Reprisals Remembered: German-Greek Conflict and Car Sales during the Euro Crisis

Transcript

1 Reprisals Remembered: German-Greek Conflict and Car Sales during the Euro Crisis Βασιλική Φούκα Hans-Joachim Voth Abstract Κατά τη διάρκεια της κρίσης του ελληνικού χρέους μετά το 2010, η γερμανική κυβέρνηση επέμεινε σε σκληρά μέτρα λιτότητας. Αυτό οδήγησε σε έντονη ψυχρότητα στις σχέσεις μεταξύ ελληνικής και γερμανικής κυβέρνησης. Σε αυτή τη μελέτη, δημιουργούμε έναν νέο δείκτη δημόσιας αντιπαράθεσης μεταξύ Γερμανίας και Ελλάδας βασιζόμενοι σε δημοσιεύσεις από τον τύπο και σε όρους αναζήτησης από το διαδίκτυο. Συνδυάζουμε αυτές τις πληροφορίες με ιστορικούς χάρτες των περιοχών όπου διαπράχθησαν εγκλήματα πολέμου από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια της Κατοχής μεταξύ 1941 και Κατά τη διάρκεια μηνών ανοιχτής αντιπαράθεσης μεταξύ Γερμανών και Ελλήνων πολιτικών, οι πωλήσεις γερμανικών αυτοκινήτων μειώθηκαν αισθητά σε σχέση με τα αυτοκίνητα άλλης προέλευσης. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα σε περιοχές που επηρεάστηκαν από τα γερμανικά αντίποινα κατά τη διάρκεια του Β Παγκόσμιου Πολέμου: εκεί όπου τα γερμανικά στρατεύματα διέπραξαν σφαγές και κατέστρεψαν ολόκληρα χωριά, οι αγορές γερμανικών αυτοκινήτων περικόπηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό κατά τη διάρκεια μηνών έντασης απ ότι σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Συμπεραίνουμε ότι πολιτισμικοί παράγοντες υπήρξαν καθοριστικοί για την αγοραστική συμπεριφορά, και ότι μνήμες παλαιότερων συγκρούσεων μπορούν να επηρεάσουν τις οικονομικές αποφάσεις κατά χρονικά μεταβαλλόμενο τρόπο. Αυτά τα ευρήματα είναι συμβατά με συμπεριφορικά (behavioral) μοντέλα που υπογραμμίζουν τη σημασία των έντονα και δημόσια προβαλλόμενων (salient) γεγονότων στις επιμέρους ατομικές αποφάσεις. Universitat Pompeu Fabra, Department of Economics and Business, Ramon Trias Fargas 25-27, Barcelona, Spain. CREI and Universitat Pompeu Fabra, Department of Economics and Business, Ramon Trias Fargas 25-27, Barcelona, Spain. 1

2 1 Περίληψη Η ελληνική κρίση χρέους προκάλεσε μεγάλη αύξηση των πολιτικών εντάσεων μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Η Γερμανία έπαιξε κεντρικό ρόλο στη διαχείριση της ελληνικής κρίσης και θεωρήθηκε από πολλούς Ελληνες ως υπεύθυνη για τα σκληρά μέτρα λιτότητας που επεβλήθησαν στη χώρα στην περίοδο Σε ποιο βαθμό προκάλεσαν οι συχνές δημόσιες συγκρούσεις την αντίδραση των καταναλωτών; Κλήσεις για μποϋκοτάζ προβλήθηκαν ιδιαίτερα στον τύπο και στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου. Η μελέτη μας εξετάζει συστηματικά τις συνέπειες των πολιτικών συγκρούσεων και των κλήσεων για μποϋκοτάζ. Συγκεκριμένα, αποδεικνύουμε ότι οι πολιτικές συγκρούσεις άλλαξαν τις αγοραστικές αποφάσεις. Το βασικό μας εύρημα είναι ότι η επίδραση της σύγκρουσης ήταν πολύ μεγαλύτερη σε περιοχές που έπεσαν θύματα γερμανικών αντιποίνων κατά τη γερμανική κατοχή της Ελλάδας, την περίοδο Εστιάζουμε στις νέες άδειες κυκλοφορίας αυτοκινήτων στην Ελλάδα κατά την περίοδο Μετά την αρχή της κρίσης το 2010, το μερίδιο της αγοράς των γερμανικών αυτοκινήτων υπέστη σημαντική μείωση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μηνών τεταμένων σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας. Αυτή η μείωση ήταν κατά σημαντικό βαθμό μεγαλύτερη σε περιοχές της χώρας όπου οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής είχαν διαπράξει μεγάλων διαστάσεων σφαγές αμάχων κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Με σκοπό την αναγνώριση περιόδων σύγκρουσης, κατασκευάζουμε έναν μηνιαίο δείκτη πολιτικού συναισθήματος των Ελλήνων απέναντι στη Γερμανία και αντίστροφα. Ο δείκτης βασίζεται στη συχνότητα αναφορών σε συγκρούσεις μεταξύ των δύο χωρών στα άρθρα του ηλεκτρονικού αρχείου της εφημερίδας Καθημερινή. Η διαμόρφωση αυτού του δείκτη αντλεί από μεθόδους ταξινόμησης κειμένου που χρησιμοποιούνται συχνά στην επιστήμη των υπολογιστών. Στην ουσία, ο δείκτης μας αποτελείται από το μηνιαίο μερίδιο άρθρων της Καθημερινής που περιέχουν επικριτικές αναφορές Γερμανών πολιτικών προς την Ελλάδα ή αρνητικά σχόλια Ελλήνων πολιτικών για την Γερμανία. Υπήρξαν πολλά άρθρα αυτού του είδους στον ελληνικό τύπο. Για παράδειγμα, τον Φεβρουάριο του 2012, ο Ελληνας πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας δήλωσε ότι δεν μπορεί να ανεχτεί άλλες προσ- 2

3 βολές προς τη χώρα του από τον Γερμανό υπουργό οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Εξετάζουμε πώς διαμορφώνονται οι πωλήσεις γερμανικών αυτοκινήτων κατά τη διάρκεια των μηνών έντασης, σε νομούς της Ελλάδας, όπου μεγάλο τμήμα του πληθυσμού επηρεάστηκε από γερμανικά αντίποινα στη διάρκεια της Κατοχής, και σε νομούς χωρίς αντίστοιχη ιστορία. Το μερίδιο αγοράς των γερμανικών αυτοκινήτων σε αυτές τις δύο κατηγορίες νομών είναι όμοιο κατά τη διάρκεια κανονικών μηνών, αλλά διαφέρει έντονα κατά τη διάρκεια μηνών κρίσης. Η επιπλέον μείωση κατά τη διάρκεια των μηνών έντασης μπορεί ευλόγως να ερμηνευθεί ως αντίδραση απέναντι στη Γερμανία. Δείχνουμε ότι οι σφαγές αμάχων κατά τη διάρκεια της Κατοχής δεν συσχετίζονται με τα χαρακτηριστικά των νομών σήμερα, γεγονός που σημαίνει ότι οι οικονομικοκοινωνικές και δημογραφικές διαφορές μεταξύ νομών δεν μπορούν να εξηγήσουν την διαφορετική τους αντίδραση. Λαμβάνουμε επίσης υπ όψιν το γεγονός ότι τα γερμανικά αυτοκίνητα είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόντα πολυτελείας, περιορίζοντας τις συγκρίσεις μας σε μάρκες που λειτουργούν σε παρόμοια τμήματα της αγοράς αυτοκινήτου. Οι επιδράσεις που βρίσκουμε είναι σημαντικές σε μέγεθος. Το γερμανικό μερίδιο αγοράς μειώνεται έως και κατά 2.5 ποσοστιαίες μονάδες κατά τη διάρκεια ενός μέσου μήνα έντασης. Η διαφορά μεταξύ νομών με και χωρίς αντίποινα φτάνει μέχρι και τις 4 ποσοστιαίες μονάδες αυτό αντιστοιχεί πρακτικά σε 10.7% του μέσου μερίδιου αγοράς που τα γερμανικά (μη πολυτελή) αυτοκίνητα μικρού και μεσαίου μεγέθους καταλαμβάνουν κατά την περίοδο Οπως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα, η διαφορά αυξάνεται με τον καιρό. Καθώς οι εντάσεις στις ελληνογερμανικές σχέσεις συσσωρεύονται κατά τη διάρκεια της κρίσης, η διαφορά μεταξύ νομών με και χωρίς μνήμες παρελθουσών γερμανικών κτηνωδιών μεγαλώνει. Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η μείωση στις γερμανικές πωλήσεις μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αποδοθεί σε υποκατάσταση των γερμανικών αυτοκινήτων με άλλες μάρκες και δεν οφείλεται σε απλή αναβολή των αγορών. 3

4 Ελληνογερμανική ένταση και εξέλιξη του γερμανικού μεριδίου αγοράς σε νομούς με και χωρίς παρελθόν γερμανικών αντιποίνων Jan 2009 Jan 2010 Jan 2011 Jan 2012 Date German share, reprisal non reprisal Article share Σημειώσεις: Η έντονη γραμμή είναι η διαφορά στο εποχιακά προσαρμοσμένο (εκφρασμένο ως διαφορά του μήνα t από τον μήνα t-12) μερίδιο νέων αδειών κυκλοφορίας γερμανικών αυτοκινήτων στην κατηγορία Volkswagen, σε νομούς με αντίποινα σε σχέση με νομούς χωρίς αντίποινα. Η διακεκκομένη γραμμή είναι το μηνιαίο μερίδιο άρθρων της Καθημερινής που αναφέρονται σε ελληνογερμανικές εντάσεις. Και οι δύο χρονοσειρές είναι κανονικοποιημένες με την τυπική τους διακύμανση. Σε ποιο βαθμό είναι ευλογοφανής μια τέτοια καταναλωτική αντίδραση για ένα σημαντικής αξίας διαρκές αγαθό, όπως τα αυτοκίνητα; Προηγούμενες μελέτες δείχνουν ότι οι συγκρούσεις συμφερόντων μεταξύ χωρών μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διακυμάνσεις του καταναλωτικού αισθήματος και της διμερούς οικονομικής δραστηριότητας: οι Αμερικανοί καταναλωτές μποϋκόταραν τα προϊόντα με γαλλικά ονόματα όταν η Γαλλία αρνήθηκε να συμμετέχει στον πόλεμο του Ιράκ. Οταν η Ιαπωνία εισήγαγε στα σχολεία ένα εγχειρίδιο που υποβάθμιζε τη σημασία του βίαιου ρόλου που έπαιξε στην Κίνα κατά τη 4

5 διάρκεια της δεκαετίας του 1930, οι τιμές των μετοχών των ιαπωνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνταν στην Κίνα κατέρρευσαν. Τα ευρήματά μας είναι επίσης συμβατά με μια ευρεία βιβλιογραφία στην ψυχολογία και στα συμπεριφορικά και πειραματικά οικονομικά, η οποία υπογραμμίζει την αλληλεπίδραση της μνήμης με την ορθολογική λήψη αποφάσεων και του ρόλου της δίκαιης μεταχείρισης (fairness) και των συναισθημάτων ως απλουστευτικών κανόνων (heuristics) που επηρεάζουν την ατομική επιλογή. Σύντομο βιογραφικό Η Βασιλική Φούκα είναι διδακτορική φοιτήτρια οικονομικών στο πανεπιστήμιο Pompeu Fabra, στη Βαρκελώνη. Πήρε το πτυχίο της από το τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. 5