Περιγραφή των επιστημονικών/τεχνολογικών παρουσιάσεων των φορέων που συμμετέχουν

Transcript

1 Περιγραφή των επιστημονικών/τεχνολογικών παρουσιάσεων των φορέων που συμμετέχουν ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» Στη «ΒΡΑΔΙΑ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ»: τα μικροσκόπια μπερδεύονται με τα τηλεσκόπια, τα κύτταρα με τα αστέρια και ο μαγικός κόσμος της έρευνας ανοίγει τις πόρτες του για να τον γνωρίσουμε. (δέκα συμμετοχές/παρουσιάσεις) α. Ινστιτούτο Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών Καινοτομικές εφαρμογές ρομποτικής στο Ινστιτούτο Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος»: ο Sek και ο Ibn Sina (Δρ Σ. Κωνσταντόπουλος, Δρ Ν. Μαυρίδης, Δρ Β. Καρκαλέτσης) Τις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Πληροφορικής & Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», στο Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων & Λογισμικού, μοιράζονται το τελευταίο διάστημα και δύο ρομπότ, στο πλαίσιο της ερευνητικής δράσης του Εργαστηρίου για καινοτομικές εφαρμογές ρομποτικής. Ο Sek είναι ένα μικρό ρομπότ, το οποίο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στην Ελλάδα ειδικά για το ΕΚΕΦΕ «Δ». Ο Sek φέρει μια σειρά από αισθητήρες που τον καθιστούν ιδανικό για έρευνα σε θέματα χαρτογράφησης, προσδιορισμού θέσης, και αναγνώρισης αντικειμένων συνδυάζοντας αισθήσεις που μας είναι οικείες (όπως η όραση) με αισθήσεις που δεν διαθέτουν οι άνθρωποι. Αυτές οι τελευταίες περιλαμβάνουν από οδομετρία αντίστοιχη με αυτή που διαθέτουν τα αυτοκίνητα και επιταχυνσιόμετρα όπως αυτά των κινητών συσκευών, μέχρι πιο εξωτικούς αισθητήρες όπως τα οπτικά αποστασιόμετρα (laser range finders) που δημιουργούν μία μεγάλης ακρίβειας απεικόνιση του ανάγλυφου του χώρου και των πραγμάτων μπροστά από το ρομπότ. Ο Ibn Sina, είναι ένα ανθρωποειδές με ρεαλιστικό και εκφραστικό πρόσωπο, το οποίο χρησιμοποιείται στην έρευνα για το πως μία μηχανή μπορεί να εκφέρει φυσικό και συναισθηματικό λόγο, και που φέρει το όνομα του διάσημου πολυμαθή και συνεχιστή του Αριστοτέλη Αβικέννα. Το πρόσωπο του Ibn Sina είναι φτιαγμένο από

2 ένα εύκαμπτο πλαστικό κάτω από το οποίο έχουν τοποθετηθεί δεκάδες μοτέρ τα οποία αξιοποιούν την ελαστικότητά του για να δίνουν διαφορετικές εκφράσεις στο πρόσωπο. Ο Ibn Sina έχει αναπτυχθεί από την ερευνητική ομάδα του Δρ. Νίκου Μαυρίδη, καθηγητή στο New York University και συνεργαζόμενου ερευνητή στο ΕΚΕΦΕ «Δ». Το ρομπότ έχει ήδη συνομιλήσει με πάνω από τρεις χιλιάδες ανθρώπους σε διάφορες χώρες της μέσης ανατολής, έχει γυρίσει σε τηλεοπτικά κανάλια περισσοτέρων από 20 χωρών του κόσμου, και θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα. NewSum: εκεί που οι αυτόματες περιλήψεις συναντούν την πολυφωνία στην ενημέρωση (Δρ Γ. Γιαννακόπουλος, Δρ Β. Καρκαλέτσης) Με τόσες ειδήσεις που μας κατακλύζουν καθημερινά η ενημέρωση γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Πολλές πηγές, με πολλή επανάληψη συνθέτουν συχνά το τοπίο της ενημέρωσης. Σε αυτόν τον κόσμο της πλεοναστικής πληροφορίας, η τεχνητή νοημοσύνη προτείνει μία λύση: το NewSum. Το NewSum είναι μία εφαρμογή ανοιχτού κώδικα για κινητά και desktops, η οποία δημιουργήθηκε από την εταιρεία SciFY, αξιοποιώντας τεχνολογίες ανάλυσης φυσικής γλώσσας που αναπτύχθηκαν στο Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων & Λογισμικού του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος". Η εφαρμογή συλλέγει άρθρα από πολλές πηγές ειδησεογραφίας, ομαδοποιεί τα άρθρα σε γεγονότα και εξάγει μία περίληψη για κάθε γεγονός, αυτόματα. Με άλλα λόγια, διαβάζει κείμενα για εμάς, συνοψίζει και μας προσφέρει ενημέρωση, χωρίς επαναλήψεις. Και όλο αυτό, προσπαθώντας να καλύψει κάθε πλευρά για να διασφαλίσει πολυφωνία στην ενημέρωση. Αλλά πάμε και ένα βήμα παραπέρα: το NewSum επεκτείνεται σε πολλές γλώσσες, έχοντας ήδη εφαρμογή σε Αγγλικά και Ελληνικά. PServer: ένας κόσμος όπου ο υπολογιστής μας εξυπηρετεί προσωπικά (Δρ Γ. Γιαννακόπουλος, Δρ Γ. Παλιούρας) Φανταστείτε έναν κόσμο όπου ο υπολογιστής μπορεί να μας γνωρίσει και να μας εξυπηρετήσει όπως επιθυμούμε. Στον κόσμο αυτό, τα καταστήματα μάς προτείνουν τα προϊόντα που μας είναι πιο ταιριαστά και οι εφημερίδες μάς δείχνουν τα άρθρα που μας ενδιαφέρουν πιο πολύ. Αυτός ο κόσμος, είναι ο κόσμος στον οποίο στοχεύει ο PServer. Ο PServer είναι μία υποδομή προσωποποίησης, που επιτρέπει για παράδειγμα, σε κάθε ηλεκτρονικό κατάστημα να προσφέρει προσωποποιημένες υπηρεσίες. Σε κάθε επίσκεψη του χρήση ανακαλύπτει και λίγο καλύτερα τι τον ενδιαφέρει και μπορεί να προτείνει προϊόντα, υπηρεσίες ή και περιεχόμενο που να είναι ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο χρήστη, προσωπικά. Ο PServer αναπτύχθηκε από το Εργαστήριο Τεχνολογίας Γνώσεων & Λογισμικού του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», και βελτιώθηκε σε συνεργασία με την εταιρεία SciFY, καταλήγοντας να είναι ένα έργο ανοιχτού κώδικα που φέρνει την προσωποποίηση στην καθημερινότητά μας. Ο PServer ενσωματώνει πληθώρα τεχνολογιών μηχανικής μάθησης, μοντελοποίησης χρήστη και εξόρυξης δεδομένων για να καταφέρει να βοηθήσει τον κάθε άνθρωπο χωριστά.

3 OptiTrans (Δρ. Σ. Χ. Α. Θωμόπουλος) Το OptiTrans είναι ο πρώτος ολοκληρωμένος προγραμματιστής διαδρομών για την Αθήνα. Καλύπτει Μ.Μ.Ε. της Αθήνας, συμπεριλαμβάνοντας μετρό, λεωφορείο, τρόλλεϋ, τραμ και προαστιακό. Το OptiTrans παρέχει βέλτιστες λύσεις για συνδυασμένη χρήση των αστικών συγκοινωνιών από ένα σημείο εκκίνησης σε έναν προορισμό. Παρέχει, επίσης, τη δυνατότητα να εντοπίζει τη θέση του χρήστη μέσω GPS και να τη θέτει ως σημείο εκκίνησης/προορισμού. Το OptiTrans παρέχει μια αναλυτική περιγραφή της υπολογισμένης βέλτιστης διαδρομής με όλες τις ενδιάμεσες στάσεις/μετεπιβιβάσεις και την οπτικοποιεί επάνω σε χάρτη. Το OptiTrans υπάρχει, επίσης, διαθέσιμο για τις πόλεις: Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Βοστώνη. ELECTRA-X (DITSEF) (Δρ. Σ. Χ. Α. Θωμόπουλος) Το ELECTRA-X είναι ένα ολοκληρωμένο σύστημα για Διασώστες, το οποίο σχεδιάστηκε με βάση τις προδιαγραφές των ίδιων των χρηστών και στοχεύει να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια τους προσφέροντας βελτιστοποιημένη παροχή και μεταφορά πληροφοριών ανάμεσα σε διασώστες και το Κέντρο Ελέγχου. Το ELECTRA-X συνδυάζει την πληροφορία θέσης των διασωστών στην περιοχή στην οποία επιχειρούν, με χρήση τεχνολογιών τηλεπαρουσίας, ροής βίντεο από υπέρυθρη κάμερα, αισθητήρων περιβαλλοντικών συνθηκών και πρόσθετων καναλιών επικοινωνίας, σε μια απλή διεπαφή χρήστη. irescue (Δρ. Σ. Χ. Α. Θωμόπουλος) Το irescue είναι μια πλατφόρμα παιχνιδιού εμβύθισης που καθιστά δυνατή τη διαισθητική αλληλεπίδραση ανάμεσα σε έναν ή πολλαπλούς χρήστες και ένα εικονικό ανθρώπινο πλήθος. Η πλατφόρμα έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζει και να εντοπίζει τους χρήστες στο φυσικό χώρο και να μεταφέρει τη θέση τους στον εικονικό χώρο με τη μορφή ανθρωπόμορφων χαρακτήρων. Το σύστημα περιλαμβάνει μια προσομοίωση ενός εικονικού ανθρώπινου πλήθους με ρεαλιστική συμπεριφορά και χαρακτηριστικά που κινείται στον εικονικό χώρο και αντιδρά στην αναπαράσταση των παικτών σε πραγματικό χρόνο. Το irescue σχετίζεται με ζητήματα διαχείρισης πλήθους και στην παρούσα μορφή του εστιάζει σε θέματα εκκένωσης δημοσίων χώρων μεγάλης κλίμακας που βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Συγκεκριμένα, στο εικονικό περιβάλλον του irescue αναπαρίσταται τρισδιάστατα ο εσωτερικός χώρος ενός αεροδρομίου. Στο αεροδρόμιο έχει μόλις πραγματοποιηθεί μια έκρηξη, που με τη σειρά της έχει οδηγήσει στην ανάφλεξη διάφορων περιοχών του αεροδρομίου και στη συσσώρευση συντριμμιών, που εμποδίζουν τη διέλευση από διάφορα σημεία του αεροδρομίου. Το παιχνίδι θέτει στον χρήστη το στόχο να βοηθήσει τους επιβάτες που βρίσκονται στο αεροδρόμιο να εκκενώσουν το χώρο. β. Ινστιτούτο Προηγμένων Υλικών, Φυσικοχημικών Διεργασιών, Νανοτεχνολογίας και Μικροσυστημάτων Μαγνητική αιώρηση: το ιπτάμενο τρενάκι (Δρ Μ. Πίσσας)

4 Σ αυτό το πείραμα επιδεικνύεται η δυνατότητα ενός υπεραγωγού να αιωρείται πάνω σ ένα υλικό το οποίο είναι μόνιμα μαγνητισμένο. Υπεραγωγοί ονομάζονται τα υλικά που όταν ψυχθούν κάτω από μία συγκεκριμένη θερμοκρασία (χαρακτηριστική του υλικού) η ηλεκτρική αντίσταση μηδενίζεται και αν η ψύξη έχει γίνει παρουσία μικρού μαγνητικού πεδίου, το μαγνητικό πεδίο αποβάλλεται από το εσωτερικό τους. Οι υπεραγωγοί ανάλογα με τη συμπροφορά τους σε μεγάλα μαγνητικά πεδία χωρίζονται σε υπεραγωγούς πρώτου και δευτέρου είδους. Πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι υπεραγωγού δευτέρου είδους στους οποίους όταν εφαρμοστεί μαγνητικό πεδίο μεγαλύτερο από μία κρίσιμη τιμή, αυτό διεισδύει στο εσωτερικό τους υπό μορφή σωλήνων μαγνητικής ροής (φλαξόνια). Σ ένα ιδανικό υπεραγωγό δευτέρου είδους τα φλαξόνια μπορούν να κινηθούν ελεύθερα όταν έχουμε διέλευση ηλεκτρικού ρεύματος γεγονός που επιφέρει κατανάλωση ενέργειας. Αν όμως στον υπεραγωγό προϋπάρχουν δομικά σφάλματα τότε τα φλαξόνια δεσμεύονται σ αυτά (κάρφωμα των φλαξονίων) με αποτέλεσμα ο υπεραγωγός να άγει ηλεκτρικό ρεύμα χωρίς απώλειες. Αυτό το φαινόμενο είναι υπεύθυνο για την ικανότητα καλωδίων από υπεραγωγό να άγουν μεγάλες πυκνότητες ηλεκτρικού ρεύματος χωρίς απώλειες. Όταν ένας υπεραγωγός δευτέρου είδους με σημαντικές δομικές ατέλειες βρεθεί εντός μαγνητικού πεδίου τα φλαξόνια συσσωρεύονται κοντά στην εξωτερική επιφάνεια του υπεραγωγού. Σύμφωνα με το νόμο του Ampere η συσσώρευση των φλαξονίων (χωρική μεταβολή της μαγνητικής επαγωγής) είναι ισοδύναμη με τη δημιουργία ηλεκτρικού ρεύματος. Η αλληλεπίδραση αυτού του ηλεκτρικού ρεύματος με το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο είναι υπεύθυνη για την δύναμη που προκαλεί την αιώρηση του υπεραγωγού. Η δομή της ζωής στο μικροσκόπιο (Δρ Μ. Σαρειδάκης) Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν κρυστάλλους πρωτεϊνών στο μικροσκόπιο, είκονες κρυσταλλογραφικών δεδομένων καθώς και δομών πρωτεϊνών και DNA στον υπολογιστή καθώς και ένα όργανο μέτρησης κρυσταλλογραφικών δεδομένων. Οι τρισδιάστατες δομές πρωτεϊνών είναι ένα από τα χρησιμότερα εργαλεία στα χέρια των βιολόγων για τη κατανόηση της λειτουργίας των οργανισμών και τον σχεδιασμό νέων φαρμάκων. Για να εξιχνιασθούν αυτές οι δομές, ξεκινάμε από κρυστάλλους της πρωτεΐνης που θέλουμε να μελετήσουμε, οι οποίοι σκεδάζουν μία δέσμη ακτίνων Χ με συγκεκριμένο τρόπο, ανάλογα με τη δομή της συγκεκριμένης πρωτεΐνης. Από τα δεδομένα της σκέδασης και με τη βοήθεια περίπλοκων υπολογιστικών μεθόδων, μπορούμε να απεικονίσουμε και τελικά να μελετήσουμε αυτές τις δομές. Από τα άτομα στα νανοσωματίδια και στις εφαρμογές τους στη καθημερινή ζωή (Δρ Μ. Βασιλακάκη, Δρ Δ. Τζέλη) Η ομάδα Υπολογιστικής Φυσικής Στερεάς Κατάστασης, με την προβολή video θα δείξει πως ξεκινώντας από ελεύθερα άτομα φθάνουμε στη δομή ενός μαγνητικού νανοσωματιδίου και θα παρουσιάσει τις μαγνητικές του ιδιότητες. Στη συνέχεια θα δείξει πως οι ιδιότητες αυτές κάνουν τα νανοσωματίδια κατάλληλα για εφαρμογές σαν μέσα μαγνητικής εγγραφής στους σκληρούς δίσκους υπολογιστών, στο περιβάλλον σαν μέσα βιοκατάλυσης, και στην ιατρική τόσο θεραπευτικά (υπερθερμία) όσο και διαγνωστικά (Μαγνητική Τομογραφία).

5 Υλικά, διατάξεις και συστήματα από την ομάδα Νανοδομών, Νανοηλεκτρονικών διατάξεων και αισθητήρων (Επιστημονική υπεύθυνη: Δρ Α. Νασιοπούλου) Η ομάδα Νανοδομών, Νανοηλεκτρονικών Διατάξεων και Αισθητήρων του τομέα Μικροηλεκτρονικής με επιστημονική υπεύθυνη τη Δρ Α. Νασιοπούλου έχει πολυετή μπειρία σε ανάπτυξη νανο- υλικών (νανονήματα, νανοκρυσταλλίτες, πορώδη υλικά) και τις εφαρμογές τους σε ηλεκτρονικές διατάξεις, αισθητήρες και μικροσυστήματα. Στην έκθεση θα παρουσιασθούν τα εξής: 1. Δισκίδια Si με νανονήματα, πορώδη ανοδική αλουμίνα και πορώδες Si (Β. Γιαννέτα, Κ. Βαλαλάκη, Ι. Λεοντής και Α. Νασιοπούλου) Τα νανονήματα Si αναπτύσσονται για εφαρμογές σε πυκνωτές μεγάλης χωρητικότητας και φωτοβολταϊκές διατάξεις. Η πορώδης ανοδική αλουμίνα αναπτύσσεται υπό μορφή λεπτού υμενίου στο Si με ανοδική οξείδωση. Κατά τη διεργασία αυτή το υλικό αυτο-οργανώνεται σε πορώδες υμένιο με πόρους σε δομή εξαγωνικής κυψελίδας. Οι εφαρμογές του υλικού είναι πολλές, όπως ως μάσκα για την εγχάραξη του πυριτίου, ως μήτρα για την ανάπτυξη νανονημάτων σε εξαγωνική διάταξη και άλλες. Το πορώδες Si αναπτύσσεται ως υμένιο σε δισκίδιο Si με ανοδική εγχάραξη. Οι εφαρμογές του είναι πολύ σημαντικές: ως τοπικό υπόστρωμα σε δισκίδιο Si για διηλεκτρική θωράκιση ηλεκτρονικών διατάξεων ραδιοσυχνοτήτων, τοπική θερμική μόνωση από το υπόστρωμα Si για εφαρμογές σε θερμικούς αισθητήρες, ενδιαφέρουσες οπτικές ιδιότητες για εφαρτμογή σε οπτικές διατάξεις και άλλα. 2. Συστήματα 2α. Σύστημα μέτρησης ροής αέρα σε μηχανή αυτοκινήτου (Ε. Χουρδάκης, Α. Νασιοπούλου)

6 Η μέτρηση της ροής αέρα στην είσοδο της μηχανής αυτοκινήτου είναι σημαντική για τη βελτιστοποίηση του μείγματος βενζίνης αέρα που οδηγεί σε μικρότερη κατανάλωση και λιγότερες εκπομπές καυσαερίων. Το σύστημα αυτό βασίζεται σε αισθητήρα ροής ολοκληρωμένο σε μεμβράνη πορώδους πυριτίου ο οποίος επιδεικνύει διάφορα πλεονεκτήματα έναντι εμπορικών αισθητήρων. Τα πλεονεκτήματα αυτά περιλαμβάνουν το ότι το σήμα είναι ανάλογο της ροής, την ανίχνευση φοράς της ροής, τη γρήγορη απόκριση, το ότι είναι ανθεκτικός και αξιόπιστος, καθώς και το χαμηλό κόστος παραγωγής. Το σύστημα αποτελείται από τον αισθητήρα, σύστημα συσκευασίας και ηλεκτρονικά ενίσχυσης του σήματος. Έχει τη δυνατότητα να βαθμονομηθεί στο εργαστήριο και η λειτουργία του έχει ελεγχθεί υπό πραγματικές συνθήκες στη μηχανή φορτηγού, επιδεικνύοντας μεγάλη γραμμικότητα στην απόκρισή του. 2β. Σύστημα ελέγχου αναπνοής Γ. Καλτσάς και Α. Νασιοπούλου Πρόκειται για σύστημα μέτρησης ροής που αποτελείται από αισθητήρα ροής, ηλεκτρονικά και σύστημα συσκευασίας. Αποτελεί σύστημα ελέγχου αναπνοής μεγάλης ευαισθησίας. Παρουσιάζει ταχεία απόκριση, και γραμμική συμπεριφορά, καθώς και αντοχή σε μηχανικούς κραδασμούς. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ιατρικά μηχανήματα σπυρομέτρησης.

7 γ. Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής Μελετώντας on line αρχαία και νέα αντικείμενα (Δρ Α. Λαγογιάννης, Β. Κανταρέλου) Χρήση της τεχνικής XRF (Φθορισιμετρία ακτίνων Χ) για τον καθορισμό της σύστασης αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς. Ανακαλύψτε αν η αλυσίδα σας είναι πράγματι χρυσή! Ψαρεύοντας νετρίνα από τα βάθη της Μεσογείου (Δρ Γ. Σταυρόπουλος) Θα δείτε και θα μάθετε τι σκοπεύει να ανακαλύψει το υποθαλάσσιο πείραμα νετρίνων ανοικτά της Πύλου, σε βάθος μεγαλύτερο από 5 χιλιάδες μέτρα, και ποια η σημασία του για την Αστροφυσική. Τα μυστήρια του CERN σε απευθείας σύνδεση (Δρ Γ. Φανουράκης, Δρ Γ. Δασκαλάκης) Στην αίθουσα «Θέμης Παραδέλλης» του Ινστιτούτου Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής θα υπάρχει ζωντανή σύνδεση με το CERN, όπου διάσημοι επιστήμονες θα δίδουν διαλέξεις για τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στην έρευνα στη Σωματιδιακή Φυσική (πειράματα του CERN κλπ.). δ. Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών Χημεία για μικρά και μεγάλα παιδιά - Τέσσερεις Διαδραστικοί σταθμοί με αντίστοιχα εργαστήρια (Δρ Μαρίνα Σαγνού) Διαδραστικός σταθμός χημικό εργαστήριο 1 : Πολύχρωμα μπαλόνια Διαδραστικός σταθμός χημικό εργαστήριο 2: Ουράνιο τόξο στο χαρτί Η χρωματογραφία στο χαρτί είναι ένας τρόπος για να ξεχωρίσει κανείς ταδιαφορετικά συστατικά ή ουσίες από τα οποία αποτελείται ένα μίγμα, γιαπαράδειγμα μελανιού διαφορετικών χρωμάτων.

8 8 Διαδραστικός σταθμός χημικό εργαστήριο 3 : Αρωματικές μπάλες μπάνιου για πολλές μπουρμπουλήθρες (15 παιδιά max διάρκεια 12 έναρξη στο «ακριβώς» και στο «και μισή» της ώρας) Διαδραστικός σταθμός χημικό εργαστήριο 4: Φτιάξε τη δική σου τρελόμπαλα (15 παιδιά max διάρκεια 12 έναρξη στο «και τέταρτο» και στο «παρά τέταρτο» της ώρας) ε. Επισκέψεις στα Εργαστήρια ΣΤΑΘΜΟΣ 1 Εργαστήριο Ραδιενέργειας Περιβάλλοντος (Κτήριο Διοίκησης «Δημόκριτου», Νο 11) 4 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00, Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 15 άτομα ΣΤΑΘΜΟΣ 2 Εργαστήρια του Τομέα Ραδιοϊσοτόπων & Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων (Κτήριο Υγειοφυσικής, Νο 9) Στην πρώτη γραμμή της μάχης για την πρόληψη, πρόγνωση και τη διάγνωση του καρκίνου 4 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00, Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 15 άτομα ΣΤΑΘΜΟΣ 3 Εργαστήριο Επιταχυντή (Tandem) (Ινστιτούτο Πυρηνικής & Σωματιδιακής Φυσικής, Νο 6) 4 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00, Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά

9 Αριθμός ατόμων: 20 άτομα 9 ΣΤΑΘΜΟΣ 4 Υγροποιητής Ηλίου (Ινστιτούτο Πυρηνικής & Σωματιδιακής Φυσικής, Νο 6) Εργαστήριο Νανοσύνθετων & Νανολειτουργικών Υλικών (Τομέας Επιστήμης Υλικών, Νο 8) νιτρικά άλατα (NO3-) λίπασμα ενώ οι πτητικές οργανικές ενώσεις σε διοξείδιο του άνθρακα (CΟ2) και νερό (Η2Ο). 3 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00 Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 8 άτομα ΣΤΑΘΜΟΣ 5 Εργαστήριο Επιταξίας και Επιστήμης Επιφανειών (Εργαστήριο Ακτινοβολήσεων, Νο 5) «Γραφένιο» -Η θαυματουργή μεμβράνη για όλες τις δουλειές Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας (Εργαστήριο Ακτινοβολήσεων, Νο 5) 3 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00 Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 10 άτομα ΣΤΑΘΜΟΣ 6 Ερευνητικός Πυρηνικός Αντιδραστήρας (Κτήριο Πυρηνικού Αντιδραστήρα, Τομέας Πυρηνικής Τεχνολογίας & Ακτινοπροστασίας, Νο 17) 4 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00, Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 30 άτομα ΣΤΑΘΜΟΣ 7 Καθαρός Χώρος του Εργαστηρίου Νανοτεχνολογίας & Μικροσυστημάτων (Τομέας Μικροηλεκτρονικής, Νο 26) Εργαστήριο Νανοδομών, Νανοηλεκτρονικών διατάξεων και αισθητήρων (Τομέας Μικροηλεκτρονικής, Νο 26) 4 ξεναγήσεις: 18:00, 19:00, 20:00, 21:00 Διάρκεια ξενάγησης: 30 λεπτά Αριθμός ατόμων: 10 άτομα

10 10 Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας σας προσκαλεί σε μια γνωριμία με τις ακτινοβολίες. Γνωστές και άγνωστες στο ευρύ κοινό εφαρμογές των ακτινοβολιών, η χρήση των οποίων είναι ολοένα και αυξανόμενη, θα παρουσιαστούν με τρόπο απλό και κατανοητό, για μικρούς και μεγάλους. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία: να εξοικειωθούν με τις ακτινοβολίες και τις εφαρμογές τους με τα παιχνίδια: «Η ακτινοβολία παντού γύρω μας»: το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα και οι εφαρμογές των ακτινοβολιών σε ένα παζλ! «Μαθαίνουμε για τις ακτινοβολίες παίζοντας στον ηλεκτρονικό υπολογιστή»: δοκιμάζουμε τις γνώσεις μας για τις ακτινοβολίες μέσα από διασκεδαστικά παιχνίδια γνώσεων. να δουν μέρος του εξοπλισμού που διαθέτει η ΕΕΑΕ για την πραγματοποίηση μετρήσεων ραδιενέργειας και ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, να ξεναγηθούν στους χώρους και στα εργαστήρια της ΕΕΑΕ (ΣΤΑΘΜΟΣ 8), να απευθύνουν ερωτήσεις για θέματα ακτινοβολιών και ακτινοπροστασίας στο επιστημονικό προσωπικό της ΕΕΑΕ. Επίσκεψη στην Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (Κτήριο ΕΕΑΕ, Νο 14) 2 ξεναγήσεις: 19:00, 20:00 Διάρκεια ξενάγησης: λεπτά Αριθμός ατόμων: 20 άτομα Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (9 Συνολικά συμμετοχές) Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας 1. Από την ασθένεια στην καινοτόμο θεραπεία Δρ. Βάσω Πλέτσα & Δρ. Ευαγγελία Χρυσίνα Το Ινστιτούτο Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας (ΙΒΦΧΒ) λειτουργεί ως πόλος καινοτομίας μοναδικός στον ελλαδικό χώρο. Η δράση του εδράζεται στη διεπιφάνεια Χημείας και Βιολογίας και χαρακτηρίζεται από διεπιστημονικές προσεγγίσεις με στόχο την επίλυση θεμάτων αιχμής στους τομείς της υγείας, του φαρμάκου και της βιοτεχνολογίας.

11 11 Μια από τις κύριες κατευθύνσεις του Ινστιτούτου αποτελεί η συνδυασμένη έρευνα για την ανίχνευση βιολογικών στόχων και τη σύνθεση βιοδραστικών ενώσεων με στόχο την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων και θεραπευτικών προσεγγίσεων. Για την ολοκλήρωση της εν λόγω ερευνητικής δράσης εφαρμόζονται και ολιστικές προσεγγίσεις αξιοποιώντας εργαλεία Βιοπληροφορικής. Το ΙΒΦΧΒ είναι το μόνο Ινστιτούτο στην Ελλάδα το οποίο συνδυάζει τις προσεγγίσεις της σύγχρονης χημικής και βιολογικής έρευνας για την αντιμετώπιση μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η Φαρμακευτική Χημεία και η Μοριακή και Κυτταρική Βιολογία τίθενται στην υπηρεσία της θεραπείας και πρόληψης εκφυλιστικών καταστάσεων και ασθενειών όπως η γήρανση και ο καρκίνος. Τα τελευταία χρόνια, το ΙΒΦΧΒ έχει αποκτήσει επιστημονικό εξοπλισμό πολύ ψηλών προδιαγραφών με Ευρωπαϊκή και Εθνική ανταγωνιστική χρηματοδότηση. Είναι το μόνο ερευνητικό Ινστιτούτο στην Ελλάδα που συνδυάζει ταυτόχρονα εξοπλισμό τεχνολογίας αιχμής στους τομείς της Φασματοσκοπίας Πυρηνικού Μαγνητικού Συντονισμού (NMR), της Φασματομετρίας Μάζας και της Πρωτεϊνικής Κρυσταλλογραφίας Ακτίνων-Χ. Ερευνητικά αποτελέσματα του Ινστιτούτου έχουν κατοχυρωθεί με διεθνή διπλώματα ευρεσιτεχνίας ενώ καινοτόμα προϊόντα που έχουν προκύψει από την ερευνητική του δράση κυκλοφορούν ήδη στην αγορά. Οι ερευνητικοί στόχοι του Ινστιτούτου υποστηρίζονται και υλοποιούνται από υψηλού επιπέδου και δεξιοτήτων επιστημονικό δυναμικό. 2. Συνθέτοντας το Ινστιτούτο μας με... Puzzle Δρ. Βάσω Πλέτσα και Γιώργος Σωτηρούδης, MSc Στόχος της παρουσίασης είναι η κατανόηση της αποστολής του Ινστιτούτου Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας μέσω της σύνθεσης puzzleπου αποτυπώνουν τις δραστηριότητες και την καθημερινότητά του. Η παρουσίαση έχει διαδραστικό χαρακτήρα, απευθύνεται κυρίως σε παιδιά έως 12 ετών καθώς και σε μεγαλύτερους... μια και έχουν και αυτοί δικαίωμα στο δημιουργικό παιγνίδι. 3. Διαδραστικά Παιχνίδια για νεαρούς (και όχι μόνο) Δρ. Μαρία Ζερβού, Δρ. Σπύρος Ζωγράφος, Δρ. Παναγιώτης Ζουμπουλάκης, Δρ. Κωνσταντίνος Ποταμίτης, Κατερίνα Κόκκοτου, MSc, Ευτυχία Κρίτση, Διαμαντίνα Τσιγκριμάνη, Χριστίνα Δράκου, MSc και Ελίνα Δήμα Οι νεαροί επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν μια σειρά διαδραστικών παιχνιδιών Η/Υ μέσω των οποίων θα γνωριστούν με τα χημικά συστατικά της ζωής. Οι δραστηριότητες είναι βασισμένες στις εκπαιδευτικές

12 12 πλατφόρμες PhET του Πανεπιστημίου του Κολοράντο και της "The Concord Consortium, Inc". Ενδεικτικά, «φτιάξε ένα μόριο, δες το σε τρεις διαστάσεις, ακούμπησε το και μύρισε το», «οδήγησε το σκάφος σου μέσα σε μια πρωτεΐνη», «οδήγησε ένα ηλεκτρόνιο στο στόχο» και πολλά άλλα. Θα μοιραστούν φυλλάδια με οδηγίες για να συνεχιστεί το παιχνίδι στο σπίτι.. 4. Κατάλυση και Πράσινη Χημεία στην υπηρεσία της αειφόρου ανάπτυξης Δρ. Ιωάννης Κώστας Η αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη θέτει τη διατήρηση της ζωής του πλανήτη και των φυσικών πρώτων υλών ως θεμελιώδεις συνθήκες για την ανθρώπινη πρόοδο και ανάπτυξη. Σύμφωνα όμως με τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου προϋποθέτει την δημιουργία και χρήση υλικών και φαρμάκων που δεν παρέχονται αμιγώς από τη φύση και η χημεία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό. Με δεδομένα όμως τα προβλήματα που έχουμε ήδη δημιουργήσει στον πλανήτη μας, η τεχνολογία καλείται σήμερα στην περιβαλλοντική βελτίωση μέσα από καθαρότερες παραγωγικές διαδικασίες. «Πράσινη», «καθαρή» ή «φιλική» προς το περιβάλλον χημεία είναι όλοι όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα τρέχων και καινοτόμο πεδίο της έρευνας. 1 Η καθαρή τεχνολογία σχετίζεται με την ελάττωση των αποβλήτων μιας βιομηχανικής χημικής διεργασίας. Η εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας οδηγεί σε ένα καθαρότερο περιβάλλον και σε μια αποτελεσματικότερη χρήση πρώτων υλών από άποψη κόστους. Η κατάλυση (ομοιογενής, ετερογενής, ενζυμική) δεν έχει μόνο βελτιώσει τον στρατηγικό σχεδιασμό, την αποτελεσματικότητα και το κόστος των χημικών συνθέσεων, αλλά έχει φέρει και περιβαλλοντικά οφέλη, μιας και η υψηλότερη εκλεκτικότητα των καταλυτικών αντιδράσεων εξασφαλίζει μια καλύτερη χρήση των πρώτων υλών, μικρότερη παραγωγή παραπροϊόντων και χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα την οικονομία ατόμων, μία από τις αρχές της πράσινης χημείας. Η ομοιογενής κατάλυση με σύμπλοκα μετάλλων μεταπτώσεως αποτελεί σήμερα ένα λίαν ανταγωνιστικό πεδίο έρευνας αιχμής και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία της οργανικής σύνθεσης. Μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στην ομοιογενή κατάλυση είναι η εισαγωγή της υδατικής διφασικής τεχνικής ως έναν σημαντικό τομέα της πράσινης χημείας. 2 Η τεχνική αυτή χρησιμοποιεί έναν υδατοδιαλυτό ομοιογενή καταλύτη. Με έναν απλό διαχωρισμό των φάσεων, οι καταλύτες διαχωρίζονται από τα αντιδρώντα και προϊόντα αμέσως μετά το πέρας της αντίδρασης. Η τεχνική αυτή όχι μόνο είναι φιλική προς το περιβάλλον μιας και χρησιμοποιεί το νερό (μη τοξικό) ως διαλύτη, αλλά επιτρέπει επίσης την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση του καταλύτη, επιφέροντας επιπλέον οικονομικά οφέλη. Σε αυτό το πεδίο, δημοσιεύσαμε για πρώτη φορά τη χρήση των μεταλλοπορφυρινών ως ανακυκλώσιμοι υδατοδιαλυτοί καταλύτες στην αντίδραση Suzuki και στην εκλεκτική υδρογόνωση ακόρεστων αλδεϋδών. 3 Βιβλιογραφία Σχηματική απαπεικόνιση υδατικής διφασικής κκατάλυσης. 1. P. T. Anastas, J. C. Warner (Eds.) Green Chemistry: Theory and Practice, Oxford University Press, B. Cornils, W. A. Herrmann, I. T. Horvath, W. Leitner, S. Mecking, H. Olivier-Bourbigou, D. Vogt (Eds.) Multiphase Homogeneous Catalysis, two volumes, Wiley-VCH, Weinheim, (a) I.D. Kostas, A.G. Coutsolelos, G. Charalambidis, A. Skondra, Tetrahedron Lett. 2007, 48, 6688; (b) C. Stangel, G. Charalambidis, V. Varda, A.G. Coutsolelos, I.D. Kostas, Eur. J. Inorg. Chem. 2011, 47

13 13 5. Κρυσταλλο... δρομίες φαρμάκων υπό το φως των ακτίνων-χ Διαβήτης τύπου 2 & ανακάλυψη νέων φαρμάκων με υπερσύγχρονες μεθόδους Δομικής Βιολογίας Αναστασία Σωτηροπούλου, Ιωάννης Πανέτας και Δρ Ευαγγελία Χρυσίνα Η ανάγκη για αποτελεσματική θεραπεία ή αντιμετώπιση των ασθενειών που ταλαιπωρούν σήμερα τον άνθρωπο γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Πώς μπορεί όμως κανείς να εκμεταλλευτεί και να συνδυάσει τη νέα γνώση, τα καινοτόμα εργαλεία, τα τεχνολογικά επιτεύγματα από διαφορετικούς τομείς της επιστήμης (βιολογία, χημεία, ιατρική, φυσική, μηχανική, πληροφορική) για να καλύψει αυτήν την ανάγκη; Τη βραδιά του ερευνητή θα «λάμψει» η αλήθεια για το πώς είναι δυνατόν τα εν δυνάμει φάρμακα να «αγωνίζονται» με τη βοήθεια ενός κρυστάλλου για την «πρώτη θέση»...υπό το φως των ακτίνων-x. Θα παρουσιαστεί η μέθοδος του κατευθυνόμενου-από τη δομή-σχεδιασμού εν δυνάμει φαρμάκων στην περίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας 6. Τεχνικές Laser για την ανάπτυξη και μικρο-εγχάραξη λεπτών υμενίων για Φωτοβολταϊκά Στοιχεία 2ης γενιάς Π. Κοράλλη 1,2*, Μ. Κάνδυλα 1, Μ. Κομπίτσας 1, Γ. Μούσδης 1, M. Girtan 3, Δ. Ε. Μανωλάκος 2 1 Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Ινστιτούτο Θεωρ./Φυσ. Χημείας, 2 Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ 3 Photonics Laboratory, Angers University, France *pkoralli@central.ntua.gr, Ενώ η 1 η γενιά φωτοβολταϊκών (Φ/Β) στοιχείων χρησιμοποίησε την παραδοσιακή τεχνολογία πυριτίου (μονοκρυσταλλικό, πολυκρυσταλλικό, άμορφο ή συνδυασμός τους), η 2 η γενιά βασίζεται σήμερα στην τεχνολογία των λεπτών υμενίων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε προϊόντα περισσότερο ανταγωνιστικά από πλευράς απόδοσης αλλά με σημαντικά κατασκευαστικά πλεονεκτήματα: λιγότερη κατανάλωση υλικών, λιγότερα στάδια ολοκλήρωσης και ευκολότερος αυτοματισμός. Για να επιτευχθούν όλα τα ανωτέρω πλεονεκτήματα, απαιτείται η μονολιθική ολοκλήρωση των φωτοβολταϊκών στοιχείων σε μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκά πλαίσια, καθότι με την συγκεκριμένη τεχνική μειώνονται τα στάδια κατασκευής του τελικού προϊόντος. Η εγχάραξη με laser των λεπτών υμενίων αποτελεί το βήμα κλειδί για τη μετάβαση από λίγες μεμονωμένες ηλιακές κυψέλες, στη μονολιθική τους ολοκλήρωση σε μεγάλης επιφάνειας φωτοβολταϊκά πλαίσια. Η τυπική διάταξη ενός φωτοβολταϊκού στοιχείου αποτελείται από ένα οπίσθιο ηλεκτρόδιο (μολυβδαίνιο, αλουμίνιο, άργυρος κ.λπ.), την ενεργή περιοχή η οποία είναι μία διεπαφή p n, ένα πρόσθιο διαφανές ηλεκτρόδιο (οξείδιο του ψευδαργύρου, ΙΤΟ κ.λπ.) και τρία (3) στάδια εγχάραξης για την μονολιθική ολοκλήρωση.

14 14 Για να διερευνήσουμε την μικρο-εγχάραξη με χρήση laser σε διαφόρων υλικών λεπτά υμένια που χρησιμοποιούνται στη φωτοβολταϊκή τεχνολογία, πραγματοποιήσαμε εναποθέσεις λεπτών υμενίων μολυβδαινίου (Μο) σε υποστρώματα γυαλιού και ΡΕΤ χρησιμοποιώντας την τεχνική της Παλμικής Εναπόθεσης με Laser (PLD), όπως φαίνεται στην εικ. 1, καθώς επίσης και εναποθέσεις ΙΤΟ σε υπόστρωμα γυαλιού με χρήση της τεχνικής της Ιοντοβολής (sputtering). Επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν εναποθέσεις οργανικού απορροφητή τύπου p και οξειδίου του ψευδαργύρου εμπλουτισμένου με χρυσό, χρησιμοποιώντας την τεχνική sol gel spin coating. Για όλους τους τύπους των λεπτών υμενίων, βελτιστοποιήσαμε τις παραμέτρους της μικροεγχάραξης με laser όπως, την ενέργεια του παλμού του Nd:YAG laser, την ταχύτητα κίνησης του δοκιμίου κ.λπ. Τέλος, για να επιτύχουμε το επιθυμητό πλάτος καναλιού έπρεπε να βελτιστοποιήσουμε την εστιακή απόσταση του φακού από την επιφάνεια του στόχου (εικ. 2). Αυτό επιτυγχάνεται on-line με την βοήθεια μιας τεχνικής που ονομάζεται φασματοσκοπία πλάσματος επαγομένου από Laser (LIPS - Laser Induced Plasma Spectroscopy). Η εργασία αυτή χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα ERANet RUS CST «FilmSolar» Εικ. 1: Εναπόθεση λεπτών υμενίων με παλμικά Laser Εικ. 2: Διάταξη μικροεγχάραξης λεπτών υμενίων με laser Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών Πρόγραμμα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστημών και της Τεχνολογίας 7. Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΩΝ: Ο αρχαιότερος αστρονομικός υπολογιστής, το σπουδαιότερο τεχνολογικό αντικείμενο που σώθηκε από τον αρχαίο κόσμο Δρ. Ευθύμιος Νικολαΐδης, Διονύσης Κριάρης O Μηχανισμός των Αντικυθήρων ιδίως μετά τις τελευταίες έρευνες γύρω από το θαυμαστό αυτό εύρημα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας, συνεχίζει να εντυπωσιάζει και να εκπλήσσει το κοινό και τους ερευνητές και να γίνεται αντικείμενο ελληνικών και διεθνών εκθέσεων. Στην Αθήνα, ο μηχανισμός αποτελεί το κεντρικό έκθεμα της μεγάλης έκθεσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για το ναυάγιο των Αντικυθήρων, που διοργανώθηκε από τους αρχαιολόγους του Μουσείου με γενικό συντονιστή τον Νικόλαο Καλτσά, σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστημών και της Τεχνολογίας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ και την Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας. Η έκθεση χρηματοδοτήθηκε από την ελβετική εταιρία ωρολογοποιίας Hublot, η οποία έχει κατασκευάσει τέσσερα ειδικά ρολόγια σχεδιασμένα από τον Ελβετό μηχανικό Ματιάς Μπυτέ που περιέχουν σε σμίκρυνση τις λειτουργίες και μέρος των επιγραφών του αρχαίου Μηχανισμού. Η ανακάλυψη και οι έρευνες γύρω από το μηχανισμό έχουν επίσης αποτελέσει το θέμα ταινιών ντοκιμαντέρ με ποιο πρόσφατη την συμπαραγωγή ΕΡΤ-ARTE-ΝΗΚ (Ιαπωνία) στην οποία συνέβαλε με χρηματοδότηση και επιστημονική συνδρομή το Πρόγραμμα Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Διδακτικής των Επιστημών και της Τεχνολογίας του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του ΕΙΕ.

15 Για περισσότερες πληροφορίες: Βίντεο που παρουσιάζονται στις εκθέσεις: 2 Περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου: ary/n_temporary-gr.html Εκθέσεις γύρω από τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων: Ομάδα Έρευνας για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων: 15 Ινστιτούτα Θετικών Επιστημών, ΕΙΕ Βιολογίας, Φαρμακευτικής Χημείας και Βιοτεχνολογίας & Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας 8. Η Έρευνα... περνάει στην εκπαίδευση (Συνεργασία ερευνητών ΕΙΕ με εκπαιδευτικούς) Δρ. Γεώργιος Α. Μούσδης, Δρ. Βασιλική Πλέτσα, Δρ. Ευαγγελία Δ. Χρυσίνα (Ερευνητές, ΕΙΕ) Δρ. Ευδοκία Πατσιλινάκου (Εκπαιδευτικός, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία) Δρ. Σπύρος Αβραμιώτης, Δρ. Παναγιώτης Τσάκωνας, Δρ. Αργύριος Πάσχος (Εκπαιδευτικοί, Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο, Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά) Δρ. Παναγιώτης Κωσταρίδης (Εκπαιδευτικός, 1 ο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών «Γενάδειο») Για την ιστορία... Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το 1993, καθιερώνει τo Πρόγραμμα των Μορφωτικών του Εκδηλώσεων «Επιστήμης Κοινωνία» ως μια από τις κύριες δράσεις διάχυσης και προβολής της Επιστήμης στο ευρύ κοινό. Στο πλαίσιο αυτό δίνει το βήμα στους ερευνητές του αλλά και σε διακεκριμένους επιστήμονες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ενημερώνει, παροτρύνει, παρέχει ερεθίσματα σε ανθρώπους που έχουν αμείωτο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στοv χώρο της έρευνας και δίψα για μάθηση. Το 2005 πρωτοπορεί επενδύοντας στο μέλλον μέσα από τους νέους ανθρώπους. Εμπνεόμενο από τo ενδιαφέρον των μαθητών κατά τις επισκέψεις σχολείων στα εργαστήριά του, καθιερώνει για πρώτη φορά μια σειρά εκδηλώσεων, τα «Κυριακάτικα Πρωινά» και χτίζει γέφυρες μεταξύ των ερευνητών και των παιδιών με υλικά... τι άλλο από Πειράματα, Παιγνίδια, μεράκι και φιλότιμο του ανθρώπινου δυναμικού του Ιδρύματος. Καθόλου τυχαίο... Πρωτεργάτες στην προσπάθεια η Ιωνίδειος Σχολή και το Αρσάκειο με επιστήμονες που έκαναν την έρευνα τους για την απόκτηση μεταπτυχιακού ή/και διδακτορικού διπλώματος στο ΕΙΕ, συνεργάστηκαν στενά με ερευνητές του Ιδρύματος ή εργάστηκαν σε αυτό. Ακολούθησαν τα ΕΚΦΕ και δημόσια και ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας (Λεόντειος Σχολή, Ελληνογερμανική, κ.ά.) και της Περιφέρειας (π.χ. Ναυπλίου) καθώς και πανεπιστημιακά τμήματα (το ΔιΧηΝΕΤ) και επιστημονικές ενώσεις (η Ένωση Ελλήνων Χημικών) ενώ παράλληλα η συμμετοχή νέων ερευνητών από αντίστοιχους φορείς που επιθυμούσαν να συμμετέχουν στα δρώμενα, ολοένα αυξανόταν. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή το British Council, το οποίο ένθερμα υποστήριζε τις δράσεις μέσω προσκεκλημένων-ειδικευμένων στην «Κοινωνία της Επιστήμης στο ευρύ κοινό». Ενδεικτικά αναφέρονται οι Graeme Jones από το πανεπιστήμιο του Keele και ο Peter Weathers από το πανεπιστήμιο του Cambridge οι οποίοι παρουσίασαν εντυπωσιακές κατασκευές με μοντέλα μορίων και ένα φαντασμαγορικό σόου πειραμάτων χημείας, αντιστοίχως καθώς και άλλους γνωστούς διεθνώς επιστήμονες.

16 16 Επένδυση στο μέλλον. Το ΕΙΕ συνεχίζει να εξελίσσεται και να ανακαλύπτει τρόπους ώστε να μεταφέρει τη νέα γνώση στους νέους και να προσελκύσει το ενδιαφέρον και την αγάπη τους στην επιστημονική έρευνα. Για να πετύχει το σκοπό αυτό συνεργάζεται με αυτούς που έχουν εξειδικευτεί στο πώς να μορφώνουν τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τους ενημερώνει για τις τελευταίες εξελίξεις στην έρευνα και την τεχνολογία ενώ αποτελεί σημείο αναφοράς και ενημέρωσης. Διαμεσολαβεί ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα τους και σε εκείνους που το επιδιώκουν αλλά δεν γνωρίζουν τον κατάλληλο τρόπο. Καινοτομεί ανοίγοντας τις πόρτες του στους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι με τη σειρά τους θα μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση στους νέους χτίζοντας μια νέα γενιά πολύ πιο καταρτισμένη για τις δυνατότητες και τα οφέλη της επιστήμης. Αποτελεί πρότυπο για άλλα ερευνητικά κέντρα και φορείς ώστε να δραστηριοποιηθούν και αυτά είτε αυτόνομα είτε με κοινές δράσεις. Στη Βραδιά του Ερευνητή οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τους εκπαιδευτικούς που συνεργάζονται με ερευνητές του ΕΙΕ, να ανταλλάξουν ιδέες, να παρακολουθήσουν σχετικά video και πειράματα και να δομήσουν το δικό τους δίκτυο συνεργατών που θα συνδράμει στο έργο τους. Ενδεικτικά αναφέρεται μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παρουσίαση ρομποτικής: από την Ομάδα της Ιωνιδείου Σχολής, η οποία κατέκτησε την πρώτη θέση στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ρομποτικής στην κατηγορία του Λυκείου και αυτοδίκαια θα συμμετέχει στο Διεθνή Διαγωνισμό που θα γίνει τον ερχόμενο Νοέμβριο στην Ινδονησία εκπροσωπώντας τη χώρα μας. Η σχεδίαση/συναρμολόγηση του ρομπότ όσο και ο προγραμματισμός του μέσω φορητού ηλεκτρονικού υπολογιστή έγινε αποκλειστικά από τους μαθητές ( Πληροφορίες Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών: Δρ. Γεώργιος Α. Μούσδης, Δρ. Βασιλική Πλέτσα, Δρ. Ευαγγελία Δ. Χρυσίνα, Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Δρ. Ευδοκία Πατσιλινάκου, Πρότυπο Πειραματικό Γενικό Λύκειο, Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά Δρ. Σπύρος Αβραμιώτης, Δρ. Παναγιώτης Τσάκωνας, Αργύριος Πάσχος, 1 ο Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών «Γενάδειο» Παναγιώτης Κωσταρίδης, panakost1967@yahoo.gr

17 17 9. Instruct-EL: η Εθνική ολοκληρωμένη ερευνητική υποδομή Δομικής Βιολογίας Instruct-EL: a national research infrastructure on Integrated Structural Biology Δρ. Ευαγγελία Χρυσίνα, Δρ. Εμμανουήλ Σαριδάκης, Καθ. Κωνσταντίνος Βοργιάς echrysina@eie.gr Η ανακάλυψη της περίθλασης ακτίνων Χ από τους κρυστάλλους πριν από 100 χρόνια, στις αρχές του 20 ου αιώνα, εισήγαγε τη χρήση της κρυσταλλογραφίας για τον προσδιορισμό της τρισδιάστατης δομής των μορίων. Η ανάπτυξη της ΚΡΥΣΤΑΛΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΑΚΤΙΝΩΝ-Χ, με τον προσδιορισμό των δομών της μυοσφαιρίνης και αιμοσφαιρίνης καθώς και τη δομή του DNA στα μέσα του αιώνος, υπήρξε ραγδαία. Σήμερα αποτελεί διακριτό κλάδο της βιολογίας με τον όρο «ΔΟΜΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ», η οποία εξελίσσεται συνεχώς με θεαματικά επιστημονικά επιτεύγματα και εφαρμογές, ιδιαίτερα στην ιατρική. Η ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ KΥΤΤΑΡΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ έχουν αποδειχθεί απολύτως απαραίτητες για την προώθηση της κατανόησης θεμελιωδών λειτουργιών των βιολογικών συστημάτων και βασίζονται στην γνώση της τρισδιάστατης δομής πρωτεϊνών και πεπτιδίων. Οι ραγδαίες τεχνολογικές και επιστημονικές εξελίξεις στον τομέα αυτό έχουν συνεισφέρει ανυπολόγιστα στην πρόοδο της Βιοϊατρικής και της Βιοτεχνολογίας, προς όφελος της δημόσιας υγείας, του περιβάλλοντος και της οικονομίας. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ δραστηριοποιείται στον τομέα της Δομικής Βιολογίας για > 40 χρόνια. Αποτελείται από επιστήμονες διεθνούς αναγνώρισης με στέρεο υπόβαθρο που χτίστηκε σε διάσημα εργαστήρια, της Ευρώπης και των ΗΠΑ, οι ο ποίοι επανεντάχθηκαν στη χώρα και χρησιμοποίησαν την εμπειρία τους ως σπορά για την επόμενη γενιά των Δομικών Βιολόγων. ΤΟ INSTRUCT-EL ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΔΟΜΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΤΑΝΕΜΗΜΕΝΟ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ και οραματίζεται να επεκταθεί προσφέροντας ολοκληρωμένη γνώση-υπηρεσία-έρευνα στη Δομική Βιολογία. Είναι η μόνη Πανελλήνια δράση που ενσωματώνει την πλειοψηφία των Δομικών Βιολόγων της χώρας. Ακαδημαϊκά/ ερευνητικά ιδρύματα σε όλη τη χώρα με σημαντικές δράσεις στον τομέα, θα λειτουργήσουν, με συντονιστή φορέα το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ως κόμβοι της εθνικής υποδομής. Ο κάθε κόμβος ξεχωριστά θα εξελιχθεί ως δυναμικός πυρήνας έρευνας και τεχνολογίας και θα οδηγήσει στην παραγωγή καινοτόμων υπηρεσιών και προϊόντων προς όφελος της κοινωνίας. Η οργανωμένη συνεργασία τους με τη μορφή δικτύου θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και τη θέση της υποδομής στο σύνολό της τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. ΟΙ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΔΟΜΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Στην πρόσφατη πρόταση που κατέθεσε το Instruct-EL στη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας για την ένταξη της Δομικής Βιολογίας στις Εθνικές προτεραιότητες υποστηρίχθηκε από δύο Ελληνικές Περιφέρειες, 14 Ελληνικές Βιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των φαρμάκων & τροφίμων ενώ 19 τελικοί χρήστες εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους να αξιοποιήσουν τις ερευνητικές υποδομές του Instruct-EL, μεταξύ των οποίων και Νοσοκομεία και χρήστες από άλλους φορείς στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Ιταλία και την

18 18 Κύπρο. Το πρόγραμμα θα υποστηρίξει τη Δομική Βιολογία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Κύπρο και θα βοηθήσει να εδραιώσουμε τη διασύνδεση με τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές μεγάλης κλίμακας του ESFRI (European Strategy Forum of Research Infrastructures). Η δυνατότητα της οικοδόμησης και ολοκλήρωσης μιας Εθνικής ερευνητικής υποδομής μέσω του Instruct-EL που θα περιλαμβάνει τους πλέον σημαντικούς εταίρους στον τομέα της Δομικής Βιολογίας αλλά και περισσότερες περιφέρειες της Ελλάδος θα αποφέρει μετρήσιμα οφέλη στην εθνική οικονομία και θα μεγιστοποιήσει την Eυρωπαϊκή προστιθέμενη αξία στην Ελλάδα και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στην κοινοπραξία συμμετέχουν ήδη 15 Ακαδημαϊκοί/Ερευνητικοί οργανισμοί περιλαμβάνοντας 26 τμήματα/ινστιτούτα από επτά (7) περιφέρειες: Αττικής (16), Δυτικής Ελλάδας (3), Κεντρικής Μακεδονίας (1), Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης (1), Ηπείρου (1), Θεσσαλίας (2) και την Κρήτη (2) και 1 φορέα από την Μ. Βρετανία. Σχηματική απεικόνιση των επί μέρους τμημάτων ενός σύγχροτρου (επιταχυντή ηλεκτρονίων για την παραγωγή ακτίνων Χ) αναδεικνύοντας πώς, τηρουμένων των αναλογιών, μπορεί η Δομική Βιολογία να οδηγήσει στην ανάπτυξη (τροποποίηση της απεικόνισης του σύγχροτρου της Αυστραλίας).

19 19 ΕΘΝΙΚΟ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (Οκτώ συμμετοχές) Α. Παρουσίαση των αστερισμών με φορητό πλανητάριο Μαθήματα Αστρονομίας, ουρανογραφίας, μυθολογία αστερισμών για παιδιά και νέους. Προβολές των ατόμων Β. Διαδικτυακή υπηρεσία διαχρονικής χαρτογράφησης πυρκαγιών στην Ελλάδα (υπεύθυνος: Χ. Κοντοές, Ερευνητής ΕΑΑ) Multimedia παρουσίαση σχετικά με: - Τις δραστηριότητες του ΕΑΑ ως εθνικού κόμβου υποστήριξης ενεργειών διαχείρισης και αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με έμφαση στις δασικές πυρκαγιές και τα απρόβλεπτα γεωφυσικά φαινόμενα (σεισμοί και ηφαίστεια). - Τις δράσεις που προβλέπονται για τα επόμενα 3 χρόνια στο πλαίσιο του έργου FP7- REGPOT BEYOND (Building a Center of Excellence for EO-based monitoring of Natural Disasters), με σκοπό την επέκταση των προσφερόμενων υπηρεσιών και σε άλλους τομείς φυσικών καταστροφών μέσω της δημιουργίας στην Ελλάδα ενός κέντρου Αριστείας. Το κέντρο χρησιμοποιεί τη δορυφορική τηλεπισκόπηση για την υποστήριξη των ενεργειών αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών στην ευρύτερη περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων (δασικές πυρκαγιές, αστική νησίδα θερμότητας, ατμοσφαιρική ρύπανση, γεωφυσικά φαινόμενα, γεωμαγνητισμός). Γ. Διάταξη ατμοσφαιρικής τηλεπισκόπησης LIDAR (υπεύθυνος Βασίλης Αμοιρίδης, Ερευνητής ΕΑΑ) Το φορητό σύστημα lidar (συνεργασία του ΕΑΑ με την Ακαδημία Αθηνών), θα τεθεί σε λειτουργία στον εξωτερικό χώρο, με σκοπό την παρουσίαση της εφαρμογής τεχνικών laser για την τηλεπισκόπηση της ατμόσφαιρας. Θα γίνεται εκτενής αναφορά στην προγραμματισμένη δράση του ΕΑΑ στο πλαίσιο του BEYOND για την ανάπτυξη πρότυπου συστήματος lidar με στόχο τη δημιουργία «παγκόσμιας κλάσης σταθμού» για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην αντίστοιχη Ευρωπαϊκή υποδομή ACTRIS (ESFRI). Δ. Υπολογιστικά εργαλεία και διαδικτυακές εφαρμογές για την κλιματική αλλαγή στον ελλαδικό χώρο και τις επιπτώσεις της στις δασικές πυρκαγιές (υπεύθυνος: Δρ. Χρήστος Γιαννακόπουλος, Ερευνητής ΕΑΑ) Θα γίνει επίδειξη σε υπολογιστή με πρόσβαση στο διαδίκτυο των παρακάτω εφαρμογών:

20 20 Μια διαδικτυακή εφαρμογή για την 3ήμερη πρόγνωση του δείκτη κινδύνου πυρκαγιάς με βάση τα δεδομένα εξόδου του μετεωρολογικού μοντέλου ΜΜ5. Το ΜΜ5 είναι ένα μη υδροστατικό μοντέλο πρόγνωσης καιρού το οποίο χρησιμοποιείται σε επιχειρησιακή βάση στο ΕΑΑ από το Η εφαρμογή βρίσκεται στο μετεωρολογικό κόμβο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών: Μια διαδραστική-διαδικτυακή εφαρμογή που βασίζεται σε Google-maps για την εκτίμηση των μεταβολών κλιματικών δεικτών που σχετίζονται με τον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς στο άμεσο (ως το 2050) και πιο μακρινό μέλλον (ως το 2100). Η εφαρμογή αυτή φιλοξενείται στην ιστοσελίδα Οικοσκόπιο του WWF-Ελλάς: και στην κεντρική ιστοσελίδα του Αστεροσκοεπέιου Αθηνών Ένα υπολογιστικό-εκπαιδευτικό λογισμικό εργαλείο για την επίδραση των μετεωρολογικών παραμέτρων (θερμοκρασία, άνεμος, υγρασία, βροχόπτωση) στην αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς. E. Παρατηρώντας τον αττικό ουρανό Παρατήρηση του νυχτερινού τοπίου με τηλεσκόπια από τους ερασιτέχνες αστρονόμους της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας. ΣΤ. Δράσεις από την ESA (Στο αμφιθέατρο και τους εξωτερικούς χώρους) H ΕSA (o Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ) στα ελληνικά) αποτελεί την πύλη της Ευρώπης στο διάστημα. Αποστολή του είναι η διαμόρφωση της ανάπτυξης των δυνατοτήτων της Ευρώπης σχετικά με το διάστημα και η εξασφάλιση συνεχιζόμενων επενδύσεων στο διάστημα, ώστε να προκύπτουν οφέλη για τους πολίτες της Ευρώπης. Η ESA είναι ένας διεθνής οργανισμός, ο οποίος έχει 20 Κράτη Μέλη Στο αμφιθέατρο: - Χαιρετισμός του αστροναύτη Paolo Nespoli από την Ρώμη. - Παρουσίαση του έργου της ESA, η συνεργασία με την Ελλάδα. Ομιλητής: Δρ. Μιχάλης Φούμελης, ESRIN, Rome (στο αμφιθέατρο) Στους άλλους χώρους: - Εκπαιδευτικές δράσεις της ESA. Ο (Δρ. Μιχάλης Φούμελης, ESRIN, Rome) συνομιλεί με μαθητές και καθηγητές και παρουσιάζει το έργο της ESA μέσα από έντυπο υλικό, posters και φυλλάδια. Ζ. Ήχοι από το διάστημα (Sounds of Space) Ομιλία - παρουσίαση βίντεο και ήχων, διάρκειας 40 λεπτών (στο Αμφιθέατρο) (Δρ Αναστασία Μεταλληνού, επιστ. Συνεργάτης ΕΑΑ) Ο πλανήτης μας αποτελεί μια φυσική πηγή ραδιοφωνικών κυμάτων που μας περιβάλλουν κάθε στιγμή. Δεν πρόκειται για ακουστικά κύματα, αλλά ηλεκτρομαγνητικά, τα οποία παράγονται στην ατμόσφαιρα, την ιονόσφαιρα και την μαγνητόσφαιρα, τον χώρο στον οποίο εκτείνεται το μαγνητικό πεδίο της Γης. Οι συχνότητες των κυμάτων αυτών εμπίπτουν και στο ακουστικό

21 21 εύρος συχνοτήτων και θα μπορούσαμε να τα «ακούσουμε» αν αντί για αυτιά διαθέταμε κεραίες ραδιοφώνου. Τα ραδιοφωνικά σήματα μπορούν να μετατραπούν σε ακουστικά, όπως ακριβώς συμβαίνει σε ένα ραδιόφωνο. Έτσι μπορούμε να ακούμε ήχους. Τους ήχους αυτούς τους ονομάζουμε «τραγούδια της Γης» και θυμίζουν σφυρίγματα, τιτιβίσματα, ή κελαηδίσματα πουλιών και μας παραπέμπουν σε ένα συνδυασμό φυσικών και ηλεκτρονικών ήχων. Στο μακρινό διάστημα, εκτός του ηλιακού μας συστήματος, συναντάμε τους ταχύτατα περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων, τους pulsars. Οι pulsars αποτελούν πολύ ισχυρές πηγές ραδιοφωνικών σημάτων, τα οποία με κατάλληλη επεξεργασία μετατρέπονται σε ακουστικά, ώστε να μπορούμε να ακούμε τους «ήχους» που παράγουν οι αστέρες αυτοί. Ο Πυθαγόρας, Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός και θεωρητικός της μουσικής, καθώς και οι μαθητές του, ήταν οι πρώτοι που έθεσαν τις βάσεις της επιστήμης της ακουστικής και της θεωρίας της μουσικής κατά τον 6ο αι. π.χ. Ο Πυθαγόρας ήταν ο πρώτος που θέλησε να συνδυάσει την Αστρονομία με τη Μουσική και μίλησε για την «μουσική των σφαιρών». Ο Πλάτωνας, ως συνεχιστής της πυθαγόρειας φιλοσοφίας, θεωρούσε την αστρονομία και τη μουσική ως αδελφές επιστήμες. Σήμερα, χρόνια αργότερα οι σύγχρονοι αστρονόμοι καταγράφουν πλέον ήχους από το διάστημα, όπως είναι τα «τραγούδια της Γης» και οι «ήχοι» των pulsars. Ακούγοντας αυτούς τους ήχους ένας σύγχρονος Έλληνας συνθέτης αναφέρει: «Οι ήχοι του Σύμπαντος έχουν κοινά με τη μουσική που έγραφαν οι πρωτοπόροι της ηλεκτρονικής μουσικής από το 1950 και μετά. Ακούγοντας αυτούς τους ήχους, ένιωσα ότι το Σύμπαν είναι κάτι ζωντανό, κάτι που ζει και μιλάει». Χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τους ήχους από το διάστημα παρουσιάζουμε συνθέσεις σύγχρονης ηλεκτρονικής μουσικής. Πρόκειται για ένα θέμα Επιστήμης και Τέχνης όπου συνεργάζονται και συνομιλούν η Αστρονομία με τη Μουσική και την Φιλοσοφία. Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ΕΛΚΕΘΕ: Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) παρουσιάζει τις εξής ΈΞΙ (6) δραστηριότητες με τον γενικό τίτλο: Υδάτινο Περιβάλλον: Ερευνώ παίζοντας Εργαστήριο ραδιενέργειας θαλάσσιου περιβάλλοντος: γνωρίζουμε το σύστημα ΚΑΤΕΡΙΝΑ και τον μετρητή αχτίνων γ (Δρ Χρηστός Τσαμβάρης) στον κήπο. Επιστημονική υπεύθυνη για τις παρακάτω παρουσιάσεις/εργαστήρια είναι η Δρ. Antonella Pancucci-Παπαδοπούλου

22 22 Εργαστήριο Βιολογίας με ζωντανό υλικό από τη θάλασσα. Η δραστηριότητα περιλαμβάνει τη χρήση στερεοσκοπίων, με σκοπό να καλλιεργηθεί η ερευνητική διάθεση των μαθητών Επιλογή και εξέταση δειγμάτων βένθους Εργαστήριο Γενετικής: εκχύλιση DNA με πολύ απλά υλικά. Το DNA είναι ο μεταφορέας των γενετικών πληροφοριών ενός οργανισμού. Σε αυτό το πείραμα, απομονώνουμε το DNA μιας ντομάτας, για να δούμε με τι μοιάζει και να πάρουμε μια ιδέα για το ποσό του DNA που τρώμε καθώς και για μερικές από τις φυσικές ιδιότητές του.

23 23 Παζλ με 6 διαφορετικές όψεις (ποταμοί, μέδουσα, φύκη, κοράλλια, μεγάλοι ερευνητές, ψάρι) συνολικού μεγέθους 2,5X2,5 μέτρα Παιχνίδι «Φιδάκι» με θέμα τη θάλασσα (το γνωστό σε όλους μας παιχνίδι μετατρέπεται σε εργαλείο μάθησης, εφόσον σε κάθε βήμα τα παιδιά πρέπει να απαντήσουν σε εύκολες ερωτήσεις για να προχωρήσουν) Ετοιμάζω το ενυδρείο μου (εργαστήριο χειροτεχνίας): αν δεν μπορούμε να έχουμε αληθινό ενυδρείο, γιατί να μην φτιάξουμε «αντίγραφα» θαλάσσιων οργανισμών και να τα καμαρώσουμε στην τάξη ή στο σπίτι μας;

24 24 Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ (δύο συμμετοχές και ένα παιχνίδι) Εργαστήριο Μοριακής Ιολογίας «Ηπατίτιδα C, η αθόρυβη απειλή: Νεότερα δεδομένα και προοπτικές για την αντιμετώπισή της» (Νίκη Βασιλάκη, Ιόλη Κόττα-Λοΐζου, Ιωάννης Καρακασιλιώτης, Σέβη Φρακολάκη, Κατερίνα Κασσελά, Σαββίνα Μουσταφά & Δρ. Πηνελόπη Μαυρομαρά) Η Ηπατίτιδα C είναι μια λοίμωξη του ήπατος που οφείλεται σε έναν ιό (μολυσματικό παράγοντα που μπορεί να αναπαράγεται μόνο στο εσωτερικό των κυττάρων ενός άλλου οργανισμού)- τον ιό της Ηπατίτιδας C (HCV). Ο ιός HCV, που ανακαλύφθηκε το 1989, αποτελεί έναν από τους κυριότερους παράγοντες πρόκλησης χρόνιας ηπατοπάθειας τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 170 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από χρόνια Ηπατίτιδα C και 3-4 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις εμφανίζονται κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα περίπου το 2% του πληθυσμού έχει χρόνια Ηπατίτιδα C. Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται περίπου νέα κρούσματα και περίπου 400 θάνατοι ασθενών με Ηπατίτιδα C. Εργαστήριο Κυτταρικής και Μοριακής Νευροβιολογίας και Μονάδα Οπτικής Μικροσκοπίας «Θεραπεία τραυματισμών του εγκεφάλου με τη χρήση γενετικά τροποποιημένων αστροκυττάρων» (Κ. Αραβαντινού-Φατώρου, Ε. Ξύγγη, Π.Ν. Κουτσουδάκη και Δ. Θωμαϊδου ) Οι εγκεφαλικές βλάβες έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια νευρώνων και κυττάρων γλοίας και συνοδεύονται από την ανάπτυξη καλά χαρακτηρισμένων ψυχιατρικών ή/και νευρολογικών συμπτωμάτων. Στόχος της έρευνάς μας είναι να εκμεταλλευτούμε τον μεγαλύτερο πληθυσμό κυττάρων του εγκεφαλικού ιστού, τα αστροκύτταρα, με σκοπό την αναπλήρωση των χαμένων νευρώνων. Πράγματι, τα αστροκύτταρα από εγκεφάλους ποντικών, μπορούν να δώσουν συγκεκριμένους πληθυσμούς νευρώνων μετά από ιική

25 25 επιμόλυνση και υπερέκφραση των νευρογενετικών μορίων Cend1 ή/και Neurogenin-2 σε καλλιέργεια. Παράλληλα, τα αστροκύτταρα που είναι διπλά επιμολυσμένα και για τα δύο μόρια, εμφανίζουν στις καλλιέργειές τους κύτταρα που συμπεριφέρονται ως νευρικά βλαστικά κύτταρα ως προς το πολλαπλασιαστικό τους δυναμικό και την ικανότητά τους να δίνουν και τους τρεις τύπους κυττάρων του νευρικού ιστού κάτω από κατάλληλες καλλιεργητικές συνθήκες. Παράλληλα, μελετάται η δράση αυτών των μορίων σε αστροκύτταρα in vivo, καθώς και το δυναμικό των αστροκυττάρων μετά από πρόκληση μηχανικού τραυματισμού στον εγκεφαλικό ιστό ποντικών με τη χρήση πολυφωτονικής μικροσκοπίας, μιας μεθόδου που επιτρέπει την απεικόνιση του εγκεφάλου ζωντανών πειραματοζώων. Η μελέτη αυτή είναι πιθανό να ανοίξει νέες προοπτικές για θεραπείες αναγεννητικής ιατρικής στον εγκέφαλο. ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΦΙΔΑΚΙ ή Πώς να μη φοβάστε τα εμβόλια (Π. Λυμπέρη, Ε. Λιακατά) Με το επιτραπέζιο αυτό φιδάκι τα παιδιά μαθαίνουν, παίζοντας, τα οφέλη των εμβολιασμών στην υγεία τους. Περιέχει σημαντικές πληροφορίες που βοηθούν τα παιδιά, τόσο στην κατανόηση των μηχανισμών δράσης των εμβολίων στην άμυνα του οργανισμού, όσο και στην καταπολέμηση του φόβου τους για αυτά, κάτι σύνηθες σε μικρές ηλικίες. Κάθε σωστή απάντηση σκοτώνει ένα μικρόβιο! Nικητής είναι αυτός που θα καταφέρει να καταπολεμήσει τα περισσότερα μικρόβια!!! (τρεις παρουσιάσεις) Διεύθυνση Ανανεωσίμων Πηγών Ενέργειας α. Τομέας Γεωθερμικής Ενέργειας: Ελληνικές Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας (Δρ. Δημήτρης Μενδρινός) Το ΚΑΠΕ, σε συνεργασία με την ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ ΑΒΕΕ και το ΤΕΙ ΧΑΛΚΙΔΑΣ, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου «Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας Τεχνολογικής Αιχμής και Απόδοσης (ΓΕΩΑΙΧΜΗ)» και αξιοποιώντας εμπειρία από προηγούμενα ερευνητικά έργα (τα Ευρωπαϊκά GROUNDHIT και GROUND-MED και το Ελληνοαμερικανικής συνεργασίας GHPTRANS),αναπτύσσει Ελληνικές Γεωθερμικές Αντλίες Θερμότητας. Ειδικότερα, το έργο ΓΕΩΑΙΧΜΗ περιλαμβάνει ανάπτυξη τεχνολογίας, κατασκευή βιομηχανικών πρωτοτύπων, εργαστηριακές μετρήσεις, καθώς και δοκιμαστική λειτουργία τους για ψύξη-θέρμανση κτηρίου του ΤΕΙ Χαλκίδας. Μέχρι σήμερα, ύστερα από 3 χρόνια έρευνας, αναπτύχθηκε νέα σειρά γεωθερμικών αντλιών θερμότητας μέσης ισχύος kw, οι οποίες θα κατασκευάζονται και θα διατίθενται στην αγορά από την Ελληνική Βιομηχανική εταιρεία ΙΝΤΕΡΚΛΙΜΑ ΑΒΕΕ με την ονομασία GEO HRD. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότηταςgeo HRD χαρακτηρίζονται από υψηλή απόδοση, χαμηλή ηλεκτρική κατανάλωση, αξιοπιστία, υψηλά ποιοτικά κριτήρια, μικρές διαστάσεις, αισθητική και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα θορύβου, ενώ χρησιμοποιούν το φιλικό προς το περιβάλλον ψυκτικό ρευστό R410A. Οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας που αναπτύχθηκαν παρέχουν θέρμανση, κλιματισμό και ζεστό νερό σε κατοικίες ή κτήρια κατά τρόπο οικονομικό και φιλικό προς το περιβάλλον, αντικαθιστώντας τα κλιματιστικά και την κεντρική θέρμανση.παρέχουν υψηλής ποιότητας άνεση με ελάχιστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, αθόρυβα, χωρίς

26 26 καυσαέρια και χωρίς προσθήκες στο εξωτερικό περίβλημα του κτηρίου, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής. β. Τομέας Αιολικής Ενέργειας: Σύστημα απ ευθείας παρακολούθησης δομικής και λειτουργικής κατάστασης Α/Γ (on line condition monitoring system for wind turbines) (Δρ. Διονυσία Λεκού) Το σύστημα στοχεύει στην άμεση αυτόματη παρακολούθηση της λειτουργίας Α/Γ ως προς την απόδοση ισχύος, την λειτουργία των βασικών υποσυστημάτων, την μηχανική μέση και κοπωτική φόρτιση και την παρακολούθηση ειδικών παραμέτρων που σχετίζονται με την δημιουργία και διάδοση ρωγμών. Ειδικά στις περιπτώσεις Α/Γ με ηλικία που ξεπερνά τα 10έτη η χρήση του συστήματος είναι απαραίτητη. Το σύστημα παρακολούθησης αποτελείται από ένα σύνολο αισθητήρων που καλύπτουν τις βασικές παραμέτρους λειτουργίας, μηχανικής φόρτισης και επιπέδου ταλαντώσεων, αισθητήρων ακουστικής εκπομπής σε συνδυασμό με σύστημα καταγραφής, απ ευθείας ανάλυσης και ειδοποίησης μέσω διαδικτύου. Η μεθοδολογία έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων (NIMO, INTELWIND) και έχει πιλοτικά εφαρμοστεί σε Α/Γ του ΚΑΠΕ στο Αιολικό Πάρκο Λαυρίου. Η εφαρμογή του συστήματος επιτρέπει την έγκαιρη λήψη μέτρων συντήρησης και την αποφυγή εκτεταμένων φθορών που οδηγούν σε αυξημένο κόστος και μειωμένη συνολική παραγωγή ενέργειας. Επιπλέον θα συνεισφέρει στην αύξηση της αξιοπιστίας των Α/Γ με τελικό στόχο την επιπλέον μείωση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικά πάρκα. γ. Τομέας Τεχνολογιών Υδρογόνου Πράσινο Νησί ΑΗ ΣΤΡΑΤΗΣ (Δρ. Εμμανουήλ Ζούλιας, Υπεύθυνος Τομέα) Το έργο «Πράσινο Νησί ΑηΣτράτης» αποτελεί ερευνητικό-επιδεικτικό έργο, στο οποίο θα εφαρμοστούν τεχνολογικά ώριμες τεχνολογίες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) καθώς και τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα, προκειμένου οι ενεργειακές ανάγκες του νησιού να καλύπτονται σε υψηλό ποσοστό από φιλικές προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας. Η χρήση των ΑΠΕ σε κάθε εφαρμογή αποτελεί θετική επίπτωση στο περιβάλλον ιδιαίτερα σε απομονωμένα νησιά με τοπικούς ενεργοβόρους και ασύμφορους περιβαλλοντικά και οικονομικά σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Η ανάπτυξη ενός «πράσινου νησιού» στο Αιγαίο αναμένεται να κινήσει το επιστημονικό ενδιαφέρον που θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας στο νησί, με άξονα τον ειδικό τουρισμό, αλλά και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην εγκατάσταση & λειτουργία των συστημάτων. Επιπλέον, η αναβάθμιση του σχολικού κτιρίου αποτελεί ένα κομμάτι κοινωνικής προσφοράς για τοτους μαθητές και την ευρύτερη κοινότητα. Ομοίως, το κτίριο της Μαρασλείου Σχολής, συμβάλλει στην αναβάθμιση του πολιτιστικού επιπέδου της τοπικής κοινωνίας.

27 27 Ερευνητικό Κέντρο ΑΘΗΝΑ (πέντε παρουσιάσεις) Τμήμα Ενημέρωσης και Υποστήριξης Καινοτομίας α Ινστιτούτο Πληροφοριακών Συστημάτων OpenStreetMap: Φτιάχνουμε χάρτες για την Ελλάδα (Σπύρος Αθανασίου, Θοδωρής Στρατιώτης, Μιχάλης Αλεξάκης) Το OpenStreetMap είναι το αντίστοιχο της Wikipedia για τους χάρτες, μια από τις μεγαλύτερες ομάδες εθελοντών στον κόσμο που φτιάχνει ελεύθερους χαρτες για όλους! Οι χάρτες του OpenStreetMap χρησιμοποιούνται από το geodata.gov.gr, αλλά και από την Apple και Google. Βρίσκονται συνέχεια στο κινητό και τον υπολογιστή σας χωρίς να το ξέρετε καν. Τα στελέχη του ΙΠΣΥ/ΕΚ "Αθηνά" θα σας δείξουν πως μπορείτε να συνεισφέρετε και εσείς στην κοινότητα του OpenStreetMap και να φτιάξουμε ακόμα καλύτερους χάρτες για την Ελλάδα. AthensTreeMap: Πού είναι τα δέντρα της Αθήνας; (Σπύρος Αθανασίου, Θοδωρής Στρατιώτης, Μιχάλης Αλεξάκης) Η αστική βλάστηση, τα ελάχιστα δέντρα που έχουμε στην Αθήνα, είναι εξαιρετικά σημαντικά. Ομορφαίνουν την πόλη, βελτιώνουν την ποιότητα του αέρα, μειώνουν τις ανάγκες σε θέρμανση και ψύξη. Όμως για να υπολογίσουμε τα οφέλη τους και να ξέρουμε που είναι ανάγκη να έχουμε περισσότερα δέντρα, χρειάζεται να ξέρουμε ακριβώς που βρίσκονται! Τα στελέχη του ΙΠΣΥ/ΕΚ "Αθηνά" θα σας δείξουν πως μπορείτε να σημειώσετε δέντρα στο χάρτη μέσα από την εφαρμογή και να δείτε σε πραγματικό χρόνο πόσο βελτιώνεται η ποιότητα ζωής μας με κάθε ένα επιπλέον δέντρο. β. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου Γλωσσικές Υποστηρικτικές Τεχνολογίες: (Ελένη Ευθυμίου, ΕυίταΦωτεινέα) Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε πολίτες με μόνιμη ή παροδική αναπηρία να ανταπεξέλθουν στις αντικειμενικές δυσκολίες και να τους επιτρέψουμε να συμμετάσχουν πλήρως και ισότητα στην κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα; Θα παρουσιαστεί σειρά τεχνολογικών παρεμβάσεων που συμβάλλουν στον στόχο αυτό. Φωνητικές διεπαφές, συστήματα επεξεργασίας νοηματικής γλώσσας και άλλες εφαρμογές παρουσιάζονται ενσωματωμένες σε συστήματα "Βρες μουσικά κομμάτια που σου αρέσουν" (Άγγελος Γκιόκας). Η ομάδα αναγνώρισης μουσικής του ΙΕΛ έχει αναπτύξει μια μηχανή αναζήτησης μουσικής. Θέτοντας ένα ή περισσότερα μουσικά κομμάτια ερωτήματα (query) η μηχανή αναζήτησης αναλύει τα μουσικά χαρακτηριστικά τους, και στη συνέχεια