ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 3 Μαϊου Βιώσιμος Ποιοτικός Τουρισμός η Μελλοντική Ραχοκοκαλιά της Οικονομίας

Transcript

1 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 3 Μαϊου 2011 Βιώσιμος Ποιοτικός Τουρισμός η Μελλοντική Ραχοκοκαλιά της Οικονομίας Οι πολιτικές των προηγουμένων ετών έφεραν την χώρα στο χείλος της χρεοκοπίας. Σήμερα απαιτείται η πώληση ή μακροχρόνια μίσθωση αξιόλογου ποσοστού δημόσιας γης. Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι η Διοίκηση έχει τον αποφασιστικό λόγο σε μια τέτοια συγκυρία και όταν πρόκειται για κρατική περιουσία, έστω εάν συνεπάγονται θυσίες. Αντίθετα οι οποιεσδήποτε προτάσεις τουριστικής ανάπτυξης σε ιδιωτική γη πρέπει να διέπονται από ξεκάθαρες αρχές μακροχρόνιου οικονομικού και περιβαλλοντικού συμφέροντος της χώρας, πρωτίστως τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αειφόρου ανάπτυξης. Ο τουρισμός παράγει περίπου 18% του ΑΕΠ και αποτελεί με μεγάλη διαφορά τη μεγαλύτερη πηγή απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Ποιόν τουρισμό επιθυμούμε; Ποιό είδος τουρισμού θα μας δώσει τα καλύτερα οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα; Ο μαζικός τουρισμός της θάλασσας και του ήλιου συνέβαλε και συνέφερε όταν η χώρα μας ήταν σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης. Σήμερα είναι εμφανές ότι δεν είμαστε πλέον ανταγωνιστικοί σ αυτή τη μορφή τουρισμού η οποία άλλωστε έχει επηρεάσει αρνητικά πολλά αξιόλογα τοπία της χώρας. Πιστεύουμε ότι η κοινωνία των πολιτών πρέπει να έχει λόγο για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού και προτείνουμε τις εξής επτά παραμέτρους, με ανάλογα ερωτήματα για εκείνους που φαίνεται να προτιμούν περισσότερο βραχυπρόθεσμη, για να μην πούμε κοντόφθαλμη, πολιτική: 1. Η πρώτη και κύρια παράμετρος αφορά την διαπίστωση ότι η χώρα μας προσφέρεται για τουρισμό υψηλής ποιότητας, ποικίλων ειδών. Είναι γεγονός ότι έχουμε απολέσει το μεγαλύτερο τμήμα της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αντίθετα έχουμε διατηρήσει ανέπαφο υψηλότερο ποσοστό των ακτών. Η Ελλάδα προσφέρεται για περιήγηση και τουρισμό που φέρουν τον επισκέπτη σε επαφή με υπαρξιακές αξίες, με απαράμιλλη φύση, με αξεπέραστα μνημεία, με αλησμόνητα τοπία και με μια από τις σημαντικότερες κοιτίδες του πολιτισμού όλης της υφηλίου. Η οικονομική επιτυχία του ποιοτικού τουρισμού δεν προσμετριέται με τη μεγιστοποίηση του αριθμού των τουριστών ούτε με την αύξηση των τουριστικών καταλυμάτων ή δεύτερων κατοικιών, αλλά με την αύξηση της ημερήσιας και συνολικής δαπάνης ανά επισκέπτη. Τούτο απαιτεί κάποια διαφοροποίηση του προϊόντος μέσα σε ένα γενικευμένο πλαίσιο υψηλής ποιότητας. Υπάρχει η περιήγηση των αρχαιολογικών μνημείων, το θρησκευτικό προσκύνημα, ο περιπατητικός τουρισμός, ο φυσιολατρικός τουρισμός της πανίδος και χλωρίδος των διαφόρων περιοχών, η συμμετοχή στη ζωή και τα έθιμα των διαφόρων τοπικών κοινωνιών μουσική, χορός, κουζίνα, βιοτεχνία- ο πολιτισμικός και καλλιτεχνικός τουρισμός, η 1

2 συμμετοχή σε συνέδρια, ο ιαματικός τουρισμός, ο αθλητικός τουρισμός που δίνει έμφαση στη σωματική άσκηση, όπως η ιστιοπλοϊα, η ορειβασία, η κωπηλασία, η κατάδυση και πολλά άλλα αθλήματα. Ασφαλώς ως μια χώρα μεγάλης ομορφιάς, μικρού πληθυσμού και σχετικά υψηλού κόστους, υπάρχει χώρος για έναν αξιόλογο τουρισμό πολυτέλειας. Οι όψεις του ποιοτικού πολιτισμού είναι λοιπόν πολλές: απαραίτητες προϋποθέσεις για όλες όμως είναι ο άρτιος χωροταξικός σχεδιασμός, η δημιουργία των ενδεδειγμένων περιβαλλοντικών υποδομών και η ύπαρξη του αναγκαίου εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Πιστεύουμε δε, ότι σύντομα θα παρατηρηθεί ηυξημένη οικολογική ευαισθησία από ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα των επισκεπτών μας που προέρχονται από χώρες όπου είναι ήδη αυτονόητα εκείνα που εδώ αποτελούν ακόμα αντικείμενο αμφισβήτησης. 2. Συνέπειες της αποδοχής αυτής, της κατά τη γνώμη μας βασικής παραμέτρου μιας οικονομικά και συνάμα περιβαλλοντικά υγιούς τουριστικής πολιτικής, θα πρέπει να είναι: 2.1. Επιμονή στην άμεση λύση χρονιζόντων προβλημάτων περιβαλλοντικών υποδομών, όπως η εξοικονόμηση και η επαναχρησιμοποίηση των υδατικών πόρων, με την κατάργηση της εξ ίσου αντιοικονομικής και αντιπεριβαλλοντικής πολιτικής της μεταφοράς νερού με πλοία. Επιμονή επίσης στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ιδίως σε θέματα ενέργειας και αποβλήτων, που απορρέει από τον τρόπο κατασκευής και λειτουργίας τουριστικών εγκαταστάσεων Εξασφάλιση μηχανισμών προστασίας και διαχείρισης του τοπίου ως καίριου πόρου για την υγιή τουριστική ανάπτυξη του τόπου. Τέτοιοι μηχανισμοί ήδη λειτουργούν με επιτυχία σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Αποδοχή νέων μορφών τουρισμού, ιδιαίτερα στον χώρο της δεύτερης κατοικίας, μόνον εάν μετά από προσεκτική εξέταση φανεί ότι πραγματικά προσφέρονται για οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη. Τούτο είναι ακριβώς εκείνο που δεν έγινε από τους συντάκτες του Ειδικού Χωροταξικού του Τουρισμού του Γ. Σουφλιά, οι οποίοι προσπάθησαν να επιβάλουν το δικό τους πρότυπο τουρισμού. Το αποτέλεσμα ήταν ότι καταψηφίσθηκε από την πλειοψηφία του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας (συνάμα από τον ΣΕΒ και την ΓΣΕΕ) και καταδικάσθηκε από την τότε αντιπολίτευση, ενώ εκκρεμεί προσφυγή κατά της Κ.Υ.Α. στο ΣτΕ από τον Δ.Σ.Α. και έξι ΜΚΟ, μεταξύ των οποίων και η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Εκείνο που επεδίωξε ο κ. Σουφλιάς θα ήταν άτοπο να το επιδιώξουν εκείνοι που τότε του έκαναν κριτική. Η κοινωνία των πολιτών και τα ΜΜΕ οφείλουν, πιστεύουμε, να ζητήσουν μια σε βάθος εξέταση της σχέσης του ποιοτικού τουρισμού με οποιεσδήποτε προτάσεις προκύψουν από το αναμενόμενο νομοσχέδιο. 3. Όσοι πιστεύουν στη γενικευμένη και όχι την επιλεκτική χρήση των προτεινόμενων μορφών επενδύσεων σε δεύτερες κατοικίες καλούνται να απαντήσουν στις εξής διαπιστώσεις/ερωτήματα: 2

3 3.1. Υπάρχουν ήδη χιλιάδες απούλητες κατοικίες σε αρκετούς ελληνικούς προορισμούς, ακόμα και στα μεγαλύτερα νησιά της χώρας, όπως την Κρήτη; 3.2. Η φούσκα της δεύτερης κατοικίας έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της οικονομικής κρίσης και στις ΗΠΑ και ιδίως στην Ισπανία. Αληθεύει πχ ότι στην Ισπανία υπάρχουν ακόμα απούλητες εξοχικές κατοικίες, που αποτελούν τεράστιο βάρος σε ολόκληρη τη μεσογειακή αγορά real estate; Αληθεύει ότι η κυβέρνηση της Ισπανίας έχει φθάσει σε τέτοιο βαθμό απόγνωσης ώστε να κατεδαφίζει κάποιες μονάδες; 3.3. Με ποιό τρόπο η ηυξημένη κατανάλωση εδάφους για δεύτερες κατοικίες θα βοηθήσει τον ποιοτικό τουρισμό, εφ όσον η απαράμιλλη φύση της χώρας είναι από τα κεντρικά στοιχεία του ποιοτικού τουρισμού; Θα προβλέπεται τουλάχιστον εξαίρεση σημαντικών τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και περιοχών Προστασίας της Φύσης και Εθνικών Πάρκων (βλ. Ν. 3937/2011); 3.4. Με ποιόν τρόπο η δεύτερη κατοικία θα συνεισφέρει στην αύξηση δαπάνης ανά επισκέπτη όταν η αύξηση προσφοράς κλινών σε περίοδο αιχμής, και πολύ περισσότερο εκτός αιχμής, οδηγεί φυσιολογικά σε συμπίεση και όχι αύξηση τιμών; Ποιά στοιχεία υπάρχουν, εάν υπάρχουν, που να αποδεικνύουν ότι η γενικευμένη ενθάρρυνση της δεύτερης κατοικίας θα αυξήσει την μέση δαπάνη ανά παραθεριστή σε σχέση με εκείνη του παραδοσιακού τουρισμού; Η λογική μας λέει ότι μάλλον θα πρέπει να ισχύει το αντίθετο. 4. Ίσως ισχυρισθούν οι υποστηρικτές της γενίκευσης του θεσμού της δεύτερης κατοικίας ότι μια ενδεχόμενη αποτυχία οποιασδήποτε επένδυσης αφορά μόνο τον ίδιο το επενδυτή. Αντίθετα, η οικονομική αποτυχία στον χώρο του τουρισμού της δεύτερης κατοικίας αποτελεί και περιβαλλοντική καταστροφή. Ένα παράδειγμα είναι το τουριστικό χωριό «Διόνυσος», ανατολικά από τη Σητεία της Κρήτης, που αποτελεί σήμερα νεκρόπολη του εικοστού αιώνα. Επιθυμούμε να αποκτήσομε και άλλες τέτοιες νεκροπόλεις σε μια εποχή που η φούσκα της δεύτερης κατοικίας σε άλλες χώρες έχει σπάσει, με αποτέλεσμα σοβαρότατα οικονομικά προβλήματα για τις τράπεζες και για τους εργαζόμενους; 5. Ασφαλώς, θεωρούμε απόλυτα λογικό η κυβέρνηση να θέλει να συνεισφέρει στην βιώσιμη ανάπτυξη και γι αυτόν τον λόγο να θέλει να εξετάσει όλες τις εναλλακτικές λύσεις. Υποθέτουμε ότι δύο περιπτώσεις όπου ίσως ευσταθεί το επιχείρημα ότι η δεύτερη κατοικία θα οδηγούσε σε αύξηση και όχι σε μείωση της δαπάνης ανά επισκευή θα μπορούσε να είναι οι ακόλουθες: 5.1. Όπου έχει γίνει μια μεγάλη ολοκληρωμένη τουριστική ανάπτυξη, με πλήρεις υποδομές και πολυτελείς τουριστικές εγκαταστάσεις (όπως σε ΠΟΤΑ) και όπου η ύπαρξη των εγκαταστάσεων αυτών πιθανόν να προσελκύσει πελάτες υψηλού εισοδήματος και υψηλών αξιώσεων για την αγορά δεύτερων κατοικιών Σε θέρετρα σχετικά κοντά σε μεγαλουπόλεις της χώρας μας όπου επίσης υπάρχουν οι αναγκαίες υποδομές οι οποίες θα προσελκύσουν Έλληνες του εξωτερικού ή πολίτες άλλων χωρών που επιζητούν μια εμπειρία κοσμοπολίτικης πολυτέλειας. Έστω και αν υπάρχουν εύλογα επιχειρήματα υπέρ της βιωσιμότητος επενδύσεων σε δεύτερη κατοικία στις δύο αυτές περιπτώσεις, ή και σε άλλες που μπορεί να προταθούν, με κανένα 3

4 τρόπο δεν δικαιολογούν την γενικευμένη (σχεδόν) εξίσωση της δεύτερης κατοικίας με την τουριστική επένδυση που απορρέει από το Χωροταξικό του Τουρισμού του κ. Σουφλιά. Εν πάση περιπτώσει πρέπει να αποκλεισθεί ο θεσμός από σημαντικές περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, περιοχές Προστασίας της Φύσης, Εθνικά Πάρκα κλπ (βλ. Ν.3937/2011) 1, και απ όλες τις περιοχές της χώρας όπου υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία για την φέρουσα τους ικανότητα. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, και εφόσον οι νέες εγκαταστάσεις θα γίνονται πραγματικά με βιοκλιματικό σχεδιασμό και με προσεκτική τήρηση των κανόνων της επαναχρησιμοποίησης υδατικών πόρων, ίσως προσφέρουν θετικά στην αειφόρο ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας, χωρίς να επιφέρουν τη μείωση της δαπάνης ανά επισκέπτη που αποτελεί το κύριο οικονομικό μειονέκτημα της γενίκευσης του θεσμού της δεύτερης κατοικίας. 6. Η φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής αποτελεί βασικό στοιχείο οικονομικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού. Είναι προφανές ότι σε κανένα νησί όπου σήμερα εισάγεται νερό με πλοίο δεν επιτρέπεται, σύμφωνα με την αρχή της φέρουσας ικανότητας, να αδειοδοτηθεί οποιαδήποτε αξιόλογη νέα τουριστική επένδυση μέχρις ότου να δημιουργηθεί η αναγκαία υποδομή για την επαναχρησιμοποίηση των υδατικών πόρων. Δεδομένου όμως ότι όλα τα νησιά έχουν υποστεί σοβαρή υποβάθμιση από υπερδόμηση, ότι τα περισσότερα δεν έχουν αφθονία υδατικών πόρων, ότι πρέπει να διατηρηθεί κάποια αγροτική παραγωγή, και τέλος ότι η δεύτερη κατοικία δεν προσφέρεται γενικά για την αναγκαία αύξηση δαπάνης ανά επισκέπτη, θα έπρεπε να εξαιρεθούν όλα εκτός τα μεγαλύτερα νησιά (δηλαδή Κρήτη, Εύβοια, Λέσβος, Ρόδος, Χίος, Κεφαλονιά, Κέρκυρα, Σάμος, Λήμνος και ίσως Ζάκυνθος) 7. Στο παρελθόν η χώρα μας έχει αναπτυχθεί συχνά χωρίς σεβασμό των πραγματικών περιβαλλοντικών και οικονομικών παραμέτρων. Δεν υπάρχει χώρος ή χρόνος για την επανάληψη των προγενέστερων μας αστοχιών, της εκτεταμένης δόμησης, της ηθελημένης άγνοιας των στοιχείων της φέρουσας ικανότητας και της επιλογής εύκολων αλλά βραχυπρόθεσμων προτύπων ανάπτυξης που τείνουν να υποβαθμίσουν τον τουρισμό μας και οικονομικά και περιβαλλοντικά. Η υγιής τουριστική οικονομία και ένα υγιές περιβάλλον για τον Έλληνα και τον ξένο επισκέπτη, πρέπει να συμβαδίζουν. 4

5 1 Για τον ορθότερο προσδιορισμό περιοχών αποκλεισμού απαιτείται η ολοκλήρωση των εργαλείων περιβαλλοντικής διακυβέρνησης (ΠΔ περιοχών Natura 2000, Σχέδια Διαχείρισης για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, δασικοί χάρτες και δασολόγιο, κτηματολόγιο, χωροταξικός σχεδιασμός, σχέδια διαχείρισης υδάτων κ.α.). Η ύπαρξη των εργαλείων αυτών οδηγεί στην απλοποίηση των διαδικασιών και την αποτελεσματική αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των επιτρεπόμενων έργων ή δραστηριοτήτων. 5