοδήποτε άλλο κράτος στο οποίο οι αρμόδιες αρχές συλλέγουν PR\ doc 25/30 PE v01-00

26 συνδρομής στο εν λόγω κράτος μέλος για τον σκοπό της διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης στο κράτος μέλος εκτέλεσης. αποδεικτικά στοιχεία ή διεξάγουν ανακριτικές πράξεις, σύμφωνα με το άρθρο 10 της οδηγίας 2013/48/ΕΕ, έχουν το δικαίωμα προσωρινής ή συνήθους νομικής συνδρομής στο εν λόγω κράτος μέλος για τον σκοπό της διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης στο κράτος μέλος εκτέλεσης. 31 Άρθρο 5 παράγραφος 3 3. Το δικαίωμα νομικής συνδρομής που αναφέρεται στις παραγράφους 1 και 2 μπορεί να υπόκειται σε αξιολόγηση των μέσων του εκζητουμένου ή/και εκτίμηση του κατά πόσον είναι προς το συμφέρον της δικαιοσύνης να παράσχει νομική συνδρομή, σύμφωνα με τα ισχύοντα κριτήρια επιλεξιμότητας στο εν λόγω κράτος μέλος. 3. Η αξιολόγηση της αίτησης για παροχή νομικής συνδρομής που υποβάλλει ο εκζητούμενος βασίζεται στα κριτήρια επιλεξιμότητας που καθορίζονται στο άρθρο 4α. Αιτιολόγηση Η πρόταση της Επιτροπής δεν περιείχε καμία ρητή αναφορά στην παροχή προσωρινής νομικής συνδρομής σε εκζητούμενους. Φυσικά, το άρθρο 4 περιλαμβάνει τους εκζητούμενους, αλλά, για την αποφυγή τυχόν παρανοήσεων, είναι χρήσιμο να διευκρινιστεί αυτό και στο άρθρο 5. Δεδομένου ότι το άρθρο 4α περιλαμβάνει πλέον τα γενικά κριτήρια επιλεξιμότητας, δεν συντρέχει λόγος να παρατεθούν εκ νέου στην παράγραφο Άρθρο 6 παράγραφος 1 PE v /30 PR\ doc

27 1. Τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο έχουν τεθεί σε εφαρμογή τα δικαιώματα που αναφέρονται στο άρθρο 4 και στο άρθρο 5. διαγράφεται 33 Άρθρο 6 παράγραφος 2 2. Τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στην Επιτροπή τα δεδομένα αυτά το αργότερο εντός [36 μηνών από τη δημοσίευση της παρούσας οδηγίας]. 2. Τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στην Επιτροπή το αργότερο έως τις...* και, στη συνέχεια, ανά τριετία, συναφή δεδομένα σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής του δικαιώματος πρόσβασης σε προσωρινή και συνήθη νομική συνδρομή. * ΕΕ: να συμπληρωθεί η ημερομηνία: δύο έτη μετά τη δημοσίευση της παρούσας οδηγίας. PR\ doc 27/30 PE v01-00

28 ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Στις 27 Νοεμβρίου 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προσωρινή νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους που στερούνται της ελευθερίας τους και τη νομική συνδρομή σε διαδικασίες εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης 1. Επειδή στο σημερινό στάδιο δεν είναι δυνατό κατά την τρέχουσα κοινοβουλευτική περίοδο να εγκριθεί συμφωνία πρώτης ανάγνωσης, το παρόν έγγραφο εργασίας προσπαθεί να προβεί σε μια πρώτη, κοινή αξιολόγηση της προτάσεως, αξιολόγηση την οποία συμμερίζονται και οι σκιώδεις εισηγητές, από κοινού με έναν αριθμό προσωπικών παρατηρήσεων του εισηγητή. Γενική αξιολόγηση της πρότασης Σύμφωνα με το άρθρο 82 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η δικαστική συνεργασία σε θέματα ποινικού δικαίου στην Ένωση βασίζεται στην αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων και διαταγών. Η εφαρμογή της εν λόγω αρχής προϋποθέτει ότι τα κράτη μέλη εμπιστεύονται τα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης του άλλου κράτους μέλους, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο διασφαλίζονται τα δικαιώματα των υπόπτων ή των κατηγορουμένων προσώπων. Στην πράξη, όμως, οι εθνικές πρακτικές διαφέρουν ως προς αυτό το θέμα. Με βάση τα ανωτέρω, στις 30 Νοεμβρίου 2009, το Συμβούλιο ενέκρινε τον οδικό χάρτη για την ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες 2. Ο οδικός χάρτης αναφέρει ως μέτρο Γ το δικαίωμα παροχής νομικών συμβουλών και νομικής συνδρομής. Το δικαίωμα για παροχή νομικής συνδρομής συνδέεται άρρηκτα με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο, για το οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ενέκριναν την οδηγία 2013/48/ΕΕ της 22ας Οκτωβρίου Για τα άτομα τα οποία δεν έχουν επαρκείς οικονομικούς πόρους, μόνο η νομική συνδρομή μπορεί να καταστήσει αποτελεσματικό το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Το δικαίωμα σε νομική συνδρομή δεν είναι ένα εύκολο αντικείμενο, πράγμα το οποίο ίσως εξηγεί για ποιό λόγο η Επιτροπή χρειάστηκε σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα πριν υποβάλλει τα σημερινά μέσα. Όμως, αυτό δεν θα πρέπει να εμποδίσει το νέο κοινοβουλευτικό Σώμα να ασχοληθεί με την πρόταση οδηγίας ως θέμα προτεραιότητας. Η διαφορετική ερμηνεία του δικαιώματος για δίκαια δίκη, συμπεριλαμβανομένης της νομικής συνδρομής, όπως αναγνωρίζεται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, αποτελεί εμπόδιο για δίκαιη και αποτελεσματική δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις. Ως εκ τούτου, τα υπόλοιπα μέτρα του οδικού χάρτη και ειδικότερα το σχέδιο οδηγίας για τη νομική συνδρομή θα πρέπει να εγκριθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα. Η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί ένα θετικό βήμα για την εξασφάλιση του ελάχιστου επιπέδου νομικής συνδρομής σε όλα τα κράτη μέλη. Περιορίζεται, όμως, στο δικαίωμα για 1 COM(2013)824 τελικό της 27ης Νοεμβρίου ΕΕ C 205 της , σ. 1. PE v /30 PR\ doc

29 προσωρινή νομική συνδρομή για υπόπτους ή κατηγορουμένους σε ποινικές διαδικασίες οι οποίοι στερούνται της ελευθερίας τους, και στο δικαίωμα προσωρινής νομικής συνδρομής καθώς και στη νομική συνδρομή για καταζητούμενα άτομα τα οποία υπόκεινται σε διαδικασίες που αφορούν την εκτέλεση ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Περαιτέρω πτυχές του δικαιώματος για νομική συνδρομή συμπεριλήφθηκαν σε χωριστή σύσταση της Επιτροπής 1. Ο εισηγητής θεωρεί ότι η σημερινή κατακερματισμένη προσέγγιση που ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αντανακλά την ευαισθησία του θέματος, αλλά δεν αυξάνει την ασφάλεια δικαίου, ούτε καθιστά σαφές για τους ύποπτους ή κατηγορούμενους σε ποιό βαθμό έχουν πράγματι δικαίωμα για νομική συνδρομή και ποιά θα είναι η ποιότητα αυτής. Συνεπώς, το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας πρέπει να περιλάβει το δικαίωμα τόσο σε προσωρινή όσο και σε συνήθη νομική συνδρομή σε κάθε περίπτωση. Στο πλαίσιο αυτό, η οδηγία θα πρέπει να έχει το ίδιο πεδίο εφαρμογής με την οδηγία 2013/48/ΕΕ σχετικά με το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο. Ο εισηγητής θεωρεί ότι τα κατηγορούμενα, ύποπτα ή εκζητούμενα άτομα μπορεί να διστάσουν να ζητήσουν νομική συνδρομή, εάν τα κράτη μέλη είναι σε θέση να ανακτήσουν τις δαπάνες που σχετίζονται με προσωρινή νομική συνδρομή εκ μέρους τους, εάν δεν πληρούν τα κριτήρια επιλεξιμότητας. Συνεπώς, φαίνεται δίκαιο να ανακτώνται οι δαπάνες μόνο στις περιπτώσεις που ο κατηγορούμενος, ύποπτος ή εκζητούμενος παρέσχε ψευδή στοιχεία. Επιπλέον, είναι σημαντικό ο κατηγορούμενος, ύποπτος ή εκζητούμενος να διαθέτει σε κάποιο βαθμό ασφάλεια δικαίου σχετικά με τα κριτήρια επιλεξιμότητας. Τα κριτήρια επιλεξιμότητας που αναφέρονται στην σύσταση της Επιτροπής παρέχουν κάποια σαφήνεια, αλλά δεν προχωρούν σε πλήρη εναρμόνιση. Αυτό εμφανίζεται δικαιολογημένο, επειδή απλά θα ήταν αδύνατο και επίσης περιττό να υπάρξει λεπτομερής ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όταν πρόκειται για δαπάνες που αφορούν δικαστικές διαδικασίες. Ταυτόχρονα, αυτό σημαίνει ότι μια γενική περιγραφή των οικονομικών και ουσιαστικών κριτηρίων, όπως περιλαμβάνονται στη σύσταση ή τουλάχιστον στοιχεία αυτής, θα μπορούσαν να έχουν επίσης ενσωματωθεί στην οδηγία. Ο εισηγητής υποστηρίζει την προσέγγιση αυτή. Ο εισηγητής είναι ενήμερος των διαφορών που υφίστανται μεταξύ των κρατών όσον αφορά την ποιότητα της νομικής αρωγής που παρέχεται. Αυτή εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τις αμοιβές που δίδονται στους δικηγόρους για νομική συνδρομή. Εάν οι αμοιβές είναι ιδιαίτερα χαμηλές, οι δικηγόροι δεν είναι πάντα πρόθυμοι να αφιερώσουν επαρκή χρόνο και προσπάθειες για να παράσχουν υψηλής ποιότητας νομική συνδρομή. Ξανά, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές σε εισόδημα και σε επίπεδα κόστους μεταξύ των κρατών μελών, δεν είναι δυνατόν να παρασχεθούν λεπτομερείς κανόνες για το επίπεδο των αμοιβών. Όμως, αυτό καθιστά όλο και πιο σημαντικό το να συμπεριληφθούν τουλάχιστον ορισμένες εγγυήσεις σε ότι αφορά την ποιότητα της νομικής αρωγής που παρέχεται στην οδηγία. Ειδικότερα, η πρόβλεψη ότι οι προτιμήσεις και επιθυμίες των υπόπτων, κατηγορούμενων ή εκζητούμενων προσώπων θα πρέπει να λαμβάνονται, στο μέτρο του δυνατού, υπόψη σε ό,τι 1 C(2013)8179/2. PR\ doc 29/30 PE v01-00

30 αφορά την επιλογή του δικηγόρου νομικής συνδρομής, θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνεται στην οδηγία. Το αυτό ισχύει για την ανάγκη συνέχειας στη νομική εκπροσώπηση, εάν ο κατηγορούμενος, ύποπτος ή εκζητούμενος το επιθυμεί. Θα πρέπει να υπάρχει επίσης πρόβλεψη για την αντικατάσταση των δικηγόρων νομικής συνδρομής εάν το ύποπτο, κατηγορούμενο ή εκζητούμενο άτομο έχει χάσει κάθε εμπιστοσύνη στον δικηγόρο και μπορεί να αιτιολογήσει αυτό με στοιχεία τα οποία είναι δυνατόν να ελεγχθούν. Επί του παρόντος, μια παρόμοια πρόβλεψη λείπει ακόμη και από το σύσταση. Τέλος, ο εισηγητής θεωρεί ότι το άρθρο 6 της οδηγίας είναι μάλλον ασαφές: είναι δύσκολο για τα κράτη μέλη να συλλέξουν δεδομένα όσον αφορά την εφαρμογή της οδηγίας για κάθε μεμονωμένη περίπτωση. Η υποχρέωση υποβολής έκθεσης θα πρέπει αντιθέτως να επικεντρώνεται στα προβλήματα τα οποία συναντώνται με την εφαρμογή, είτε από την πλευρά των υπόπτων, κατηγορούμενων ή εκζητούμενων ατόμων, είτε από την πλευρά των αρμόδιων αρχών. PE v /30 PR\ doc