Zlatanos S, Laskaridis K, Seasonal variation in the fatty acid composition of three Mediterranean fish sardine (Sardina d pilchardus), lh )

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Zlatanos S, Laskaridis K, 2007. Seasonal variation in the fatty acid composition of three Mediterranean fish sardine (Sardina d pilchardus), lh )"

Transcript

1 ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής Βιοχημεία Τροφίμων Ψάρια και θαλασσινά Νίκος Καλογερόπουλος 2015 Εργαστήριο Χημείας, Βιοχημείας, Φυσικοχημείας Τροφίμων

2 Ψάρια και θαλασσινά* Ψάρια: γλυκού και θαλασσινού νερού Οστρακοειδή: δεκάποδα (αστακός, γαρίδες, καραβίδες, καβούρια) Κεφαλόποδα μαλάκια: καλαμάρι, σουπιά, χταπόδι Ελασματοβράγχια μαλάκια: δίθυρα (γυαλιστερές, μύδια, στρείδια κλπ) *: για απλούστευση θα ονομάζονται συγκεντρωτικά θαλασσινά 2

3 Σύσταση θαλασσινών Είναι παρεμφερής με αυτή των θηλαστικών Νερό: κατά μέσο όρο 70% (66 84%) Πρωτεΐνη: : 15 24% συνήθως. Πολύ μεγάλης βιολογικής αξίας, πιο εύπεπτη από αυτή των θηλαστικών. Μεγάλες ποσότητες μεθειονίνης και λυσίνης Λιπίδια: : % συνήθως. Η λιποπεριεκτικότητα ποικίλλει πολύ περισσότερο από ότι στα υπόλοιπα οργανικά και ανόργανα συστατικά (ο λόγος των ακραίων τιμών λίπους μπορεί να φθάσει το 300:1, ενώ για τα άλλα συστατικά δεν υπερβαίνει το 3:1) Ιχνοστοιχεία: : καλή πηγή Se, I, Ρ,, Fe, Zn, προσοχή στον Hg Βιταμίνες: : σημαντική πηγή βιταμινών A, D, B6 (πυριδοξίνη), B12 (κοβαλαμίνη) β λ ί 3

4 Εποχιακή διακύμανση λίπους και ω3 λιπαρών οξέων σε ψάρια του Αιγαίου Zlatanos S, Laskaridis K, Seasonal variation in the fatty acid composition of three Mediterranean fish sardine (Sardina d pilchardus), lh ) anchovy (Engraulis l encrasicholus) ) and picarel (Spicara smaris). ) Food Chemistry 103,

5 Λίπος θαλασσινών Περιέχει σημαντικές ποσότητες πολυακόρεστων ω3 λιπαρών οξέων (EPA, DHA) κυρίως στα φωσφολιπίδια των βιομεμβρανών,, που είναι απαραίτητα για να διατηρείται η ρευστότητα σε χαμηλές θερμοκρασίες και ψηλές πιέσεις Διάκριση ανάλογα με περιεκτικότητα λίπους (F) και πρωτεΐνης (P) σε 1. Χαμηλό F (<5% <5%), χαμηλή Ρ (<15%): στρείδια, μύδια κλπ 2. Χαμηλό F(< (<5%), υψηλή P (15 20% 20%): μπακαλιάρος 3. Χαμηλό F(<5% <5%), πολύ υψηλή Ρ (>20%): τόνος 4. Μέτριο F(5 15%), υψηλή Ρ (15 20%): σολομός 5. Υψηλό F(>15%), χαμηλή Ρ (<15%): πέστροφα Βουδούρης ύ ΕΚ, ΚοντομηνάςΜΙ, Εισαγωγή στη Χημεία των Τροφίμων,, ΟΕΔΒ, Αθήνα. 5

6 Άπαχα και λιπαρά ψάρια Άπαχα ψάρια όπως ο μπακαλιάρος: το λίπος αποθηκεύεται κυρίως στο ήπαρ, ενώ οι μύες περιέχουν περί το 1% κυρίως ως φωσφολιπίδια στις κυτταρικές μεμβράνες Λιπαρά ψάρια (πχ σκουμπρί): εκτός του ήπατος, το λίπος αποθηκεύεται υπό μορφή εξωκυτταρικών λιποσωματίων στους μυς 6

7 Άνθρωπος και ψάρια Η κατανάλωση ψαριών θαλασσινών ίσως μας προσφέρει περισσότερα όσα νομίζουμε. και έχει από Η ανάπτυξη του εγκεφάλου και του πρώτων νωτιαίου Homo μυελού sapiens των που έζησαν στην Α. Αφρική πριν χιλιάδες χρόνια θεωρείται ότι ευνοήθηκε κατανάλωση από ψαριών την και οστρακοειδών από τις λίμνες της περιοχής του Rift Valley 7

8 Άνθρωπος και ψάρια The earliest occurrences of modem H. sapiens and sophisticated tool technology are associated with aquatic resource bases. Tropical freshwater fish and shellfish have long chain polyunsaturated lipid ratios more similar to that of the human brain than any other food source known. Amodest intake of fish and shellfish (6 12 %total dietary energy intake) can provide more arachidonic i acid and especially ill more docosahexaenoic acid than most diets contain today.hence, brain specific nutrition had and still has significant potential to affect hominid brain evolution. 8

9 Κατανάλωση ηψ ψαριών & θαλασσινών Οι ανακαλύψεις Ιατρικής Διαιτολογίας Χημείας Η αυξανόμενη τάση για υγιεινή διατροφή Η ενημέρωση των καταναλωτών Από τα 16.4 kg: Αύξηση κατά κεφαλήν κατανάλωσης από 9.9 kg (1960) σε 16.4 kg το 2005 (κυρίως Κίνα) 7.4kg θαλασσινά ψάρια (46%) 4.9kg ψάρια γλυκού νερού (31%) 4.1kg θαλασσινά (26%) 9

10 Κατανάλωση θαλασσινών: Ελλάδα Kg/άτομο/έτος Τα στοιχεία προέρχονται από την on line βάση δεδομένων DAFNE Softweb* *: 10

11 Κατανάλωση θαλασσινών: Παγκόσμια 11

12 Πρόσληψη πρωτεΐνης από ψάρια θαλασσινά 12

13 Πρωτεΐνη από ψάρια θαλασσινά ως % ολικής ζωικής πρωτεΐνη ρωτεΐνης *LIFDC: Low Income Food Deficit Countries 13

14 Μεσογειακές υδατοκαλλιέργειες Εξέλιξη της παραγωγής των υδατοκαλλιεργειών στη Μεσόγειο (Πηγή: FAO Fishstat) 14

15 Δομή των μυών των ψαριών Επάνω: δομή μυός γάδου (μουρούνα, ύ cod), ενός άπαχου λευκόσαρκου ψαριού Αριστερά: παράσταση της δομής των μυών ενός οστεϊχθύος Barham P. (2001). The Science of Cooking.. Springer Verlag, Berlin Heildelberg, pp

16 Δομή των μυών των ψαριών Μυοτομή σολωμού Η οργάνωση των μυών των ψαριών διαφέρει από αυτή των θηλαστικών : Οι μυικοί ιστοί των ψαριών οργανώνονται σε δομές σχήματος W, τις μυοτομές που διαχωρίζονται από συνδετικό ιστό που περιέχει κυρίως κολλαγόνο Τσακαλίδου Ε (2008). Μαθήματα Βιοχημείας Τροφίμων, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Αθήνα 16

17 Το κολλαγόνο κάνει τη διαφορά Η κύρια συνέπεια της διαφοράς της δομής των μυών κρέατος και των ψαριών είναι ότι ο συνδετικός ιστός στους μύες των ψαριών είναι πολύ λιγότερος από ότι στα θηλαστικά Έτσι το κρέας των ψαριών είναι πιο τρυφερό και χρειάζεται λίγο χρόνο για να μαγειρευτεί Το κολλαγόνο είναι λευκό στο φιλέτο σολομού (επάνω εικόνα), ενώ στην κάτω εικόνα, οι ίνες του νωπού βόειου κρέατος (κόκκινες) χωρίζονται από κολλαγόνο (κίτρινο) Kurti N & This Benckhard H (1994). Chemistry and physics in the kitchen. Scientific American, 270,

18 Χρώμα κρέατος Ερυθρό = βόειο, πρόβειο (ενίοτε και του μόσχου, αιγοειδών) Λευκό = ψάρια, κοτόπουλα (χοίρος, μόσχος, ερίφια) Σκούρο («μαύρο») = ιπποειδή, θηράματα, αγρίων ζώων 18

19 Λευκοί και ερυθροί μύες Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι μυοσίνης στις μυικές ίνες. Διαφέρουν ως προς τον τρόπο που αποδίδουν την ενέργεια τους. 1. Οι «αργές» (βραδείες) μυικές ίνες αποδίδουν ενέργεια με καύση λίπους. Οι μύες που τις περιέχουν χρειάζονται οξυγόνο για τη λειτουργία τους (αερόβια διαδικασία) άρα απαιτείται αυξημένη παρουσία μυογλοβίνης. Αυτοί οι μύες είναι κατάλληλοι για συνεχή δραστηριότητα χαμηλού επιπέδου και έχουν ερυθρό χρώμα. 2. Οι «γρήγορες» μυικές ίνες δεν χρειάζονται οξυγόνο επειδή παίρνουν ενέργεια από καύση γλυκογόνου. Οι μύες που τις περιέχουν δεν χρειάζονται μυογλοβίνη και είναι πάντοτε λευκοί.. Είναι κατάλληλοι για έντονη δραστηριότητα βραχείας διάρκειας Ανάλογα με το ποια μορφή υπερτερεί, οι μύες χαρακτηρίζονται ως λευκοί ήερυθροί. Barham P. (2001). The Science of Cooking.. Springer Verlag, Berlin Heildelberg, pp

20 Γιατί τα ψάρια έχουν λευκή σάρκα; Τα χερσαία ζώα πρέπει να στηρίζουν διαρκώς το βάρος τους, επομένως οι μύες τους περιέχουν πολλές «αργές» έ ίνες πλούσιες σε μυογλοβίνη και είναι ερυθροί. Αντίθετα τα ψάρια υποβοηθούνται από την άνωση, επομένως οι μύες τους δεν χρειάζονται βραδείες ίνες και είναι λευκοί Δεν έχουν όμως όλα τα ψάρια λευκή σάρκα Μερικά ψάρια, όπως οι καρχαρίες, έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από το νερό και πρέπει να κινούνται διαρκώς για να μη βυθισθούν. Οι μύες αυτών των ψαριών περιέχουν και βραδείες ίνες, συνεπώς έχουν πιο σκούρο χρώμα. Άλλα όπως ο σολομός περιέχουν χρωστικές που χρωματίζουν τη σάρκα τους. Barham P. (2001). The Science of Cooking. Springer Verlag, Berlin Heildelberg, pp

21 Καροτενοειδή ήκαι χρώμα των θαλασσινών Τα καροτενοειδή,, αν και έχουν φυτική προέλευση, συναντώνται σε μερικούς ζωϊκούςιστούς ύ και προέρχονται από φυτικά συστατικά της τροφής Το χρώμα των αυγών των θαλάσσιων οργανισμών οφείλεται σε καροτενοειδή όπως η ασταξανθίνη, λουτεΐνη, κανθαξανθίνη θί Το πρασινωπό έως μωβ χρώμα του εξωσκελετού των καρκινοειδών οφείλεται σε σύμπλοκο πρωτεΐνης με ασταξανθίνη.. Κατά τη θερμική επεξεργασία (βράσιμο, ψήσιμο) ) η πρωτεΐνη μετουσιώνεται και το χρώμα επανέρχεται στο τυπικό κοκκινωπό των καροτενοειδών. Η ασταξανθίνη είναι υπεύθυνη και για το ροζ χρώμα της σάρκας του σολομού. 21

22 Μεταθανάτιες ςβ βιοχημικές ςμ μεταβολές Φάση 1 Pre rigor Φάση 2 Rigor Mortis Φάση 3 Post rigor μυών Φάση 1 Pre rigor rigor (προ νεκρικής ακαμψίας) Μυς μαλακός, ενεργή γλυκόλυση (αναερόβια) Παρατηρείται μείωση ATΡ & φωσφορικής κρεατίνης Πτώση ΑΤΡ: (α) ανερόβια γλυκόλυση (β) δράση ΑΤΡ ασών λόγω ανεξέλεγκτης εκρoής Ca από το σαρκοπλασματικό δίκτυο. To ph μειώνεται λόγω παραγωγής γαλακτικού οξέος (αναερόβια γλυκόλυση) ) και κυρίως λόγω φωσφορικών από υδρόλυση ΑΤΡ ΗπτώσητουpH του εξαρτάται από είδος μυός, είδος ζώου, φυσική κατάσταση ζώου πριν τη θανάτωση 22

23 Μεταθανάτιες ςβ βιοχημικές ςμ μεταβολές μυών Φάση 2 Rigor Mortis (νεκρική ακαμψία) Μυς σκληρός και άκαμπτος λόγω μείωσης ph, μείωση ATΡ Ρ δεν επιτρέπει διάσπαση ακτομυοσίνης Η φάση αυτή ξεκινά 1 12h μετά τη θανάτωση ανάλογα με: Είδος του ζώου Μέγεθος του ζώου Περιεκτικότητα σε λίπος Συνθήκες περιβάλλοντος 15 C Φάση 3 Post Rigor (μετά τη νεκρική ακαμψία) Χοιρινό 4 18h Μοσχαρίσιο 10 24h Γαλοπούλα 2 4h Ψάρια 1 7 h Μυς μαλακώνει (μετουσίωση και υδρόλυση πρωτεϊνών από γαλακτικό), οργανοληπτικά αποδεκτός 2 33 εβδομάδες στους 2 ο C για βοοειδή 23

24 Νεκρική ακαμψία στα ψάρια Εμφανίζεται και στα ψάρια, αρχίζει 1 7 ώρες μετά το θάνατο, διαρκεί όμως πολύ λιγότερο από ότι στα θηλαστικά Επηρεάζεται από τη διατροφή, την ψύξη ή κατάψυξη (ψύξη αυξάνει το χρόνο ακαμψίας), ) το χρόνο που μεσολαβεί μέχρι την κατάψυξη Κατά τη διάρκεια της νεκρικής ακαμψίας το παραγόμενο γαλακτικό οξύ μειώνει το ph στο έναντι της τιμής 5.5 στο κρέας. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που τα ψάρια είναι πιο ευαλλοίωτα από το κρέας το ph τους ευνοεί την ανάπτυξη μικροοργανισμών ργ μ Περισσότερο ευαλλοίωτα είναι αρκετά θαλασσινά πχ οι γαρίδες που έχουν ph=7.2 Βουδούρης ΕΚ, Κοντομηνάς ΜΙ, Εισαγωγή στη Χημεία των Τροφίμων,, ΟΕΔΒ, Αθήνα. 24

25 Η μυρωδιά των ψαριών Τα φρέσκα ψάρια δεν έχουν πρακτικά καμία μυρωδιά Η χαρακτηριστική μυρωδιά αναπτύσσεται από χημικές αντιδράσεις που πραγματοποιούνται στη σάρκα των ψαριών μετά το θάνατό τους Τα ψάρια είναι ψυχρόαιμα, δηλαδή δή λειτουργούν στη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Πολλά ψάρια ζουν σε ψυχρές θάλασσες, έτσι τα ένζυμα που χρησιμοποιούν για να μεταβολίσουν την τροφή τους είναι ενεργά σε χαμηλές θερμοκρασίες (μερικές φορές < 4 C) Αντίθετα,, τα ένζυμα στο κρέας θηλαστικών είναι ενεργά στις θερμοκρασίες σώματος των ζώων (συνήθως 36 έως 38 C) και έχουν ελάχιστη δραστικότητα σε χαμηλές θερμοκρασίες 25

26 Η φρεσκάδα των ψαριών Από τη στιγμή που το ψάρι είναι νεκρό αρχίζουν να συσσωρεύονται τα τελικά προϊόντα μερικών ενζυμικών αντιδράσεων, που δίνουν στα ψάρια τη χαρακτηριστική μυρωδιά τους Περαιτέρω, οσμές και γεύσεις προκαλούνται από τη δράση βακτηρίων, η οποία αρχίζει μόνο μετά το τέλος της νεκρικής ακαμψίας που στα ψάρια διαρκεί περίπου 6 ώρες. Εντούτοις, εάν το ψάρι διατηρηθεί σε πάγο, το τέλος της νεκρικής ακαμψίας μπορεί να καθυστερήσει μέχρι μια εβδομάδα. Να θυμάστε: οι ενζυμικές αντιδράσεις που μπορούν να καταναλώσουν τη σάρκα των ψαριών δεν μπορούν να επιβραδυνθούν με την ψύξη όπως γίνεται με τα κρέατα, έτσι τα ψάρια πρέπει να καταναλωθούν πριν τα «καταναλώσουν» τα ένζυμά τους! 26

27 ΑΡΩΜΑ (Flavor) Ως άρωμα (flavor) ορίζεται η σύνθετη αίσθηση που γίνεται αντιληπτή κυρίως ως συνδυασμός της γεύσης, της οσμής και της χημειαίσθησης μιας τροφής κατά την παρουσία της στο στόμα (Γρηγοράκης & Τσάκνης, 2014) Το άρωμα είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα για την αποδοχή ενός τροφίμου, πέρα από την υφή και την εμφάνιση Οι πτητικές ενώσεις επηρεάζουν τη γεύση και είναι αυτές που δίνουν το ευχάριστο άρωμα του ψαριού και μπορούν να χαρακτηρισθούν ως δείκτες ποιότητας των ιχθυηρών 27

28 Η μυρωδιά των ψαριών Κύριες πορείες σχηματισμού πτητικών ενώσεων σε ιστούς ιχθύων Τα φρέσκα ψάρια δεν έχουν πρακτικά καμία οσμή 28

29 Σχηματισμός πτητικών ενώσεων σε ιχθυηρά μέσω ενζυμικών βιομετατροπών του EPA (Kawai, 1996) OH Εικοσιπενταενοϊκό οξύ (EPA) 12-Λιποξυγονάσηξ γ η O 15-Λιποξυγονάση OH OH... OOH ΛΥΑΣΗ O HOO ΛΥΑΣΗ O O O OH (Z,Z) 3,6- Εννεαδιενάλη O HO O ΛΥΑΣΗ... (Z) 3- Εξενάλη OH (Z)1,5-Οκταδιεν-3-όλη (E,Z) 2,6- Εννεαδιενάλη O OH 1-Πεντεν-3-όλη (E) 2- Εξενάλη O OH O (Z)1,5-Οκταδιεν-3-όνη (E,Z) 3,6-Εννεαδιεν-1-όλη OH (Z) 3-Εξεν-1-όλη 29

30 Η μυρωδιά των θαλασσινών Αεριοχρωματογραφήμα τα (GC/MS) πτητικών συστατικών που απομονώθηκαν από νωπά θαλασσινά 1) Αθερίνα 2) Γαρίδα 3) Μαρίδα 4) Μπακαλιαράκι Σημειώνεται ότι οι συγκεντρώσεις των πτητικών συστατικών είναι της τάξης του ppb (μg/kg fw, ng/g fw) 30

31 Πτητικά συστατικά (μg/kg fw) σε νωπά θαλασσινά της Μεσογείου Αθερίνα Μαρίδα Μπακαλιαρά άκι Σαρδέλα Γόπα Γαύρος Κουτσομούρα Καλαμάρι Γαρίδα Μύδι (κοινό) Giogios I, Kalogeropoulos N, Grigorakis K (2013). Volatile compounds of some popular Mediterranean seafood species. Mediterranean Marine Science, 14,

32 Επιδράσεις επεξεργασίας και μαγειρέματος 32

33 Το μαγείρεμα μ των ψαριών Εκτός της κονσερβοποίησης τα ψάρια μπορούν να διατεθούν μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους Βράσιμο (σούπα) Στον ατμό Τηγάνισμα σε τηγάνι Τηγάνισμα σε φριτέζα (κυρίως επαγγελματικό τηγάνισμα) Ψήσιμο σε φούρνο Ψήσιμο σε κάρβουνα ήγ γκριλ Η γεύση και η υφή των ψαριών δείχτηκε ανώτερη στα τηγανισμένα ψάρια σε σύγκριση με τα βρασμένα ή τα ψημένα 33

34 Τηγάνισμα Πολύ παλιά τεχνική μαγειρέματος χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους και αργότερα από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους Σήμερα: από τους πιο διαδεδομένους τρόπους παρασκευής τροφίμων Γρήγορη και εύκολη τεχνική σε οικιακή κλίμακα και σε επιχειρήσεις βιομηχανίες τροφίμων Προϊόντα πολύ δημοφιλή: γεύση άρωμα χρώμα τραγανή Προϊόντα πολύ δημοφιλή: γεύση, άρωμα, χρώμα, τραγανή υφή

35 Τηγάνισμα Τηγάνισμα προκαλεί: (α) απώλεια νερού ( συμπύκνωση ) (β) απορρόφηση ελαίου ( αραίωση συστατικών τροφίμου, «εμπλουτισμό» με συστατικά ελαίου τηγανίσματος Το τελικό αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συνδυασμένη δράση των διαδικασιών αυτών 35

36 Τηγάνισμα + ψήσιμο θαλασσινών Στην Ελλάδα και σε άλλες Μεσογειακές χώρες, μικρά ψάρια και θαλασσινά καταναλώνονται συχνά τηγανισμένα ε Μερικά ψητά καταναλώνονται και Στη βιβλιογραφία ββ υπάρχει έλλειψη πληροφορίας για τη σύσταση των μαγειρεμένων θαλασσινών 36

37 Δείγματα Επιλέχθηκαν ψάρια και θαλασσινά ανάμεσα στα πιο δημοφιλή που καταναλώνονται στηνελλάδα Αγοράσθηκαν από την αγορά της Καλλιθέας, προετοιμάσθηκαν και μαγειρεύτηκαν σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο (α) τηγάνισμα σε τηγάνι με ελαιόλαδο, (β) ψήσιμο σε σχάρα στο φούρνο Στα νωπά και τα μαγειρεμένα δείγματα προσδιορίσθηκαν τα μακροσυστατικά και επιλεγμένα μικροσυστατικά 37

38 Είδη και περιοχές συλλογής τους Atherina boyeri, αθερίνα 2. Boops boops, γόπα 3. Loligo bulgaris, καλαμάρι 4. Merluccius merluccius, μπακαλιαράκι 5. Sardina pilchardus σαρδέλα 6. Mullus barbatus, κουτσομούρα 7. Engraulis encrasicholus, γαύρος 8. Spicara smaris, μαρίδα 9. Parapenaeus longirostris, γαρίδα 10. Mytilus galloprovincialis, μύδι (από καλλιέργεια) 38

39 Τι επηρεάζει την απορρόφηση ελαίου. Ι Το μήκος και βάρος ψαριών συσχετίζονται αντίστροφα (μη γραμμικά) με απορρόφηση παρθένου ελαιολάδου Η απώλεια νερού συσχετίζεται γραμμικά με την απορρόφηση ελαίου 39

40 Τι επηρεάζει την απορρόφηση ελαίου. ΙΙ Η απορρόφηση η ελαιολάδου κατά το τηγάνισμα συσχετίζεται αντίστροφα (μη γραμμικά) με την περιεκτικότητα του νωπού ψαριού σε λίπος Kalogeropoulos Ν, Andrikopoulos ΝΚ, Hassapidou Μ (2004). Dietary evaluation of Mediterranean fish and molluscs pan fried in virgin olive oil. Journal of the Science of Food and Agriculture, 84,

41 Μεταβολές κατά το τηγάνισμα. Ι Kalogeropoulos et al. (2006). Compositional changes and virgin olive oil micronutrient enrichment of Mediterranean finfish during pan frying. Ecology of Food and Nutrition, 45,

42 Μεταβολές κατά το τηγάνισμα. ΙΙ Τα τηγανητά ψάρια εμπλουτίζονται με μικροσυστατικά του ελαιολάδου (φυτοστερόλες και σκουαλένιο) 42 Kalogeropoulos, Kotsiopoulou, Mylona, Christea, Andrikopoulos (2006). Ecology of Food and Nutrition, 45,

43 Μεταβολές κατά το τηγάνισμα. ΙΙΙ Τα τηγανητά ψάρια εμπλουτίζονται με μικροσυστατικά του ελαιολάδου (τοκοφερόλη, πολυφαινόλες, τερπε νικά οξέα) Kalogeropoulos, Chiou, Mylona, Ioannou, Andrikopoulos (2007). Food Chemistry, 100,

44 Πορεία για ανάλυση ιχνοστοιχείων GFAAS Νωπά Τηγανητά, ψητά Καταγράφηκαν βιομετρικά δεδομένα (μήκος, βάρος) Τα τρόφιμα (και το ελαιόλαδο) ζυγίσθηκαν πριν και μετά το μαγείρεμα Λυοφιλίωση (48 h) Προσδιορίσθηκαν τα ιχνοστοιχεία σε νωπά και τηγανητά δείγματα με Υγρή χώνευση Φασματοσκοπία Ατομικής (20h, HNO 3, 120 C, Teflon) Απορρόφησης Πρότυπα αναφοράς: (α) BCR No278R (ιστός FAAS CVAAS μυδιού),, (β) IAEA 407 & IAEA 436 (ιστός ψαριού) Cr, Cu, Ni, Pb, Cd Fe, Zn Hg 44

45 Ιχνοστοιχεία σε νωπά και τηγανητά Νωπά 0.04 ( ) Τηγανητά 0.14 (3.5 ) ( ) Νωπά 0.17 ( ) Τηγανητά 0.29 (1.7 ) ( ) ψάρια & θαλασσινά Cr Cu Ni Pb Zn 0.65 ( ) 1.36 (2.1 ) ( ) Ψάρια 0.04 ( ) 0.13 (3.2 ) ( ) Θαλασσινά 5.6 ( ) 11.2 (2.0 ) ( ) 0.29 ( ) 0.48 (1.7 ) ( ) 0.06 ( ) 0.14 (2.3 ) ( ) 0.24 ( ) 0.46 (1.9 ) ( ) 21.1 ( ) 39.4 (1.9 ) ( ) 19.0 ( ) 43.0 (2.2 ) ( ) *: mg/kg επί νωπού; Σε παρένθεση: μέση αύξηση συγκεντρώσεων τηγανητών σε σχέση με νωπά 45

46 Χρώμιο (ενδεικτικά) Επί νωπού (fresh weight): C τηγανητά η > C νωπά (η η συμπύκνωση που προκαλεί η απώλεια νερού υπερισχύει της αραίωσης που προκαλεί η απορρόφηση του παρθένου ελαιολάδου που περιέχει συγκριτικά χαμηλές ποσότητες ιχνοστοιχείων) Επί ξηρού (dry weight): C τηγανητά C νωπά στις περισσότερες περιπτώσεις ως αποτέλεσμα της αραίωσης που προκαλεί το ελαιόλαδο 46

47 47

48 Τοξικά μέταλλα σε νωπά Ελληνικά ψάρια & θαλασσινά (mg/kg fw) Νωπά δείγματα Pb EU* 1881/2006 Cd EU* 1881/2006 Hg EU* 1881/2006 Γαύρος Γόπα Μπακαλιαράκι Μαρίδα Σαρδέλα Αθερίνα Κουτσομούρα Μύδι Γαρίδα Καλαμάρι fw= επί νωπού; *= ανώτατα όρια για την ΕΕ Kalogeropoulos N, Karavoltsos S, Sakellari A, Avramidou S, Dassenakis M, Scoullos M, Heavy metals in raw, fried and grilled Mediterranean finfish and shellfish. Food and Chemical Toxicology 50,

49 Πρόσληψη τοξικών μετάλλων από κατανάλωση τηγανητών ψαριών & θαλασσινών Τηγανητό Pb EWI PTWI* Cd EWI RfD * Hg EWI PTWI* τρόφιμο μg/kg bw μg/kg bw μg/kg bw μg/kg bw (WHO 2003) μg/kg bw EFSA 2011 μg/kg bw WHO 2003 Γαύρος Γόπα Μπακαλιαράκι Μαρίδα Σαρδέλα Αθερίνα Κουτσομούρα Μύδι Γαρίδα Καλαμάρι fw = επί νωπού; PTWI = Ανεκτή εβδομαδιαία πρόσληψη; RfD=δόση αναφοράς; *= για ενήλικες 70kg 49

50 Πρόσληψη ηψηαπαραίτητων η ιχνοστοιχείων χ Κάλυψη (%) της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης απαραίτητων ιχνοστοιχείων από κατανάλωση 100g μαγειρεμένων ψαριών και θαλασσινών 50

51 Ψήσιμο σε σχάρα στο φούρνο Στο ψήσιμο αυτού του τύπου υπάρχει μόνο απώλεια υγρασίας και χυμού του ψαριού, όχι απορρόφηση ελαίου Επί ξηρού: τα ιχνοστοιχεία στα ψητά ψάρια έχουν ίσες ή ελαφρά μικρότερες συγκεντρώσεις σε σχέση με τα νωπά στις περισσότερες περιπτώσεις Επί νωπού: τα ιχνοστοιχεία στα ψητά ψάρια βρίσκονται σε αυξημένες συγκεντρώσεις σε σύγκριση με τα νωπά, όχι όμως τόσο έντονα όσο στα τηγανητά Kalogeropoulos N, Karavoltsos S, Sakellari A, Avramidou S, Dassenakis M, Scoullos M, Heavy metals in raw, fried and grilled Mediterranean finfish and shellfish. Food and Chemical Toxicology 50,

52 Πτητικά συστατικά σε νωπά, τηγανητά και ψητά άθ θαλασσινά Giogios I, Kalogeropoulos N, Grigorakis K, (unpublished results) 52

53 Μεταβολές κατά την παρασκευή του παραδοσιακού αυγοτάραχου Υψηλής αξίας «γκουρμέ γκουρμέ»» προϊόν Παρασκευάζεται παραδοσιακά από τις ωοθήκες θηλυκών ατόμων κεφάλου (Mugil cephalus) ) με ήπια κατεργασία (κάλυψη με χοντρό αλάτι επί 2 3 ώρες, ελαφρά ξήρανση σε αέρα επί 3 4 ημέρες) και κάλυψη με διαδοχικά στρώματα (8 συνήθως) λιωμένου κεριού μέλισσας Kalogeropoulos N, Nomikos T, Chiou A, Fragopoulou E, Antonopoulou S. Changes in chemical composition and biological activity during the preparation of traditional Greek Avgotaracho from mullet (Mugil cephalus) roe. 28 th Conference of International Commission on the Anthropology of Food, Kamilari, Crete, Greece,

54 Κύρια συστατικά Νωπό αυγοτάραχο Τελικό προϊόν 45.1 % fw Υγρασία Τέφρα Λίπος Πρωτεΐνη Ενέργεια (kcal/100g) Η απώλεια νερού ευθύνεται κυρίως για την αύξηση των τιμών όλων των μακροσυστατικών 54

55 Μικροσυστατικά Νωπό 39.0 mg/100g g fw Επεξεργασμένο α Toco opherol A scorbic acid Sq qualene Chol esterol /10 β Sit tosterol Τα πλέον ευοξείδωτα μικροσυστατικά μειώνονται ενώ τα λιγότερο ευοξείδωτα όπως η χοληστερόλη αυξάνονται 55

56 ω3 HUFA (highly unsaturated fatty acids) 3.0 Νωπό Επεξεργασμένο g/100g g (fw) :5ω3 22:5ω3 22:6ω3 Σω3 HUFA Τα ευαίσθητα στην οξείδωση ω3 HUFA μειώνονται ελαφρά 56

57 Αποτελέσματα Η διαδικασία παρασκευής προκάλεσε μερική απώλεια (21%) υγρασίας Ως αποτέλεσμα παρατηρήθηκε αύξηση πρωτεΐνης (29%), λίπους (26%), ενέργειας (27%), χοληστερόλης (20%) και σκουαλενίου (20%). Η διαδικασία παρασκευής προκάλεσε μείωση της α τοκοφερόλης κατά 28% και του ασκορβικού οξέος κατά 25% Τόσο το νωπό όσο και το κατεργασμένο αυγοτάραχο ήταν πλούσια σε ω3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (20:5ω3 EPA, 22:5ω3 DPA, 22:6ω3 DHA). Περιείχαν 2.2 και 2.0 g/100g αντίστοιχα (μείωση κατά την παρασκευή <10%) Τα ολικά λιπίδια του νωπού αυγοτάραχου ήταν καλύτεροι αναστολείς της συσσώρευσης αιμοπεταλίων που προκαλεί η θρομβίνη, ενώ τα ολικά λιπίδια του τελικού προϊόντος ανέστειλαν πιο αποτελεσματικά την συσσώρευση αιμοπεταλίων που προκαλεί ο PAF. Και στις δύο περιπτώσεις, τα πολικά λιπίδια ήταν πιο δραστικά. 57

58 Παραμένοντες οργανικοί ρύποι σε ψάρια και θαλασσινά 58

59 Παραμένοντες Οργανικοί Ρύποι (POPs) Με τον όρο Παραμένοντες Οργανικοί Ρύποι (Persistent Organic Pollutants, POPs) έχουν συνδεθεί οι παρακάτω ιδιότητες Ικανότητα να παραμένουν (persistence) Τάση για βιοσυσσώρευση (bioaccumulation bioaccumulation) Τοξικότητα (toxicity) Ικανότητα να μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις Παρουσία σε όλες τις φάσεις: στερεή, υγρή, αέρια (multi phase) Μεγάλοι χρόνοι ζωής (long livedlived chemicals) 59

60 Κατηγορίες POPs Οι σημαντικότερες κατηγορίες POPs (παραμένοντες οργανικοί ρύποι) είναι: Οι διοξίνες (ΡCDDs)) και τα φουράνια (PCDFs) Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) Τα οργανοχλωριωμένα φυτοφάρμακα Τα εξαχλωροκυκλοεξάνια (HCHs) Οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs) Οι υπερφθοριωμένοι υδρογονάνθρακες (PFCs) 60

61 Πολυχλωριωμένα Διφαινύλια (PCBs) o o o o o Τα PCBs παράγονται με χλωρίωση του διφαινυλίου, το οποίο έχει συνολικά δέκα διαθέσιμες θέσεις για την προσθήκη ατόμων χλωρίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία συνολικά διακοσίων εννιά (209) διαφορετικών ενώσεων, που καλούνται συμπαράγωγα (congeners) Λόγω των πολύ καλών τεχνολογικών ιδιοτήτων τους τα PCBs βρήκαν πολλές βιομηχανικές εφαρμογές και παράχθηκαν σε μεγάλες ποσότητες. Τα PCBs είναι τοξικές ουσίες. Προκαλούν νευρολογικές διαταραχές, είναι διαταράκτες του ενδοκρινικού συστήματος και προάγουν την καρκινογένεση. Τα PCBs ήταν τόσο διαδεδομένα δ δ που υπολογίζεται ότι το 96% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει εκτεθεί σε PCBs είτε μέσω μολυσμένων τροφίμων, είτε μέσω άλλων διεργασιών. Η έκθεσή μας στα PCBs γίνεται κυρίως μέσω της κατανάλωσης τροφής, με τα υψηλότερα επίπεδα να προέρχονται από τα ψάρια και τα προϊόντα τους 61

62 Indicator PCBs και dioxine like PCBs σε ψάρια και θαλασσινά από το Αιγαίο Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) διακρίνονται σε (α) PCBs που μοιάζουν με διοξίνες (dioxin dioxin like likepcbs PCBs, dl PCBs) στα οποία ανήκουν τα μονο ορθοορθο (m.o.)pcbs και (β) σε PCBs που δεν μοιάζουν με διοξίνες (non dioxin like PCBs, ndl PCBs) από τα οποία έχουν επιλεγεί από την EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων) έξι συμπαράγωγα (congeners) τα PCB 28, 52, 101, 138, 153, και 180, ως δείκτες indicators της παρουσίας όλων των ndl PCBs PCBs. Σε νωπά και μαγειρεμένα ψάρια και θαλασσινά από το Αιγαίο προσδιορίσθηκαν δείκτες (indicator) PCBs και PCBs που μοιάζουν με διοξίνη Stagakis, Costopoulou, Vassiliadou, Karavoltsos, Sakellari, Kalogeropoulos, Leondiadis (2015). PCB levels in raw and cooked Mediterranean finfish and shellfish. Analytical Letters (DOI: / ). 62

63 PCBs σε νωπά και μαγειρεμένα ψάρια και θαλασσινά από το Αιγαίο Σε όλα τα δείγματα βρέθηκαν m.o. PCBs και ind PCBs σε συγκεντρώσεις TEQ pg/g w.w. και ng/g w.w.,., αντίστοιχα. Τόσο τα m.o. όσο και τα ind PCBs βρέθηκαν στις περισσότερες περιπτώσεις σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στα μαγειρεμένα δείγματα σε σύγκριση με τα νωπά, ακολουθώντας τη γενική τάση: ψητά > τηγανητά > νωπά. Οι μέσες συγκεντρώσεις για τα m.o. PCBs στα νωπά, τηγανητά και ψημένα δείγματα ήταν 0.044, και TEQ pg/g w.w.,., ενώ οι αντίστοιχες για τα Σ ind PCBs ήταν 7.6, 8.8 και 17.2 ng/g w.w. Υπολογίσθηκε η εβδομαδιαία πρόσληψη mono ortho PCBs σε ΤΕQ Q pg/kg b.w. και η εβδομαδιαία πρόσληψη από το άθροισμα των indicator PCBs σε ng/kg b.w.(με δεδομένα: μερίδα ψαριών = 130g, βάρος υγιούς ενήλικα = 70 Kg, μέση κατανάλωση= 1 2 μερίδες ψαριών ανά εβδομάδα). Οι υπολογισθείσες ποσότητες δεν συνιστούν κίνδυνο για τον καταναλωτή Stagakis, Costopoulou, Vassiliadou, Karavoltsos, Sakellari, Kalogeropoulos, Leondiadis (2015). PCB levels in raw and cooked Mediterranean finfish and shellfish. Analytical Letters (DOI: / ).

64 Υπερφθοριωμένες ρ ενώσεις (PFCs) Τα PFCs χρησιμοποιήθηκαν επί περισσότερααπόαπό 50 έτη λόγω των πολύ καλών τεχνολογικών ιδιοτήτων τους Σήμερα αναγνωρίζονται ως ευρέως διεσπαρμένοι, παραμένοντες, βιοσυσσωρευόμενοι ρύποιπου που ανιχνεύονται σενερά, ιζήματα, έμβια όντα και σε ανθρώπους. Μελέτες σε ζωικά μοντέλα έδειξαν ότι παρουσιάζουν ηπατοτοξικότητα, νευροτοξικότητα,, προξενούν διαταραχές στο ανοσοποιητικό και στην ανάπτυξη, είναι πιθανά καρκινογόνα. Ως σημαντικότερες PFCs θεωρούνται τα PFOS (σουλφονικό υπερφθοροοκτάνιο) και PFOA (υπερφθοροοκτανικό οξύ). Το PFOS θεωρείται από τον ΟΟΣΑ (Οργανισμός ό ΟικονομικήςΣυνεργασίας και Ανάπτυξης) ως επίμονη, βιοσυσσωρευόμενη και τοξική ουσία (PBT) και έχει περιληφθεί ως POP στο παράρτημαβτης ρ της Συνθήκης της Στοκχόλμης. Σημαντικότερη πηγή πρόσληψης των PFCs θεωρούνται τα τρόφιμα,, ενώ πολλές μελέτες έδειξαν ότι τα ψάρια έχουν τη σημαντικότερη συνεισφορά στην συνολική έκθεσή μας σε PFCs 64

65 Υπερφθοριωμένες ενώσεις σε ψάρια και θαλασσινά από το Αιγαίο Χρησιμοποιήθηκε μέθοδος κατάλληλη για τον ποσοτικό προσδιορισμό 12 PFCs και τον ποιοτικό προσδιορισμό άλλων 5 ενώσεων σε νωπά και μαγειρεμένα ψάρια και θαλασσινά από το Αιγαίο. Οι PFCs εκχυλίσθηκαν από λυοφιλιωμένα δείγματα με μεθανόλη (πολικές, υδατοδιαλυτές ενώσεις), εις) τα εκχυλίσματα α καθαρίσθηκαν θηκαν με διαβίβαση σε στήλη Florisil και αναλύθηκαν με υγρή χρωματογραφία συνδεδεμένη με φασματογράφους φ ςμ μάζας LC MS/MS Σε όλα τα νωπά δείγματα ανιχνεύθηκαν PFCs πάνω από το όριο ανίχνευσης εκτός από τη σαρδέλα, το μύδι και το καλαμάρι Σε μεγαλύτερη αφθονία βρέθηκε το PFOS (σουλφονικό υπερφθοροοκτάνιο) Η υψηλότερη συγκέντρωση ολικών PFCs (20.4ng ng/g fw) βρέθηκε στη μαρίδα, τιμή που υπερβαίνει το Ευρωπαϊκό όριο των 9.1 ng/g. Οι τιμές των PFCs στα υπόλοιπα δείγματα α κυμάνθηκαν από <LOD μέχρι ng/g

66 Επίδραση του μαγειρέματος στα επίπεδα των PFCs σε ψάρια και θαλασσινά Οι συγκεντρώσεις των PFCs βρέθηκαν αυξημένες στα τηγανητά η και ψητά ψάρια και θαλασσινά σε σύγκριση με τα νωπά Οι εκτιμώμενες ημερήσιες δόσεις (estimated daily intakes, EDI) από την κατανάλωση των μαγειρεμένων ψαριών και θαλασσινών ήταν πολύ χαμηλότερες από τις ανεκτές ημερήσιες δόσεις (tolerable daily intakes, TDI) που έχει ορίσει η EFSA Υπολογισμός του EDI: EDI= (C FIR)/ABW Estimated daily dietary intake of PFOS and PFOA for adult Greeks Όπου EDI (ng/kg b.w.) PFOS PFOA C= συγκέντρωση του PFOS ή PFOA (ng/g w.w.),.), Γαύρος FIR (Food Intake Ratio) = μέση ημερήσια Γόπα 0.42 κατανάλωση από ενήλικες για Μαπακαλιάρος λά 0.43 (i) ψάρια =36 36g, Μαρίδα (ii) κεφαλόποδα και μύδια =9.8g, Αθερίνα 0.6 (iii) οστρακόδερμα =5.42g (FAO) Σαρδέλα 0.09 ABW = μέσο βάρος ενήλικα = 70 kg (EFSA) Κουτσομούρα Μύδι Vassiliadou, Costopoulou, Kalogeropoulos, Karavoltsos, Sakellari, Zafeiraki, Dassenakis, Leondiadis (2015). Levels of perfluorinated compounds in raw and cooked Mediterranean finfish and shellfish. Chemosphere 127,

67 Ευχαριστώ για την προσοχή οχή σας 67

Zlatanos S, Laskaridis K, 2007. Seasonal variation in the fatty acid composition of three Mediterranean fish sardine (Sardina d pilchardus), lh )

Zlatanos S, Laskaridis K, 2007. Seasonal variation in the fatty acid composition of three Mediterranean fish sardine (Sardina d pilchardus), lh ) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής Βιοχημεία Τροφίμων Ψάρια και θαλασσινά Νίκος Καλογερόπουλος 2013 Εργαστήριο Χημείας, Βιοχημείας, Φυσικοχημείας Τροφίμων Ψάρια και θαλασσινά*

Διαβάστε περισσότερα

Επιδραση της αλατισης και καπνισης στα θρεπτικα συστατικά των ζωικών προιοντων Εκτός από το χλωριούχο νάτριο, για συντηρηση για τα ψαρια και το

Επιδραση της αλατισης και καπνισης στα θρεπτικα συστατικά των ζωικών προιοντων Εκτός από το χλωριούχο νάτριο, για συντηρηση για τα ψαρια και το Επιδραση της αλατισης και καπνισης στα θρεπτικα συστατικά των ζωικών προιοντων Εκτός από το χλωριούχο νάτριο, για συντηρηση για τα ψαρια και το κρεας, γίνεται και χρήση άλλων αλατων όπως νιτρικών και νιτρωδών.

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχημεία Τροφίμων Ι. Ενότητα 1 η Κρέας και ψάρι I. Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου

Βιοχημεία Τροφίμων Ι. Ενότητα 1 η Κρέας και ψάρι I. Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου Βιοχημεία Τροφίμων Ι Ενότητα 1 η Κρέας και ψάρι I Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου Στόχοι ενότητας Εισαγωγή στη σύσταση και τη διατροφική αξία του κρέατος.

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων

Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Θεσσαλίας Επεξεργασία & Αξιοποίηση Αγρο-Διατροφικών Αποβλήτων Μέρος ΙΙ: Παραλαβή ουσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας Ενότητα ΙΙ.3: Λιποδιαλυτές

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΘΡΕΠΤΙΚΩΝ ΥΛΩΝ Υδατάνθρακες Λίπη Πρωτεΐνες Νερό Ανόργανα συστατικά Βιταμίνες Υπευθ. Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ Οι

Διαβάστε περισσότερα

Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών

Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών ΕΘΙΑΓΕ 10 / 11 Η εξαιρετική θρεπτική αξία της ψαρόσουπας, με ψάρια χαμηλής εμπορικής αξίας των ελληνικών θαλασσών Δέσποινα Στεργίου, Τεχνολόγος Τροφίμων Αντώνιος Τραγαντζόπουλος, Χημικός Γεώργιος Μόνιος,

Διαβάστε περισσότερα

Πτητικά συστατικά άγριων και εκτρεφομένων κρανιών (Argyrosomus regius)

Πτητικά συστατικά άγριων και εκτρεφομένων κρανιών (Argyrosomus regius) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Πτητικά συστατικά άγριων και εκτρεφομένων κρανιών (Argyrosomus regius) Ιωάννης Γιογιός 1,2, Κρίτων Γρηγοράκης 2, Κοσμάς Ναθαναηλίδης 3, Νίκος

Διαβάστε περισσότερα

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Αποφλοίωση και καθαρισμός Πολλά φυτικά προϊόντα π.χ, μήλα, πατάτες χρειάζονται αποφλοίωση ή καθαρισμό μερικών τμημάτων τους πριν από την κατεργασία.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ ΦΥΤΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ΜΕΘΟΔΟΙ & ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ)

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ ΦΥΤΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ΜΕΘΟΔΟΙ & ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ ΦΥΤΙΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ΜΕΘΟΔΟΙ & ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ) Γενικά Περίπου το 80% των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως υφίστανται κάποια κατεργασία πριν την κατανάλωση.

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή;

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών, όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής

Διαβάστε περισσότερα

ρ. Αλεξάνδρα Μαρία Μιχαηλίδου Επίκ. Καθηγήτρια Επιστήµης Τροφίµων & ιατροφής Τοµέας Επιστήµης και Τεχνολογίας Τροφίµων Γεωπονική Σχολή Αριστοτέλειο

ρ. Αλεξάνδρα Μαρία Μιχαηλίδου Επίκ. Καθηγήτρια Επιστήµης Τροφίµων & ιατροφής Τοµέας Επιστήµης και Τεχνολογίας Τροφίµων Γεωπονική Σχολή Αριστοτέλειο ρ. Αλεξάνδρα Μαρία Μιχαηλίδου Επίκ. Καθηγήτρια Επιστήµης Τροφίµων & ιατροφής Τοµέας Επιστήµης και Τεχνολογίας Τροφίµων Γεωπονική Σχολή Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Συµβολή του γάλακτος και των

Διαβάστε περισσότερα

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Βρέφη 0-12 μηνών. Παιδιά 4-8 ετών. Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών. Ενήλικες > 50 ετών. Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Ασβέστιο Συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου Βρέφη 0-12 μηνών Παιδιά 1-3 ετών Παιδιά 4-8 ετών Παιδιά και έφηβοι 9-18 ετών Ενήλικες 19-50 ετών Ενήλικες > 50 ετών Γυναίκες έγκυες και θηλάζουσες

Διαβάστε περισσότερα

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών;

Ποια η χρησιμότητα των πρωτεϊνών; ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ Τι είναι οι πρωτεϊνες; Η ονομασία πρωτεϊνες προέρχεται από το ρήμα πρωτεύω και σημαίνει την εξαιρετική σημασία που έχουν οι πρωτεϊνες για την υγεία του ανθρώπινου σώματος. Από την εποχή των Ολυμπιακών

Διαβάστε περισσότερα

Διάκριση φρέσκων και αποψυγμένων κατεψυγμένων αλιευμάτων

Διάκριση φρέσκων και αποψυγμένων κατεψυγμένων αλιευμάτων Διάκριση φρέσκων και αποψυγμένων κατεψυγμένων αλιευμάτων Φωτεινή Γεωργίου Ωκεανογράφος Marine & Environmental Research Lab Επισκόπηση I. Θρεπτική Αξία Κριτήρια Νωπότητας Αλιευμάτων II. Διάκριση Νωπού και

Διαβάστε περισσότερα

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν ιδανική περίοδο για την υιοθέτηση της αποκαλούμενης «μεσογειακής διατροφής». Η μεσογειακή διατροφή, η οποία πήρε το όνομά της από τον τρόπο διατροφής των λαών της Μεσογείου,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες,

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες, ΟΜΑΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Οι τροφές αυτές βρίσκονται στη βάση της διατροφικής πυραμίδας, είναι πλούσιες σε σύνθετους υδατάνθρακες, βιταμίνες της ομάδας Β, πρωτεΐνες, άπεπτες φυτικές ίνες, σίδηρο και άλλα

Διαβάστε περισσότερα

Βιοχημεία Τροφίμων Ι. Ενότητα 3 η Κρέας και ψάρι III. Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου

Βιοχημεία Τροφίμων Ι. Ενότητα 3 η Κρέας και ψάρι III. Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου. Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου Βιοχημεία Τροφίμων Ι Ενότητα 3 η Κρέας και ψάρι III Όνομα καθηγητή: Έφη Τσακαλίδου Τμήμα: Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου Στόχοι ενότητας Κατανόηση των μεταθανάτιων μεταβολών του μυός σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

ενζυμική αμαύρωση. Η ενζυμική αμαύρωση είναι το μαύρισμα τις μελανίνες

ενζυμική αμαύρωση. Η ενζυμική αμαύρωση είναι το μαύρισμα τις μελανίνες Ενζυμική αμαύρωση Όταν καθαρίζουμε ή κόβουμε λαχανικά και φρούτα συμβαίνουν μια σειρά αντιδράσεων που μεταβάλουν το χρώμα της σάρκας τους σε σκούρο. Αυτές οι μεταβολές ονομάζονται ενζυμική αμαύρωση. Η

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής ΑΛΛΑΞΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΑΣ

Από: Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής ΑΛΛΑΞΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΑΣ Από: Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής ΑΛΛΑΞΤΕ ΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΣΑΣ Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας μια σειρά από σημαντικές κοινωνικές μεταβολές, οι οποίες έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Υπολιπιδαιμική Δίαιτα

Υπολιπιδαιμική Δίαιτα Υπολιπιδαιμική Δίαιτα ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ Ψωμί ολικής αλέσεως, ζυμαρικά, φρυγανιές, ρύζι Κρουασάν, τσουρέκι, ζαχαρωμένα δημητριακά ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ Αποβουτυρωμένο γάλα, άπαχα τυριά, άπαχο γιαούρτι, ασπράδια αυγού,

Διαβάστε περισσότερα

Διακρίνονται σε: λίπη (είναι στερεά σε συνήθεις θερμοκρασίες) έλαια (είναι υγρά)

Διακρίνονται σε: λίπη (είναι στερεά σε συνήθεις θερμοκρασίες) έλαια (είναι υγρά) ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ & ΔΙΑΤΡΟΦΗ Λίπη και έλαια: Βασική κατηγορία θρεπτικών υλών που αποτελούν σημαντική πηγή ενέργειας. Είναι ενώσεις που προκύπτουν από την αντίδραση οργανικών οξέων με γλυκερίνη και λέγονται γλυκερίδια

Διαβάστε περισσότερα

«Μειώστε τη χοληστερίνη χωρίς φάρμακα», από το neadiatrofis.gr!

«Μειώστε τη χοληστερίνη χωρίς φάρμακα», από το neadiatrofis.gr! «Μειώστε τη χοληστερίνη χωρίς φάρμακα», από το neadiatrofis.gr! Δεν προκαλεί συμπτώματα, δεν πονάει, δεν προειδοποιεί κι όμως μπορεί να απειλήσει σοβαρά την υγεία μας. Ο λόγος για τη χοληστερίνη που όταν

Διαβάστε περισσότερα

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση

Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Υδατικοί Πόροι -Ρύπανση Γήινη επιφάνεια Κατανομή υδάτων Υδάτινο στοιχείο 71% Ωκεανοί αλμυρό νερό 97% Γλυκό νερό 3% Εκμεταλλεύσιμο νερό 0,01% Γλυκό νερό 3% Παγόβουνα Υπόγεια ύδατα 2,99% Εκμεταλλεύσιμο νερό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΡΗ ΤΙ EIΝΑΙ H ΓΥΡΗ. Ηγύρη αποτελεί το αρσενικό αναπαραγωγικό κύτταρο των φυτών. Δήμου Μαρία Γεωπόνος Msc

Η ΓΥΡΗ ΤΙ EIΝΑΙ H ΓΥΡΗ. Ηγύρη αποτελεί το αρσενικό αναπαραγωγικό κύτταρο των φυτών. Δήμου Μαρία Γεωπόνος Msc Η ΓΥΡΗ Δήμου Μαρία Γεωπόνος Msc ΤΙ EIΝΑΙ H ΓΥΡΗ Ηγύρη αποτελεί το αρσενικό αναπαραγωγικό κύτταρο των φυτών 1 H ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ΓΥΡΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΗΣ ΓΥΡΗΣ σε κηρήθρες με γυρεοπαγίδες εποχή συλλογής

Διαβάστε περισσότερα

Ευαίσθητη στη ζέστη το οξυγόνο το αλκαλικό περιβάλλον και τις λάμπες UV. Μερικές τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη Β1 (100g τροφής /mg Βιταμίνης)

Ευαίσθητη στη ζέστη το οξυγόνο το αλκαλικό περιβάλλον και τις λάμπες UV. Μερικές τροφές πλούσιες σε Βιταμίνη Β1 (100g τροφής /mg Βιταμίνης) Τις Βιταμίνες τις χωρίζουμε σε δυο κατηγορίες α) Υδατοδιαλυτές Βιταμίνες (B ομάδα και C) β) Λιποδιαλυτές Βιταμίνες (A, D, E, K) α) Υδατοδιαλυτές Βιταμίνες (B ομάδα και C) Βιταμίνη Β1 (Θιαμίνη) Απαραίτητη

Διαβάστε περισσότερα

Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων

Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων Η διατροφική αξία των ψαριών και άλλων αλιευτικών προϊόντων Χριστίνα Οικονομίδου Πιερίδου Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος M.Sc. Nutritional Medicine Μέλος του Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

2. Ποιον θεωρείτε ιδανικότερο αριθμό γευμάτων στη διάρκεια της ημέρας; 3 (2 μεγάλα και 1 μικρό) 4 (2 μεγάλα και 2 μικρά) 5 (3 μεγάλα και 2 μικρά)

2. Ποιον θεωρείτε ιδανικότερο αριθμό γευμάτων στη διάρκεια της ημέρας; 3 (2 μεγάλα και 1 μικρό) 4 (2 μεγάλα και 2 μικρά) 5 (3 μεγάλα και 2 μικρά) 1. Ποιον θεωρείτε καλύτερο τρόπο, ώστε ένας αθλητής μειώσει το βάρος του; Να κάνει πιο έντονη προπόνηση Να κάνει περισσότερα μικρά γεύματα 2. Ποιον θεωρείτε ιδανικότερο αριθμό γευμάτων στη διάρκεια της

Διαβάστε περισσότερα

Μενού Μεγάλης Εβδομάδας

Μενού Μεγάλης Εβδομάδας Μενού Μεγάλης Εβδομάδας Μ. Δευτέρα Κυρίως πιάτο : κοτόπουλο (φιλέτο μπούτι, χωρίς πέτσα και κόκαλο) με πατάτες στο φούρνο : αγγούρι και ντομάτα Τυρί : φέτα 497 θερμίδες 28,5 γρ. 39 γρ. 3 γρ. 23 γρ. 4,45

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Πίνακας 1. Μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις μετάλλων στην ιλύ για εδαφική εφαρμογή

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Πίνακας 1. Μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις μετάλλων στην ιλύ για εδαφική εφαρμογή ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Πίνακας 1. Μέγιστες επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις μετάλλων στην ιλύ για εδαφική εφαρμογή Μέταλλο Μέγιστη επιτρεπόμενη συγκέντρωση (mg/kg ξηράς ουσίας) Cd 5 Cr(ολικό) 500 Cu 800 Hg 5 Ni 200 Pb

Διαβάστε περισσότερα

PREMIUM CAT FOOD. Nutrican_CAT_leaflet_ENG.indd :46

PREMIUM CAT FOOD. Nutrican_CAT_leaflet_ENG.indd :46 PREMIUM CAT FOOD Nutrican_CAT_leaflet_ENG.indd 1 13.04.16 17:46 + ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΑΙΖΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ. ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΜΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας

Ο ρόλος της διατροφής στη διαμόρφωση μέγιστης οστικής μάζας Σύμφωνα με τους ειδικούς, σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης παίζει η σωστή διατροφή σε συνδυασμό με άσκηση και υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής. Ο ρόλος της διατροφής στη

Διαβάστε περισσότερα

Τοξικολογία Τροφίμων. Αξιολογήση του ρίσκου της έκθεσης στα υπολείμματα φυτοφαρμάκων

Τοξικολογία Τροφίμων. Αξιολογήση του ρίσκου της έκθεσης στα υπολείμματα φυτοφαρμάκων Τοξικολογία Τροφίμων Αξιολογήση του ρίσκου της έκθεσης στα υπολείμματα φυτοφαρμάκων Στόχοι ενότητας 1.Κ α τ α ν ό η σ η τ ο υ τ ρ ό π ο υ α ξ ι ο π ο ί η σ η ς τ ω ν αποτελεσμάτων αναλυτικών μεθόδων ανίχνευσης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ Διατροφή στην εφηβεία και στις εξετάσεις: ποια τρόφιµα βελτιώνουν τη µνήµη, τη συγκέντρωση και την πνευµατική απόδοση Δρ. Αρετή Τσόγκα Επιστηµονική Συνεργάτιδα Τοµέα Διατροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧ0ΛΗ ΤΕΧΝ0Λ0ΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

ΣΧ0ΛΗ ΤΕΧΝ0Λ0ΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧ0ΛΗ ΤΕΧΝ0Λ0ΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΦΡΟΥΤΩΝ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΑΛΕΛΛΗ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΦΡΟΥΤΑ-ΛΑΧΑΝΙΚΑ Τα φρούτα-λαχανικά δεν είναι τροφές

Διαβάστε περισσότερα

Μενού 1 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση

Μενού 1 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση Μενού 1 ης εβδομάδας Δευτέρα Κυρίως πιάτο : κοτόπουλο (φιλέτο μπούτι, χωρίς πέτσα και κόκαλο) με πατάτες στο φούρνο : αγγούρι και ντομάτα Τυρί : φέτα 497 θερμίδες 28,5 γρ. 39 γρ. 2 4,45 γρ. 14,2 γρ. 3,28

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ. Κωνσταντίνα Τζιά

Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ. Κωνσταντίνα Τζιά Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Κωνσταντίνα Τζιά ΠΕΡΙΛΗΨΗ Συντήρηση φρούτων ή λαχανικών με χρήση εδώδιμων μεμβρανών σε συνδυασμό με ψύξη ή/και συσκευασία ΜΑΡ Προϊόντα:

Διαβάστε περισσότερα

Διαιτητικές Προσλήψεις Αναφοράς

Διαιτητικές Προσλήψεις Αναφοράς ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑIΤΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ανδριάνα Χ. Καλιώρα Επικ. Καθηγήτρια Διατροφής του Ανθρώπου και Τροφίμων Διαιτητικές

Διαβάστε περισσότερα

Μενού Εβδομάδας του Πάσχα

Μενού Εβδομάδας του Πάσχα Μενού Εβδομάδας του Πάσχα Τρίτη του Πάσχα Κυρίως πιάτο : ψαροκροκέτες ψητές* με ρύζι : βραστά λαχανικά (πατάτα, καρότο, κολοκύθι) 447 θερμίδες 14 γρ. 75 γρ 9 γρ. 2,5 γρ. 4,5 γρ. 1 γρ. 0,7 γρ. 155 θερμίδες

Διαβάστε περισσότερα

(Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ

(Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 29.3.2012 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 91/1 II (Μη νομοθετικές πράξεις) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 277/2012 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 28ης Μαρτίου 2012 για τροποποίηση των παραρτημάτων I και

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ ΕΦΗΒΕΙΑ- ΑΝΑΓΚΕΣ v Επιτάχυνση ρυθμού ανάπτυξης v Ωρίμανση και αύξηση ιστών v Αποκτά το 20% του ύψους και το 50% του βάρους του ενήλικα, ενώ οι μύες, ο όγκος του αίματος και γενικά

Διαβάστε περισσότερα

Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας

Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας Χάρις Μαραθεύτη Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος τηλ: 99-720235 email: harismaratheftis@hotmail.com Αντιοξειδωτικά στην διατροφή μας Τα τελευταία 50 χρόνια οι διατροφικές μας συνήθειες άλλαξαν δραστικά.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ ΤΩΝ ΣΑΥΡΙ ΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΥΠΟ ΚΕΝΟ

ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ ΤΩΝ ΣΑΥΡΙ ΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΥΠΟ ΚΕΝΟ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ ΤΩΝ ΣΑΥΡΙ ΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΥΠΟ ΚΕΝΟ Τζήκας Ζ. (1), Παπαβέργου Α. (1), Σούλτος Ν. (2), Αµβροσιάδης Ι. (1), Γεωργάκης Σ. (1) (1)Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΝΕΟ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΚΑΙ HMEΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ (ΟΜΑ Α A ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΜΑ Α Β ) ΤΡΙΤΗ 31

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι σήµερα γνωρίζατε ότι η κατανάλωση ψωµιού είναι µία απολαυστική και θρεπτική συνήθεια. Από σήµερα η αγαπηµένη σας αυτή καθηµερινή συνήθεια µπορεί να παρέχει στον οργανισµό ακόµη περισσότερα θρεπτικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΕ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤA ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ 4 ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ - ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ οι χημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στον οργανισμό για την παραγωγή ενέργειας και τη διατήρηση της ζωής αναβολισμός

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΥΡΙΔΟΥ Δ.

ΜΑΥΡΙΔΟΥ Δ. Μεσογειακή Διατροφή Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον Αμερικανό Επιστήμονα Ancel Keys για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών. Στη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ Η χοληστερίνη εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε πέτρες της χολής το 1784.Η σχέση της με τα καρδιαγγειακά νοσήματα ανακαλύφθηκε στις τελευταίες

ΙΣΤΟΡΙΑ Η χοληστερίνη εντοπίστηκε για πρώτη φορά σε πέτρες της χολής το 1784.Η σχέση της με τα καρδιαγγειακά νοσήματα ανακαλύφθηκε στις τελευταίες ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ Η χοληστερίνη ή η χοληστερόλη είναι κηρώδης στερόλης που βρίσκεται στη μεμβράνη των κυττάρων όλων των ιστών του σώματος, και στο πλάσμα του αίματος όλων των ζώων. Μικρότερες ποσότητες χοληστερίνης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1 ΤΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ... 3 1.1.1 Το βιοαέριο στην Ελλάδα... 6 1.2 ΛΥΜΑΤΑ ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΟΥ... 8 1.2.1 Σύσταση των λυμάτων χοιροστασίου... 8 1.2.1.1 Νερό... 8

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος

ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ. Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος ΤΡΟΦΟΓΝΩΣΙΑ Υπεύθυνος Καθηγητής: Παπαμιχάλης Αναστάσιος Τα λίπη και έλαια αποτελούν σπουδαία πηγή ενέργειας για τον άνθρωπο. Η παρουσία των λιπαρών στις τροφές συντελεί στην αύξηση της ικανότητας κορεσμού

Διαβάστε περισσότερα

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44

Γνωρίστε τα νηστίσιμα - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Τρίτη, 14 Φεβρουάριος :44 Γράφει: Κωνσταντίνου Κρήνη, Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος Τα λαχανικά, τα όσπρια, οι πατάτες, τα δημητριακά, τα ζυμαρικά, οι ξηροί καρποί, οι ελιές, τα φρούτα, τα θαλασσινά, ο ταραμάς, τα τουρσί ανήκουν

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ONOMATEΠΩΝΥΜΟ: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΤΑΞΗ/ΤΜΗΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΟΙΤΗΣΗΣ:

ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ONOMATEΠΩΝΥΜΟ:   ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΤΑΞΗ/ΤΜΗΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΟΙΤΗΣΗΣ: ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ONOMATEΠΩΝΥΜΟ: E-MAIL: ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ: ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΤΑΞΗ/ΤΜΗΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΟΙΤΗΣΗΣ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ: ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ: ΗΛΙΚΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΜΕΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΚΡΥΛΑΜΙΔΙΟ ΣΕ ΘΕΡΜΙΚΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

ΑΚΡΥΛΑΜΙΔΙΟ ΣΕ ΘΕΡΜΙΚΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΑΚΡΥΛΑΜΙΔΙΟ ΣΕ ΘΕΡΜΙΚΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΦΑΣΟΥΛΑ ΕΥΔΟΞΙΑ ΘερμικάΕπεξεργασμένατρόφιμα: Τρόφιμα τα οποία για να καταναλωθούν

Διαβάστε περισσότερα

Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή

Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή ΧΗΜΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 1 Θρεπτικές ύλες Τι καλούµε θρεπτικές ύλες; Ποιες είναι; Τρόφιµα Τι καλούµε τρόφιµο; Χηµεία Τροφίµων Θρεπτικές ύλες Τρόφιµα - Τροφή Προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί ένα προϊόν τρόφιµο; 2

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ, ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ Φωτεινή Ραζάκου, MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής Εργ. Συνεργάτης ΑΤΕΙΘ-Τμήμα Διατροφής & Διαιτολογίας Σωστή διατροφή Θρεπτικά συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7. Μέρος Α': ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7. Μέρος Α': ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 Μέρος Α': ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Κεφ. Ιο ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ 18 1.1. Επιλογή των τροφών 19 1.2. Τα θρεπτικά στοιχεία 20 1.2.1. Πρωτεΐνες ή λευκώματα 21 1.2.2. Υδατάνθρακες ή σάκχαρα 22 1.2.3.

Διαβάστε περισσότερα

Μενού 2 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση. Κυρίως γεύμα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* Σαλάτα : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα

Μενού 2 ης εβδομάδας. Δευτέρα. Διατροφική ανάλυση. Κυρίως γεύμα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* Σαλάτα : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα Μενού 2 ης εβδομάδας Δευτέρα : φιλέτο ψαριού (γλώσσα) στον φούρνο* : πατατοσαλάτα με μαυρομάτικα 194 20 γρ. - 12 γρ. 1,9 γρ. 7,5 γρ. 1,6 γρ. - 1,2 γρ. 323 9,8 γρ. 48,4 γρ. 2,77 γρ. 9,4 γρ. 6,6 γρ. 0,95

Διαβάστε περισσότερα

L 320/18 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

L 320/18 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 320/18 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 3.12.2011 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΕ) αριθ. 1259/2011 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 2ας Δεκεμβρίου 2011 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1881/2006 όσον αφορά τα μέγιστα

Διαβάστε περισσότερα

με τις διοξίνες PCB». Τα υπόλοιπα PCB δεν εμφανίζουν

με τις διοξίνες PCB». Τα υπόλοιπα PCB δεν εμφανίζουν L 32/44 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4.2.2006 ΟΔΗΓΙΑ 2006/13/ΕΚ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 3ης Φεβρουαρίου 2006 για την τροποποίηση των παραρτημάτων Ι και ΙΙ της οδηγίας 2002/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Διατροφικές συστάσεις για νεαρούς αθλητές. Μέγιστη απόδοση στις διαδοχικές προπονήσεις. Άννα Ευλογημένου Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Πότε και τι να τρώμε πριν την προπόνηση 1. Ένα μεγάλο γεύμα

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακής Διατροφής

Μεσογειακής Διατροφής mini Οδηγός Μεσογειακής Διατροφής Γιατί Μεσογειακή Διατροφή; Η μεσογειακή διατροφή αναφέρεται στον τρόπο διατροφής των λαών που ζουν σε περιοχές που αναπτύσσονται γύρω από τη Μεσόγειο. Οι επιστημονικές

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίμηση ποιότητας κατεψυγμένου φιλέτου μπακαλιάρου

Εκτίμηση ποιότητας κατεψυγμένου φιλέτου μπακαλιάρου Εκτίμηση ποιότητας κατεψυγμένου φιλέτου μπακαλιάρου Στοιχεία συσκευασίας Προϊόν : Φιλέτο Μπακαλιάρος Αλάσκας Περιοχή αλίευσης : Βορειοδυτικός Ειρηνικός ωκεανός (FAO 61) Επεξεργασία προϊόντος : Το προϊόν

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές εξετάσεις 2015. Αρχές Επεξεργασίας Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β

Γενικές εξετάσεις 2015. Αρχές Επεξεργασίας Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Φροντιστήρια δυαδικό 1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ δυαδικό Γενικές εξετάσεις 2015 Αρχές Επεξεργασίας Τροφίμων Γ ΕΠΑ.Λ ΟΜΑΔΑ Α & Β Τα θέματα επεξεργάστηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων «δυαδικό» Μπουρδούνη Κ. ΘΕΜΑ A

Διαβάστε περισσότερα

Ψάρι ΠΗΓΑΣΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΨΑΡΙΟΥ & ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΣ

Ψάρι ΠΗΓΑΣΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΨΑΡΙΟΥ & ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΨΑΡΙΟΥ & ΙΧΘΥΟΤΡΟΦΕΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Γ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Γεωπόνος Yδροβιολόγος (DEA) (DEA) ΠΗΓΑΣΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Α.Ε. Τι Είναι? Νωπό Αλίευμα που ως Είδος (Τσιπούρα ή Λαβράκι) κατατάσσεται μεταξύ των

Διαβάστε περισσότερα

Η Ιστορία της μεσογειακής διατροφής

Η Ιστορία της μεσογειακής διατροφής Η Ιστορία της μεσογειακής διατροφής Η μεσογειακή διατροφή όπως έχει γίνει σήμερα γνωστό από πολλά άρθρα και δημοσιεύματα αποτελεί την βάση μιας υγιεινής διατροφής. Το πρότυπο αυτό διατροφής συναντάται

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή στην καλαθοσφαίριση

Διατροφή στην καλαθοσφαίριση Διατροφή στην καλαθοσφαίριση Υγεία & βελτίωση της αθλητικής απόδοσης Α.Ο. ΠΡΩΤΕΑΣ Αγγελοπούλου Μαντώ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Διατροφή η σημαντικότερη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ-ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. Δρ. Μπόσκου Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ-ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ. Δρ. Μπόσκου Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΩΔΙΚΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ-ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ Δρ. Μπόσκου Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής Η επισήμανση είναι ένας ιδιαίτερος τομέας στο χώρο της συσκευασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ HACCP

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ HACCP ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ HACCP 1 1. Είδη κρέατος 2. Σκόνη γάλακτος 3. Προτηγανισµένες και µη πατάτες 4. Ψάρια και θαλασσινά 2 1. Εφαρµογή προγράµµατος HACCP στην παραγωγή κρέατος Η χρήση HACCP

Διαβάστε περισσότερα

Ασβέστιο Πηγές ασβεστίου:

Ασβέστιο Πηγές ασβεστίου: Ασβέστιο Αποτελεί βασικό δομικό συστατικό των οστών. Είναι απαραίτητο για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος, την πήξη του αίματος και την ορμονική λειτουργία, την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης,

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Η σημασία της ενέργειας στους οργανισμούς. Η ενέργεια είναι ένας παράγοντας σημαντικός για τους οργανισμούς γιατί όλες οι λειτουργίες τους απαιτούν

Διαβάστε περισσότερα

Γάλα ιατηρήστε το στο ψυγείο

Γάλα ιατηρήστε το στο ψυγείο Σηµειώσεις για τον καθηγητή Γάλα ιατηρήστε το στο ψυγείο Βασικές γνώσεις Ο όρος γάλα, ως βασικό τρόφιµο, χωρίς κανένα προστεθειµένο επίθετο, ισχύει συνήθως για το αγελαδινό γάλα που είναι φρέσκο, πλήρες,

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία Τροφίμων. Ασηπτική επεξεργασία Θερμική εξώθηση Μαγείρεμα. Αρχή ασηπτικής επεξεργασίας

Επεξεργασία Τροφίμων. Ασηπτική επεξεργασία Θερμική εξώθηση Μαγείρεμα. Αρχή ασηπτικής επεξεργασίας Επεξεργασία Τροφίμων Ασηπτική επεξεργασία Θερμική εξώθηση Μαγείρεμα Αρχή ασηπτικής επεξεργασίας 1 Ασηπτική επεξεργασία-συσκευασία Η ασηπτική επεξεργασία συνίσταται α) στην εφαρμογή θερμικής επεξεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης

Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Χαρακτηριστικά υγρών αποβλήτων Επίκουρος Καθηγητής Π. Μελίδης Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Εργαστήριο Διαχείρισης και Τεχνολογίας Υγρών Αποβλήτων Τα υγρά απόβλητα μπορεί να προέλθουν από : Ανθρώπινα απόβλητα

Διαβάστε περισσότερα

Είδη Γιαουρτιού. Ανάλογα με την παρασκευή του διακρίνεται σε: Κανονικό : Παράγεται με όλα του τα συστατικά

Είδη Γιαουρτιού. Ανάλογα με την παρασκευή του διακρίνεται σε: Κανονικό : Παράγεται με όλα του τα συστατικά ΓΕΝΙΚΑ Το γιαούρτι προέρχεται από το αγελαδινό, κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα, το οποίο βράζεται και αργότερα, όταν η θερμοκρασία του κατέβει στους 40 50 ο C προστίθεται η μαγιά και αφήνεται να πήξει. Αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση αποµάκρυνσης ρύπων

Αξιολόγηση αποµάκρυνσης ρύπων Αξιολόγηση αποµάκρυνσης ρύπων ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ Columbia Water Purification System (διπλό σύστηµα) Στους παρακάτω πίνακες δίνονται τα αποτελέσµατα των δοκιµών αποµάκρυνσης ρύπων: Columbia Water

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα

Εργασία Βιολογίας. Β. Γιώργος. Εισαγωγή 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Μεταφορά ενέργειας στα κύτταρα Εργασία Βιολογίας Β. Γιώργος Εισαγωγή Η ενεργεια εχει πολυ μεγαλη σημασια για εναν οργανισμο, γιατι για να κανει οτιδηποτε ενας οργανισμος ειναι απαραιτητη. Ειναι απαραιτητη ακομη και οταν δεν κανουμε

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Γράφει η Ράνια Σαμαρά, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Σε προηγούμενα άρθρα μιλήσαμε για τη σχέση σωστής διατροφής και αθλητισμού, διακρίναμε τη σημαντικότητα του ρόλου που διαδραματίζει και επικεντρωθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. της Νικολέτας Ε. 1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ)

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. της Νικολέτας Ε. 1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ της Νικολέτας Ε. 3ο Κεφάλαιο Περιληπτική Απόδοση 3.1. Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ.

ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. ΒΑΡΙΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ (Λύσεις και αντιμετώπιση της ρύπανσης από βαριά μέταλλα) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σ. 2 ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ.σ.3 Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ποια οφέλη αποκομίζουν όσοι περιορίζουν το κόκκινο κρέας;

Ποια οφέλη αποκομίζουν όσοι περιορίζουν το κόκκινο κρέας; Η οικονομική κρίση αλλάζει τις διατροφικές μας συνήθειες. Η μία έρευνα μετά την άλλη αποκαλύπτουν ότι όλο και περισσότεροι Ελληνες απομακρύνονται από το κρέας και τα ψάρια, καταναλώνοντας κυρίως όσπρια

Διαβάστε περισσότερα

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Γ. Β1 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την

Έρευνες έχουν δείξει ότι λήψη ψηλής ποσότητας σύνθετων υδατανθράκων πριν την Ο χρόνος λήψης του γεύματος αποτελεί κεφαλαιώδους σημασίας παράγοντα για την αθλητική απόδοση. Το γεύμα πρέπει να λαμβάνεται 2-3 ώρες πριν την προπόνηση. Το γεμάτο στομάχι θεωρείται αναστολέας της αθλητικής

Διαβάστε περισσότερα

Χρώμα και τρόφιμα. μαζί με τα πρόσθετα των τροφίμων

Χρώμα και τρόφιμα. μαζί με τα πρόσθετα των τροφίμων Φυσικές χρωστικές των τροφίμων Ν. Καλογερόπουλος Δρ Χημικός Χρώμα και τρόφιμα Χρώμα: βασικός παράγοντας στην εκτίμηση της ποιότητας ενός τροφίμου. Ένα τρόφιμο δεν τρώγεται αν δεν έχει το σωστό χρώμα. Χρώμα

Διαβάστε περισσότερα

Θηλασμός και διατροφή της μητέρας. Μπαχού Θεοδώρα Παιδίατρος - Εξειδικευόμενη Παιδογαστρεντερόλογος

Θηλασμός και διατροφή της μητέρας. Μπαχού Θεοδώρα Παιδίατρος - Εξειδικευόμενη Παιδογαστρεντερόλογος Θηλασμός και διατροφή της μητέρας Μπαχού Θεοδώρα Παιδίατρος - Εξειδικευόμενη Παιδογαστρεντερόλογος Δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων Θηλασμός και διατροφή της μητέρας Η ικανότητα της μητέρας να παράγει

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ

ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΩΣ ΦΩΤΙΣΤΙΚΟ Από την 4η χιλιετία π.χ. και μέχρι πριν από λίγα χρόνια συστηματικά και στις μέρες μας σποραδικά χρησιμοποιείται ως φωτιστική ύλη. Αυτό επιβεβαιώνεται από τους περίφημους

Διαβάστε περισσότερα

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ. Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΤΜΗΜΑ ΧΗΜΕΙΑΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΗΜΕΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ Μ.Δασενάκης ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ Ο ΣΑΡΩΝΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ Επιφάνεια: 2600 km 2 Μέγιστο βάθος: 450 m

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά χαρακτηριστικά και διατροφική αξία των αλιευμάτων των λιμνοθαλασσών ΑΜΘ

Ποιοτικά χαρακτηριστικά και διατροφική αξία των αλιευμάτων των λιμνοθαλασσών ΑΜΘ Ποιοτικά χαρακτηριστικά και διατροφική αξία των αλιευμάτων των λιμνοθαλασσών ΑΜΘ ΟΜΑΔΑ ΕΡΕΤΝΑ Νικόλαος ταμάτης, Δρ Χημικός Δέσποινα τεργίου, Σεχνολόγος Σροφίμων Πελαγία Πηγαδά, Χημικός Γεώργιος Μόνιος,

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Θέρμανση Τροφίμων με Ηλεκτρική Ενέργεια

Περιεχόμενα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Θέρμανση Τροφίμων με Ηλεκτρική Ενέργεια Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εισαγωγή 1.1 Tρόφιμα...21 1.2 Βιομηχανία Τροφίμων...24 1.3 Αίτια Αλλοίωσης των Τροφίμων...25 1.3.1 Χαρακτηριστικά μικροοργανισμών...26 1.3.2 Άλλα αίτια αλλοίωσης των τροφίμων...29

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΥΤΥΡΟ ΕΥΤΥΧΙΑ ΝΤΟΥΓΙΑ ΖΑΧ Α 21/05/12

ΒΟΥΤΥΡΟ ΕΥΤΥΧΙΑ ΝΤΟΥΓΙΑ ΖΑΧ Α 21/05/12 ΒΟΥΤΥΡΟ Το βούτυρο είναι μία πολύ σημαντική πρώτη ύλη για τη ζαχαροπλαστική διότι τα περισσότερα γλυκά περιέχουν βούτυρο, άλλα σε μικρές και άλλα σε μεγάλες ποσότητες. Τι είναι όμως το βούτυρο, πώς δημιουργήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

premium dog Food Nutrican ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ

premium dog Food Nutrican ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ premium dog Food Nutrican ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΖΩΗ Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΑΙΖΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ. ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΜΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΜΑΣ ΕΥΕΞΙΑ. ΜΙΑ ΠΛΗΡΗΣ ΞΗΡΗ

Διαβάστε περισσότερα

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Ώρα για δράση... ΟΜΑΔΑ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1. Το...γάλα υπερέχει από όλα τα είδη γάλακτος. 2. Το... γάλα περιέχει κακάο,το οποίο εμποδίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ Η τροφή αποτελείται και από ουσίες μεγάλου μοριακού βάρους (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, νουκλεϊνικά οξέα). Οι ουσίες αυτές διασπώνται (πέψη) σε απλούστερες (αμινοξέα, απλά σάκχαρα,

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΛΙΠΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΛΙΠΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΛΙΠΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Τα λίπη αποτελούν μια συμπυκνωμένη πηγή ενέργειας Ενεργούν σαν διαλύτες

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 Το θέμα που απασχολεί το κεφάλαιο σε όλη του την έκταση είναι ο μεταβολισμός και χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: 3.1)Ενέργεια και οργανισμοί,

Διαβάστε περισσότερα