FRAMME ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΑΘΗΝΑ 2010 ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ FRAMME LIFE08 NAT/GR/ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟ

Transcript

1 FRAMME LIFE NAT08//GR// ΑΘΗΝΑ 2010 ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ FRAMME LIFE08 NAT/GR/ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟ

2 Το FRAMME, "Μεθοδολογία Αποκατάστασης Πυρόπληκτων Μεσογειακών Δασών - Ασφάλεια & Αποδοτικότητα 4 Παρεμβάσεων στην NATURA 2000 της Ρόδου", με Αριθ. Σύμβασης LIFE08 NAT/GR/000533, χρηματοδοτείται κατά 50% από τον μηχανισμό LIFE+ (Nature & Biodiversity) της Γενικής Δ/νσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει συνολικό προϋπολογισμό Την συνολική διαχείριση του FRAMME έχει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τους τρεις δήμους της Ρόδου που επλήγησαν από την καταστροφική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2008, τον Δήμο Λινδίων, Δήμο Αταβύρου και Δήμο Νότιας Ρόδου. FRAMME, Fire Restoration Methodology for Mediterranean Forests - environmental safety & sustainability of 4 interventions in the Rhodes NATURA 2000 site with contract number LIFE08 NAT/GR/ is a project cofinanced by 50% by the European Commissions LIFE+ Programme and has a total budget of The management of the project is carried out by Elliniki Etairia Society for Environment & Cultural Heritage as a Coordinating Beneficiary. Associate Beneficiaries to the Project are The Agricultural University of Athens as well as the three municipalities in Rhodes affected by the devastating fires of 2008; Municipality of Lindos, Municipality of Ataviros and the Municipality of South Rhodes. Στοιχεία επικοινωνίας: Εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Καθηγητής Γ. Αράπης Ιερά Οδός 75, Βοτανικός Τηλ: Βιβλιογραφικά στοιχεία: Κοντάρη, Α. (2010). Γεωλογική μελέτη στην περιοχή υλοποίησης του έργου FRAMME LIFE08 NAT/GR/ στην νήσο Ρόδο. URL: LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 2

3 EXECUTIVE SUMMARY During the summer of 2008, the island of Rhodes was marked by a wildfire, which threatened protected areas and regions with high ecological importance, burning more than 100,000 acres. This wildfire has affected some important productive infrastructures and degraded the natural resources of the island. The fire approached and entered the north-western part of the Natura region (GR ), burning 10.5% of its total area. In addition, 34% (13,766 acres) of the two wildlife protected areas that are situated at the edge of the affected area were burnt. The area of interest to this study is located in the central part of the island of Rhodes and covers an area of about 40km 2. It constitutes an area that is formed from the polygon of the burnt area and includes the boundaries of the municipalities of Ataviros (14,7km 2 ) and Lindion (21,3km 2 ) to the east, the boundary of the municipality of South Rhodes to the south and finally the Natura polygon of the Natura region (GR421000). It is located on the southeastern hills of Ataviros Mountain and it is characterized as semi-mountainous (altitude m) and a small part as low elevation (less than 200 m). The relief of the area is relatively variable but is generally characterized as gentle. The slopes do not exceed 30%, and occasionally have a gradient of less than 5%. The geological setting of the island of Rhodes is quite complex and it is composed of Alpine, molassic and post-alpine formations. The Alpine formations are geotectonically part of the Pindos Unit (basement of the northern part of the island), Gavrovos-Tripolis Unit (basement of the central part) and Ionia Unit (Plattenkalk). The platy limestones of the Plattenkalk Unit, are composed of two geological formations, Lindos on the east consisting of crystalline platy limestones to marbles, and Attavyros-Akramiti unit on the west consisting mainly of limestones. Both formations pass on to the flysch. The clastic formations of the flysch dominate in the study area and appear as a sequence of sandstones, conglomerates, clays and pelites with olistolithes and olistostromes of limestones. The formations are excessively tectonized and at localities where deformation is excessive they are even characterized as cataclasites. Molassic formations (M. U. Oligocene) are divided in two sequences (the lower and the upper). The lower formations are 300m thick and consist of multimict conglomerates, with sandstone horizons of various thicknesses ( m), marls to marleous sandstones and sandstones. The upper sequence evolves to the lower one consisting of sandstone and conglomerates alterations with a thickness of about 450m. Within lower elevation areas the Plio-Pleistocene clastic formations form terraces. They are fluvioterrestial to lacustrine sediments consisting of conglomerates, sandstones, marls and sands with thin lignite intercalations within them. Thickness is estimated up to 200m. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 3

4 Mechanically the soils of the study area (total area 40km2) are characterized as fine-grained 70.81% (28.32km2), 26.13% as mid-grained (10.45km2) and 3.06% as coarse grained. Depending on the depth of the soil, three categories are distinguished within the 40km2 of the area: 93.37% is covered by deep soil, 6.35% by shallow soil while only 0.28% of the area is bare rock. Three soil types are found in the area: i) 92.66% Calcaric Cambisol, ii) 2.40% Chromic Luvisol and iii) 4.93% Calcaric Leptosol. This integrated study highlights the vulnerability of the area to intensive erosion, especially in areas deforesteted by wildfires with the increasing the risk of desertification, and land failures (landslides, creep, etc.). Specifically, the geology of the area is represented by clastic rocks which form ellouvial soils of considerable thickness and sufficient grain size with relatively low clay content. These soils create an environment that is vulnerable to exogenous variations, the most important of which are: a) Incised erosion, along the major streams, b) Slope instability, with landslides and soil creep and c) Erosion of the upper organic soil, and ultimately desertification. The fact that the vegetation, which formed the main soil protecting factor, was obliterated, has increased the impact of rainfall as well as the surface runoff on the soil, removing the soil particles that contain the remaining (post wildfire) soil humus. This process results in more poor, coarse grained soils, which are easily removed by all types of erosion. The erosion is even more pronounced when accompanied by excessive rainfalls. Finally, the steep slopes of soils within the study area play an important role to the extent of erosion. All these factors suggest that the area needs immediate antierosion measures, in order to avoid desertification processes. These measures involve a) creating conditions for developing a drainage network for the sloping areas b) the building up of steps in regions of capable morphological gradients, c) the construction of low dams in the streams buffer and d) the construction of retaining walls in localities of soil failures (landslides, creep, etc.). Areas of high vulnerability are: i) areas with a slope gradient greater than 25%, especially when the soils are shallow ii) areas of systematic land instability, iii) streams that maintain long tributaries and at the intersection points of tributaries. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΟΙΜΙΟ 3 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 4 2 ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 5 3 ΓΕΩΛΟΓΙΑ Γενικά Γεωλογική σύσταση περιοχής μελέτης 11 4 ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ Μηχανική σύσταση εδάφους Βάθος εδάφους Τύπος εδάφους 18 5 ΧΡΗΣΗ-ΚΑΛΥΨΗ ΓΗΣ Εισαγωγικά στοιχεία Χρήση-κάλυψη γης περιοχής μελέτης 20 6 ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Γενικά Αστοχίες γαιών Σεισμικότητα-Σεισμική επικινδυνότητα Διάβρωση εδαφών - Ερημοποίηση 28 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 32 8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 33 LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 5

6 ΠΡΟΟΙΜΙΟ Η παρούσα αφορά την ανάλυση της γεωλογικής δομής στην περιοχή που σχηματίζεται από το πολύγωνο της καμένης έκτασης (πυρκαγιά 2008) με τα πολύγωνα των Δήμων Ατάβυρου, Λινδίων και Νότιας Ρόδου της νήσου Ρόδου. Η μελέτη αποτελεί θεματικό αντικείμενο Ειδικής Περιβαλλοντικής Μελέτης, η οποία στοχεύει στην αποσαφήνιση των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών παραμέτρων στην καμένη έκταση εντός της περιοχής GR , η οποία αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Δικτύου Φύση Αντικείμενο της Γεωλογικής Μελέτης είναι η ανάλυση του ανάγλυφου, της γεωλογικής δομής του υπόβαθρου και των εδαφολογικών χαρακτηριστικών της περιοχής ενδιαφέροντος. Επίσης, αφορά τυχόν ανθρώπινες κατασκευές που συμβάλλουν στην διαμόρφωση του τοπίου, όπως είναι οι αναβαθμίδες και εντοπισμό και ιεράρχηση, με βάση την προτεραιότητα, περιοχών εφαρμογής αντιδιαβρωτικών παρεμβάσεων. Τα μέλη της ομάδας μελέτης, όπως αυτά αναφέρονται στη συνέχεια, έχουν αποδεδειγμένα γνώση των τοπικών συνθηκών του τομέα της έρευνας. Η ομάδα μελέτης είναι: Α. Κοντάρη, Msc Γεωλόγος Περιβαλλοντολόγος, με εμπειρία άνω των 5 ετών σε θέματα εφαρμοσμένης και περιβαλλοντικής γεωλογίας, χαρτογράφησης και σύνταξης ψηφιακών θεματικών χαρτών. Ε. Δίκαρου, Msc Γεωλόγος Περιβαλλοντολόγος, με εμπειρία άνω των 5 ετών σε θέματα εφαρμοσμένης και περιβαλλοντικής γεωλογίας, χαρτογράφησης και σύνταξης ψηφιακών θεματικών χαρτών. Γ. Μιγκίρος, Δρ. Γεωλόγος, Καθηγητής Γεωλογίας, με εμπειρία άνω των 30 ετών, σε θέματα περιβαλλοντικής και εφαρμοσμένης γεωλογίας και γεωλογικών χαρτογραφήσεων. Ε. Ψωμιάδης, Δρ. Εφαρμογών Τηλεπισκόπησης και GIS, Γεωπόνος-Περιβαλλοντολόγος, με εμπειρία άνω των 10 ετών σε θέματα διαχείρισης περιβάλλοντος, χαρτογράφησης και εκτίμησης γαιών, με μεθόδους Τηλεπισκόπησης και Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 6

7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Διοικητικά η νήσος Ρόδος ανήκει στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, στο Νομό ωδεκανήσου, έχει έκταση km 2 και πληθυσμό (απογραφή 2001, ΕΣΥΕ). Είναι το μεγαλύτερο νησί του Νομού, σε έκταση και πληθυσμό, µε πρωτεύουσα την πόλη της Ρόδου η οποία είναι και πρωτεύουσα. Απαρτίζεται από τους Δήµους: Αρχαγγέλου, Ατάβυρου, Αφάντου, Ιαλυσού, Καλλιθέας, Καµείρου, Λινδίων, Νότιας Ρόδου, Πεταλούδων και Ρόδου. Η νήσος Ρόδος χαρακτηρίζεται ως ημιορεινή - ορεινή, µε υψηλότερη κορυφή αυτή του Αγ. Ιωάννη (1.216m) στο όρος Ατάβυρος, στο δυτικό-κεντρικό τμήμα του νησιού. Χαρακτηριστική είναι η ανάπτυξη ενός ορεογραφικού άξονα ΒΒΑ-ΝΝ κατεύθυνσης, που χωρίζει το νησί σε δύο τµήµατα, δυτικό και ανατολικό το οποίο είναι και το µεγαλύτερο. Τα πεδινά τµήµατα του νησιού αποτελούν το 25% της συνολικής έκτασης. Το καλοκαίρι του 2008, η Ρόδος σημαδεύτηκε από μια μεγάλη πυρκαγιά, η οποία απείλησε προστατευόμενες περιοχές και περιοχές με σημαντικές οικολογικές αξίες, καίγοντας περισσότερα από στρέμματα. Η πυρκαγιά αυτή επηρέασε σημαντικές παραγωγικές υποδομές και υποβάθμισε τους ζωτικούς πόρους του νησιού. Η πυρκαγιά εισήλθε, στο βορειοδυτικό τμήμα της περιοχής NATURA GR , όρη Αττάβυρος και Ακραμύτης, Ακρωτήρι Αρμενιστής και παράκτια ζώνη Απολακκιάς, καίγοντας το 10,5% της συνολικής έκτασής της (Εικόνα 1). Επιπρόσθετα, κάηκε το 34% ( στρ.) της συνολικής έκτασης δύο καταφυγίων άγριας ζωής που βρίσκονται στα όρια με την καμένη περιοχή (Εικόνα 2). Εικόνα 1. Σύνολο καμένης έκτασης Ιουλίου 2008 και προστατευόμενες περιοχές Ρόδου. Εικόνα 2. Σύνολο καμένης έκτασης Ιουλίου 2008 και Καταφύγια Άγριας Ζωής Ρόδου. Η περιοχή ενδιαφέροντος τοποθετείται στο κεντρικό τμήμα της νήσου Ρόδος και καλύπτει έκταση περίπου 40km 2. Ουσιαστικά αποτελεί την περιοχή που σχηματίζεται από το πολύγωνο της καμένης έκτασης, τα πολύγωνα των Δήμων Ατάβυρου (14,7km 2 ), δυτικό τμήμα, Λινδίων (21,3km 2 ), ανατολικό τμήμα και Νότιας Ρόδου (3,4km 2 ), νότιο τμήμα και το πολύγωνο εντός της καμένης περιοχής που ορίζει η περιοχή Natura GR LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 7

8 Η περιοχή μελέτης βρίσκεται νότια της πόλης της Ρόδου και καλύπτει τμήμα του όρους Ατάβυρος, με υψόμετρο τα 1200m. Το υψηλότερο χωριό στην περιοχή είναι ο Έμπωνας, σε υψόμετρο 800m (Εικόνα 3). Ο Aρχάγγελος βρίσκεται στην ανατολική ακτή του νησιού, νότια της πόλης της Ρόδου. Κοντινότερο βουνό είναι το Στρογγυλό. Στο δρόμο προς την παραλία του βρίσκεται η σπηλιά του Κούμελλου, με τους περίφημους σταλακτίτες. Νότια του νησιού, σε απόσταση 60km από την πόλη της Ρόδου στο Γεννάδιον έχει κατασκευαστεί το ομώνυμο φράγμα, κατασκευάστηκε το 1989 και βρίσκεται 2km απόσταση από την Απολακκιά. Εικόνα 3. Οριοθέτηση της περιοχής μελέτης από την τομή της καμένης περιοχής, με την περιοχή Natura GR και τα όρια των Δήμων. 2. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Η περιοχή ενδιαφέροντος απαντάται στα νοτιοανατολικά πρανή του όρους Ατάβυρος και χαρακτηρίζεται ημιορεινή (απόλυτο υψόμετρο m) έως πεδινή (υψόμετρο μικρότερο των 200m), με μέγιστο απόλυτο υψόμετρο τα 600m. Το ημιορεινό τμήμα αναπτύσσεται στο δυτικό τμήμα της περιοχής ενδιαφέροντος και καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη έκταση (38km 2 ), ενώ το πεδινό απαντάται στο ανατολικό τμήμα και καταλαμβάνει πολύ μικρή έκταση (2km2, Εικόνες 4 και 5). LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 8

9 Εικόνα 4. Ψηφιακό υψομετρικό μοντέλο. Εικόνα 5. Υψομετρικές ζώνες. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 9

10 Το ανάγλυφο της περιοχής παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία και γενικά χαρακτηρίζεται ως ήπιο. Οι κλίσεις των πρανών στη μεγαλύτερη έκταση δεν ξεπερνούν το 30%, ενώ δημιουργούνται εσωτερικές επιφάνειες πλέον επίπεδες, αλλά και επιπεδώσεις, με κλίσεις μικρότερες του 5%. Για τον προσδιορισμό των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών των πρανών του ανάγλυφου δημιουργήθηκε ο χάρτης κλίσεων των πρανών της περιοχής ενδιαφέροντος. Σχεδιάστηκαν 7 κλάσεις ταξινόμησης του μέτρου της κλίσης, που είναι οι: επίπεδες περιοχές 0-2%, πολύ ήπια κλίση 2-5%, ήπια κλίση 5-8%, μέτρια κλίση 8-15%, μέτρια απότομη κλίση 15-30%, απότομη κλίση 30-45%, πολύ απότομη κλίση >45%. Η έκταση που καλύπτει κάθε κλάση κλίσεων στην περιοχή μελέτης παρουσιάζεται στον πίνακα 1, με τις μέτρια απότομες και απότομες κλίσεις να αποτελούν την κυρίαρχη κλάση με ποσοστό 38,73 και 19,13% αντίστοιχα (Εικόνα 6). Ο χάρτης κλίσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την συσχέτισή του με την κάλυψη/χρήση γης και άλλους θεματικούς χάρτες, για τον καθορισμό ευαίσθητων περιοχών στη διάβρωση και σε μία πιθανή μελλοντική υποβάθμιση γης. Ο προσανατολισμός των πρανών της περιοχής ενδιαφέροντος είναι γενικά κατεύθυνσης ΒΑ (26,25%) και ΝΑ (33,21%). Ο χάρτης προσανατολισμού των κλίσεων των πρανών μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διερεύνηση του καθορισμού μιας πιθανής σχέσης του με το είδος και την πυκνότητα της βλάστησης, καθώς και άλλων τύπων κάλυψης/χρήσης γης, καθώς και τον βαθμό φωτεινότητας ή έκθεσης σε ανέμους μιας περιοχής (Εικόνα 7). Τα κύρια γεωμετρικά χαρακτηριστικά του προσανατολισμού των πρανών αναλύονται στον πίνακα 2. Πίνακας 1. Έκταση και ποσοστό των κλάσεων ταξινόμησης του μέτρου των κλίσεων. Χαρακτηρισμός κλίσης Κλίση (%) Έκταση (km 2 ) Ποσοστό (%) επίπεδες περιοχές πολύ ήπια κλίση Ήπια κλίση μέτρια κλίση μέτρια απότομη κλίση απότομη κλίση πολύ απότομη κλίση > Πίνακας 2. Έκταση και ποσοστό των κλάσεων προσανατολισμού των κλίσεων των πρανών. Κλίση Έκταση (km 2 ) Ποσοστό (%) ΒΑ ΝΑ ΝΔ ΒΔ LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 10

11 Εικόνα 6. Κλίσεις πρανών (%). Εικόνα 7. Προσανατολισμός των κλίσεων των πρανών (%). LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 11

12 3. ΓΕΩΛΟΓΙΑ 3.1. Γενικά Με βάση τον Νεοτεκτονικό χάρτη της Ελλάδος (φύλλο Ρόδος, κλίμακας 1: ), η γεωλογική δομή της νήσου Ρόδου από πάνω προς τα κάτω περιγράφεται ως ακολούθως (Εικόνα 8): ΑΝΩΤΕΡΗ ΑΥΤΟΧΘΟΝΗ Τεταρτογενές Αλούβια (α): Προσχώσεις από αργίλους, αµµάργιλους και κροκαλοπαγή. Αποτελούν αποθέσεις των ρεµάτων και των πεδινών περιοχών στις εκβολές των ρεµάτων. Πώρος (πουρί) : (ρ) χερσαίες αποθέσεις Ελούβιον, κίτρινες, εύθραυστες µερικές φορές συµπαγείς και πλευρικά κορήµατα (Πλειστόκαινο). Σχηµατισµός Σγουρός: (s) (sp) εναλλαγές µαργών και χαλαρών κροκαλοπαγών και άµµων. Πρασινογκρίζες Πλειστοκαινικές µάργες. Επικάθεται ασυµφώνως επί των λεβαντινίων αποθέσεων. Μέγιστο πάχος 180 m. Νεογενές "Λεβαντίνια ιζήµατα: (If) Εναλλαγές λιµναίων αποθέσεων µε ηπειρωτικές αποθέσεις. Αποτελούνται από ποτάµιες αποθέσεις µε κροκαλοπαγή, χαλίκια, άµµους και γκρίζες µάργες µε απολιθώµατα. Κάθονται µε ασυµφωνία επί του συστήµατος Βατί. Πάχος µερικών εκατοντάδων µέτρων. ΟΜΑ Α ΒΑΤΙ Ψαµµίτης Μεσαναγρού: (Ms) Συνίσταται από ψαµµίτη, αργιλόµαργας και κροκαλοπαγών. Τα ιζήµατα αυτά είναι γενετικά συνδεδεµένα µε αιωρήµατα ρευµάτων. Η κύρια ροή των παλαιορευµάτων ήταν από δυτικά προς ανατολάς. Προς βορά µεταπίπτει προς τον σχηµατισµό Θαρι πάχους m. Στη βάση παρουσιάζει κροκαλοπαγές πάχους 100m µε κροκάλες από οφειόλιθο, ασβεστόλιθο και ραδιολαρίτη. Προς τα πάνω µεταπίπτει σε σκοτεινοπράσινη αµµάργιλο, µε φακούς κροκαλοπαγών από οφειολίθους και ψαµµίτες. Σχηµατισµός "Θαρί" : (Τh) πάχους m. Στη βάση παρουσιάζει κροκαλοπαγές πάχους 100 m. µε κροκάλες από οφειόλιθο, ασβεστόλιθο και ραδιολαρίτη. Προς τα πάνω µεταπίπτει σε σκοτεινοπράσινη αµµάργιλο, µε φακούς κροκαλοπαγών από οφειολίθους και ψαµµίτες. Ρεύµατα τέφρας και σποδού Ντάλι : (D) Πυροκλαστική απόθεση από ρυολιθικό µάγµα. Πάχος 5m. Ευρίσκονται είτε στην βάση του ψαµµίτη Μεσαναγρού είτε εντός των στρωµάτων της οροφής των µαργών του Αγ. Μηνά. Μάργες Αγ. Μηνά : (Μη) Μάργες και αργιλώδεις µάργες µε ενδιαστρώσεις ψαµµιτών. Πάχος 315 m. Κροκαλοπαγές "Κοριάτι : (Kc) Κροκαλοπαγές χαλαρό ή µέτρια συγκολληµένο, µε κροκάλες οφειολίθου, ασβεστολίθου και ραδιολαριτών. Ποτάµια και δελταϊκή απόθεση. Πάχος 160 m. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 12

13 ΚΑΤΩΤΕΡΗ ΑΥΤΟΧΘΟΝΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΑΥΤΟΧΘΟΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Φλύσχης "Κατταβίας": Το σύστηµα αυτό του φλύσχου έχει µεγάλο πάχος 1500 µ. περικλείει µικροπανίδα από το Ηώκαινο µέχρι και το Κατώτερο Ολιγόκαινο. ιακρίνονται έξη µέλη του Φλύσχη. Από τα κάτω προς τα άνω διακρίνονται τα µέλη Σιάνα (Kf), Λαέρµα (Ki), και Σταφυλία (Ks) που αποτελούν συνεχή στρωµατογραφική σειρά που κάθεται σε ασυµφωνία στην οµάδα του Ατάβυρου καταλαµβάνουν το κεντρικό µέρος της νήσου από την Λίνδο µέχρι το όρος Αττάβυρος. Στην Λίνδο παρουσιάζεται ελαφρώς µεταµορφωµένος και χαρτογραφήθηκαν σαν ενιαίος σχηµατισµός µε την ονοµασία "Κάλαθος µέλος" (Κχ). Στο νότιο τµήµα υπάρχει µία άλλη σειρά φλύσχου µε δύο µέλη : Το µέλος "Καράκια" (Kk) και το ανώτερο µέλος " µεγάλο Κάλαβρο" (Km ). Εµφανίζονται καλυπτόµενα σε µερικές θέσεις από την ανώτερη σειρά του φλύσχου των Μελών Σιάνα, Λαέρνα και Σταφύλια. ΟΜΑ Α ΑΤΑΒΥΡΟΥ Μαργαϊκός ασβεστόλιθος Κακόσκαλας (Ηώκαινο): (Km) Μαργαϊκός ασβεστόλιθος και µάργα Πάχους 80 m. µε πυριτικούς κονδύλους, Εντός του σχηµατισµού αυτού υπάρχει ενδιάστρωση νουµουλιτοφόρου ασβεστολίθου. Ασβεστόλιθος Ακραµύτη (Κρητιδικό-Ηώκαινο): (Αk) Περικλείει και στρώσεις µε πυριτικούς κονδύλους. Λεπτοπλακώδης έως µεσοπλακώδης ασβεστόλιθος. Πάχος 480 m. στην περιοχή του Αττάβυρου έχει πάχος 800 m. Πυριτικοί Ασβεστόλιθοι Ατεµάρη (Ιουρασικό). (Αn) Τεφρός µαργαϊκός ασβεστόλιθος, µε ενδιάµεσα στρώµατα πυρίτη. Πάχος 170 m. ΑΛΛΟΧΘΟΝΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΕΙΡΑ ΠΙΝ ΟΥ ΟΜΑ Α ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ Ασβεστόλιθοι Μαλόνας (Τριαδικό-Ιουρασικό) : (Μ) Λεπτοπλακώδης ασβεστόλιθος µε πυριτικούς κονδύλους και ραδιολαρίτες. Ηλικία Κάτω Λιάσιο έως Σενώνιο. Πάχος 200 m. Πυριτικός ασβεστόλιθους Ελαφόκαµπου : (Ε) Λεπτοστρωµατώδης ασβεστόλιθος χρώµατος τεφρού, πορφυρού, ερυθρού και κίτρινου, και δολοµιτικός ασβεστόλιθος µε πυριτικούς κονδύλους. Ηλικία Λιάσιον. Πάχος 250 m. ΣΕΙΡΑ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ Φλύσχης Αρχιπόλεως (Παλαιόκαινο-Ηώκαινο) : (Αr) Στο ανώτερο και µέσο τµήµα κυριαρχεί τεφροπράσινος ψαµµίτης ενώ στο κατώτερο τµήµα κυριαρχούν κοκκινωπές και καστανές µάργες. Πάχος 100m. ΟΜΑ Α ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 13

14 Ασβεστόλιθος Σάλακα (Τριαδικό-Ηώκαινο): (SI) (Sa) Ασβεστόλιθοι και δολοµίτες. Πάχος 700 m. Ασβεστόλιθος Κουµούλι (Τριαδικό-Ηώκαινο): (Κ) Ασβεστόλιθοι λεπτοπλακώδεις. Περιέχουν ενδιαστρώσεις µαργαϊκής αργίλου καστανοπράσινης Πάχος 55 m. ΣΕΙΡΑ ΓΑΒΡΟΒΟΥ - ΤΡΙΠΟΛΕΩΣ Ασβεστόλιθος Λίνδου (Κρητιδικό) : (L) Ασβεστόλιθοι παχυστρωµατώδεις κρυσταλλικοί. Μέγιστον πάχος 450 m. Περιέχουν εις το µέσον ενδιαστρώσεις µικριτικού ασβεστολίου πάχους 40 m. ιαβάσες και ραδιολαρίτες Κοπριάς (Ιουρασικό-Κρητιδικό) : (Κd) διαβάσες σκούρου καφέ χρώµατος και ραδιολαρίτες, µε ξενόλιθους από αµφιβολίτες, γάββρους, σερπεντίνες και πολύµικτα κροκαλοπαγή καθώς και ασβεστολίθους. Οφιόλιθοι : (Ο) αποτελείται από πράσινο γάββρο, διαβάση και σερπεντίνη (Εικόνα 8) Γεωλογική σύσταση ευρύτερης περιοχής μελέτης Η γεωλογική δομή της νήσου Ρόδος είναι σύνθετη και σε αυτήν παίρνουν μέρος αλπικοί, μολασσικοί και μεταλπικοί σχηματισμοί (Εικόνα 9). Οι αλπικοί σχηματισμοί γεωτεκτονικά εντάσσονται στις ενότητες (ζώνες) της Πίνδου (υπόβαθρο του βορείου τμήματος του νησιού), του Γαβρόβου (υπόβαθρο του κεντρικού τμήματος του νησιού) και της Ιονίου ή Πλακωδών ασβεστόλιθων υπόβαθρο του νοτίου τμήματος του νησιού (Jacobshagen 1979, Fleury 1980 κ.ά.). Η ενότητα των πλακωδών ασβεστόλιθων (Plattenkalk), διακρίνεται σε δύο γεωλογικούς σχηματισμούς της Λίνδου ανατολικά, από κρυσταλλικούς πλακώδεις ασβεστόλιθους έως μάρμαρα και του Αττάβυρου Ακρομύτη δυτικά, από ασβεστόλιθους (Mutti et al. 1970). Οι ανθρακικοί αυτοί σχηματισμοί μεταβαίνουν σε ιζήματα φλύσχη. Ειδικότερα, στην περιοχή μελέτης απαντώνται αλπικοί κλαστικοί σχηματισμοί φλύσχη, μολασσικοί σχηματισμοί και νεογενείς και τεταρτογενείς σχηματισμοί και αποθέσεις. Οι σχηματισμοί αυτοί, από τους παλαιότερους προς τους νεότερους αναλύονται στη συνέχεια. (α) Κλαστικοί σχηματισμοί φλύσχη Οι σχηματισμοί αυτοί καταλαμβάνουν τη μεγαλύτερη έκταση της περιοχής μελέτης. Πρόκειται για μια φλυσχική ακολουθία από ψαμμίτες, κροκαλοπαγή, αργιλίτες και πηλίτες, μέσα στην οποία απαντώνται ολισθόλιθοι και ολισθοστρώματα ασβεστολιθικής κυρίως προέλευσης. Η γενική ιζηματογενής δομή του σχηματισμού αυτού είναι χαοτική, σε βαθμό που δεν μπορεί να καθοριστεί η γεωμετρική χωρική κατανομή των λιθοτύπων. Οι σχηματισμοί αυτοί είναι έντονα τεκτονισμένοι, ενώ κατά θέσεις έχουν θρυμματιστεί έντονα και χαρακτηρίζονται ως κατακλασίτες. (β) Κλαστικοί σχηματισμοί μολάσσας (Μέσο Ανώτερο Ολιγόκαινο) LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 14

15 Οι σχηματισμοί αυτοί καταλαμβάνουν ικανή έκταση και διακρίνονται σε δύο ακολουθίες, την κατώτερη και την ανώτερη. Η κατώτερη αποτελούνται από πολύμικτα κροκαλοπαγή, με ορίζοντες ψαμμιτών ποικίλου πάχους ( m), μάργες έως ψαμμούχες μάργες και ψαμμίτες. Το συνολικό της πάχος ανέρχεται σε 300m. Η ανώτερη ακολουθία, αποτελεί κανονική συνέχεια της προηγούμενης και αποτελείται από εναλλαγές ψαμμιτών και κροκαλοπαγών. Το πάχος της ακολουθίας αυτής φθάνει και τα 450m. (γ) Κλαστικοί σχηματισμοί ηπειρωτικοί (Πλείο-Πλειστόκαινο) Καταλαμβάνουν έκταση σε χαμηλότερες υψομετρικά περιοχές και διαμορφώνουν συχνά αναβαθμίδες. Πρόκειται για ποταμοχερσαία και τοπικά λιμναία ιζήματα τα οποία συνίστανται από κροκαλοπαγή, ψαμμίτες, μάργες και άμμους, με τοπική παρουσία λεπτών στρωμάτων λιγνιτών. Το πάχος τους κατά θέσεις ξεπερνάει τα 200m. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 15

16 Εικόνα 8. Νεοτεκτονικός χάρτης της Ελλάδας, φύλλο Ρόδος, κλίμακας 1: LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 16

17 Εικόνα 9. Τμήμα του Νεοτεκτονικού χάρτη της ευρύτερης περιοχής μελέτης. 4. ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ Με βάση τους γεωλογικούς σχηματισμούς που δομούν την περιοχή μελέτης οι διακρινόμενες κατηγορίες εδαφών είναι οι ακόλουθες: (α) Κλαστικοί σχηματισμοί φλύσχη, υπάγονται στην κατηγορία Α, όπου τουλάχιστον τα ανώτερα μέλη τους λαμβάνονται υπόψη ως έντονα αποσαθρωμένα βραχώδη ή εδάφη τα οποία από μηχανική άποψη μπορούν να εξομοιωθούν με κοκκώδη. (β) Κλαστικοί σχηματισμοί μολάσσας (Μέσο Ανώτερο Ολιγόκαινο), υπάγονται στην κατηγορία Β, όπου στο σύνολό τους λαμβάνεται ως στρώσεις κοκκώδους υλικού μεγάλης πυκνότητας πάχους μεγαλύτερου των 70m. (γ) Κλαστικοί σχηματισμοί ηπειρωτικοί (Πλείο-Πλειστόκαινο), υπάγονται στην κατηγορία Γ, όπου στο σύνολό τους λαμβάνεται ως στρώσεις κοκκώδους υλικού μέσης πυκνότητας πάχους μεγαλύτερου των 70m. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 17

18 4.1. Μηχανική σύσταση εδάφους Απαραίτητη προϋπόθεση για την υγιή ανάπτυξη των φυτών αποτελεί το "κατάλληλο" έδαφος. Ως κατάλληλο θεωρείται εκείνο το έδαφος που είναι γόνιμο, που παρέχει θρεπτικά στοιχεία στο φυτό, του προσδίδει την απαραίτητη υγρασία και τις κατάλληλες συνθήκες αερισμού. Τα χαρακτηριστικά αυτά καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από την υφή του εδάφους, δηλαδή τη μηχανική του σύσταση ή την κοκκομετρική του σύσταση, όπως αλλιώς ονομάζεται. Πιο συγκεκριμένα, η μηχανική σύσταση του εδάφους αναφέρεται στο χαρακτηριστικό εκείνο του εδάφους που σχετίζεται με το μέγεθος των σωματιδίων (κόκκων) που το αποτελούν και ορίζεται ως η εκατοστιαία αναλογία της άμμου (S),της ιλύος (Si),και της αργίλου (C) στο σύνολο της λεπτής γης. Αναλυτικότερα οι σημαντικότερες από τις κατηγορίες των κοκκωδών υλικών είναι οι ακόλουθες: Άμμος (Sand): Παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα συγκράτησης νερού και θρεπτικών στοιχείων. Λόγω μεγάλης ταχύτητας διάχυσης του νερού μέσα στην άμμο δημιουργούνται καλές συνθήκες αερισμού και στράγγισης για την ανάπτυξη των φυτών. Χαρακτηρίζονται ως χονδρόκοκκα εδάφη. Ιλύς (Silt): Έχει αυξημένη ικανότητα συγκράτησης νερού αλλά μειωμένη ικανότητα συγκράτησης θρεπτικών στοιχείων. Προκαλεί δυσμενείς συνθήκες αερισμού για την ανάπτυξη των φυτών. Χαρακτηρίζονται ως μεσόκοκκα εδάφη. Άργιλος (Clay): Παρουσιάζει αυξημένη ικανότητα συγκράτησης νερού και θρεπτικών στοιχείων. Λόγω μειωμένης ταχύτητας διάχυσης του νερού μέσα στην άργιλο προκαλεί δυσμενείς συνθήκες αερισμού για το φυτό. Χαρακτηρίζονται ως λεπτόκοκκα εδάφη. Τα εδαφολογικά εργαστήρια ταξινομούν τα εδάφη σε 12 κλάσεις κοκκομετρικής σύστασης, ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής της άμμου, αργίλου, ιλύος στο έδαφος. Οι κλάσεις αυτές καταλαμβάνουν ορισμένη θέση και χώρο σε ένα ισοσκελές τρίγωνο το οποίο ονομάζεται τρίγωνο μηχανικής σύστασης των εδαφών. (Εικόνα 10, Πίνακας 3). Οι τρεις βασικότερες κατηγορίες εδαφών είναι τα αμμώδη ή ελαφρά (χονδρόκοκκα) εδάφη, τα πηλώδη ή μέσης σύστασης (μεσόκοκκα) και τα αργιλώδη ή βαριά (λεπτόκοκκα) εδάφη, με ιδιότητες ανάλογες των ποσοστών άμμου, αργίλου, ιλύος που περιέχουν. Η έκταση και τα ποσοστά των τύπων μηχανικής σύστασης του εδάφους απεικονίζονται στον πίνακα 4 και στην εικόνα 11. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 18

19 Εικόνα 10. Απεικονίζονται οι 12 κλάσεις μηχανικής σύστασης των εδαφών και η ορισμένη θέση που καταλαμβάνουν σε ένα ισοσκελές τρίγωνο το οποίο ονομάζεται τρίγωνο μηχανικής σύστασης των εδαφών. Πίνακας 3. Οι 12 κατηγορίες κοκκομετρικής σύστασης, ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής της άμμου, αργίλου, ιλύος στο έδαφος Αμμώδες έδαφος: Πηλώδες έδαφος: Αργιλώδες έδαφος: αμμώδες(sandy) αμμοπηλώδες (Sandy loam) πηλοαμμώδες(loamy sand) αμμοαργιλοπηλώδες(sandy clay loam) πηλώδες(loam) ιλυοπηλώδες(silty loam) ιλυοαργιλοπηλώδες(silty clay loam) ιλυώδες(silt) αργιλοπηλώδες(clay loam) ιλυοαργιλώδες(silty clay) αργιλοαμώδες(sandy clay) αργιλώδες(clay) Πίνακας 4. Έκταση και ποσοστά των διαφόρων τύπων μηχανικής σύστασης των εδαφών της περιοχής μελέτης. Εμβαδόν α/α Περιγραφή (Km 2 ) Ποσοστό (%) 1 Λεπτόκοκκα Μεσόκοκκα Χονδρόκοκκα Σύνολο: LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 19

20 Εικόνα 11. Χάρτης μηχανικής σύστασης του εδάφους Βάθος εδάφους Το βάθος των αυτοχθόνων λοφωδών και ορεινών εδαφών έχει άμεση σχέση με τη φύση του μητρικού υλικού του εδάφους (γεωλογική σύσταση), την αποσάθρωση που έχει αυτό υποστεί, το βαθμό της ανθρωπογενούς επίδρασης, κυρίως στη βλάστηση και άλλους παράγοντες, όπως η κλίση και ο προσανατολισμός των πρανών, το κλίμα, κ.ά. Τα πετρώματα που αποσαθρώνονται γρήγορα δίνουν γενικά πιο βαθιά εδάφη, σε αντίθεση με αυτά που δύσκολα αποσαθρώνονται. Οι επικλινείς περιοχές στις οποίες η προστατευτική βλάστηση έχει καταστραφεί για σημαντικό χρονικό διάστημα έχουν αβαθή εδάφη, λόγω της εντατικής διάβρωσης που αυτά έχουν υποστεί. Η διάβρωση του εδάφους, που επιταχύνεται κυρίως με τις δυσμενείς ανθρώπινες παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον και τα ακραία φυσικά φαινόμενα, οδηγεί στην υποβάθμιση των εδαφών, στην μείωση της παραγωγικής τους ικανότητας και τελικά στην απώλεια του πολύτιμου, αναντικατάστατου και μη ανανεώσιμου φυσικού πόρου. Η υποβάθμιση αυτή αποτελεί και έναν από τους κυρίαρχους παράγοντες ερημοποίησης. Γενικότερα, το βάθος του εδάφους αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα για τον καθορισμό της παραγωγικής ικανότητάς του (εδαφοϊκανότητα). Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης δημιουργήθηκε ο χάρτης της εικόνας 12, στον οποίο απεικονίζονται τα βάθη των εδαφών στην περιοχή ενδιαφέροντος. Η ψηφιοποίηση των εδαφολογικών ορίων στο χάρτη αυτόν έγινε από τη σάρωση υπαρχόντων στη βιβλιογραφία LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 20

21 εδαφολογικών χαρτών. Τα στοιχεία αυτά βοήθησαν σημαντικά στην μετέπειτα ταξινόμηση των δορυφορικών εικόνων και στην επεξεργασία - ανάλυση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν σχετικά με την υποβάθμιση της βλάστησης που παρατηρήθηκε στην περιοχή μελέτης, την καταλληλότητα των εδαφών για την εγκατάσταση συγκεκριμένων καλλιεργειών και την επικινδυνότητα διάβρωσης των εδαφών σε σχέση με τον τύπο κάλυψης/χρήσης γης. Οι εδαφολογικές ενότητες ψηφιοποιήθηκαν ως πολύγωνα, με κριτήριο το βάθος του εδάφους (Εικόνα 12). Ο χάρτης εδαφολογικών ενοτήτων περιλαμβάνει 3 κύριες κατηγορίες: βαθιά εδάφη>30cm, 5<αβαθή<30cm και βράχος<5cm. Με τη δημιουργία των πολυγώνων αυτών, αυτόματα υπολογίστηκαν τα εμβαδά που καταλαμβάνουν οι εδαφολογικές ενότητες (Πίνακας 5). Τέλος, έγινε η μετατροπή του χάρτη των πολυγώνων σε έναν raster χάρτη με το κοινό σύστημα γεωαναφοράς. Οι πληροφορίες που παρέχει ο χάρτης των εδαφολογικών ενοτήτων θα χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για τον καθορισμό ευαίσθητων περιοχών στη διάβρωση και σε μία πιθανή μελλοντική υποβάθμιση γης, όσον αφορά κυρίως τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις που τοποθετούνται σε ακατάλληλες περιοχές, καθώς επίσης και τις περιοχές όπου παρατηρείται έντονη υποβάθμιση της φυσικής βλάστησης. Το βάθος των 30cm, για τα ελληνικά εδάφη, αποτελεί το κρίσιμο βάθος και για το λόγο αυτό απαιτείται άμεση προστασίας τους ιδιαίτερα μετά τις πυρκαγιές. Σε περιοχές όπως αυτή της περιοχής μελέτης, απαιτείται άμεση προστασία με φύτευση κατάλληλων ειδών και κατασκευή αντιδιαβρωτικών έργων. Εικόνα 12. Χάρτης βάθους εδάφους. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 21

22 Στην περιοχή ενδιαφέροντος η έκταση και τα ποσοστά των διαφόρων κατηγοριών βάθους εδάφους αναφέρονται στον πίνακα 5. Πίνακας 5. Έκταση και ποσοστό με βάση το βάθος εδάφους. Κατηγορίες Εμβαδό (km 2 ) Ποσοστό (%) επί του συνόλου Βαθύ Αβαθές ,35 Βράχος Σύνολο: Τύπος Εδάφους Οι βασικοί τύποι εδαφών που απαντώνται στην περιοχή μελέτης είναι (Εικόνα 13): α) Calcaric Cambisol: Έχουν ως μητρικό υλικό ασύνδετες τριτογενείς αποθέσεις, υψηλή ποιότητα, μέτρια ευαισθησία σε ερημοποίηση και ισχυρούς περιορισμούς για μη εδαφοπονικές χρήσεις. β) Calcaric Leptosol: Έχουν ως μητρικό υλικό ασβεστολιθικά πετρώματα, πολύ χαμηλή ποιότητα, πολύ υψηλή ευαισθησία σε φαινόμενα ερημοποίησης και ασθενής περιορισμούς για μη εδαφοπονικές χρήσεις. γ) Chromic Luvisol. Έχουν συνήθως ως μητρικό υλικό φλύσχη, σχιστόλιθους και γνεύσιους, παρουσιάζουν μέτρια ποιότητα, μέτρια ευαισθησία σε φαινόμενα ερημοποίησης και ισχυρούς περιορισμούς για μη εδαφοπονικές χρήσεις. Η έκταση και τα ποσοστά του τύπου των εδαφών που βρίσκονται στην περιοχή μελέτης απεικονίζονται στον πίνακα 6. Πίνακας 6. Εμβαδόν και ποσοστά των ενοτήτων, με βάση το βάθος εδάφους στην περιοχή μελέτης. Κατηγορίες Εμβαδό (km 2 ) Ποσοστό (%) επί του συνόλου Calcaric Cambisol Chromic Luvisol Calcaric Leptosol Σύνολο: LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 22

23 Εικόνα 13. Τύπος εδάφους της ευρύτερης περιοχής μελέτης. 5. ΧΡΗΣΗ - ΚΑΛΥΨΗ ΓΗΣ 5.1. Εισαγωγικά στοιχεία Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία για τον σχεδιασμό και διαχείριση (Planning & Management) μιας περιοχής, είναι ο εντοπισμός της κατανομής των διαφόρων χαρακτηριστικών της γήινης επιφάνειας, δηλαδή ο καθορισμός της χρήσης γης. Ο σχεδιασμός των χρήσεων γης γίνεται πάντα με σκοπό τον προσδιορισμό χωροθέτησης διαφόρων δραστηριοτήτων, καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος. Διότι σωστός σχεδιασμός σημαίνει αυτόματα, σεβασμό των ορίων του περιβάλλοντος και της φέρουσας ικανότητας που αυτό μπορεί να έχει. Σαν φέρουσα ικανότητα ορίζεται το όριο το οποίο πρέπει να σεβόμαστε, ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ ανθρώπου-περιβάλλοντος, καθώς και ως ο αριθμός των οργανισμών που μπορεί να αντέξει, ένα περιβάλλον, σε συγκεκριμένο χρόνο. Ο σεβασμός της φέρουσας ικανότητας μιας περιοχής μπορεί να οδηγήσει στην αειφόρο ανάπτυξη και διατήρηση του οικοσυστήματος. Ως αειφόρος ανάπτυξη ορίζεται: «η ανάπτυξη μιας περιοχής με τέτοιο τρόπο που θα ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς, χωρίς να εμποδίζει τις μελλοντικές γενιές να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες και στόχους». LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 23

24 Η σωστή διαχείριση των χρήσεων γης είναι ακόμα πιο σημαντική, ιδιαίτερα στην περίπτωση περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών (environmentally sensitive areas), οι οποίες προσδίδουν μακροχρόνιο όφελος τόσο στην βιόσφαιρα όσο και στον άνθρωπο Χρήση - κάλυψη γης στην περιοχή μελέτης Η χρήση κάλυψη γης στην περιοχή μελέτης, όπως αυτή αναλύεται στη συνέχεια, βασίστηκε σε μια σειρά από διαδικασίες, οι οποίες ακολουθούν την παρακάτω μεθοδολογία εργασίας. Μεθοδολογία εργασίας Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε με σκοπό την καταγραφή των χρήσεων γης της περιοχής μελέτης, ουσιαστικά κατά το χρονικό διάστημα πριν την πυρκαγιά, περιελάμβανε τα ακόλουθα στάδια: α) Συλλογή δεδομένων: όπως χάρτες και βιβλιογραφίες (εκθέσεων, μελετών) που αφορούσαν την περιοχή μελέτης και την διαδικασία καταγραφής των χρήσεων γης. Τα βιβλιογραφικά δεδομένα που συλλέχθηκαν αφορούσαν μελέτες που σχετίζονται με την αποτύπωση και καταγραφή της κάλυψης και χρήσης γης μιας περιοχής, μέσα από τoν ευρύτερο σχεδιασμό και διαχείριση ενός οικοσυστήματος. Επίσης συλλέχθηκαν εργασίες που αφορούσαν την χρήση των τηλεπισκοπικών δεδομένων στον διαχωρισμό και στην καταγραφή των χρήσεων γης. β) Εργασίες υπαίθρου: που περιελάμβαναν επιτόπια παρατήρηση, με ταυτόχρονο διαχωρισμό των κυριοτέρων χρήσεων γης της περιοχής, οι οποίες καταγράφηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σαν δεδομένα προκτηματογράφησης στην μετέπειτα ψηφιοποίησή τους. γ) Δημιουργία υπομνήματος: με τις βασικές χρήσεις γης που καταγράφηκαν, έτσι όπως αναφέρονται στον πίνακα 7. Πραγματοποιήθηκε ενοποίηση κάποιων αρχικά επιλεγμένων χρήσεων γης έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία της φωτοερμηνείας (Εικόνα 15). Η αποτύπωση των χρήσεων γης πραγματοποιήθηκε έχοντας σαν βάση το μωσαϊκό των ορθοφωτοχαρτών με την ταυτόχρονη συμβολή της δορυφορικής εικόνας ιδιαίτερα στα σημεία όπου δεν υπήρχαν διαθέσιμες αεροφωτογραφίες, καθώς και στα σημεία όπου ήταν δύσκολη η φωτοερμηνεία ή ήταν απαραίτητος ο συνδυασμός των δύο προϊόντων ώστε να αποδοθεί η κατάλληλη χρήση γης. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν οι τοπογραφικοί χάρτες, κλίμακας 1: που καλύπτουν την περιοχή μελέτης. Πίνακας 7: Οι κύριες χρήσεις γης που καταγράφηκαν στην περιοχή μελέτης. Αριθμός Ταξινόμησης στην Χρήση γης Χαρακτηριστικά Γεωγραφική Βάση Πληροφοριών 1a Δάσος 1b Δάσος μικτό 2a Αστικό 2b Αστικό μικτό LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 24

25 3a 3b 4a Βοσκότοπος-Χέρσο Βοσκότοπος-Χέρσο μικτό Αροτραίες Καλλιέργειες Περιλαμβάνει Χειμερινές (σιτηρά) και Καλοκαιρινές (βαμβάκι, αραβόσιτος), κηπευτικές καλλιέργειες και χωράφια σε αγρανάπαυση. 4b Αροτραίες μικτό 5a Μόνιμες καλλιέργειες Δενδρώδεις καλλιέργειες (Οπωροφόρα δέντρα, Ακρόδρυα κ.α.) 5b Μόνιμες καλλιέργειες μικτό Δενδρώδεις καλλιέργειες 6a Ελαιώνες 6b Ελαιώνες μικτό 7a Αμπελώνες 7b Αμπελώνες μικτό 8 Άλλο Περιλαμβάνει βιομηχανικές περιοχές, κατασκευαστικά έργα, θερμοκήπια, παράκτιες ζώνες κ.α. 9 Νερό-Δρόμοι-Στραγγιστικά Περιλαμβάνει δρόμους με πλάτος μεγαλύτερο των 10 μέτρων, στραγγιστικά δίκτυα και υδάτινες μάζες, όπως λίμνες, λιμνοθάλασσες και μεγάλα ποτάμια. Αρχικά όπως αναφέρθηκε από την αρχική φωτοερμηνεία των αεροφωτογραφιών και τις υπαίθριες παρατηρήσεις καταγράφηκαν οι κύριες χρήσεις γης που εμφανίζονται στην περιοχή μελέτης. Ο διαχωρισμός των μικτών από τα καθαρά πολύγωνα χρήσης γης πραγματοποιήθηκε με σκοπό την συντομότερη εξαγωγή συμπερασμάτων για τις χρήσεις γης της περιοχής μελέτης, αλλά και λόγω του πολυτεμαχισμού που παρουσιάζει ο αγροτικός κλήρος στον Ελλαδικό χώρο (Μιγκίρος κ.ά., 2009). Έτσι πραγματοποιήθηκε διαχωρισμός των πολυγωνικών ενοτήτων ως εξής: α) Σε εκείνες που περιλαμβάνουν μία «καθαρή» χρήση γης με ποσοστό περισσότερο του 80% του συνόλου της έκτασής τους και β) Σε εκείνες που χαρακτηρίζονται ως «μικτές» και περιλαμβάνουν μία κύρια χρήση γης που καταλαμβάνει ποσοστό από 50-80% του συνόλου της έκτασης κάθε πολυγώνου ενώ το υπόλοιπο ποσοστό καταλαμβάνεται από διαφορετικές χρήσεις γης που είναι δύσκολο να διαχωριστούν. Τα κριτήρια διαχωρισμού που χρησιμοποιήθηκαν στις διάφορες κατηγορίες χρήσης - κάλυψης γης ήταν τα ακόλουθα: Α. Γεωργικό Περιβάλλον Αροτραίες καλλιέργειες. Περιλαμβάνει περιοχές που καλλιεργούνται με χειμερινές και θερινές καλλιέργειες σιτηρών, βαμβακιού, οσπρίων, οπωρολαχανικών κ.α. Αροτραίες μικτό. Περιλαμβάνει περιοχές που καλλιεργούνται με χειμερινές και θερινές καλλιέργειες σιτηρών, βαμβακιού, οσπρίων, οπωρολαχανικών κ.α., ενώ ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Ελαιώνες. Περιοχές φυτεμένες με ελαιόδεντρα LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 25

26 Ελαιώνες μικτό. Περιοχές φυτεμένες με ελαιόδεντρα, ενώ ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Μόνιμες. Περιοχές φυτεμένες με οπωροφόρα δέντρα όπως βερικοκιές, αχλαδιές, μηλιές κ.α. Μόνιμες μικτό. Περιοχές φυτεμένες με οπωροφόρα δέντρα όπως βερικοκιές, αχλαδιές, μηλιές κ.α., ενώ ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Αμπελώνες. Περιοχές που καλύπτονται από αμπέλια. Αμπελώνες μικτό. Περιοχές καλυμμένες από αμπέλια, ενώ ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Β. Τεχνητές επιφάνειες Αστικό. Περιλαμβάνει την συνεχή αστική οικοδόμηση, δηλαδή χώρους που αποτελούνται από κτίρια. Τα κτίρια, οι οικοδομικές αρτηρίες και οι τεχνητά καλυπτόμενες επιφάνειες καλύπτουν ολόκληρο σχεδόν το έδαφος. Μη γραμμικές εκτάσεις βλάστησης και ακάλυπτα εδάφη είναι σπάνια. Αστικό μικτό. Περιγράφει Διακεκομμένη αστική οικοδόμηση, δηλαδή χώρους που αποτελούνται από κτίρια που συνυπάρχουν με περιοχές βλάστησης και ακάλυπτα εδάφη, που καλύπτουν διακεκομμένες σημαντικές εκτάσεις. Άλλο. Περιλαμβάνει βιομηχανικές περιοχές, κατασκευαστικά έργα και γενικότερα τεχνητά καλυπτόμενες εκτάσεις με σκυρόδεμα, άσφαλτο ή σταθεροποιημένο, πεπιεσμένο χώμα κ.α., χωρίς βλάστηση ή κατασκευές όπως οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, ζώνες λιμένων, αεροδρόμια, φράγματα, ορυχεία, θερμοκήπια, καθώς και αχαρακτήριστες χρήσεις γης. Γ. Δάση και ημι-φυσικές περιοχές Βοσκότοπος-Χέρσο. Περιοχές που καλύπτονται από πυκνή βλάστηση χλόης ανθοκομικής σύνθεσης, αγρωστώδη και από χέρσες εκτάσεις. Βοσκότοπος-Χέρσο μικτό. Περιοχές που καλύπτονται από πυκνή βλάστηση χλόης ανθοκομικής σύνθεσης, αγρωστώδη και από χέρσες εκτάσεις. Ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Δάσος. Περιλαμβάνει όλων των ειδών τα δάση, πλατύφυλλα και κωνοφόρα. Δάσος μικτό. Περιλαμβάνει όλων των ειδών τα δάση, πλατύφυλλα και κωνοφόρα. Ενδιάμεσα υπάρχουν σε μικρό ποσοστό και άλλου είδους χρήσεις γης (κυρίως θαμνώδης κάλυψη) που δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν. Οι θαμνώδεις εκτάσεις αφορούν σκληροφυλλική βλάστηση με χαμηλή και κλειστή κάλυψη που κυριαρχείται από θάμνους, χαμόδεντρα και ποώδη φυτά (χερσότοποι, ρείκια, αμμόχορτα, λιμπούρνο κ.α.). Δ. Νερό-Δρόμοι-Στραγγιστικά Περιλαμβάνει παράκτιες ζώνες, δηλαδή περιοχές που δεν είναι δασώσεις και είναι διαποτισμένες προσωρινά ή μόνιμα από υφάλμυρο ή αλμυρό νερό, όπως βάλτοι, έλη, αμμουδιές, αλυκές κ.α. Επίσης, περιλαμβάνει όλων των ειδών τα χερσαία ύδατα, όπως ποτάμια λίμνες και λιμνοθάλασσες και τέλος δρόμους με πλάτος μεγαλύτερο των 10 μέτρων, ώστε να δημιουργεί ξεχωριστή πολυγωνική ενότητα. LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 26

27 Εικόνα 15. Χρήση - Κάλυψη γης στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Η έκταση και τα ποσοστά της χρήσης - κάλυψης γης που υπήρχαν στην περιοχή μελέτης πριν από την πυρκαγιά του 2008 απεικονίζονται στον πίνακα 8. Πίνακας 8. Έκταση και ποσοστά της χρήσης - κάλυψης γης στην περιοχή μελέτης, για την χρονική περίοδο πριν από την πυρκαγιά του Εμβαδόν Κωδικός α/α Περιγραφή (Km 2 ) Ποσοστό (%) 1 Δάσος Δασικό μικτό Αστικό Αστικό μικτό Βοσκότοπος (λιβάδια) Αροτραία Αροτραίο μικτό Δενδρώδεις Ελιές μικτό Αμπελώνες Νερά-Δρόμοι Σύνολο LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 27

28 6. ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ 6.1. Γενικά Ο φυσικός κίνδυνος είναι μια κατάσταση που έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει μία φυσική καταστροφή η οποία έχει επικίνδυνη επίδραση στους ανθρώπους. Η φυσική καταστροφή σαν συνέπεια ενός φυσικού κινδύνου (π.χ. μίας ηφαιστειακής έκρηξης, ενός σεισμού, μίας κατολίσθησης, μιας πυρκαγιάς κλπ.) περνάει από το στάδιο της πιθανότητας σε μία ενεργή φάση και κατά συνέπεια μπορεί να έχει επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στις φυσικές καταστροφές, οδηγεί σε ανθρώπινες απώλειες και οικονομικές δομικές. Το μέγεθος της απώλειας εξαρτάται από την ικανότητα του πληθυσμού να υποστηρίξει ή να αντισταθεί στην καταστροφή, την ανθεκτικότητά του, την επάρκειά του σε κατάλληλο εξοπλισμό και είδη πρώτης ανάγκης. Έτσι ένας φυσικός κίνδυνος δεν θα καταλήξει ποτέ σε φυσική καταστροφή σε περιοχές όπου δεν υπάρχει αδυναμία, (π.χ. ένας δυνατός σεισμός σε μία ακατοίκητη περιοχή), ( καταστροφή, Alexander 1993, Λέκκας 1996, Παπανικολάου & Σίδερης 2005) Οι κύριες μορφές φυσικών καταστροφών που σχετίζονται άμεσα με την γεωλογία και το έδαφος είναι οι: (α) Πλημμύρες, (β) Πυρκαγιές, (γ) Αστοχίες γαιών (κατολισθήσεις, καθιζήσεις κλπ), (δ) Σεισμοί και εκρήξεις ηφαιστείων και (ε) διαβρώσεις Αστοχίες γαιών Από τις διάφορες γεωλογικές διεργασίες οι κατολισθήσεις είναι μεταξύ αυτών που δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στον άνθρωπο. Με την αύξηση του πληθυσμού, η αναζήτηση ουσιωδών ορυκτών, η δημιουργία νέων αστικών κέντρων και η κατασκευή τεχνικών έργων που συνδέονται με αυτά, έχουν οδηγήσει σε λιγότερο πλεονεκτικές περιοχές, συχνά με απότομα πρανή ή ζώνες με μαλακά πετρώματα, όπου η διατάραξη της ισορροπίας δημιουργεί κατολισθήσεις. Τα άμεσα αποτελέσματα αυτών είναι απώλεια ζώων, καταστροφή περιουσιών ενώ τα έμμεσα είναι απόφραξη ρεμάτων - ποταμών, πλήρωση λεκανών - ταμιευτήρων, αλλοίωση ποταμών με κορήματα και λάσπες, καταστροφή γης κ.ά. Τα αίτια των κατολισθήσεων είναι πολλά και κατά σύνθετο τρόπο αλληλοεξαρτώμενα, όπως κλιματικές συνθήκες, τοπογραφία, λιθολογία, παλαιά και νέα τεκτονική δραστηριότητα,κατανομή των πετρωμάτων, δομή, βλάστηση, κλίση πρανών, διάβρωση, διάρρηξη, κατάσταση τάσεων. Οι περισσότερες και μεγαλύτερες κατολισθήσεις που εκδηλώθηκαν στον Ελλαδικό χώρο αποτελούν, κατά κύριο λόγο, ζώνες παλαιότερης ενεργοποίησης και οφείλονται στις γεωλογικές και κλιματικές διεργασίες που έλαβαν χώρα κατά το παρελθόν, ενώ οι πρόσφατες κατολισθητικές κινήσεις προκαλούνται κυρίως από δραστηριότητες του ανθρώπου και από τα μη κανονικά σε LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 28

29 ένταση και ύψος ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα (υψηλές και απότομες βροχοπτώσεις, παρατεταμένες χιονοπτώσεις, μεγάλη διάρκεια παγετού ). Ο σημαντικότερος αριθμός κατολισθήσεων εκδηλώνεται σε ιζήματα Κρητιδικής έως Τεταρτογενούς ηλικίας και ιδιαίτερα στο Δυτικό τμήμα της χώρας. Είναι πολυάριθμες στα Τριτογενή ιζηματογενή πετρώματα, όπως Νεογενή, φλύσχη, μεταβατική σειρά προς το φλύσχη καθώς και στις χαλαρές Τεταρτογενείς αποθέσεις, όπως κορήματα κλιτύων κ.ά. Αντίθετα οι βραχώδεις σχηματισμοί που είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς για κατολίσθηση, αντιπροσωπεύονται από σκληρά πετρώματα επικείμενα μαλακών, λιγότερο συνεκτικών, π.χ. ηφαιστειακά πετρώματα ευρισκόμενα σε αργιλώδη ιζήματα ή τόφφους, σχηματισμοί φλύσχη όπου στο ανώτερο τμήμα τους επικρατεί η αδρομερή φάση κ.ά. Επίσης από τους σχηματισμούς αυτούς επισημαίνεται ότι από τους πλέον καθοριστικούς παράγοντες που ελέγχουν την σταθερότητα των πρανών είναι η γεωλογική ιστορία και η λιθολογική σύστασή τους. Οι γεωλογικές - τεκτονικές δομές στον Ελλαδικό χώρο, που είναι ευνοϊκές για κατολίσθηση, είναι οι ακόλουθες: 1. Μάζες πετρωμάτων μεγαλύτερης αντοχής καλύπτουν σχηματισμούς με μικρότερη αντοχή. Οι δομές αυτές αναπτύσσονται, κυρίως, με τις νεοτεκτονικές διαφορικές ανυψώσεις, τη σε βάθος διάβρωση καθώς και τη νέα ηφαιστειακή δραστηριότητα. 2. Εναλλαγή στρωμάτων που έχουν διαφορετικές μηχανικές παραμέτρους. Τυπικό παράδειγμα στην περίπτωση αυτή είναι ο φλύσχης. Οι κατολισθήσεις εδώ εκδηλώνονται εκεί όπου η κλίση των στρωμάτων, σε συνδυασμό με το πρανές, είναι δυσμενής και οι αποσαθρωτικές σε βάθος διεργασίες των μαζών έχουν ελαττώσει τη διατμητική τους αντοχή. 3. Δομές που επηρεάζονται σημαντικά από την τεκτονική δραστηριότητα. Τα ανώτερα τμήματα ορισμένων αρχικών τεκτονικών δομών (αντικλινόρια, κέρατα κ.ά.) έχουν περισσότερο χαλαρωθεί σε σχέση με τα υποκείμενα στρώματα. Επιπλέον οι αποσαθρωτικές - διαβρωτικές διεργασίες και οι υποσκαφές στις βραχώδεις μάζες επηρεάζουν σημαντικά τη σημερινή μορφολογία και διευκολύνουν τις καταπτώσεις. Τα φαινόμενα αυτά είναι συνήθη σε ομογενή και ισχυρά τεκτονισμένα πετρώματα. Οι παραπάνω τύποι δομών συνθέτουν τις βασικές συνθήκες για τη δημιουργία και εξέλιξη κατολισθητικών φαινομένων και οι περισσότερες από τις παραμορφώσεις πρανών συγκεντρώνονται σε αυτές τις δομές. Ο Ελλαδικός χώρος, σε ότι αφορά τα αίτια, την κατανομή και τη συχνότητα των κατολισθητικών τάσεων είναι δυνατόν να διακριθεί σε τρεις κύριες ενότητες. Οι σχηματισμοί στις ενότητες αυτές εντάσσονται σε ορισμένες γεωτεκτονικές ζώνες και χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη γεωμηχανική συμπεριφορά, που είναι κυρίως αποτέλεσμα της γεωτεκτονικής εξέλιξης και της δράσης αποσαθρωτικών - διαβρωτικών διεργασιών (Μιγκίρος 2005). Τα στοιχεία για τα κατολισθητικά φαινόμενα στην περιοχή μελέτης βασίζονται στα γεωλογικά στοιχεία που υπάρχουν και στην καταγραφή των κατολισθητικών συμβάντων που έχουν εκδηλωθεί και είχαν μία αρκετά σημαντική έκταση και εμφάνιση, ώστε να καταγραφούν (Κούκης & Ζιούρκας 1990, Φερεντίνου 2007, Μπλιώνας 2008). Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, τα σημεία στα οποία LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 29

30 έχουν επέλθει κατολισθητικά φαινόμενα, εντοπίζονται στο ανατολικό τμήμα της περιοχής, στο σχηματισμό του φλύσχη (Εικόνες 16 α και β). (α) (β) Εικόνες 16 α και β. Σημεία στα οποία έχουν σημειωθεί σημαντικού μεγέθους κατολισθητικά φαινόμενα, τα οποία έχουν καταγραφεί και συγκεντρωθεί από διάφορες μελέτες (Κούκης & Ζιούρκας 1990, Φερεντίνου 2007, Μπλιώνας 2008). Συγκερκιμένα στους κλαστικούς σχηματισμούς του φλύσχη, τεχνικογεωλογικά χαρακτηρίζονται ως ημίβραχος, ενώ κατά ορίζοντες παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά των μαλακών πετρωμάτων. Σε ζώνες έντονης αποσάθρωσης, κύρια στα επιφανειακά στρώματα παρουσιάζει έντονη αποσάθρωση, με αποτέλεσμα να δημιουργεί εκτεταμένους εδαφικούς ορίζοντες. Η μεγάλη ανομοιογένεια των σχηματισμών αυτών δημιουργεί συχνά προβλήματα ολισθήσεων γαιών και κυρίως εκεί που το ανάγλυφο παρουσιάζει μεγάλες μορφολογικές κλίσεις. Επίσης, κατά θέσεις LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 30

31 παρουσιάζεται έντονη ιζηματοπαροχή εξαιτίας της εντατικής αποσάθρωσης, εξαιτίας της φύσης των πετρωμάτων. Οι κλαστικοί σχηματισμοί μολάσσας (Μέσο Ανώτερο Ολιγόκαινο), τεχνικογεωλογικά χαρακτηρίζονται από συνεκτικοί έως ημισυνεκτικοί. Η συνεκτικότητά τους είναι συνάρτηση της αποσάθρωσης που έχουν υποστεί και της μορφολογίας του αναγλύψου. Συχνά σε απότομα πρανή εξαιτίας της διαφορικής διάβρωσής τους δημιουργούν καταπτώσεις και ολισθήσεις γαιών. Οι κλαστικοί σχηματισμοί ηπειρωτικοί (Πλείο-Πλειστόκαινο), τεχνικογεωλογικά χαρακτηρίζονται από ημισυνεκτικοί έως ασύνδετοι σχηματισμοί, με ποικιλία χαρακτηριστικών και με κυρίαρχο πρόβλημα την παρουσία στρωμάτων άμμων, που συχνά δημιουργούν φαινόμενα ρευστοποίησης. Η διάβρωσή τους είναι εύκολη και για το λόγο αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε περιοχές έντονου μορφολογικού ανάγλυφου Σεισμικότητα Σεισμική επικινδυνότητα Το θέμα της σεισμικής δραστηριότητας στο Αιγαίο και των αιτίων της είναι αρκετά πολύπλοκο. Τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η σεισμική δραστηριότητα στο νότιο Αιγαίο είναι αυξημένη εξαιτίας της ύπαρξης συμπιεστικής δύναμης που οφείλεται στη σύγκλιση της Αφρικανικής - Ανάτ. Μεσογείου λιθοσφαιρικής πλάκας με την αντίστοιχη Ευρασιατική - Αιγαίο. Η σύγκλιση αυτή προκαλεί τους σεισμούς κατά μήκος του νησιωτικού τόξου του Ν. Αιγαίο Το νησιωτικό τόξο αποτελείται από μία σειρά διαδοχικών νησιών (Ρόδος, Κρήτη, Κύθηρα κ.ά.) και από την Πελοπόννησο. Τα περισσότερα επίκεντρα των επιφανειακών σεισμών διατάσσονται του τόξου αυτού. Γενικά, στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κρήτης και Ρόδου σημειώνονται σειρά από σεισμικές δονήσεις, είναι περιοχή υψηλής σεισμικότητας, είναι γνωστό καθώς στο παρελθόν έχει δώσει ιδιαίτερα μεγάλους και καταστρεπτικούς σεισμούς. Σύμφωνα με σχετικό κατάλογο του Ευρωμεσογειακού Σεισμολογικού Κέντρου τους τελευταίους πέντε αιώνες στην ίδια θαλάσσια περιοχή έχουν συμβεί 15 σεισμικές δονήσεις με μεγέθη της τάξης των 7 και 8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ έχοντας προκαλέσει αρκετούς θανάτους και τεράστιες ζημιές. Ο σεισμός της 26ης Ιουνίου 1926 ήταν φοβερός. Είχε μέγεθος 7,5 Ρίχτερ, συγκλόνισε όλη την Α. Μεσόγειο και κατέστρεψε ολοκληρωτικά τον Αρχάγγελο και τον Πυλώνα της Ρόδου σκοτώνοντας 4 ανθρώπους και επιφέροντας σοβαρές βλάβες σε πολλά μέρη του νησιού». Οι πιθανότητες να εκδηλωθεί στην ευρύτερη περιοχή της Ρόδου ισχυρή σεισμική δόνηση της τάξεως των 7 Ρίχτερ μέσα στην επόμενη δεκαετία αγγίζουν το 60%. Οι σεισμολόγοι πιστεύουν ότι οι ισχυροί επιφανειακοί σεισμοί στη Ρόδο επαναλαμβάνονται κάθε περίπου 100 χρόνια. Με βάση το Νέο Αντισεισμικό Κανονισμό (ΟΑΣΠ 2004) η νήσος Ρόδος υπάγεται στην κατηγορία σεισμικής επικινδυνότητας ΙΙ, με σεισμική επιτάχυνση εδάφους Α=α Χ g, όπου α=0,24 και g=επιτάχυνση βαρύτητας (Εικόνα 17). LIFE08 NAT/GR/ FRAMME 31