Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων"

Transcript

1 Ο πληθυσµός της ΕΕ ( ): από την Κοινότητα των 6 στην ΕΕ των 27 κρατών-µελών Β. Κοτζαµάνης Η ΕΕ27, η τρίτη δηµογραφική δύναµη του πλανήτη Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηµιουργήθηκε από έναν αρχικό πυρήνα 6 χωρών µελών (167 εκατοµµύρια κατοίκων) που έλαβαν την πρωτοβουλία, µε τη Συνθήκη της Ρώµης, να συγκροτήσουν το 1957 την Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα. Ο αρχικός αυτός πυρήνας διευρύνθηκε προοδευτικά µε την είσοδο ανάµεσα στο 1973 και το 1986 εννέα νέων µελών τα οποία, µε το Συνθήκη του Maastricht, δηµιούργησαν το 1993 την ΕΕ15 (370 εκατοµ. κάτοικοι). Η Ένωση παρέµεινε µε 15 κράτη µέλη ως το 2003, αυξάνοντας τον πληθυσµό της κατά 1,3 εκατοµµύρια ετησίως στην περίοδο , κατοικούµενη από 385 εκατοµµύρια άτοµα στις αρχές του Τον Μάιο του ιδίου έτους δέκα νέα κράτη, µε συνολικό πληθυσµό 74,0 εκατοµµύρια, εντάχθηκαν στην ΕΕ και τρία σχεδόν χρόνια αργότερα (2007) η είσοδος της Ρουµανίας και της Βουλγαρίας προσέθεσε 29,2 εκατοµµύρια, µε αποτέλεσµα η διευρυµένη πλέον Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-µελών, µε πληθυσµό που αγγίζει το 2009 τα 500 εκατοµµύρια κατοίκων, να αποτελεί την τρίτη δηµογραφική δύναµη του πλανήτη µας, µετά την Κίνα και την Ινδία (1,3 και 1,2 δις αντίστοιχα). Ταυτόχρονα, µετά την τελευταία διεύρυνσή της ΕΕ, αυξάνεται και το πλήθος των «µικρών» πληθυσµιακά χωρών-µελών. Έξι από τις 27 χώρες - µέλη έχουν το 2007 πληθυσµό µικρότερο των 2,5 εκατοµµυρίων και έντεκα πληθυσµό µικρότερο των 5,5 εκατοµµυρίων. Μετά τις πρόσφατες αυτές αλλαγές, στη νέα ΕΕ οι επτά πολυπληθέστερες χώρες µε πληθυσµό άνω των 20 εκατοµ. κατοίκων (Γερµανία, Γαλλία, Ην. Βασίλειο, Ιταλία, Ισπανία και η νεοεισερχόµενες Πολωνία και Ρουµανία) συγκεντρώνουν 372 εκατοµµύρια (τα 3 / 4 του συνολικού της πληθυσµού), οι έξι µικρότερες (Λουξεµβούργο, Κύπρος, Εσθονία, Λετονία, Μάλτα και Σλοβενία) µόλις 7,3 (1,5%) και οι δεκατέσσερις µε πληθυσµό από 3 έως 13 εκατοµ. το 24% ( ιάγραµµα 1). Το ειδικό βάρος φυσικά των µεγάλων χωρών ιδρυτικών µελών της ΕΕ (Ο Γ, Γαλλία, Ιταλία) περιορίζεται ακόµη περισσότερο, καθώς, από το 88% του πληθυσµού της Ευρώπης των έξι το 1957 συρρικνώνεται στο 41% του πληθυσµού της διευρυµένης Ευρώπης το Η δηµιουργία της Ενωµένης Ευρώπης Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα (ΕΟΚ)-Συνθήκη της Ρώµης 1957: Γαλλία, Γερµανία (Ο Γ), Βέλγιο, Ιταλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία 1973: Είσοδος του Ην. Βασιλείου, της Ιρλανδίας και της ανίας 1981: Είσοδος της Ελλάδας 1986: Είσοδος της Πορτογαλίας και της Ισπανίας Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) -Συνθήκη του Maastricht, : Είσοδος της Αυστρίας, της Φιλανδίας και της Σουηδίας 2004: Είσοδος 10 νέων µελών (Κύπρος, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία) 2007: Είσοδος της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας 33

2 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιάγραµµα 1: Το ειδικό βάρος του πληθυσµού των κρατών µελών της ΕΕ27 (% του πληθυσµού της κάθε χώρας στον συνολικό πληθυσµό της ΕΕ (2007) Η µετάβαση από την Ευρώπη των έξι χωρών-µελών το 1957 στην Ευρώπη των 27 (Χάρτης 1), συνοδεύτηκε και από τον τριπλασιασµό σχεδόν του πληθυσµού της (167/495 εκατοµµύρια) στα 50 χρόνια που ακολούθησαν την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώµης ( ιάγραµµα 2, Πίνακας 1). Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις διαδοχικές διευρύνσεις της και πολύ λιγότερο στο δηµογραφικό δυναµισµό των χωρών-µελών της. Η είσοδος της ανίας, Ιρλανδίας και Ην. Βασιλείου το 1973 προσέθεσε 64 εκατοµµύρια (+33,5%), η είσοδος της Ελλάδας (1981) 10 (+3,7%), της Ισπανίας και της Πορτογαλίας (1986) 48,5 (+17,7%), η ένωση των δύο Γερµανιών (1991) 16 εκατοµµύρια (+4,9%) και η είσοδος της Αυστρίας, της Φιλανδίας και Σουηδίας άλλα 26 (+1,4%), µε αποτέλεσµα ο πληθυσµός στην ΕΕ15 να ξεπεράσει τα 372 εκατοµµύρια το 1995 (αύξηση κατά 205 εκατοµµύρια σε σχέση µε το 1957). Φυσικά, η µεγάλη αλλαγή συντελέστηκε το 2004 µε τη µετάβαση από την ΕΕ15 στην ΕΕ των 25. Η είσοδος των 10 νέων µελών προσέθεσε στον πληθυσµό της διευρυµένης Ένωσης 74 εκατοµµύρια που είναι και η µεγαλύτερη προσµετρώµενη αύξηση στην ιστορία της Ένωσης σε απόλυτες τιµές (αν και η δεύτερη σε ποσοστό - 19,3% έναντι 33,5% το 1973 µε την µετάβαση από την ΕΟΚ των έξι στην Κοινότητα των εννέα-). Τέλος, η πρόσφατη και τελευταία διεύρυνση (2007) µε την είσοδο δύο βαλκανικών κρατών (Ρουµανίας και Βουλγαρίας, + 29,2 εκατοµµύρια) έδωσε και την τελευταία πληθυσµιακή ώθηση στην πεντηκονταετή ιστορία της Ένωσης, µε αποτέλεσµα ο πληθυσµός της να αγγίζει πλέον, όπως προαναφέρθηκε, τα 500 εκατοµµύρια. 34

3 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Χάρτης 1: Από την Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα των 6 (1957) στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών-µελών (2007) ιάγραµµα 2: Ο πληθυσµός της ΕΕ: από την Κοινότητα των 6 στην Ευρώπη των 27 ( ) 35

4 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Στην «πολιτική» συνιστώσα (διευρύνσεις) αποδίδεται το µεγαλύτερο τµήµα (80%) της συνολικής αύξησης του πληθυσµού της Ένωσης στα σηµερινά της όρια (264/ 328 εκατοµµύρια). Η δηµογραφική συνιστώσα έπαιξε ένα ρόλο ήσσονος σηµασίας. Η δηµογραφική αύξηση προσέθεσε 64,5 σχεδόν εκατοµµύρια στον πληθυσµό της Ένωσης ανάµεσα στο 1957 και το 2007, εκ των όποιων τα 50,5 (78%) οφείλονται στην αύξηση του πληθυσµού των έξι χωρών που απετέλεσαν τον πρώτο πυρήνα της (Πίνακας 1). Οι έξι αυτές χώρες, συγκρινόµενες µε αυτές που εισήλθαν στην Ενωµένη Ευρώπη αργότερα, χαρακτηρίζονται από έντονο δηµογραφικό δυναµισµό (ιδιαίτερα δε στην πρώτη περίοδο ( ) στη διάρκεια της οποίας, ο πληθυσµός τους αυξήθηκε κατά 25 εκατοµµύρια). Φυσικά, η συνολική δηµογραφική αύξηση του πληθυσµού της Ένωσης οφείλεται στη διαφορά ανάµεσα στο φυσικό (γεννήσεις θάνατοι) και το µεταναστευτικό (είσοδοι-έξοδοι) ισοζύγιο. Το φυσικό ισοζύγιο των ιδρυτικών µελών είχε ιδιαίτερο ειδικό βάρος την πρώτη περίοδο ( ), καθώς υπερέβαινε το 1 εκατοµµύριο άτοµα ετησίως, µικρότερο δε στη συνέχεια, καθώς δεν ξεπερνά τις ετησίως την τελευταία τριακονταετία. Αντιθέτως, το µεταναστευτικό ισοζύγιο της ΕΕ, θετικότατο -αν και συρρικνούµενο προοδευτικά µέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 1980-, παίζει όλο και σηµαντικότερο ρόλο στη συνέχεια, µετά τις επελθούσες αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη, ανερχόµενο σε 1 εκατοµµύριο άτοµα περίπου τα τελευταία έτη. Σε αυτό πλέον οφείλεται κυρίως και η αύξηση του πληθυσµού της την πενταετία ( ), καθώς το µέσο φυσικό ισοζύγιο σε απόλυτες τιµές ανέρχεται σε όταν ο πληθυσµός των 27 κρατών µελών αυξάνεται κατά 1,5 εκατοµµύριο ετησίως. Στο εσωτερικό φυσικά της διευρυµένης Ένωσης, οι διαφορές είναι σηµαντικές ανάµεσα στα «νέα» και τα «παλαιά» µέλη: τα 12 νέα µέλη έχουν αρνητικά φυσικά ισοζύγια (οι θάνατοι υπερτερούν των γεννήσεων) και σχεδόν µηδενικά µεταναστευτικά ισοζύγια, ενώ στις χώρες της ΕΕ15 φυσικό και µεταναστευτικό ισοζύγιο έχουν θετικά πρόσηµα. Οι πληθυσµιακές µεταβολές και οι επιπτώσεις τους στη λειτουργία των θεσµικών οργάνων στην ΕΕ27 Με το Σύµφωνο της Νίκαιας (2001), η δηµογραφική συνιστώσα (µέγεθος του πληθυσµού της κάθε χώρας µέλους) λαµβάνεται υπόψη από το 2003 και εντεύθεν στη σύνθεση των δύο βασικών θεσµικών οργάνων της Ένωσης, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ενώ προηγουµένως το πολιτικό βάρος κάθε χώρας µέλους ήταν σε µεγάλο βαθµό ανεξάρτητο του δηµογραφικού της βάρους. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το µοναδικό αντιπροσωπευτικό σώµα που εκλέγεται µε άµεση ψηφοφορία αποτελείτο µέχρι πρόσφατα από 785 µέλη (736 από τον Σεπτέµβριο του 2009). Η κάθε χώρα εκπροσωπείται σε αυτό µε διαφορετικό αριθµό βουλευτών (99 η Γερµανία, 6 η Κύπρος, 6 η Εσθονία, 6 το Λουξεµβούργο, 5 η Μάλτα). Ο αριθµός των ευρωβουλευτών δεν είναι προφανώς απολύτως αναλογικός του πληθυσµού της κάθε χώρας-µέλους (Πίνακας 2), καθώς ένας ευρωβουλευτής αντιστοιχεί στην Ενωµένη Γερµανία σε 830 χιλ. άτοµα αλλά σε µόλις 80 χιλ. 36

5 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Πίνακας 1: Ο πληθυσµός της ΕΕ: από την Κοινότητα των έξι στην Ευρώπη των 27 κρατών µελών ( ) Συνολική µεταβολή του πληθυσµού ανάµεσα στα διαδοχικά Κράτη-µέλη Πληθυσµός (εκατοµµύρια ) έτη-τοµές (σε εκατοµµύρια) EE6 {Ο Γ*, Βέλγιο, Γαλλία (σύνολο), Ιταλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία} ανία, Ην. Βασίλειο, Ιρλανδία EE Ελλάδα Ισπανία, Πορτογαλία EE Λ Γ EE12 (Ο Γ+Λ Γ) Αυστρία, Φιλανδία, Σουηδία EE Κύπρος, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία EE Ρουµανία,Βουλγαρία EE Αύξηση του πληθυσµού στην ΕΕ6 Ανά περίοδο (εκατοµµύρια) Συσσωρευτικά (εκατοµµύρια) ιαδοχικές διευρύνσεις Προστιθέµενος πληθυσµός (εκατ.) % του πληθυσµού της ΕΕ προ της διεύρυνσης Συσσωρευτική αύξηση του πληθυσµού οφειλόµενη στις διαδοχικές διευρύνσεις (εκατοµµύρια) Αύξηση του πληθυσµού στην ΕΕ (στα όρια του έτους αναφοράς, σε εκατοµµύρια) Ανά περίοδο Συσσωρευτικά * Στα υφιστάµενα προ της ένωσης των δύο Γερµανιών σύνορα. 37

6 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ στην ολιγοπληθή Μάλτα. Προφανώς, οι µικρές πληθυσµιακά χώρες «υπερεκπροσωπούνται» έναντι των µεγάλων, µε στόχο την εκπροσώπηση περισσοτέρων του ενός πολιτικών κοµµάτων. Σε αντίθετη περίπτωση, αν η σχέση εδρών/πληθυσµού που ισχύει στη Γερµανία εφαρµοζόταν σε όλες τις χώρες-µέλη, πολλές εξ αυτών, είτε δεν θα εξέλεγαν ευρωβουλευτή (Μάλτα, Κύπρος, Λουξεµβούργο), είτε θα περιορίζονταν σε 2-3 µόνον εκλεγµένους εκπροσώπους τους. Η είσοδος, το 2007, της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας άλλαξε ελαφρώς τα δεδοµένα, στο βαθµό που 53 ευρωβουλευτές προσετέθησαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (18 για την Βουλγαρία και 35 για την Ρουµανία, παρόλο που ο πληθυσµός της τελευταίας είναι σχεδόν τριπλάσιος της πρώτης). Έτσι, µετά τις δύο τελευταίες διευρύνσεις οι χώρες-µέλη της ΕΕ15 διέθεταν570 επί συνόλου 785 εδρών, ήτοι το 73% των εδρών 1 και ήταν ελαφρώς «υπο-εκπροσωπούµενες» αν ληφθεί υπόψη ότι ο πληθυσµός τους αποτελεί το 80% σχεδόν του συνολικού πληθυσµού της ΕΕ27. Αντιθέτως, στο Συµβούλιο Υπουργών, κάθε χώρα διαθέτει ένα µόνο µέλος. Παρόλα αυτά, στις ψηφοφορίες, το ειδικό βάρος των χωρών-µελών διαφέρει, καθώς υπάρχει στάθµιση της ψήφου τους. Ειδικότερα, µε την Συµφωνία της Νίκαιας, ύστερα από έντονες διαβουλεύσεις, το σύνολο των ψήφων που ανερχόταν σε 87 για τις 15 χώρες- µέλη (10 για τις τέσσερις πολυπληθέστερες χώρες, 3-2 για τις µικρότερες) αυξήθηκε σε 321 µε την είσοδο των 10 νέων µελών το Με βάση το νέο σύστηµα, ο σταθµιστής της ψήφου των πολυπληθέστερων χωρών είναι 7-10 µονάδες υψηλότερος από αυτόν των µικρότερων χωρών, αν και οι τελευταίες «ευνοούνται» σε σχέση µε το πληθυσµιακό τους βάρος (Πίνακας 3). Έτσι, οι χώρες της ΕΕ15 συγκεντρώνουν το 70% των ψήφων και οι νέες χώρες το 30%, αναλογίες που δεν διαφέρουν υπερβολικά από αυτές της εκπροσώπησης των µεν και των δε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (73% και 27%). Με το ίδιο Σύµφωνο, επήλθε και µια δεύτερη σηµαντική αλλαγή, η «διπλή πλειοψηφία», καθώς, για τη λήψη αποφάσεων σε ορισµένα θέµατα, απαιτείται η ενισχυµένη και όχι η απλή πλειοψηφία. Η ενισχυµένη αυτή πλειοψηφία επιτυγχάνεται, µετά την είσοδο των 10 νέων κρατών, όταν συγκεντρώνεται το 72,3% του συνόλου των ψήφων (232/321) από την πλειοψηφία των 27 µελών-κρατών, (τουλάχιστον 14 κράτη-µέλη). Με την είσοδο της Ρουµανίας και της Βουλγαρίας οι κανόνες του παιχνιδιού αλλάζουν εκ νέου: οι ψήφοι αυξάνονται σε 345 και στην περίπτωση αυτή, για την ενισχυµένη πλειοψηφία απαιτούνται πλέον 255 ψήφοι (74% του συνόλου) από 14 τουλάχιστον κράτη-µέλη (όµως, ο τελευταίος αυτός όρος δεν ισχύει όταν η πρόταση προς ψήφιση κατατίθεται από την Επιτροπή) 2. Είναι προφανές ότι η συµφωνία των επτά πολυπληθέστερων χωρών (Γερµανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Ην. Βασίλειου, Ισπανίας, Πολωνίας, 1. Και 535 επί συνόλου 736 εδρών, ήτοι εκ νέου το 72,6% των εδρών µετά τις εκλογές της 7/6/ Όταν η πρόταση προς ψήφιση κατατίθεται από την Ευρ. Επιτροπή απαιτούνται τα 2/3 των ψήφων. 38

7 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Πίνακας 2: Πληθυσµός στην ΕΕ25 και στην ΕΕ27, κατανοµή των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (1) Βάσει του πληθυσµού την 1/1/2004. (2) Βάσει του πληθυσµού 1/1/2007. (3) Βάσει του πληθυσµού 1/1/

8 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Ολλανδίας) οδηγεί στη συγκέντρωση ενός καθοριστικού τµήµατος (72%) των αναγκαίων για την λήψη µιας απόφασης ψήφων (183/255), ενώ αντιθέτως οι έντεκα «µικρότερες» χώρες συγκεντρώνουν µόλις 58 ψήφους (το 22,7%). Εν κατακλείδι, στα δύο σηµαντικότερα θεσµικά όργανα της Ένωσης (Κοινοβούλιο και Πίνακας 3: Πληθυσµός στην ΕΕ25 και στην ΕΕ27 και στάθµιση των ψήφων στο Συµβούλιο Υπουργών (Σύµφωνο της Νίκαιας) Στάθµιση των ψήφων στο Συµβούλιο Κράτη - Μέλη Ψήφοι % ψήφων Ψήφοι ανά 1 Αριθµός % ψήφων ανά Ψήφοι ανά 1 ανά κράτος- εκατοµ. κατοίκων ψήφων κράτος- εκατοµ.κατοίκων µέλος - το µέλος το 2007 >1/11/ (1) (2) Από την 1/11/2004 Γερµανία (DE) Γαλλία (FR) Ιταλία (IT) Ην. Βασίλειο (UK) Ισπανία (ES) Πολωνία (PO) Ολλανδία (NL) Βέλγιο (BE) Ελλάδα (GR) Ουγγαρία (HU) Πορτογαλία (PT) Τσεχία (CZ) Σουηδία (SE) Αυστρία (AT) ανία (DK) Φιλανδία (FI) Σλοβακία (SK) Ιρλανδία (IE) Λιθουανία (LT) Λεττονία (LV) Σλοβενία (SL) Κύπρος (CY) Εσθονία (EE) Λουξεµβούργο (LU) Μάλτα (MT) ΕΕ Βουλγαρία (BG) Ρουµανία (RO) ΕΕ (1) Βάσει του πληθυσµού την 1/1/2004, (2) Βάσει του πληθυσµού 1/1/

9 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ Συµβούλιο) η µεταβλητή «πληθυσµός» παίζει πλέον σηµαντικό ρόλο, αν και δεν είναι η µόνη που λαµβάνεται υπόψη για την εκπροσώπηση των ευρωπαίων πολιτών στα όργανα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι προφανές ότι εάν ίσχυε η «άδολη» αναλογική εκπροσώπηση, το πολιτικό βάρος των λιγότερο κατοικηµένων µελών-κρατών θα ήταν ιδιαίτερα συρρικνωµένο, αν όχι συµβολικό, γεγονός που θα δυναµίτιζε τα θεµέλια της Ένωσης. Είναι εξίσου προφανές όµως ότι τα πολυπληθέστερα κράτη -µέλη, σε κάθε αλλαγή, θα επιδιώκουν την αναπροσαρµογή των συντελεστών, ούτως ώστε η εκπροσώπησή τους στα θεσµικά όργανα να αντιστοιχεί όλο και περισσότερο στο ειδικό βάρος του πληθυσµού τους και στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι πρόσφατες αιτιάσεις της νεοεισελθείσας Πολωνίας 3. Οι διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της διευρυµένης ΕΕ ηµογραφικά η ΕΕ, µετά την πρόσφατη διεύρυνσή της, χάνει πλέον την σχετική οµοιογένειά της (Πίνακας 4). Κατ αρχάς, οι δηµογραφικές δοµές των χωρών-µελών της διαφέρουν πλέον σηµαντικά το 2007, αντικατοπτρίζοντας το διαφοροποιηµένο παίγνιο, στο κοντινό και απώτερο παρελθόν, των τριών βασικών συντελεστών (γεννητικότητα, θνησιµότητα, µετανάστευση) που επηρεάζουν το µέγεθος και τη δοµή κάθε πληθυσµού. Η Ιρλανδία π.χ. µε µόλις 1 στους 10 κατοίκους άνω των 65 ετών απέχει σηµαντικά της Ιταλίας -της πλέον γερασµένης χώρας της ΕΕ27- όπου το ποσοστό της οµάδας αυτής (>65) εγγίζει το 20% ( ιάγραµµα 3). Σηµαντικές διαφοροποιήσεις καταγράφονται και στη γονιµότητα των 27 χωρών-µελών. Έτσι, αν και ο µέσος αριθµός παιδιών/γυναίκα το 2007 σε καµία χώρα δεν επιτρέπει την αναπαραγωγή των γενεών, αφού βρίσκεται κάτω από το όριο των 2,1 παιδιών, οι διαφορές είναι ιδιαίτερα έντονες ανάµεσα στη Σλοβακία (1,24) και την Ιρλανδία, την πλέον γόνιµη χώρα της ΕΕ27 (2,09), µε τις περισσότερες από τις νέες χώρες να τοποθετούνται κάτω του µέσου κοινοτικού όρου ( ιάγραµµα 4). Οι διαφοροποιήσεις είναι εξίσου έντονες και στη µέση ηλικία των γυναικών στην τεκνογονία, καθώς, στις περισσότερες εκ των νέων κρατών- µελών, οι γυναίκες φέρνουν κατά µέσο όρο στη ζωή τα παιδιά τους σε µικρότερη ηλικία (κάτω των 29 ετών συνήθως, µε ακραίες περιπτώσεις τη Βουλγαρία και τη Ρουµανία- στα 27 έτη), εν αντιθέσει µε τις χώρες µέλη της ΕΕ15 όπου η µέση ηλικία στην τεκνογονία υπερβαίνει το 30 έτος. Τέλος, τα ποσοστά των γεννήσεων εκτός γάµου παρουσιάζουν ακόµη µεγαλύτερες διακυµάνσεις το 2007, καθώς σε πλειάδα χωρών (16/27) υπερβαίνουν το 33% (σε 4 δε εξ αυτών-βουλγαρία, Γαλλία, Σουηδία και Εσθονία- ακόµη και το 50%), ενώ στην Ελλάδα και την Κύπρο µόλις υπερβαίνουν το 5% ( ιάγραµµα 5). 3. Η συγκεκριµένη χώρα προτείνει έναν επανα-υπολογισµό των ψήφων που θα προκύπτει µε βάση την τετραγωνική ρίζα του πληθυσµού της κάθε χώρας. 41

10 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Πίνακας 4: Ο πληθυσµός της ΕΕ το 2007, βασικά δηµογραφικά χαρακτηριστικά και δείκτες *2006 για τις 12 νέες χώρες µέλη. ** 2006 για όλες τις χώρες εκτός Ιταλίας (2004), Ην. Βασιλείου (2005) και ΕΕ25 - ΕΕ27 (2004). **** 2007 για όλες τις χώρες εκτός από Ισπανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο (2006). 42

11 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ιάγραµµα 3: Το % των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω στην ΕΕ27 και στα κράτη µέλη της (2007) Η δεύτερη συνιστώσα της αναπαραγωγής του πληθυσµού, η θνησιµότητα, χαρακτηρίζεται επίσης από σηµαντικές διαφοροποιήσεις: το 2006/2007 π.χ. οι µεν Σουηδοί ζουν κατά µέσο όρο 15 χρόνια περισσότερα από τους Λιθουανούς και οι Ισπανίδες 8 χρόνια περισσότερα από τις Ρουµάνες. Ο συνδυασµός της µέσης προσδοκώµενης ζωής στη γέννηση ανδρών και γυναικών ( ιάγραµµα 6) αναδεικνύει ταυτόχρονα την τοµή ανάµεσα στην «παλαιά» και στη «νέα» Ένωση: στο σύνολο σχεδόν των χωρών της δεύτερης, η θνησιµότητα, ανεξαρτήτως φύλου είναι σηµαντικά υψηλότερη (η Κύπρος και η Μάλτα αποτελούν τις µοναδικές εξαιρέσεις) µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία, µε κριτήριο τη µέση προσδοκώµενη ζωή στη γέννηση, ενός υποσυνόλου χωρών της ΕΕ των 15 µε προσδόκιµο ζωής γύρω από τα 78 έτη για τους άνδρες και τα 82 έτη για τις γυναίκες, εν αντιθέσει µε την διασπορά των τιµών του ίδιου δείκτη για τις 10 από τις 12 χώρες που εντάχθηκαν την τελευταία δεκαετία. Οι προηγούµενες διαφοροποιήσεις των πληθυσµιακών δοµών, της γονιµότητας και της θνησιµότητας στην ΕΕ27, σε συνδυασµό µε τις διαφοροποιηµένες τάσεις των µεταναστευτικών κινήσεων, οδηγούν προφανώς και σε σαφώς διαφοροποιηµένους ρυθµούς µεταβολής του πληθυσµού ( ιάγραµµα 7). Ειδικότερα, όταν ο πληθυσµός της ΕΕ27 αυξάνεται κατά µέσο όρο κατά 4 το 2007, σε 14 από τις 27 χώρες-µέλη η µεταβολή είναι χαµηλότερη του µέσου αυτού κοινοτικού όρου, σε 8 δε εξ αυτών είναι αρνητική, οδηγώντας στη µείωση του πληθυσµού τους. Στην οµάδα µε χαµηλές ή ακόµη και αρνητικές µεταβολές του πληθυσµού, εντάσσεται η πλειοψηφία των νέων χωρών (8 στις 12). Οι ρυθµοί µεταβολής των χωρών αυτών οφείλονται στα αρνητικά (ή ακόµη και µηδενικά) φυσικά και µεταναστευτικά ισοζύγιά 43

12 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιάγραµµα 4: Η συγχρονική γονιµότητα (µέσος αριθµός παιδιών/γυναίκα) στα κράτη µέλη της ΕΕ27 (2007) ιάγραµµα 5: Γεννήσεις εκτός γάµου (% του συνόλου των γεννήσεων) στα κράτη µέλη της ΕΕ27 (2007) 44

13 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ τους ( ιάγραµµα 8), σε αντίθεση µε την ολότητα σχεδόν των χωρών-µελών της ΕΕ15 που χαρακτηρίζονται από έντονα θετικά µεταναστευτικά ισοζύγια ( ιάγραµµα 9), ακόµη και στην περίπτωση που τα ισοζύγια γεννήσεων και θανάτων τείνουν να µηδενισθούν. ιάγραµµα 6: Η µέση προσδοκώµενη ζωή στη γέννηση στους άνδρες και τις γυναίκες (έτη) στην ΕΕ27 και στα κράτη µέλη της (2007) ιάγραµµα 7: Φυσικό και µεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ27 και στα κράτη µέλη της (2007) 45

14 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Εκ των προαναφερθέντων, είναι προφανές ότι η είσοδος των 12 νέων µελών ενίσχυσε την όποια προϋπάρχουσα δηµογραφική ετερογένεια της ΕΕ15. Αν και η αποκαλούµενη «εναρµόνιση» των δηµογραφικών συστηµάτων των παλιών χωρών που συγκροτούσαν την ΕΕ15 δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, είναι γεγονός ότι στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας οι διαφορές ανάµεσά τους είναι πολύ µικρότερες από τις προσµετρώµενες 20 ή 30 χρόνια πριν. Ειδικότερα, οι χώρες που χαρακτηρίζονταν από τις πλέον σηµαντικές διαφοροποιήσεις σε σχέση µε τον αρχικό πυρήνα της Ένωσης (χώρες της νότιας Ευρώπης και η Ιρλανδία), προοδευτικά «µείωσαν» τις όποιες διαφορές τους, η δε παρατηρούµενη δηµογραφική σύγκλιση είναι σαφώς συνδεδεµένη µε την κοινή κατά το µάλλον ή ήττον οικονοµική και κοινωνική τους εξέλιξη µε τις χώρες-µέλη του δυτικού και βόρειου τµήµατος της ηπείρου µας, εξέλιξη που τις οδήγησε στο να ενταχθούν και στην ΕΟΚ. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα η ΕΕ, πριν από την διεύρυνσή της να χαρακτηρίζεται, παρ όλες τις διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της, από κάποια κοινά χαρακτηριστικά όπως: ι) ελαφρώς θετικά φυσικά ισοζύγια, ιι) θετικότατα µεταναστευτικά ισοζύγια, ιιι) χαµηλή σχετικά γονιµότητα (1,36-2,09 παιδιά/γυναίκα) αλλά ιv) υψηλότατους µέσους όρους ζωής (75,5 και 81,5 έτη ζωής για τους άνδρες και τις γυναίκες αντιστοίχως) και v) υψηλά σχετικά ποσοστά ηλικιωµένων και υπερήλικων ατόµων (οι >65 ετών αποτελούν το 16,3%), µε σαφώς αυξητικές τάσεις, στο βαθµό που η όποια αύξηση του µέσου όρου ζωής θα οφείλεται όλο και περισσότερο στη συρρίκνωση των πιθανοτήτων θανάτου στις µεγάλες ηλικίες. Η πλειοψηφία των νεοεισερχόµενων µελών χαρακτηρίζεται αντιθέτως από: ι) αρνητικά ή µηδενικά φυσικά και µεταναστευτικά ισοζύγια (και εποµένως από αρνητική ή µηδενική µεταβολή του πληθυσµού), ιάγραµµα 8: Φυσικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ27 και στα κράτη µέλη της (2007) 46

15 Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ( ): ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ 6 ΣΤΗΝ ΕΕ ΤΩΝ 27 ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ιάγραµµα 9: Μεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ27 και στα κράτη µέλη της (2007) ιι) ιδιαίτερα χαµηλή συγχρονική γονιµότητα (1,27-1,47 παιδιά /γυναίκα) και σχετικά χαµηλούς µέσους όρους ζωής (69,5 και 77 έτη αντίστοιχα για τους άνδρες και τις γυναίκες) και ιιι) σαφώς ηπιότερα επίπεδα γήρανσης (οι >65 ετών αποτελούν µόλις το 13,3% ). Η είσοδος νέων µελών, το σύνολο των οποίων -µε εξαίρεση την Κύπρο και την Μάλταεντάσσονταν (πολιτικά και γεωγραφικά) στην Ανατολική Ευρώπη, ενίσχυσε εποµένως σηµαντικά τη δηµογραφική ετερογένεια της διευρυµένης Ένωσης. Οι διαφοροποιήσεις των µεν ως προς τις δε (διαφοροποιήσεις που υπήρχαν και στη δεκαετία του 80), είναι άµεσα συνδεδεµένες µε το απώτερο και κοντινό παρελθόν των χωρών αυτών, εντάθηκαν όµως σηµαντικά την τελευταία δεκαπενταετία, µετά τις επελθούσες συνταρακτικές πολιτικές και κοινωνικο-οικονοµικές αλλαγές στο πρώην «σοσιαλιστικό» τµήµα της ηπείρου µας. Έτσι, µπορούµε βάσιµα να ισχυρισθούµε ότι στο εσωτερικό της Ενωµένης Ευρώπης, στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του αιώνα µας, συνυπάρχουν δύο τουλάχιστον «δηµογραφικά» Ευρώπες, που διαφοροποιούνται ως προς όλες σχεδόν τις δηµογραφικές συνιστώσες (θνησιµότητα, γονιµότητα και µετανάστευση). Η πρόσφατη διεύρυνση είχε εποµένως σωρεία δηµογραφικών επιπτώσεων: αύξησε µεν σηµαντικά τον πληθυσµό της Ένωσης και το ειδικό της βάρος στον παγκόσµιο πληθυσµό, αλλά ταυτόχρονα προκάλεσε την επιβράδυνση των ρυθµών αύξησης του πληθυσµού της νέας ενότητας, την πτώση της µέσης προσδοκώµενης ζωής και των συνθετικών δεικτών γονιµότητας, και τέλος επέφερε µια ελαφρά υποχώρηση της γήρανσης, καθώς τα νέα µέλη είναι λιγότερο «γερασµένα» από τα παλαιά. Ταυτόχρονα, όµως, θέτει και σειρά ερωτηµάτων όσον αφορά την πορεία των βασικών δηµογραφικών συντελεστών, όπως: α) θα οδηγήσει η 47

16 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων σε µια αύξηση των µεταναστευτικών κινήσεων στο εσωτερικό της νέας οντότητας; β) θα «διευκολύνει» η επέκταση προς ανατολάς των συνόρων της ΕΕ και η φυσική πλέον γειτνίαση µε τις χώρες του δυτικού τµήµατος της πρώην Σοβ. Ένωσης τις µεταναστεύσεις (νόµιµες η µη) προς αυτήν; γ) θα συνεχίσει η πορεία της θνησιµότητας στις νέες χώρες, µέλη της πρώην Ανατ. Ευρώπης, να διαφοροποιείται από αυτήν της Ευρώπης των 15; και δ) θα συνεχίσει η γονιµότητά τους να παραµένει στα ίδια µε σήµερα ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα, ή θα ανορθωθεί ελαφρώς εάν βελτιωθούν οι κοινωνικόοικονοµικές συνθήκες ζωής των πληθυσµών τους; Η διεύρυνση της ΕΕ δηµιουργεί προφανώς νέες προκλήσεις. Το εγγύς µέλλον θα δείξει εάν θα µπορέσει να τις αντιµετωπίσει δηµιουργώντας έναν ενιαίο, όχι µόνον πολιτικά, αλλά κοινωνικά και οικονοµικά και προφανώς δηµογραφικά, χώρο. ΠΗΓΕΣ Council of Europe ( ) Recent demographic development in Europe, Strasbourg. Eurostat ( ) Statistiques démographiques, Luxembourg. Eurostat Eurostat (2008) L Europe en chiffres, Luxembourg. Ε.Σ.Υ.E http// CE (2001) Traite de Nice, Journal Οfficiel des CE(2001/C 80/01). 48

17 Οι δηµογραφικές εξελίξεις στην ΕΕ15 και την Ελλάδα ( ), συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες πορείες; Β. Κοτζαµάνης Οι αδρές δηµογραφικές εξελίξεις στην ΕΕ15 και στα κράτη-µέλη της: πληθυσµοί, φυσική αύξηση, µεταναστευτικό ισοζύγιο και καθαρή αύξηση στη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας Στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 χωρών-µελών, το 2009, συµβιώνουν 396,3 εκατοµµύρια άτοµα (το 54% του πληθυσµού της ηπείρου µας και το 5,8% του πληθυσµού του πλανήτη). Ο πληθυσµός αυτός είναι ανοµοιογενώς κατανεµηµένος στο χώρο και το Λουξεµβούργο, µε λιγότερα από άτοµα αποτελεί ένα "νάνο", συγκρινόµενο µε τις τέσσερις πολυπληθέστερες χώρες της Ένωσης (Γερµανία, Ιταλία, Ην. Βασίλειο και Γαλλία), χώρες-µέλη των οποίων ο πληθυσµός υπερβαίνει τα (Πίνακας 1). Η Ελλάδα συγκεντρώνει µόλις το 2,8% του πληθυσµού της EE15 (κατά τι λιγότερο από το 1957) και συγκαταλέγεται στην οµάδα των πέντε "µεσαίων" πληθυσµιακά χωρών (µε πληθυσµό 8 12εκατοµ.), ενώ τρία ακόµη κράτη-µέλη ( ανία, Ιρλανδία και Φιλανδία) έχουν εντός των εθνικών τους συνόρων σηµαντικά µικρότερους πληθυσµούς. Ταυτόχρονα, µε µια µέση πληθυσµιακή πυκνότητα για την ΕΕ15, 122 κατ/km 2, οι αποκλίσεις παραµένουν σηµαντικές ανάµεσα στις χώρες-µέλη της: η Σουηδία και η Φιλανδία διαφοροποιούνται σαφώς (15-20 κατ/ Κm 2 ), όταν στις δυο πλέον πυκνοκατοικηµένες χώρες (Βέλγιο, Ολλανδία) οι πυκνότητες ξεπερνούν τα 350 άτοµα/km 2. Η Ισπανία και η Ελλάδα εντάσσονται σε µια ενδιάµεση θέση (90 και 85 κατ/km 2 αντιστοίχως), ακολουθούµενες από την Αυστρία (100 κατ/km 2 ) και την Γαλλία και Πορτογαλία ( κατ/km 2 αντίστοιχα). Oι διαφορές στα πληθυσµιακά µεγέθη και τις πυκνότητες είναι ακόµη µεγαλύτερες ανάµεσα στις µεγάλες περιφέρειες της ΕΕ: στη Γερµανία, η βόρεια Βεστφαλία (Nordrehein Westfalen) µε 18,03 εκατοµµύρια κατοίκους εµφανίζεται ως γίγας, συγκρινόµενη µε την περιφέρεια Aland της Φιλανδίας ( κατοίκους), οι δε πυκνότητες κυµαίνονται από κατ/ Κm 2 (µέγιστη, Βρυξέλλες) µέχρι 4,8 κατ/ Κm 2 (ελάχιστη, Pohjois-Suomi, Φιλανδία) 1. Εξετάζοντας τις πληθυσµιακές εξελίξεις στην Ευρώπη των 15 την τελευταία πεντηκονταετία, όπως αυτές αντικατοπτρίζονται στα αδρά µεγέθη και δείκτες, κατ αρχήν, διαπιστώνουµε τις σηµαντικές διαφοροποιήσεις του δηµογραφικού δυναµισµού των χωρών-µελών της ( ιαγράµµατα 1α,β,γ). Στις περισσότερες εξ αυτών η αύξηση του πληθυσµού τους ήταν χαµηλότερη του µέσου κοινοτικού 1. Eurostat 49

18 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Πίνακας 1: Ο πληθυσµός της ΕΕ15 το 2008, βασικά δηµογραφικά χαρακτηριστικά και δείκτες * 2006 για όλες τις χώρες εκτός Ιταλίας (2004), Ην. Βασιλείου (2005). ** 2007 για όλες τις χώρες εκτός από Ισπανία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ην. Βασίλειο (2006). 50

19 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; ιαγράµµατα 1α,β,γ: Η εξέλιξη του πληθυσµού της ΕΕ15 και των κρατών-µελών της ( , 1957=100) 1α: Νότια Ευρώπη & Ιρλανδία 1β: Σκανδιναβικές χώρες 1γ: Λοιπές χώρες 51

20 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ όρου (30%) 2, ενώ η Ελλάδα η οποία αύξησε τον πληθυσµό της κατά 40% την εξεταζόµενη πεντηκονταετία, εντάσσεται, µε βάση το κριτήριο αυτό µαζί µε την Ισπανία, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, το Λουξεµβούργο και την Ολλανδία στην οµάδα των πλέον δυναµικών χωρών της Ένωσης. Η ανάλυση της συνολικής αυτής αύξησης του πληθυσµού στις επιµέρους συνιστώσες της (φυσική αύξηση και καθαρή µετανάστευση) για την ΕΕ15 και τη χώρα µας, οδηγεί σε ορισµένα ενδιαφέροντα συµπεράσµατα ( ιαγράµµατα 2α,β): (α) Το φυσικό ισοζύγιο (γεννήσεις-θάνατοι) ακολουθεί πτωτική πορεία στην ΕΕ15 για δύο συνεχόµενες δεκαετίες (από το 1965 έως το 1985) τόσο σε απόλυτες όσο και σε σχετικές τιµές, ενώ µια µικρή άνοδος καταγράφεται την τελευταία πενταετία. Έτσι, ενώ σε µια πρώτη περίοδο ( ) το ισοζύγιο γεννήσεις - θάνατοι ανέρχεται σε 2,486 εκατοµ. ετησίως κατά µέσο όρο, το περιορίζεται σε 736 χιλ. (σχεδόν 4 φορές λιγότερο) 3. Στη χώρα µας η πτωτική πορεία (πλεόνασµα κατά µέσο όρο ετησίως το , το , και µόλις λίγες εκατοντάδες άτοµα το ) ανακόπτεται µόλις στις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας. Η συρρίκνωση αυτή του φυσικού ισοζυγίου στις χώρες-µέλη της ΕΕ15, όπως και στην Ελλάδα, οφείλεται αφενός µεν στην αύξηση του αριθµού των θανάτων εξ αιτίας της γήρανσης του πληθυσµού, αφετέρου δε στην προοδευτική συρρίκνωση του αριθµού των γεννήσεων και την εν συνεχεία σταθεροποίησή τους σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα. β) Το µεταναστευτικό ισοζύγιο στην ΕΕ15, αν και παρουσιάζει σηµαντικές διακυµάνσεις στις διάφορες υποπεριόδους, παραµένει θετικό (µε µόνες εξαιρέσεις τα έτη 1957, 1964, , 1970 και την τριετία ). Στην Ελλάδα, το ισοζύγιο αυτό, αρνητικό µέχρι το 1974 λόγω των ισχυρών µεταναστευτικών ρευµάτων προς το εξωτερικό, αλλάζει πρόσηµο στη συνέχεια. Η µεταστροφή αυτή οφείλεται αρχικά στη παλιννόστηση των ελλήνων µεταναστών ( ), εν συνεχεία δε στην επιστροφή των οµογενών και τα διαδοχικά κύµατα των οικονοµικών µεταναστών από την Αλβανία και τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες ( ). γ) Η συνεκτίµηση των δύο προαναφερθέντων µεγεθών προσδιορίζει και τη συνολική αύξηση του πληθυσµού στην EE15. Η αύξηση αυτή παρουσιάζει σηµαντικές διακυµάνσεις ανά περίοδο και έτος, από 413 χιλ. (1983) έως (1962). Οι µεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στη διάρκεια της περιόδου , οι µικρότερες το και ενώ στη χώρα µας, οι τάσεις είναι µάλλον αντίστροφες καθώς οι µεγαλύτερες αυξήσεις (άνω των ετησίως) σηµειώνονται στις περιόδους και Η αύξηση αυτή αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 µε ενωµένη την Γερµανία. 3. Τα δεδοµένα αναφέρονται στις 15 χώρες µέλη της ΕΕ και συµπεριλαµβάνουν την ενωµένη Γερµάνια. 4. Παλιννόστηση των ελλήνων µεταναστών των προηγούµενων δεκαετιών στην πρώτη περίοδο, εντονότατα ρεύµατα εισόδου οικονοµικών µεταναστών στη δεύτερη. 52

21 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; ιαγράµµατα 2α, β: Συνολική µεταβολή του πληθυσµού, φυσική αύξηση και µεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ15 και την Ελλάδα ( ) 2α: ΕΕ15 2β: Ελλάδα 53

22 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ Οι προαναφερθείσες τάσεις και συγκρίσεις, αν και σε γενικές γραµµές σκιαγραφούν απλώς τις συνολικές πληθυσµιακές εξελίξεις, δίδουν εν τούτοις µια αδρή εικόνα της κατάστασης, στο βαθµό που οι 15 χώρες-µέλη της Ένωσης δεν έχουν ενιαίες συµπεριφορές. Ειδικότερα, εξετάζοντας τα ποσοστά φυσικής αύξησης (τη διαφορά ανάµεσα στους αδρούς δείκτες γεννητικότητας και θνησιµότητας) στην ΕΕ15 και τις χώρες-µέλη της, διαπιστώνουµε ότι στη διάρκεια της πρώτης µετά το 1957 εικοσιπενταετίας, εκτός σπανίων εξαιρέσεων (Ο Γ, Λουξεµβούργο, Αυστρία), τα φυσικά ισοζύγια παραµένουν θετικά αν και προοδευτικά συρρικνούµενα. Στη συνέχεια όµως τα ισοζύγια αυτά υπόκεινται σε καθίζηση µε αποτέλεσµα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, µόνον σε έξι από τις 15 χώρες της Ένωσης (Γαλλία, Ιρλανδία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Φιλανδία και Σουηδία) να υπερβαίνουν το όριο του 3 και στα µέσα της τρέχουσας δεκαετίας για όλες τις εξεταζόµενες χώρες (εκτός της Ιρλανδίας) να κυµαίνονται από -2 έως +4 (ελάχιστο στην ενωµένη Γερµανία και µέγιστο στη Γαλλία αντίστοιχα) 5. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι οι τρεις εκ των τεσσάρων µεσογειακών χωρών (Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα) µε ταχύτατους ρυθµούς φυσικής αύξησης τη δεκαετία εντάσσονται πλέον στα µέσα της τρέχουσας δεκαετίας στην οµάδα των χωρών µε τα χαµηλότερα προσµετρώµενα φυσικά ισοζύγια. Οι διαφοροποιήσεις, φυσικά, είναι πολύ µεγαλύτερες όταν εξετάσουµε τα ποσοστά καθαρής µετανάστευσης. Με εξαίρεση την Ιρλανδία, η οποία παραµένει η µόνη χώρα µε σταθερά αρνητικά µεταναστευτικά ισοζύγια για τρείς σχεδόν δεκαετίες (µέχρι το 1990, µε µόνη εξαίρεση την οκταετία ), στις υπόλοιπες 14 χώρες-µέλη έχουµε σηµαντικές διαφοροποιήσεις και αναστροφές των µεταναστευτικών τάσεων. Στην Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία, χώρες µε ισχυρά µεταναστευτικά ρεύµατα προς το εξωτερικό, τα µεταναστευτικά ισοζύγια, αρνητικά συνήθως µέχρι τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 1970, αλλάζουν πρόσηµο στη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών. Από το 1975 στην Ελλάδα, και αργότερα στις τρεις άλλες µεσογειακές χώρες. Τέσσερις χώρες (Βέλγιο, Αυστρία, Σουηδία και Φιλανδία) έχουν την τελευταία δεκαετία θετικά µεταναστευτικά ισοζύγια υψηλότερα ακόµη και αυτών της περιόδου , ενώ η Γαλλία και Γερµανία (Ο Γ), χώρες προς τις οποίες κατευθύνθηκε σηµαντικό τµήµα των µεταναστών της περιόδου , παρουσιάζουν θετικά µεν µεταναστευτικά ισοζύγια στη δεκαετία του 2000, αλλά σαφώς χαµηλότερα από τα προσµετρώµενα στη διάρκεια των δύο πρώτων δεκαετιών που ακολούθησαν τη δηµιουργία της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Ταυτόχρονα, η φύση των ρευµάτων και οι χώρες προέλευσης των µεταναστών µετά το 1990 αλλάζουν σηµαντικά: οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης ήταν στην ΕΕ15 οι κύριοι αποδέκτες των προσφύγων που εγκατέλειψαν το πρώην ανατολικό µπλοκ και τα φλεγόµενα Βαλκάνια µετά την κατάρρευση του "υπαρκτού 5. Το 1957 σε όλες τις χώρες της ΕΕ15, η ετήσια φυσική αύξηση υπερέβαινε το 3,5, σε τέσσερις δε από αυτές (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία και Ολλανδία) ακόµη και το

23 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; σοσιαλισµού. Οι πρόσφατες πράξεις βίας και απόρριψης των "νέων" αυτών µεταναστών οδήγησαν τις χώρες αυτές σε σηµαντικές αλλαγές του θεσµικού πλαισίου και της µεταναστευτικής τους πολιτικής στον τοµέα αυτό, ενώ την ίδια περίοδο, σε όλα τα κράτη-µέλη (µε σπάνιες εξαιρέσεις, βλ. Ελλάδα) οι µετανάστες προέρχονται από όλο και µακρυνότερες χώρες. Τα ιαγράµµατα 3α,β,γ που δίδουν την εξέλιξη της συνολικής µεταβολής, της φυσικής αύξησης και της καθαρής µετανάστευσης ( ) για τις 3 µεγάλες οµάδες χωρών-µελών (Νότια Ευρώπη και Ιρλανδία, Βόρεια Ευρώπη, λοιπές χώρες) µας επιτρέπουν να αναδείξουµε τις διαφοροποιήσεις αυτές. Είναι προφανές ότι οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου (της Ιρλανδίας συµπεριλαµβανοµένης) διαφοροποιούνται σηµαντικά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80. Τα ισοζύγια γεννήσεων και θανάτων, αν και ταχύτατα συρρικνούµενα, είναι σαφώς υψηλότερα των λοιπών ευρωπαϊκών χωρών, ενώ τα µεταναστευτικά τους ισοζύγια είναι συνήθως αρνητικά. Η εικόνα αυτή αλλάζει την τελευταία δεκαπενταετία: οι χώρες που προαναφέραµε µετατρέπονται σε χώρες υποδοχής µεταναστών µε ισχυρά πλέον θετικά µεταναστευτικά ισοζύγια (σαφώς εντονότερα των άλλων χωρών- µελών), ισοζύγια που προσδιορίζουν καθοριστικά την συνολική µεταβολή του πληθυσµού τους, στο βαθµό που τα ποσοστά της φυσικής τους αύξησης είναι εξαιρετικά συρρικνωµένα. ιαγράµµατα 3α,β,γ: Συνολική µεταβολή του πληθυσµού, φυσική αύξηση και µεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στα κράτη-µέλη της ΕΕ15 ( ) 3α: Νότια Ευρώπη & Ιρλανδία συνέχεια 55

24 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ 3β: Σκανδιναβικές χώρες 3γ: Λοιπές χώρες Καθίσταται συνεπώς προφανές, αφενός µεν ότι η δηµογραφική δυναµική των χωρών-µελών της ΕΕ ( ) απέχει σηµαντικά αυτής της πρώτης µεταπολεµικής δεκαετίας ( ), αφετέρου δε ότι οι τάσεις σύγκλισης είναι ισχυρότατες ( ιαγράµµατα 4 και 5): τα φυσικά ισοζύγια έχουν παντού συρρικνωθεί, η δε αύξηση του πληθυσµού των 15 χωρών της Ένωσης, 56

25 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; οφείλεται κυρίως στις µεταναστευτικές εισροές, χωρίς τις οποίες, οι όποιες µεταβολές του πληθυσµού τους, θα ήταν εξαιρετικά περιορισµένες. ιάγραµµα 4: Φυσικό και µεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ15 και στα κράτη µέλη της,

26 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιάγραµµα 5: Φυσικό και µεταναστευτικό ισοζύγιο ( ) στην ΕΕ15 και στα κράτη µέλη της,

27 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; Πληθυσµιακές δοµές: πυραµίδες και πληθυσµιακή ωρίµανση-γήρανση: συγκριτικά στοιχεία Η πτώση των γεννήσεων και της γεννητικότητας στη διάρκεια των τριών σχεδόν τελευταίων δεκαετιών στο σύνολο των χωρών-µελών της ΕΕ των 15 και η σταθεροποίησή τους σε ιδιαίτερα χαµηλά επίπεδα την τελευταία δεκαετία οδήγησε και στη ριζική αλλαγή της µορφής των πληθυσµιακών τους πυραµίδων ανάµεσα στο 1957 και το 2007, ενώ οι αλλαγές στις µεταναστευτικές ροές έπαιξαν δευτερεύοντα αν και διαφοροποιηµένο ρόλο. Οι επιπτώσεις των δύο παγκοσµίων πολέµων, που σηµάδεψαν τις πληθυσµιακές δοµές των περισσοτέρων χωρών-µελών (ιδιαίτερα αισθητές στις πυραµίδες του 1960), τείνουν πλέον να εξαλειφθούν, ενώ το baby-boom (η αύξηση των γεννήσεων ανάµεσα στο και το ) αντικατοπτρίζεται σαφώς στις πληθυσµιακές δοµές των περισσοτέρων εξ αυτών ( ιάγραµµα 6): αναλόγως της έντασης του φαινοµένου και του χρόνου εκκίνησης και αναστροφής των τάσεων, οι οµάδες ηλικιών ετών το 2007 είναι περισσότερο ή λιγότερο "ευτραφείς". Η Ελλάδα και η Ιρλανδία αποτελούν µάλλον εξαίρεση στον κανόνα, στο βαθµό που το φαινόµενο αυτό δεν είχε επιπτώσεις στις πληθυσµιακές τους δοµές, σε αντίθεση µε άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Γερµανία (βλέπε ενδεικτικά -σελ. 52- τις διαφορές των πυραµίδων Ελλάδος και Γερµανίας όσον αφορά τις ενδιάµεσες ηλικίες ετών το 2007). Αντιθέτως, και ανεξαρτήτως των προηγούµενων διαφοροποιήσεων, το σύνολο των χωρών-µελών της ΕΕ15, µε µόνη εξαίρεση, προς το παρόν ακόµη, την Ιρλανδία, χαρακτηρίζεται από την "ωρίµανση" του πληθυσµού τους και την αυξανόµενη δηµογραφική γήρανση (το 2007 το 17,6% του πληθυσµού της ΕΕ15 υπερβαίνει τα 65 έτη, όταν το αντίστοιχο ποσοστό ήταν µόλις 14% το 1980 και <10 % το 1957). Ταυτόχρονα, το ποσοστό των "υπερηλίκων" ( 85 ετών) παρουσιάζει ακόµη µεγαλύτερη αύξηση: 2,0% το 2007 (έναντι 0,5% το 1957), ενώ στις οµάδες αυτές, εξ αιτίας της διαφορικής θνησιµότητας των δύο φύλων, ο γυναικείος πληθυσµός είναι σηµαντικά πολυπληθέστερος, µε αποτέλεσµα το 2007 να αντιστοιχούν 243 γυναίκες σε 100 άνδρες στην ηλικιακή οµάδα >85ετών (και αντιστοίχως 137 στους 65 ετών). Φυσικά, ενώ οι τάσεις για την γήρανση του πληθυσµού είναι κοινές, επιτρέποντας την εισαγωγή ενός νέου όρου («papy-boom») στο δηµογραφικό λεξιλόγιο, οι διαφορές στο εσωτερικό της ΕΕ παραµένουν ακόµη και σήµερα σηµαντικές (Πίνακας 2): Όταν το 17,6% του πληθυσµού της Ένωσης το 2007 υπερβαίνει τα 65 έτη, το αντίστοιχο ποσοστό κυµαίνεται από 10,9% (Ιρλανδία) έως 19,9% (Ιταλία). Η Ελλάδα, µε 18,6% του πληθυσµού της άνω των 65 ετών, βρίσκεται σαφώς άνω του µέσου όρου στην τρίτη θέση µετά την Ιταλία και τη Γερµανία. Η ιεράρχηση όµως των χωρών, ως προς τη γήρανση, αλλάζει σηµαντικά αν λάβουµε ως κριτήριο όχι τα 65 αλλά τα 85 έτη: το % των ατόµων που έχουν συµπληρώσει το όριο αυτό είναι µόλις 1,4% στη χώρα µας αλλά 2,3% στην Ιταλία και 2,1% στο Ην. Βασίλειο και τη Γαλλία. Στην Ελλάδα, η αύξηση του % των ατόµων ηλικίας 65 ετών και άνω στη διάρκεια της µεταπολεµικής πεντηκονταετίας (7,8% το 1957, 18,6% το 2007) συντελέστηκε µε σαφώς διαφοροποιηµένη ταχύτητα, και τα διαθέσιµα στοιχεία (Πίνακας 3) µας επιτρέπουν να αποκτήσουµε µια σαφή εικόνα των ρυθµών γήρανσης 59

28 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιάγραµµα 6: Η πληθυσµιακή πυραµίδα της ΕΕ 15 και επιλεγµένων κρατών µελών της το 2007 και «ωρίµανσης» του ελληνικού πληθυσµού 6. Οφείλουµε, όµως, ταυτόχρονα να επισηµάνουµε ότι οι ρυθµοί γήρανσης στη χώρα µας θα επιβραδυνθούν ελαφρώς µέχρι το , ο δε πληθυσµός µας, πιθανότατα, θα έχει εν συνεχεία "σταθεροποιηµένη" κατά το µάλλον ή ήττον δοµή µε 12-13% νέους κάτω των 15 ετών και 25% υπερήλικες άνω των 65 ετών. Έτσι, η Ελλάδα δεν αναµένεται στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα µας να συγκαταλέγεται ανάµεσα στις πλέον γερασµένες χώρες-µέλη της ΕΕ των 15, καθώς σε αρκετές εξ αυτών η πιθανότατη σταθεροποίηση της γονιµότητας στα σηµερινά χαµηλά επίπεδα θα συµβαδίσει µε την είσοδο, µετά το 2015 στις ηλικιακές οµάδες >65 ετών, των πολυπληθέστατων γενεών του baby-boom, είσοδο που αναπόφευκτα θα επιταχύνει και τη γήρανσή τους. 6. Η ταχύτατη γήρανση του πληθυσµού µας µετά το 1981 οφείλεται βασικά σε δύο παράγοντες: α) στην πτώση της γεννητικότητας- γονιµότητας στη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και στη σταθεροποίησή της, στη συνέχεια, σε χαµηλά επίπεδα, και β) στη συνεχιζόµενη αύξηση του µέσου όρου ζωής των ηλικιωµένων ατόµων (65 ετών και άνω). 60

29 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; Πίνακας 2: Κατανοµή του πληθυσµού (ο/ο) κατά µεγάλες ηλικιακές οµάδες στην ΕΕ15 και στα κράτη µέλη της (1/1/2007) Πίνακας 3: Κατανοµή του πληθυσµού της Ελλάδας σε µεγάλες ηλικιακές οµάδες (ο/ο), δείκτες γήρανσης και εξάρτησης ( ) 1. Πληθυσµός (0-14 ετών) και (>65 ετών)/ πληθυσµό ετών x Πληθυσµός >65 ετών / πληθυσµό 0-14 ετών x100. Η πορεία των βασικών δηµογραφικών συντελεστών στη διάρκεια της τελευταίας πεντηκονταετίας: θνησιµότητα, γονιµότητα, γαµηλιότητα και διαζύγια Η µέχρι τώρα παρουσίαση των δηµογραφικών εξελίξεων στην ΕΕ15 στηρίχθηκε στην εξέταση αφενός µεν των δηµογραφικών δοµών, αφετέρου δε των αδρών γεγονότων (θανάτων, γεννήσεων, µεταναστεύσεων) και δεικτών (ποσοστά φυσικής αύξησης, µεταναστευτικού ισοζυγίου και καθαρής αύξησης) που τις επηρεάζουν. Αν και µας έδωσε τη δυνατότητα να αποκτήσουµε µια, κατά το µάλλον ή ήττον, αδρή εικόνα των σηµαντικών αλλαγών που επήλθαν στη διάρκεια των πέντε τελευταίων δεκαετιών (αλλά και των διαφορών ανάµεσα στη χώρα µας και τις λοιπές χώρες-µέλη της Ένωσης προ της διεύρυνσής της), δεν µας επέτρεψε, ωστόσο, να προσδιορίσουµε σαφώς τις πορείες και τάσεις στην εξεταζόµενη περίοδο, και ακόµη περισσότερο να διατυπώσουµε κάποιες υποθέσεις για τις 61

30 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ µέλλουσες εξελίξεις. Σε ένα δεύτερο επίπεδο ανάλυσης και παρουσίασης, η εξέταση της εξέλιξης εκείνων των δεικτών που είναι "απαλλαγµένοι" από την επίδραση των πληθυσµιακών πυραµίδων (όπως οι συγχρονικοί και διαγενεακοί δείκτες γονιµότητας, γαµηλιότητας και διαζυγίων) θα µας δώσει τη δυνατότητα να αναδείξουµε τις συγκλίσεις και αποκλίσεις στο εσωτερικό της ΕΕ15, διαλύοντας ταυτόχρονα τις όποιες νεφελώδεις θέσεις και εκτιµήσεις, που συχνότατα παρουσιάζονται στη χώρα µας, τόσο στον Τύπο όσο και σε "επιστηµονικές" συναντήσεις και µελέτες που βλέπουν το φως της δηµοσιότητας, για την δηµογραφική της «ιδιαιτερότητα». Η θνησιµότητα στην Ελλάδα και στις λοιπές χώρες της Ευρώπης των 15, µέση προσδοκώµενη ζωή και βρεφική θνησιµότητα: συγκριτικά στοιχεία Η άνοδος της µέσης προσδοκώµενης ζωής στη γέννηση (eο) στην ΕΕ15 ήταν ταχύτατη στις πέντε δεκαετίες που ακολούθησαν τη δηµιουργία της ΕΟΚ -ιδιαίτερα δε στις χώρες που το 1957 παρουσίαζαν κάποια «υστέρηση»- µε αποτέλεσµα την ανάδειξη σαφών τάσεων σύγκλισης ( ιαγράµµατα 7 και 8). Ειδικότερα, ενώ το 1957 η µέση προσδοκώµενη ζωή για τους άνδρες ανήρχετο σε 66,0 και για τις γυναίκες σε 70,0 έτη, πενήντα χρόνια αργότερα (2006/2007) οι πρώτοι έχουν κερδίσει 11 περίπου έτη ζωής (e ο =77,0 έτη) και οι γυναίκες 12,5 (e ο =82,5), µε αποτέλεσµα το άνοιγµα ανάµεσα στα δύο φύλα να διευρυνθεί ακόµη περισσότερο 7. Η χώρα µας, το 2007, τοποθετείται κατά τι άνω του µέσου κοινοτικού όρου για τους άνδρες, ελαφρώς χαµηλότερα δε για τις γυναίκες, και αυτό, παρά τις ελλείψεις και την υστέρηση τόσο στον τοµέα παροχής υπηρεσιών υγείας όσο και σ' αυτόν της προληπτικής ιατρικής. Συγκρίνοντας όµως ταυτόχρονα την προσδοκώµενη ζωή στην Ελλάδα µε αυτή στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), διαπιστώνουµε ότι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν απολέσει τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που διατηρούσαν στα µέσα της δεκαετίας του 50, καθώς ζουν λιγότερα χρόνια από τους κατοίκους των τριών αυτών χωρών 8, ενώ η απόσταση που µας χωρίζει από τη Γαλλία και τη Σουηδία, χώρες µε τους υψηλότερους µέσους όρους προσδοκώµενης ζωής στη γέννηση για τις γυναίκες και τους άνδρες αντίστοιχα, παραµένει σηµαντική: οι Ελληνίδες ζουν κατά µέσο όρο 2,5 χρόνια λιγότερο από τις Γαλλίδες, οι δε Έλληνες 1,6 έτη λιγότερα από τους Σουηδούς. Η άνοδος της µέσης προσδοκώµενης ζωής στη γέννηση στην χώρα µας οφείλεται κυρίως, µέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 80, στην µείωση των πιθανοτήτων θανάτου στις µικρές ηλικίες. Έτσι, η συρρίκνωση της παιδικής και ιδιαίτερα της βρεφικής θνησιµότητας 7. Οι γυναίκες ζούσαν 4,0 χρόνια περισσότερα από τους άνδρες το 1957 αλλά 5,5 χρόνια περισσότερα το Με µια µόνον εξαίρεση: η µέση προσδοκώµενη ζωή στη γέννηση στο ανδρικό φύλο είναι υψηλότερη στην Ελλάδα από την Πορτογαλία. 62

31 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; επηρέασαν σηµαντικά τους µέσους όρους ζωής µας, αν και η Ελλάδα, µέχρι και τα µέσα της δεκαετίας του 80 µαζί µε την Πορτογαλία, είχε ακόµη τα υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιµότητας ανάµεσα στις 15 χώρες -µέλη ( ιαγράµµατα 9α,β,γ). Η σύγκλιση στον τοµέα αυτό είναι εντυπωσιακή, καθώς, σήµερα, δεν υπάρχουν πλέον σηµαντικές διαφορές ανάµεσα στην Ελλάδα και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (υπενθυµίζουµε ότι η βρεφική θνησιµότητα στη χώρα µας ανερχόταν σε 40 στα τέλη της δεκαετίας του1950 έναντι 35 κατά µέσο όρο για την ΕΕ15 και στην Ολλανδία και τη Σουηδία). Ταυτόχρονα όµως τα «κέρδη» σε έτη ζωής στην Ελλάδα είναι σχετικά περιορισµένα στις «ώριµες» ηλικίες: οι Έλληνες µε 65 συµπληρωµένα έτη µπορούσαν να ελπίζουν (1957/2007) σε 14 και σε 17,5 έτη ζωής αντιστοίχως (κέρδος 3,5 ετών), οι δε Ελληνίδες σε 15,5 και 19,5 έτη ζωής (+4,0) 9. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε το ότι η πρόοδος στη µέση ζωή την τελευταία εικοσαετία στις µεγάλες ηλικίες (+65 ετών) στη χώρα µας ήταν λιγότερο σηµαντική από αυτήν που σηµειώθηκε στις πλέον ανεπτυγµένες χώρες της ΕΕ, µας επιτρέπει βάσιµα να ισχυριστούµε ότι υπάρχουν ακόµη περιθώρια για µια περαιτέρω βελτίωση, αν οι πιθανότητες θανάτου στις µεγάλες ηλικίες περιορισθούν ακόµη περισσότερο. 9. Τα 2007 η µέση προσδοκώµενη ζωή στα 65 έτη είναι στην Γαλλία 22,7 έτη για τις γυναίκες και 18,2 για τους άνδρες. 63

32 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιαγράµµατα 7α,β,γ: Άνδρες ( ), µέση προσδοκώµενη ζωή (έτη) στη γέννηση (e0) στα κράτη-µέλη της ΕΕ15 7α: Νότια Ευρώπη & Ιρλανδία 7β: Σκανδιναβικές χώρες 7γ: Λοιπές χώρες 64

33 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; ιαγράµµατα 8α,β,γ: Γυναίκες ( ), µέση προσδοκώµενη ζωή (έτη) στη γέννηση (e0) στα κράτη-µέλη της ΕΕ15 8α: Νότια Ευρώπη & Ιρλανδία 8β: Σκανδιναβικές χώρες 8γ: Λοιπές χώρες 65

34 Η ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΚΑΙ ΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ιαγράµµατα 9α,β,γ: Η βρεφική θνησιµότητα ( ) στην ΕΕ15 και στα κράτη-µέλη της ( ) 9α: Νότια Ευρώπη & Ιρλανδία 9β: Σκανδιναβικές χώρες 9γ: Λοιπές χώρες 66

35 ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΕ15 ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ( ), ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Η ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; Ετήσια γονιµότητα και γονιµότητα των γενεών: µύθοι και πραγµατικότητα Σήµερα, τµήµατα της κοινής γνώµης διακατέχονται από µια έντονη ανησυχία για την πορεία της γονιµότητας σε ορισµένες ευρωπαϊκές χώρες (της Ελλάδας συµπεριλαµβανοµένης). Η ανησυχία αυτή εδράζεται κυρίως στην πορεία των συγχρονικών δεικτών γονιµότητας (αριθµός παιδιών που αναµένεται να γεννηθούν από µια "πλασµατική" -µη υπαρκτή- γενεά 1000 γυναικών αν αυτή ακολουθήσει το "πρότυπο" αναπαραγωγικότητας ενός έτους, δεχόµενοι, αξιωµατικά, την απουσία θανάτων στη διάρκεια της αναπαραγωγικής τους ζωής). Εξετάζοντας την πορεία του συγχρονικού αυτού δείκτη και της µέσης ηλικίας στην τεκνογονία στις χώρες της ΕΕ ( ιαγράµµατα 10 και 11) διαπιστώνουµε: α) Την ανακοπή, προοδευτικά, της πτωτικής πορείας της µέσης ηλικίας στην τεκνογονία (αρχής γενοµένης από τις αρχές-µέσα της δεκαετίας του 1970). Ειδικότερα, η πτώση του δείκτη αυτού ανακόπτεται αρχικά στις χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά ( ανία, Φιλανδία, Σουηδία, Ην. Βασίλειο), λίγο αργότερα στη Γερµανία, Γαλλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Αυστρία και εν συνεχεία ( ) στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες. Η ανακοπή των πτωτικών τάσεων της µέσης ηλικίας κατά την οποία οι γυναίκες φέρουν στον κόσµο τα παιδιά τους, συνοδεύεται στη συνέχεια από την ταχεία αύξησή της ( ιαγράµµατα 10α,β,γ). Έτσι, εάν µέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 1970 οι ευρωπαίες γεννούσαν κατά µέσο όρο τα παιδιά τους στα έτη µε εξαίρεση την Ιρλανδία και την Πορτογαλία µε 29,5 και 28,5 έτη αντίστοιχα, µια τριακονταετία αργότερα η µέση ηλικία στην τεκνογονία αγγίζει -ή ακόµη και υπερβαίνει- τα 30 έτη σε όλες τις χώρες, κερδίζοντας παντού από 3-4 έτη. Η άνοδος αυτή είχε προφανώς σηµαντικές επιπτώσεις στην πορεία των συγχρονικών δεικτών γονιµότητας, στο βαθµό που επιτάχυνε την πτώση τους. β) Τις πτωτικές τάσεις του συγχρονικού δείκτη γονιµότητας ( ιαγράµµατα 11α,β,γ) το χρονικό διάστηµα στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε µόνη εξαίρεση τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου και την Ιρλανδία, όπου οι τάσεις αυτές εκδηλώνονται µε χρονική υστέρηση 10. Ως αποτέλεσµα των τάσεων αυτών, οι συγχρονικοί δείκτες το 2007 τοποθετούνται σε όλες τις χώρες κάτω από το όριο των 2,1 παιδιών ανά γυναίκα. Έτσι, αν µέχρι τα µέσα της δεκαετίας του 60 η αναπαραγωγή διεφαίνετο κατά το µάλλον ή ήττον εξασφαλισµένη στο σύνολο των χωρών, στο βαθµό που ο Σ Γ υπερέβαινε τα 2,2 παιδιά ανά γυναίκα, µια τεσσαρακονταετία αργότερα η κατάσταση αλλάζει ριζικά και ο δείκτης το 2007 κυµαίνεται από 1,32 παιδιά/γυναίκα (ελάχιστο - Πορτογαλία) έως 1,95 (µέγιστο Γαλλία). 10. Στην χώρα µας οι πτωτικές τάσεις εκδηλώνονται µόλις στις αρχές της δεκαετίας του

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews ΕΚΑ, Μάιος-Ιούνιος 2009 Τεύχος 5 ο Εργαστήριο ημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 Ο πληθυσμός

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 Ο πληθυσμός των χωρών μελών της Ενωμένης Ευρώπης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων Οι δηµογραφικές εξελίξεις στην ΕΕ15 και την Ελλάδα (1957-2009), συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες πορείες; Β. Κοτζαµάνης Οι αδρές δηµογραφικές εξελίξεις στην ΕΕ15 και στα κράτη-µέλη της: πληθυσµοί, φυσική αύξηση,

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334,

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ emo Νews ΕΔΚΑ, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 28 Τεύχος 2 ο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +32174432-33 Η δημογραφία

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων Ενότητα 4.3: Οι δημογραφικές δομές και ο δημογραφικός δυναμισμός των ελληνικών δήμων (1999-2009) Μαρί-Νοέλ Ντυκέν,

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κο ινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www. ldsa.gr / demolab@uth.gr, +302421074432-33

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κο ινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www. ldsa.gr / demolab@uth.gr, +302421074432-33 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews ΕΔΚΑ Τεύχος 25 ο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κο ινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www. ldsa.gr / demolab@uth.gr, +302421074432-33 Ο Πληθυσμός της Ελλάδας:

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΈΝΩΣΗ Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat οι πληθυσμοί της Ευρώπης γερνάνε γρήγορα λόγω του χαμηλού ποσοστού γεννήσεων και του αυξανόμενου προσδόκιμου

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφία. Ενότητα 5: Μέθοδοι ανάλυσης πληθυσμιακών δομών - Η Πυραμίδα των ηλικιών

Δημογραφία. Ενότητα 5: Μέθοδοι ανάλυσης πληθυσμιακών δομών - Η Πυραμίδα των ηλικιών ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 5: Μέθοδοι ανάλυσης πληθυσμιακών δομών - Η Πυραμίδα των ηλικιών Βύρων Κοτζαμάνης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση Μιχάλης Αγοραστάκης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας &

Διαβάστε περισσότερα

Σχήμα 20: Τύποι πληθυσμιακών πυραμίδων

Σχήμα 20: Τύποι πληθυσμιακών πυραμίδων IV.3. Οι πληθυσμιακές πυραμίδες Στην ανάλυση των πληθυσμιακών δομών κεντρικό ρόλο έχουν οι πληθυσμιακές πυραμίδες και οι αποκαλούμενοι δομικοί δείκτες. Η κατανομή του συνόλου των ατόμων ενός πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 15/09/2008 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2009

Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 15/09/2008 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2009 Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 15/09/2008 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2009 Τακτικό Ευρωβαρόμετρο (EB 69) - Άνοιξη 2008 Πρώτα ανεπεξέργαστα αποτελέσματα: Ευρωπαϊκός μέσος όρος

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης καινοτομίας για το 2014

Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης καινοτομίας για το 2014 Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης καινοτομίας για το 2014 Πίνακας επιδόσεων Ένωση Καινοτομίας για την έρευνα και την καινοτομία Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Enterprise Enterprise and and Industry Industry Σύνοψη

Διαβάστε περισσότερα

Πανευρωπαϊκή έρευνα γνώμης σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας

Πανευρωπαϊκή έρευνα γνώμης σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας Πανευρωπαϊκή έρευνα γνώμης σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας Αποτελέσματα σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Ελλάδα - Μάιος 2013 Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα σε 31 συμμετέχουσες Ευρωπαϊκές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ)

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ) ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ Πειραιάς, 12-2-29 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ) Από τη Γενική Γραµµατεία

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων ΟΙ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ: ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΕΣ Ή ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ; Βύρων Κοτζαµάνης Α. Οι αδρές δηµογραφικές εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα

Διαβάστε περισσότερα

A. ΠΗΓΕΣ &ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

A. ΠΗΓΕΣ &ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ A. ΠΗΓΕΣ &ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ (πηγές) 1. ΕΛΣΤΑΤ : πληθυσμιακά μεγέθη και ηλικιακή δομή Απογραφές πληθυσμού 2001, 2011 (Σύνολο Χώρας, NUTS2-επίπεδο περιφέρειας)

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 7.7.2014 COM(2014) 448 final 2014/0207 (NLE) Πρόταση ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1340/2008 του Συμβουλίου, της 8ης Δεκεμβρίου 2008,

Διαβάστε περισσότερα

Γάλα: τρία κράτη µέλη πρέπει να καταβάλουν εισφορές ύψους 19 εκατ. ευρώ για υπέρβαση των ποσοστώσεων γάλακτος

Γάλα: τρία κράτη µέλη πρέπει να καταβάλουν εισφορές ύψους 19 εκατ. ευρώ για υπέρβαση των ποσοστώσεων γάλακτος IP/10/1454 Βρυξέλλες, 29 Οκτωβρίου 2010 Γάλα: τρία κράτη µέλη πρέπει να καταβάλουν εισφορές ύψους 19 εκατ. ευρώ για υπέρβαση των ποσοστώσεων γάλακτος Η ανία, οι Κάτω Χώρες και η Κύπρος ήταν τα µόνα κράτη

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας πληθυσμού χρονών - σύνολο

Γενικό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας πληθυσμού χρονών - σύνολο πληθυσμού 15-64 χρονών - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Το γενικό ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας πληθυσμού 15-64 χρονών υπολογίζεται με τη διαίρεση του αριθμού του οικονομικά ενεργού

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων Ενότητα 1.1: Αναλογίες, Πιθανότητες, Δείκτες - Πληθυσμιακές Δομές - Δομικοί Δείκτες Βύρων Κοτζαμάνης Τμήμα Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων

Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Ειδικά Θέματα Δημογραφίας: Χωρικές Διαστάσεις Δημογραφικών Δεδομένων Ενότητα 4.1: Οι αλλοδαποί στην Ελλάδα. Χωρική ανάλυση των δημογραφικών τους χαρακτηριστικών και της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews ΕΔΚΑ, Μάρτιος-Απρίλιος 2012 Τεύχος 18 ο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334, http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 Οι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ)

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ) ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ Πειραιάς, 2.04.2007 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ ΓΕΝΝΗΣΕΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ) Η /νση Στατιστικών

Διαβάστε περισσότερα

Φορολογική πολιτική και ανταγωνιστικότητα Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Φορολογική πολιτική και ανταγωνιστικότητα Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH Τ. Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 T. Karatassou Str., 117

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτικές Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος

Πολιτικές Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος Πολιτικές Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος Μισσός Βλάσης Ερευνητής του Παρατηρητηρίου Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων του ΙΝΕ ΓΣΕΕ, phd student Χαρακτηριστικά των σχημάτων ΕΕΕ στις χώρες τις Ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Γενικός ρυθμός μεταβολής οικονομικά ενεργού πληθυσμού χρονών - σύνολο

Γενικός ρυθμός μεταβολής οικονομικά ενεργού πληθυσμού χρονών - σύνολο 15-64 χρονών - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Ο γενικός ρυθμός μεταβολής οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15-64 χρονών υπολογίζεται με τη διαίρεση της ετήσιας αύξησης του οικονομικά ενεργού πληθυσμού

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ - Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 24 Μαρτίου 2009

Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ - Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 24 Μαρτίου 2009 Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ - Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 24 Μαρτίου 2009 ΟΙ ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Τακτικό Ευρωβαρόμετρο (EB 71) Πληθυσμός:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2015 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (19) - Στοιχεία της Eurostat Ο

Διαβάστε περισσότερα

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση

sep4u.gr Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση 3.2 Δείκτες εκροών στην εκπαίδευση Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούμε συνολικά στα παραγόμενα αποτελέσματα (εκροές) μέσα από την επεξεργασία συγκεκριμένων δεικτών εκροών. Οι δείκτες διακρίνονται σε τρεις

Διαβάστε περισσότερα

The Industrial Sector in Greece: the next day

The Industrial Sector in Greece: the next day The Industrial Sector in Greece: the next day Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) Καθηγητής Οικονομικών Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών nvettas@aueb.gr American

Διαβάστε περισσότερα

Μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή

Μέσος αριθμός ξένων γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή γλωσσών που κατέχονται ανά μαθητή Αυστρία 1998 0 0 1999 1.1 1.7 2000 1.1 1.7 2001 0 0 2002 1.1 1.7 2003 0 0 2004 0 0 Βέλγιο 1998 0 0 1999 0 0 2000 1.2 2.2 2001 1.3 2.2 2002 1.3 2.2 2003 1.2 2.2 2004 1.3

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 27.4.2012 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 115/27 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 23ης Απριλίου 2012 σχετικά με τη δεύτερη δέσμη κοινών στόχων ασφαλείας για το σιδηροδρομικό σύστημα [κοινοποιηθείσα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 22.7.2010 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 189/19 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 19ης Ιουλίου 2010 σχετικά με τους κοινούς στόχους ασφάλειας που αναφέρονται στο άρθρο 7 της οδηγίας 2004/49/ΕΚ του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Σεπτέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοστό απασχόλησης στον τριτογενή τομέα του πληθυσμού χρονών - σύνολο

Ποσοστό απασχόλησης στον τριτογενή τομέα του πληθυσμού χρονών - σύνολο Ποσοστό απασχόλησης στον τριτογενή τομέα του πληθυσμού 15-64 χρονών - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Το ποσοστό απασχόλησης στον τριτογενή τομέα του πληθυσμού 15-64 χρονών υπολογίζεται με

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο 2014 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιανουάριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) και της Ευρωζώνης (18) - Στοιχεία της Eurostat

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΑΡΧΕΙΟ. ΦΑΣΗ 1η

ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΑΡΧΕΙΟ. ΦΑΣΗ 1η ΗΛΩΣΗ ΜΕ ΑΡΧΕΙΟ Το σύστηµα της ηλεκτρονικής υποβολής υποστηρίζει την εισαγωγή στοιχείων από εξωτερικό αρχείο. Ο σκοπός της εισαγωγής στοιχείων από αρχείο είναι η αποφυγή πολλαπλών πληκτρολογήσεων αν τα

Διαβάστε περισσότερα

2. Το δημογραφικό πλαίσιο και η σημασία του για τη σύνθεση των νοικοκυριών και της οικογένειας

2. Το δημογραφικό πλαίσιο και η σημασία του για τη σύνθεση των νοικοκυριών και της οικογένειας 2. Το δημογραφικό πλαίσιο και η σημασία του για τη σύνθεση των νοικοκυριών και της οικογένειας 2.1 Πτυχές των δημογραφικών εξελίξεων στη μεταπολεμική Ελλάδα με έμφαση στη γονιμότητα και τη θνησιμότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΥΣ

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΥΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΥΣ Κ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ, Γ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Π. ΕΥΓΕΝΙΚΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 3 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οδοποιίας Αθήνα, Σύνοψη 1

Διαβάστε περισσότερα

EB71.3 - ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009. Μετεκλογική ανάλυση Πρώτα αποτελέσματα: επικέντρωση στην κατανομή ανδρών/γυναικών

EB71.3 - ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009. Μετεκλογική ανάλυση Πρώτα αποτελέσματα: επικέντρωση στην κατανομή ανδρών/γυναικών Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας Διεύθυνση Γ Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ 27/10/2009 EB71.3 - ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ 2009 Μετεκλογική ανάλυση Πρώτα αποτελέσματα: επικέντρωση στην κατανομή

Διαβάστε περισσότερα

Τα Βασικά Χαρακτηριστικά του Ελληνικού Πρωτογενούς Τομέα

Τα Βασικά Χαρακτηριστικά του Ελληνικού Πρωτογενούς Τομέα 1 Τα Βασικά Χαρακτηριστικά του Ελληνικού Πρωτογενούς Τομέα Αλεξιάδης, Σ. (Ph.d. in Regional Economics) Κοκκίδης, Σ. (Πτυχιούχος Στατιστικής) Σπανέλλης, Λ. (MSc στην Στατιστική) * Εισαγωγή Ο αγροτικός τομέας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ Προεκλογική έρευνα Πρώτο κύμα Πρώτα αποτελέσματα: Ευρωπαϊκός μέσος όρος και σημαντικές εθνικές τάσεις

ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ Προεκλογική έρευνα Πρώτο κύμα Πρώτα αποτελέσματα: Ευρωπαϊκός μέσος όρος και σημαντικές εθνικές τάσεις Γενική Διεύθυνση Επικοινωνία Διεύθυνση Γ Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ «ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ 2009 27/05/2009 Προεκλογική έρευνα Πρώτο κύμα Πρώτα αποτελέσματα:

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (διάρκεια 12+ μήνες) οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15+ χρονών - σύνολο

Ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (διάρκεια 12+ μήνες) οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15+ χρονών - σύνολο οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15+ χρονών - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Το ποσοστό μακροχρόνιας ανεργίας (διάρκεια 12+ μήνες) οικονομικά ενεργού πληθυσμού 15+ χρονών υπολογίζεται με τη διαίρεση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής

ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΠΡΟς ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΗ ΠΟΛΛΩΝ ΤΑΧΥΤΗΤΩΝ: ΤΙ ΘΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ; Αντώνιος Κάργας, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Διαβάστε περισσότερα

Οδικα οχήματα. Μονάδα : Χιλιάδες. Drill Down to Area. Μηχανοκίνητο όχημα για μεταφορά προϊόντων. Μοτοσικλέτες (>50cm3)

Οδικα οχήματα. Μονάδα : Χιλιάδες. Drill Down to Area. Μηχανοκίνητο όχημα για μεταφορά προϊόντων. Μοτοσικλέτες (>50cm3) Μονάδα : Χιλιάδες Αυστρία 1978 661.30 2,040.10 8.40 162.40 84.00 3,188.00 208.40 1,139.30 315.70 1979 594.60 2,244.60 8.70 172.50 87.20 3,343.90 179.10 1,090.50 323.60 1980 37.30 2,301.90 9.00 183.70 91.00

Διαβάστε περισσότερα

Μερίδιο εργοδοτουμένων με μερική ή / και προσωρινή απασχόληση στον εργοδοτούμενο πληθυσμό 15+ χρονών - σύνολο

Μερίδιο εργοδοτουμένων με μερική ή / και προσωρινή απασχόληση στον εργοδοτούμενο πληθυσμό 15+ χρονών - σύνολο Μερίδιο εργοδοτουμένων με μερική ή / και προσωρινή απασχόληση στον εργοδοτούμενο πληθυσμό 15+ χρονών - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Το μερίδιο εργοδοτουμένων με μερική ή/και προσωρινή απασχόληση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Οκτώβριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Οκτώβριο Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό ποσοστό απασχόλησης ισοδύναμου πλήρως απασχολούμενου πληθυσμού - σύνολο

Γενικό ποσοστό απασχόλησης ισοδύναμου πλήρως απασχολούμενου πληθυσμού - σύνολο απασχολούμενου πληθυσμού - σύνολο Περιγραφή δείκτη και πηγή πληροφοριών Το γενικό ποσοστό απασχόλησης ισοδύναμου πλήρως απασχολούμενου πληθυσμού υπολογίζεται με τη διαίρεση του αριθμού του ισοδύναμου πλήρως

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 6: Δημογραφική Μετάβαση Βύρων Κοτζαμάνης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Η προοπτικές μεταρρύθμισης της ΚΑΠ :

Η προοπτικές μεταρρύθμισης της ΚΑΠ : Η προοπτικές μεταρρύθμισης της ΚΑΠ : Θέματα για συζήτηση μετά το 2013 Τάσος Χανιώτης Διευθυντής Διεύθυνση Οικονομικών Αναλύσεων, Προοπτικών και Αξιολογήσεων Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

9475/10 ΑΙ/μκρ 1 DG C 1 A LIMITE EL

9475/10 ΑΙ/μκρ 1 DG C 1 A LIMITE EL ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 18 Μαΐου 2010 (20.05) (OR. en) 9475/10 COMPET 150 SOC 321 JUSTCIV 91 MI 136 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς : το Συμβούλιο Θέμα : Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Νοέμβριο στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17)

Διαβάστε περισσότερα

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Οι πίνακες που ακολουθούν δείχνουν τα βασικά στατιστικά δεδομένα σε πολλούς τομείς σχετικά με την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ), και συγκεκριμένα: τη γεωργική βιομηχανία

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL

Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Πίνακας αποτελεσμάτων της Ένωσης για την Καινοτομία το 2015. Σύνοψη Γλωσσική έκδοση ΕL Εσωτερική Αγορά, Βιομηχανία, Επιχειρηματικότη τα και ΜΜΕ ΣΥΝΟΨΗ Πίνακας επιδόσεων της Ένωσης για την Καινοτομία το

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Σεπτέμβριο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Σεπτέμβριο 2012 - Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Σεπτέμβριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Σεπτέμβριο Πηγή Eurostat - Τετάρτη, 16 Νοεμβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιούλιο 2011.

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιούλιο 2011. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 210.32.59.197 - FAX 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ 2009

ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ 2009 Γενική Διεύθυνση Επικοινωνία Διεύθυνση Γ Σχέσεις με τους πολίτες ΜΟΝΑΔΑ «ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ» ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ 2009 25/03/2009 Τακτικό Ευρωβαρόμετρο (EB 71): Ιανουάριος-Φεβρουάριος

Διαβάστε περισσότερα

(2011/431/EE) (8) Για να είναι επιλέξιμες για χρηματοδοτική συμμετοχή, οι

(2011/431/EE) (8) Για να είναι επιλέξιμες για χρηματοδοτική συμμετοχή, οι L 188/50 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 19.7.2011 ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 11ης Ιουλίου 2011 περί χρηματοδοτικής συμμετοχής της Ένωσης στα προγράμματα των κρατών μελών για τον έλεγχο,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Ιούλιο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για τον μήνα Ιούλιο 2012 - Πηγή Eurostat - ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενόψει των εκλογών του 2014

Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενόψει των εκλογών του 2014 P7_TA(2013)0082 Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενόψει των εκλογών του 2014 Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 13ης Μαρτίου 2013 σχετικά µε τη σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενόψει των εκλογών

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Φεβρουάριο 2012 - Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Φεβρουάριο 2012 - Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τετάρτη, 18 Απριλίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2013 (OR. en)

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2013 (OR. en) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Βρυξέλλες, 31 Μαΐου 2013 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2013/0900 (NLE) EUCO 110/13 INST 234 POLGEN 69 OC 295 ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΣΧΕΔΙΟ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τον

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Πειραιάς, 13/09/.2006 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ (ΓΑΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18)

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) ΠΕΤΡΑΚΗ 8 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.170 - FAX: 210.32.59.169 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Ποσοστό ανεργίας πολύ μακράς διάρκειας

Ποσοστό ανεργίας πολύ μακράς διάρκειας Ποσοστό ανεργίας πολύ μακράς διάρκειας Πολύ μακροχρόνια ανεργία σε % του ενεργού πληθυσμού Euro area(eur 11:BE,DE,ES,FR,IE,IT,LU,NL,AT,PT,FI) 1992 1992 1993 1993 1994 1994 Άντρες 2.2 Γυναίκες 4.3 Σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Οι πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζουν τα βασικά στατιστικά δεδομένα σε πολλούς τομείς σχετικά με την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) και, συγκεκριμένα: τη γεωργική

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων

Εργαστήριο Δημογραφικών & Κοινωνικών Αναλύσεων H ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΙΑΓΕΝΕΑΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΝΑΛΛΑΓΕΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΟΝΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Βύρων Κοτζαµάνης, Ελευθερία Ανδρουλάκη Πληθώρα εργασιών εξετάζουν την εξέλιξη της συγχρονικής γονιµότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat. - Β τρίμηνο ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (18) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (28) Eurostat Το ωριαίο κόστος εργασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝ.ΕΜ.Υ - Ε.Σ.Ε.Ε. Τρίτη 26 Απριλίου 2011

ΙΝ.ΕΜ.Υ - Ε.Σ.Ε.Ε. Τρίτη 26 Απριλίου 2011 Τρίτη 26 Απριλίου ΙΝ.ΕΜ.Υ - Ε.Σ.Ε.Ε. ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), για τον Φεβρουάριο, με χώρες εκτός αυτής (Ε.Ε.) - Eurostat Η πρώτη

Διαβάστε περισσότερα

Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 2 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πακέτο που περιλαμβάνει τα αποτελέσματα για την Ευρώπη των

Διαβάστε περισσότερα

Περιφερειακή Ανάπτυξη

Περιφερειακή Ανάπτυξη ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιφερειακή Ανάπτυξη Διάλεξη 9: Περιφερειακές ανισότητες στην Ευρώπη (κεφάλαιο 5, Πολύζος Σεραφείμ) A ΜΕΡΟΣ Δρ. Βασιλείου Έφη Τμήμα Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ

Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ Στατιστικά απασχόλησης στην ΕΕ Κύρια στατιστικά στοιχεία Ποσοστά απασχόλησης κατά φύλο, ηλικία και μορφωτικό επίπεδο Το 2014, στις χώρες της ΕΕ (EU-28) το ποσοστό απασχόλησης για τα άτομα ηλικίας 15 έως

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 -

ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης (17) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) Eurostat - Β τρίμηνο 2012 - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εργατικό κόστος ανά ώρα εργασίας στις χώρες της Ευρωζώνης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ελλάδα, δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές

ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ελλάδα, δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές ΕΝΟΤΗΤΑ 1: Ελλάδα, δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές Ο πληθυσμός της Ελλάδας στην μεταπολεμική περίοδο αυξήθηκε σημαντικά και παράλληλα έχει γεράσει ταχύτατα. Στην πρώτη ενότητα της παρούσης έκθεσης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2002-2003

ΠΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2002-2003 Θεσσαλονίκη, 1 Απριλίου, 2004 ΠΟΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2002-2003 Το ακόλουθο ενηµερωτικό σηµείωµα εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Εξαγωγικών Ερευνών και Σπουδών του ΣΕΒΕ και αναλύει την πορεία των ελληνικών

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία: Προετοιµασία για τις διακοπές ταξιδεύετε πάντα µε την Ευρωπαϊκή Κάρτα σας Ασφάλισης Ασθένειας (EΚΑA)?

Υγεία: Προετοιµασία για τις διακοπές ταξιδεύετε πάντα µε την Ευρωπαϊκή Κάρτα σας Ασφάλισης Ασθένειας (EΚΑA)? MEMO/11/406 Βρυξέλλες, 16 Ιουνίου 2011 Υγεία: Προετοιµασία για τις διακοπές ταξιδεύετε πάντα µε την Ευρωπαϊκή Κάρτα σας Ασφάλισης Ασθένειας (EΚΑA)? Στις διακοπές να περιµένετε το απροσδόκητο. Σχεδιάζετε

Διαβάστε περισσότερα

Γεννητικότητα-γονιμότητα

Γεννητικότητα-γονιμότητα Γεννητικότητα-γονιμότητα Α. Ορισμοί Γεννητικότητα: Ο όρος παραπέμπει συνήθως στη συχνότητα των γεννήσεων σε έναν πληθυσμό, δηλαδή στο αδρό ποσοστό της γεννητικότητας. Γονιμότητα: Ο όρος έχει διπλή έννοια:

Διαβάστε περισσότερα

Το έγγραφο αυτό συνιστά βοήθημα τεκμηρίωσης και δεν δεσμεύει τα κοινοτικά όργανα

Το έγγραφο αυτό συνιστά βοήθημα τεκμηρίωσης και δεν δεσμεύει τα κοινοτικά όργανα 2002L0004 EL 01.01.2007 002.001 1 Το έγγραφο αυτό συνιστά βοήθημα τεκμηρίωσης και δεν δεσμεύει τα κοινοτικά όργανα B ΟΔΗΓΙΑ 2002/4/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 30ής Ιανουαρίου 2002 περί της εγγραφής σε μητρώα

Διαβάστε περισσότερα

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς

Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Η Κοινή Γεωργική Πολιτική σε αριθμούς Οι πίνακες που ακολουθούν παρουσιάζουν τα βασικά στατιστικά δεδομένα σε πολλούς τομείς σχετικά με την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) και, συγκεκριμένα: τη γεωργική

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιανουάριο Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27), με χώρες εκτός αυτής, για το μήνα Ιανουάριο Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τετάρτη, 28 Μαρτίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Εκτίμηση του εμπορικού ισοζυγίου των

Διαβάστε περισσότερα

Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση σχετικά με την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια Αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα στα 2 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πακέτο που περιλαμβάνει τα αποτελέσματα για την Ευρώπη των

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιούλιο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat

ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα Ιούλιο 2012 στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (27) και της Ευρωζώνης (17) - Στοιχεία της Eurostat ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Δευτέρα, 10 Σεπτεμβρίου ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 - ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 - FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Δείκτης Ανεργίας για το μήνα

Διαβάστε περισσότερα

ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο

ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο 01.06.2004-30.09.2004 Μέρος Ι Στοιχεία Χώρα AT - Αυστρία 1 (1.4) BE - Βέλγιο 4 (5.8) DE

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334 http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33

Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334 http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΝΕΑ Demo Νews ΕΔΚΑ, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2012 Τεύχος 20 ο Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων, Πεδίον Άρεως, Βόλος, 38334 http://www.ldsa.gr/, demolab@uth.gr, +302421074432-33

Διαβάστε περισσότερα

Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί δείκτες

Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί δείκτες ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ιοσκούρων 4 & Πολυγνώτου ΑΘΗΝΑ 105 55 Τηλ. 2103310080, Fax: 2103310083 E-mail: info@kpolykentro.gr Τριµηνιαία ενηµέρωση για την απασχόληση και την οικονοµία Βασικά µεγέθη & συγκριτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Έκθεση της ΕΕ για την εκπαίδευση: ικανοποιητική πρόοδος, χρειάζονται όµως περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι

Έκθεση της ΕΕ για την εκπαίδευση: ικανοποιητική πρόοδος, χρειάζονται όµως περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι IP/11/488 Βρυξέλλες, 19 Απριλίου 2011 Έκθεση της ΕΕ για την εκπαίδευση: ικανοποιητική πρόοδος, χρειάζονται όµως περισσότερες προσπάθειες για να επιτευχθούν οι στόχοι Βρυξέλλες, 19 Απριλίου Την τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΕΡΑΤΩΣ ΚΟΖΑΚΟΥ-ΜΑΡΚΟΥΛΛΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015, 11:00 πμ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πρόσφατες δηµογραφικές εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο

Πρόσφατες δηµογραφικές εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο Πρόσφατες δηµογραφικές εξελίξεις σε περιφερειακό επίπεδο Βασιλική Στεφάνου, Προϊσταµένη /νσης Πληθυσµού, Ε.Σ.Υ.Ε. Χαρά Ζήκου, Προϊσταµένη Τµήµατος Φυσικής Κίνησης Πληθυσµού, /νση Πληθυσµού, Ε.Σ.Υ.Ε. Κων/νος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ERASMUS. Κινητικότητα Προσωπικού

ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ERASMUS. Κινητικότητα Προσωπικού ΑΝΩΤΑΤΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΚΑ ΗΜΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ERASMUS Κινητικότητα Προσωπικού Μπορούν να συμμετάσχουν μέλη του προσωπικού που είναι: Υπήκοοι χώρας που συμμετέχει στο πρόγραμμα Δια Βίου Μάθησης(LLP). Υπήκοοι

Διαβάστε περισσότερα

ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο

ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο ιαβούλευση των ενδιαφεροµένων κατά τη χάραξη πολιτικής για τις µικρές επιχειρήσεις σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο 01/06/2004-30/09/2004 Μέρος Ι Στοιχεία Χώρα AT - Αυστρία 9 (4.5) BE - Βέλγιο 13 (6.5) DE

Διαβάστε περισσότερα

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Ιούνιος 2019 Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των ίδιων των επιχειρήσεων, οι επενδυτικές δαπάνες

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat -

ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27) -Πηγή Eurostat - ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΕΤΡΑΚΗ 16 Τ.Κ. 105 63 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 210.32.59.198 FAX: 210.32.59.229 ΘΕΜΑ: Ύψος Φορολογικών συντελεστών στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. (27)

Διαβάστε περισσότερα

Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732. Ευρωεκλογές 13 Ιουνίου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732. Ευρωεκλογές 13 Ιουνίου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 25 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο των 732 Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2003. Γενική ιεύθυνση Πληρоφόρησης και ηβσίων Σ έσεων. www.europarl.eu.int VO Communication - QA-55-03-536-GR-C - ISBN:

Διαβάστε περισσότερα

Στοιχεία της Επίσκεψης Μελέτης ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ STUDY VISITS ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Στοιχεία της Επίσκεψης Μελέτης ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ STUDY VISITS ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ------ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ (Ι.Κ.Υ.) ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γ ΤΡΙΜΗΝΟ 2011

ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γ ΤΡΙΜΗΝΟ 2011 ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γ ΤΡΙΜΗΝΟ 20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 20 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή...3 2. Εξέλιξη ευρυζωνικών γραμμών...4 3. Πορεία σύγκλισης με τη υπόλοιπη Ευρώπη...4 4. Ανάλυση με βάση τον τύπο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2009 Αποχή και εκλογική συµπεριφορά κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2009

ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2009 Αποχή και εκλογική συµπεριφορά κατά τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2009 Γενική ιεύθυνση Επικοινωνίας Μονάδα παρακολούθησης της κοινής γνώµης Βρυξέλλες, 13 Νοεµβρίου 2012 ΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 2009 Αποχή και εκλογική συµπεριφορά κατά τις ευρωπαϊκές

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. για τον καθορισμό της σύνθεσης της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. για τον καθορισμό της σύνθεσης της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 11.6.2014 COM(2014) 227 final 2014/0129 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τον καθορισμό της σύνθεσης της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής EL EL ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ελλάδα, η μεγάλη χαμένη των δημογραφικών εξελίξεων

Ελλάδα, η μεγάλη χαμένη των δημογραφικών εξελίξεων Ελλάδα, η μεγάλη χαμένη των δημογραφικών εξελίξεων Σωτήριες για την Ευρώπη οι μεταναστευτικές ροές. Οι εκτιμήσεις της Eurostat για την πληθυσμιακή εξέλιξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 και στα κράτη-μέλη

Διαβάστε περισσότερα