ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΕ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΙΕ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: «Βέλτιστες Πρακτικές Ηλεκτρονικής Υγείας» Επιβλέπων: Ιωάννης Αποστολάκης Σπουδαστής: Νικόλαος Ερηµίτης ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2004

2 Περίληψη Στην παρούσα µελέτη γίνεται µια προσπάθεια να παρουσιαστούν οι βέλτιστες πρακτικές ηλεκτρονικής υγείας, που εφαρµόζονται από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης µέσα στο περιβάλλον του eeurope, να εξεταστούν οι διαδικασίες ενσωµάτωσης αυτών των πρακτικών στο ελληνικό σύστηµα υγείας, καθώς και να αναλυθούν τα οφέλη που προκύπτουν από την εφαρµογή τέτοιου είδους ηλεκτρονικών υπηρεσιών. Η δυσλειτουργία και η αναποτελεσµατικότητα που παρατηρήθηκε στο χώρο της δηµόσιας διοίκησης τα τελευταία χρόνια κατέστησε αναγκαία τη διοικητική µεταρρύθµιση και τον εκσυγχρονισµό των διοικητικών δοµών στα πλαίσια του ηλεκτρονικού κράτους. Στο χώρο της υγείας η εισαγωγή των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών γνώρισε µεγάλη ανάπτυξη, καθώς πρόκειται για έναν πολύ σηµαντικό τοµέα, που αφορά την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Ο όρος «ηλεκτρονική υγεία» (e-health) υποδηλώνει την εφαρµογή των πληροφοριακών και επικοινωνιακών τεχνολογιών στο σύνολο των λειτουργιών που επηρεάζουν την υγεία των πολιτών και ειδικότερα αναφέρεται στην περίθαλψη των ασθενών από τους επαγγελµατίες υγείας, στην παροχή πληροφοριών σχετικά µε την υγεία και στο εµπόριο ιατροφαρµακευτικών προϊόντων. Οι εφαρµογές ηλεκτρονικής υγείας, που αναλύονται διεξοδικά, περιλαµβάνουν ένα εύρος λύσεων και πεδίων, όπως τον Ηλεκτρονικό Φάκελο Υγείας, την τηλε-ιατρική και την τηλε-υγεία, τα Πληροφοριακά Συστήµατα Νοσοκοµείων, συστήµατα προγραµµατισµού, έξυπνες κάρτες, ιστοτόπους µε θέµατα σχετικά µε την υγεία κ.α. Μέσα στο περιβάλλον του eeurope τα κράτη-µέλη της Ε.Ε. ανέλαβαν πρωτοβουλία να προχωρήσουν σε ανταλλαγή εµπειριών πάνω στη χρήση εφαρµογών ηλεκτρονικής υγείας. Η ανάδειξη των πιο αποτελεσµατικών λύσεων και στοιχείων e- health ήταν που εισήγαγε τον όρο «Βέλτιστες Πρακτικές Ηλεκτρονικής Υγείας». Η ανταλλαγή ιδεών έγινε εφικτή µέσα από το πρώτο Συνέδριο Ηλεκτρονικής Υγείας που έλαβε χώρα στις Βρυξέλλες, στις 22 και 23 Μαΐου Παρουσιάστηκαν και βραβεύθηκαν βέλτιστες πρακτικές από όλες τις χώρες της Ε.Ε., ενώ το Συνέδριο επαναλήφθηκε στις 5 και 6 Μαΐου του 2004 στο Κορκ της Ιρλανδίας. 2

3 Τα κρίσιµα θέµατα που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη διαδικασία ενσωµάτωσης των βέλτιστων πρακτικών στην Ελλάδα αναλύονται, µε έµφαση στα ζητήµατα ασφάλειας στη µεταφορά των δεδοµένων, προστασίας των προσωπικών δεδοµένων, θέσπισης ποιοτικών κριτηρίων στη λειτουργία διαδικτυακών ιστοτόπων, εκπαίδευσης των επαγγελµατιών υγείας στις νέες τεχνολογίες, όπως επίσης και εξοικείωσης των πολιτών µε τις εφαρµογές ηλεκτρονικής υγείας. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στις βέλτιστες πρακτικές που είναι εφικτό να εισαχθούν στο ελληνικό σύστηµα υγείας, συνυπολογίζοντας τα προβλήµατα και τις ιδιαιτερότητές του. Προτείνεται η ενσωµάτωση αυτών των πρακτικών που είναι δυνατό να λειτουργήσουν άµεσα χωρίς περαιτέρω παρεµβάσεις από πλευράς κεντρικής διοίκησης και Υπουργείου Υγείας, αλλά και των πιο πολύπλοκων στην εφαρµογή, καθώς διαπιστώνεται πως ο τοµέας της υγείας έχει περιθώρια βελτίωσης, οπότε και οι πιο πολύπλοκες εφαρµογές είναι δυνατό να ενσωµατωθούν στο µέλλον µε επιτυχία. Τέλος, καταγράφονται και παρουσιάζονται οι ήδη υπάρχουσες εφαρµογές ηλεκτρονικής υγείας που λειτουργούν στον ελληνικό χώρο µε χαρακτηριστικά παραδείγµατα το HYGEIAnet και το IATRONET και γίνεται µια ανασκόπηση των συµπερασµάτων από την παρουσίαση των βέλτιστων πρακτικών των χωρών της Ε.Ε. και των προοπτικών ενσωµάτωσης και εύρυθµης λειτουργίας τους στην Ελλάδα. Λέξεις κλειδιά: Βέλτιστες πρακτικές, ηλεκτρονική υγεία, τηλε-ιατρική, τηλε-υγεία, ηλεκτρονικός φάκελος υγείας, έξυπνες κάρτες, πληροφοριακά συστήµατα, διαδικτυακοί τόποι, πύλες ιατρικών υπηρεσιών, διασυνδεσιµότητα, ψηφιακή βιβλιοθήκη, ασφάλεια 3

4 δεδοµένων, ποιότητα ηλεκτρονικών υπηρεσιών υγείας, ενσωµάτωση βέλτιστων πρακτικών. Summary In the present study we make an effort to present the best practices of e-health that are applied by countries of European Union in the environment of eeurope, to examine the processes of incorporation in the Greek health system, as well as to analyze the profits that result from the application of such kind of electronic services. The dysfunction and the inefficiency that was observed in the space of public administration in the last years rendered necessarily the administrative reform and the modernisation of administrative structures in the frames of electronic state. In the sector of health the introduction of Information and Communications Technologies had a big growth, as it is a very important sector that concerns the human life. The term "electronic health" (e-health) implies the application of the informative and communication technologies in the whole of operations that affects the health of citizens and more specifically it is referred to the care of patients from the professionals of health, to the offer of information regarding to the health and to the trade of medicopharmaceutical products. The applications of electronic health that are analyzed extensively include a variety of solutions and fields, as the Electronic Health Record, the tele-medicine and the tele-health, the Informative Systems of Hospitals, the systems of planning, the smart cards, the websites with subjects regarding to the health etc. In the eeurope environment the member-states of the European Union undertook initiative to advance in an exchange of experiences in the use of applications of electronic health. It was the showing of the most effective e-health solutions that introduced the term "Best Practices of Electronic Health". The exchange of ideas became feasible through the first Congress of Electronic Health that took place in Brussels, on 22 and 23 May Best practices from all the countries of EU were exhibited and rewarded, while the Congress was repeated on 5 and 6 May 2004 in Kork, Ireland. The critical subjects that should be taken into consideration at the process of incorporation of best practices in Greece are analyzed with emphasis to the questions of 4

5 safety in the transfer of data, protection of personal data, establishment of qualitative criteria in the operation of Internet websites, education of health professionals in the new technologies, as well as familiarization of citizens with the applications of electronic health. Moreover, a reference becomes to the best practices that it is feasible to be introduced in the Greek health system including its problems and its particularities. The incorporation of these proceedings that it is possible to function immediately without further interventions from the side of the central administration and the Ministry of Health is proposed including even the most complicated in the application, as it is realised that the sector of health has some margins of improvement, therefore even the most complicated applications are possible to be incorporated successfully in the future. Finally, the already existing applications of electronic health that function in Greece are recorded and are presented in the study with characteristic examples the HYGEIAnet and the IATRONET and an examination of the conclusions from the exhibition of best practices of the European Union countries and of the prospects of their incorporation and their harmonious operation in Greece is presented, too. 5

6 Περιεχόµενα Σελ. Εισαγωγή...8 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονική Υγεία 1.1 Έννοια Στόχοι Λειτουργίες Εφαρµογές...13 Κεφάλαιο 2 Βέλτιστες Πρακτικές Ηλεκτρονικής Υγείας 2.1 Ανάλυση του όρου και της σηµασίας του Ευρωπαϊκό Συνέδριο για την Ηλεκτρονική Υγεία και βράβευση των βέλτιστων πρακτικών των κρατών της Ε.Ε...23 Κεφάλαιο 3 Ανάλυση Βέλτιστων Πρακτικών Ηλεκτρονικής Υγείας σε Χώρες της Ε.Ε. 3.1 Βέλτιστες πρακτικές που βραβεύθηκαν στο Συνέδριο των Βρυξελλών Βέλτιστες πρακτικές που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο των Βρυξελλών Βέλτιστες πρακτικές που βραβεύθηκαν στο Συνέδριο του Κορκ Βέλτιστες πρακτικές που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριο του Κορκ...50 Κεφάλαιο 4 Θέµατα στην πορεία προς την Ηλεκτρονική Υγεία 4.1 Κρίσιµα θέµατα στην πορεία προς την Ηλεκτρονική Υγεία Συµπληρωµατικές ενέργειες...70 Κεφάλαιο 5 6

7 Ενσωµάτωση Βέλτιστων Πρακτικών στη χώρα µας..74 Κεφάλαιο 6 Υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα...78 Κεφάλαιο 7 Συµπεράσµατα...83 Βιβλιογραφία

8 Εισαγωγή Σε ένα µεταλασσόµενο και παγκοσµιοποιηµένο περιβάλλον, όπως το τωρινό, η διοικητική µεταρρύθµιση και ο ανασχεδιασµός των διοικητικών δοµών αποτελούν πεδία ζωτικού ενδιαφέροντος και ταυτόχρονα µία µεγάλη πρόκληση. Η δηµόσια διοίκηση, παρουσιάζοντας προβλήµατα και δυσκαµψίες, όπως χαµηλό επίπεδο ικανοποίησης των πολιτών, ελλιπή εξυπηρέτηση και αναποτελεσµατικότητα, είχε ανάγκη από µία αναδιάρθρωση και έναν εκσυγχρονισµό της λειτουργίας της. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκίνησαν γι αυτό το λόγο µία µεταρρυθµιστική προσπάθεια αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών ούτως ώστε να οργανώσουν τη µετάβαση από τον παραδοσιακό τρόπο λειτουργίας της δηµόσιας διοίκησης κάθε κράτους στον ηλεκτρονικό. Η µετάβαση στο ηλεκτρονικό αυτό κράτος απαιτεί νέες διοικητικές δοµές, καθώς και την πραγµατοποίηση νέων επιχειρησιακών διαδικασιών που θα επιτρέψουν την απλούστευση της επικοινωνίας και της διεπαφής µεταξύ πολιτών-κράτους. Παρόλο που κάποια κράτη-µέλη είχαν ξεκινήσει να υιοθετούν προγράµµατα δράσης και πιλοτικές εφαρµογές, το πρόγραµµα της Ε.Ε. «η Κοινωνία της Πληροφορίας» ήταν αυτό που έθεσε τις βάσεις για την πορεία προς το ηλεκτρονικό κράτος. Μέσα από αυτό το δεκαετές πρόγραµµα καθίσταται δυνατή η περαιτέρω επικοινωνία των πολιτών µε τις υπηρεσίες της δηµόσιας διοίκησης, ενώ γίνεται εφικτή η διεύρυνση της σύγχρονης Πολιτείας µε το παγκόσµιο κοινωνικό και οικονοµικό γίγνεσθαι. Οι στόχοι του ηλεκτρονικού κράτους συνίστανται στην παροχή υπηρεσιών στους πολίτες χωρίς καθυστερήσεις που µειώνουν το επίπεδο ικανοποίησής τους, στη διαφάνεια, στην πλήρη αξιοποίηση των υποδοµών εκ µέρους των πολιτών και γενικά στην ανάπτυξη ενός µοντέλου ανοιχτής δηµόσιας διοίκησης που ευνοεί µιαν άλλης µορφής δηµοκρατία, τη συµµετοχική. Το Ιnternet και οι αστείρευτες πηγές πληροφοριών που αυτό εµπεριέχει, δηµιουργούν τις προϋποθέσεις για µια ολοκληρωµένη αξιοποίηση της πληροφορίας που παρέχεται, για δικαίωµα 8

9 προσβασιµότητας στην πληροφορία από όλους τους πολίτες, όπως και διαχείρισης και επεξεργασίας αυτής (ηλεκτρονικό ταχυδροµείο), προκειµένου να αναπτυχθεί και να επιτευχθεί ένας άλλος τύπος αλληλεπίδρασης πολίτη-κράτους µέσω on line διαδικασιών. Η ύπαρξη του ηλεκτρονικού κράτους και των νέων τεχνολογιών, εφαρµοζόµενα µέσα από την Κοινωνία της Πληροφορίας επιδρούν σε πολλούς τοµείς δράσης, όπως το εµπόριο, η απασχόληση, η εκπαίδευση κ.α. Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και το µοντέλο της ανοιχτής και αποτελεσµατικής δηµόσιας διοίκησης επιδρά και στον τοµέα της υγείας µε σηµαντικές προοπτικές µιας και αποτελεί χώρο ζωτικής σηµασίας λόγω των πολλών εµπλεκόµενων φορέων και των χώρων εντάσεως εργασίας (νοσοκοµεία). Στα πλαίσια της τάσης για µείωση των δαπανών, για διοικητική σύγκλιση µεταξύ φορέων υγείας σε όλη την Ευρώπη και για την επίτευξη των στόχων της αποτελεσµατικότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών, της αύξησης του επιπέδου ικανοποίησης των πολιτών από τις µονάδες υγείας και της βελτίωσης του επιπέδου υγείας του πληθυσµού, προωθείται η εφαρµογή των νέων τεχνολογιών και των δυνατοτήτων της τηλεµατικής στον τοµέα της υγείας. Ο διοικητικός ανασχεδιασµός που συντελείται στο χώρο της υγείας οδηγεί στη ριζική µετεξέλιξη του τρόπου περίθαλψης και συναλλαγής µε το Σύστηµα Υγείας αυξάνοντας έτσι την αποτελεσµατικότητά του. Οι εφαρµογές Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο χώρο της υγείας επιδρούν σηµαντικά στην αποτελεσµατικότητα και αποδοτικότητα των µονάδων υγείας, καθώς και στη βέλτιστη δόµηση και οργανωτική διάρθρωσή τους, διευκολύνοντας το έργο των επαγγελµατιών υγείας, όσο και των διοικητικών υπαλλήλων, και επιτυγχάνοντας ταυτόχρονη µείωση του κόστους των παρεχόµενων υπηρεσιών. Γνωρίζοντας πως η πληροφορία είναι το συστατικό στοιχείο για τη συνεργασία επιµέρους φορέων και για τη διαδικασία λήψης σωστής απόφασης και έγκαιρης πληροφόρησης των εµπλεκόµενων φορέων της υγείας, αυτό στο οποίο στοχεύουν οι ΤΠΕ είναι η ενοποίηση των δικτύων πληροφορίας, ώστε να επιτευχθεί ο µέγιστος βαθµός συνεργασίας, διασύνδεσης και διαλειτουργικότητας των διαφόρων τοµέων της υγείας. 9

10 Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονική Υγεία 1.1 Έννοια Στόχοι Η υγεία, ως ένας πολύ σηµαντικός και νευραλγικός τοµέας της δηµόσιας ζωής, σχετίζεται µε την ποιότητα ζωής των ατόµων και αφορά την ίδια την ύπαρξη της ζωής. Έτσι, αυξάνονται, µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η προσµονή, οι προσδοκίες και οι ελπίδες όλων των πολιτών για νέες, πιο αποτελεσµατικές και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας, που θα καθιστούν ευκολότερο το έργο του επιστηµονικού ιατρικού και παραϊατρικού προσωπικού, αλλά θα διευκολύνουν και τη λειτουργία των διοικητικών υπηρεσιών στο χώρο της υγείας. Ο τοµέας της υγείας, ως χώρος ζωτικής σηµασίας λόγω των αυξανόµενων αναγκών του, αποτέλεσε πεδίο σηµαντικών και καινοτόµων παρεµβάσεων στην πορεία για τη διοικητική µεταρρύθµιση και τον ανασχεδιασµό των διοικητικών δοµών. Με δεδοµένο ότι ολοένα και νέες επιστηµονικές ανακαλύψεις βγαίνουν στο φως και γίνονται ευρύτερα γνωστές, η µετάβαση στο ηλεκτρονικό κράτος επηρέασε το χώρο της υγείας, καθώς προσέθεσε ένα εύρος νέων λειτουργιών µέσα από την εισαγωγή των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η ανάπτυξη της τηλεµατικής στην παροχή υπηρεσιών υγείας ήταν αποτέλεσµα µιας ευρύτερης µεταρρύθµισης στη δηµόσια διοίκηση όλων των προηγµένων κρατών, που χαρακτηριζόταν τα προηγούµενα χρόνια από δυσλειτουργίες, προβλήµατα, αναποτελεσµατικότητα, ελλιπή προσφορά και χαµηλή εξυπηρέτηση προς το κοινωνικό σύνολο. Οι προσπάθειες και οι ενέργειες των κυβερνήσεων των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως και άλλων προηγµένων κρατών της υφηλίου, συνέτειναν στην υιοθέτηση πολιτικών που θα έχουν ως πρωταρχικό στόχο τον ανασχεδιασµό των διοικητικών δοµών, την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισµό της λειτουργίας της δηµόσιας διοίκησης. Με την εφαρµογή του δεκαετούς προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) «η Κοινωνία της Πληροφορίας» τέθηκαν οι βάσεις για τη µετάβαση στο ηλεκτρονικό κράτος, που προϋποθέτει νέες διοικητικές δοµές, διαφάνεια, πλήρη αξιοποίηση των 10

11 υποδοµών εκ µέρους των πολιτών και αλληλεπίδραση πολίτη κράτους µέσω on line διαδικασιών. Περνώντας από το e-government (ηλεκτρονική κυβέρνηση) στο e- governance (ηλεκτρονική διακυβέρνηση) και έχοντας ως απώτερο στόχο το e- democracy (ηλεκτρονική δηµοκρατία), το ηλεκτρονικό κράτος επιδρά σε πολλούς τοµείς δράσης, όπως το εµπόριο, η εκπαίδευση, η απασχόληση. Ο τοµέας της υγείας είναι ένας χώρος που αφορά όλο τον κόσµο, απασχολεί ένα άξιο αναφοράς αριθµό ανθρώπινου δυναµικού και, συνάµα, αποτελεί τοµέα ζωτικής σηµασίας λόγω της λειτουργίας χώρων εντάσεως εργασίας, όπως είναι τα νοσοκοµεία. Με προοπτική τη διοικητική σύγκλιση των φορέων υγείας σε όλη την Ευρώπη, τη σταδιακή µείωση των δαπανών, την αύξηση της αποτελεσµατικότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών υγείας, τη βέλτιστη επικοινωνία του ανθρώπινου δυναµικού στους χώρους παροχής υπηρεσιών, την αύξηση του επιπέδου ικανοποίησης των πολιτών από τις µονάδες υγείας και συνολικά τη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσµού, τα κράτη της Ε.Ε. επιχειρούν τη διείσδυση και διάχυση των νέων τεχνολογιών στο χώρο της υγείας αποσκοπώντας να αντλήσουν το µέγιστο δυνατό αποτέλεσµα από τις δυνατότητες που προσφέρει η τηλεµατική και να συντελέσουν στη ριζική αναδόµηση και µετεξέλιξη του τρόπου συναλλαγής µε τα Συστήµατα Υγείας σε κάθε κράτος, δηλαδή στην καθιέρωση ενός νέου περιβάλλοντος διεπαφής του πολίτη ασθενούς µε τα κέντρα παροχής υπηρεσιών υγείας. Οι εφαρµογές των ΤΠΕ στην υγεία γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια µεγάλη ανάπτυξη και γίνονται αντικείµενο συζήτησης παγκοσµίως, καθώς πολλοί πολίτες από όλο τον κόσµο, φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, επιστηµονικό προσωπικό και γενικά το ανθρώπινο δυναµικό που απασχολείται στο χώρο της υγείας αντιλαµβάνονται και γίνονται δέκτες των ωφελειών που ανακύπτουν από την ανάπτυξη των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στο χώρο της περίθαλψης και πρόνοιας. Οι πολίτες µπορούν να προµηθεύονται ηλεκτρονικά προϊόντα και υπηρεσίες από online φαρµακεία και νοσοκοµεία, καθίσταται εφικτή η ηλεκτρονική πληροφόρηση για θέµατα ασφάλισης υγείας, ενώ η εκτεταµένη χρήση του ιαδικτύου από εκατοµµύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσµο για την παροχή πληροφοριών και συµβουλών σε θέµατα υγείας µέσα από sites που εµπεριέχουν τον τίτλο e-health έχει ως αποτέλεσµα την απλοποίηση των διαδικασιών και των συναλλαγών µεταξύ των εµπλεκόµενων φορέων και την επακόλουθη εξοικονόµηση χρόνου κόστους (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). 11

12 Ο όρος «ηλεκτρονική υγεία» επινοήθηκε από ανθρώπους της βιοµηχανίας και του µάρκετινγκ, που θέλησαν χρησιµοποιώντας αυτή τη φράση σε συνδυασµό µε τους όρους «ηλεκτρονικό επιχειρείν» και «ηλεκτρονικό εµπόριο» - να µεταδώσουν τις αρχές, τις πρακτικές και τον ενθουσιασµό σχετικά µε το ηλεκτρονικό εµπόριο στο χώρο της υγείας. Όµως, µε την πάροδο του χρόνου η «ηλεκτρονική υγεία» άρχισε να αναπτύσσεται και να περικλείει ένα µεγάλο εύρος πεδίων και εφαρµογών (π.χ. Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας, Τηλε-υγεία, Τηλε-ιατρική, έξυπνες κάρτες υγείας κ.α.), οπότε είναι πρόδηλο ότι ξεπερνά τα στενά όρια µιας απλώς τεχνολογικής εξέλιξης και προβάλλει µια ευρύτερη κουλτούρα για τη βελτίωση της παροχής υγείας σε τοπικό, περιφερειακό και παγκόσµιο επίπεδο δια µέσου της εφαρµογής των νέων τεχνολογιών (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). Η «ηλεκτρονική υγεία» (e-health), ως όρος, στο περιβάλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του eeurope χρησιµοποιείται για να υποδηλώσει την εφαρµογή των σύγχρονων πληροφοριακών και επικοινωνιακών τεχνολογιών επί του συνόλου των λειτουργιών της υγείας που επηρεάζουν την υγεία των πολιτών, µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο ( Επιπλέον, περιλαµβάνει τη γενικότερη παρέµβαση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στα πλαίσια του ηλεκτρονικού κράτους στις µονάδες υγείας. Πιο συγκεκριµένα, αναφέρεται σε όλες τις δραστηριότητες που έχουν σχέση µε την περίθαλψη των ασθενών από τους επαγγελµατίες υγείας, µε την τηλεϋγεία, µε την τηλεϊατρική, µε την ηλεκτρονική διεκπεραίωση ατοµικών υποθέσεων υγείας και µε την αναζήτηση και παροχή ιατρικών πληροφοριών από τους πολίτες και από το ιατρικό προσωπικό σχετικά µε θέµατα υγείας προσφέροντας συνεχόµενη εκπαίδευση και βέλτιστη ενηµέρωση σε όλους τους φορείς. Επίσης, µια αναπτυσσόµενη δραστηριότητα είναι αυτή του ηλεκτρονικού εµπορίου ιατροφαρµακευτικών προϊόντων και της µετακίνησης αγαθών για την υγεία (Αποστολάκης, Μπάκαβος, 2004). Οι προαναφερθείσες εφαρµογές και λειτουργίες των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στην υγεία έχουν ως συνέπεια περισσότερο φιλικές υπηρεσίες υγείας για τους πολίτες, εύχρηστο ιατρικό εξοπλισµό για το ιατρικό προσωπικό, αποτελεσµατική και απλουστευµένη διαχείριση των υπηρεσιών για τους διοικητικούς υπαλλήλους, ταχύτερη προµήθεια ιατροφαρµακευτικών προϊόντων για τους προµηθευτές και βελτιστοποίηση της άσκησης πολιτικής υγείας και δοίκησης των υπηρεσιών παροχής περίθαλψης και 12

13 πρόνοιας για τους διαµορφωτές της δηµόσιας πολιτικής (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). 1.2 Λειτουργίες Εφαρµογές Οι εφαρµογές ηλεκτρονικής υγείας εντάσσονται σε τρεις κύριες κατηγορίες µε τις οποίες περιγράφεται το εύρος των λειτουργιών που επηρεάζουν την υγεία των πολιτών. Αναλυτικότερα, το e-health αναφέρεται: α) Στην περίθαλψη των ασθενών από τους επαγγελµατίες της υγείας Οι νέες Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) που εφαρµόζονται στο πεδίο αυτό σε όλα τα ανεπτυγµένα κράτη περιλαµβάνουν την ανάπτυξη πληροφοριακών συστηµάτων που συµβάλλουν στην άµεση παροχή υπηρεσιών υγείας, αλλά και στην ορθή διαχείριση των διοικητικών διαδικασιών. Αναφορικά µε τη νοσοκοµειακή (δευτεροβάθµια) περίθαλψη, εφαρµογές ΤΠΕ που αφορούν την ηλεκτρονική υγεία είναι: η εισαγωγή συστηµάτων προγραµµατισµού και δηµιουργίας χρονοδιαγραµµάτων (κλείσιµο ιατρικού ραντεβού, διαχείριση ανθρώπινων πόρων), η ανάπτυξη συστηµάτων logistics (προµήθεια ιατροφαρµακευτικών προϊόντων, διαχείριση κλινών και διακοµιδή ασθενών), πληροφοριακών συστηµάτων διοίκησης (DRGs, διαχείριση πόρων), διοικητικών συστηµάτων νοσοκοµείων (λογιστικά συστήµατα, συστήµατα απογραφής και µισθοδοσίας), πληροφοριακών συστηµάτων εργαστηρίων, πληροφοριακών συστηµάτων στον τοµέα της ραδιολογίας, φαρµακευτικών συστηµάτων, νοσηλευτικών συστηµάτων, διοικητικών συστηµάτων ασθενών, η παροχή υπηρεσιών ιαδικτύου (ηλεκτρονική επικοινωνία µεταξύ των νοσοκοµείων και άλλων φορέων υγείας για τη µεταφορά κλινικών και διοικητικών δεδοµένων) και η παροχή υπηρεσιών τηλε-ιατρικής και τηλε-υγείας (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). Η τηλε-ιατρική και η τηλε-υγεία αποτελούν σηµαντικές παραµέτρους στην πορεία για την καθιέρωση της ηλεκτρονικής υγείας, καθώς περιλαµβάνουν ένα ευρύ φάσµα εφαρµογών τηλεµατικής. Η τηλε-ιατρική είναι η αξιοποίηση της τεχνολογίας της πληροφορικής και των επικοινωνιών για τη διευκόλυνση στην παροχή υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης στην υγεία, δηλαδή µε άλλα λόγια η χρήση της τηλεµατικής για την παροχή υπηρεσιών 13

14 ιατρικής πληροφορικής. Η ιατρική πληροφορική περιλαµβάνει το σύνολο των πληροφορικών τεχνολογιών, όπως είναι τα συστήµατα Η/Υ, οι βάσεις δεδοµένων, το λογισµικό και τα πολυµέσα, που χρησιµοποιούνται στην παροχή υπηρεσιών υγείας και στην ιατρική εκπαίδευση. Οι πρώτες εφαρµογές τηλε-ιατρικής αναφέρονται στην παροχή ιατρικών συµβουλών σε περιπτώσεις έκτακτων ιατρικών περιστατικών και φτάνουν µέχρι τη δυνατότητα µετάδοσης ιατρικών δεδοµένων εικόνων σε ψηφιακή µορφή. Οι βασικές εφαρµογές τηλε-ιατρικής περιλαµβάνουν την τηλεδιάγνωση και τηλεσυµβουλευτική, την τηλεχειρουργική, την τηλεσυνδιάσκεψη / τηλεσυνεργασία ιατρικών οµάδων (Αποστολάκης, 2002). Με τον όρο τηλεδιάγνωση / τηλεσυµβουλευτική νοείται η παροχή εξειδικευµένης ιατρικής γνώσης στη µορφή διάγνωσης ή συµβουλών µε τη χρήση τηλεµατικών συστηµάτων. Σε αυτή την περίπτωση τα κλινικά στοιχεία (ακτινογραφίες, καρδιογραφήµατα) µεταδίδονται σε ψηφιακή µορφή µέσω δικτύου από τον µη εξειδικευµένο γιατρό σε κάποιο εξειδικευµένο γιατρό, ο οποίος, αφού τα εξετάσει στον υπολογιστή του, προβαίνει σε διάγνωση συµβουλή την οποία επιστρέφει στο µη εξειδικευµένο γιατρό µαζί µε κάποιες οδηγίες. Η τηλεδιάγνωση διακρίνεται ανάλογα µε το είδος της διάγνωσης που απαιτείται σε επιµέρους κατηγορίες, όπως τηλεκαρδιολογία, τηλεακτινολογία, τηλεδερµατολογία, τηλεπαθολογία, τηλεοφθαλµολογία κ.α. (Αποστολάκης, 2002). Τηλεχειρουργική καλείται η συνεργασία, για την υλοποίηση µιας εγχείρησης, µεταξύ χειρουργών µικρής εµπειρίας που βρίσκονται συνήθως σε χειρουργεία αποµακρυσµένων περιοχών, µε πεπειραµένους χειρούργους, µε τη χρήση ροµποτικών συσκευών (που είναι εγκατεστηµένες στις αποµακρυσµένες περιοχές) και συστηµάτων εικονικής πραγµατικότητας (εγκατεστηµένα στο χώρο εργασίας του πεπειραµένου γιατρού). Με τις εφαρµογές τηλεχειρουργικής καθίσταται εφικτή η σύνδεση δύο χειρουργείων µεταξύ τους για τη διεκπεραίωση µιας χειρουργικής διαδικασίας (Αποστολάκης, 2002). Τηλεσυνδιάσκεψη / τηλεσυνεργασία ιατρικών οµάδων είναι η δυνατότητα συνδιάσκεψης σε πραγµατικό χρόνο δύο ή περισσότερων γιατρών, οµάδων εργασίας για γνωµάτευση και εξέταση κλινικών ευρηµάτων, ανταλλαγή ιατρικών δεδοµένων σε ψηφιακή µορφή (Αποστολάκης, 2002). Η τηλε-υγεία αποτελεί µια ακόµη σηµαντική εφαρµογή που αναφέρεται στην περίθαλψη από τους επαγγελµατίες υγείας. Είναι η χρήση ηλεκτρονικής πληροφορίας 14

15 και τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών για την παροχή αποµακρυσµένης κλινικής φροντίδας υγείας, εκπαίδευσης αναφορικά µε την υγεία σε ασθενείς αλλά και σε επαγγελµατίες του χώρου της υγείας, ενηµέρωσης του κοινού σε θέµατα υγείας και υποστήριξης της δηµόσιας υγείας. Οι εφαρµογές τηλε-υγείας περιλαµβάνουν την τηλεκπαίδευση, την τηλεπίσκεψη, την τηλεκαθοδήγηση κ.α. (Αποστολάκης, Μπάκαβος, 2004). Ως τηλεκπαίδευση ορίζεται η διαδικασία εκπαίδευσης από απόσταση κατά την οποία οι συµµετέχοντες εκπαιδευτής και εκπαιδευόµενοι επικοινωνούν µε τη χρήση τηλεµατικής, δηλαδή µε συνδυαστική χρήση πληροφορικής και πολυµέσων, σχηµατίζοντας µια εικονική τάξη. Ακριβέστερα, αυτή είναι η σύγχρονη τηλεκπαίδευση, καθώς υπάρχει και η ασύγχρονη τηλεκπαίδευση στην οποία δεν είναι απαραίτητη η συνεύρεση εκπαιδευτή και εκπαιδευοµένων (Αποστολάκης, 2002). Όσον αφορά την πρωτοβάθµια περίθαλψη, η ηλεκτρονική υγεία αναπτύσσεται µέσα από τη χρήση Η/Υ από οικογενειακούς ιατρούς, φαρµακοποιούς, οδοντιάτρους για τη δηµιουργία και διαχείριση ιατρικών φακέλων ασθενών και την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Επιπλέον, οι δυνατότητες που προσφέρει η τηλεµατική συντελούν στην παροχή εξ αποστάσεως υπηρεσιών υγείας σε ασθενείς που βρίσκονται στο σπίτι τους χωρίς κατά αυτό τον τρόπο να είναι αναγκαία η επίσκεψη σε νοσοκοµειακή µονάδα (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). Μια λειτουργία αυξηµένου ενδιαφέροντος και συνάµα κοµβικό σηµείο στην προσπάθεια για ανάπτυξη και ολοκληρωµένη παροχή υπηρεσιών υγείας αποτελεί ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος (ΗΙΦ). Ο Ιατρικός Φάκελος είναι το µέρος όπου αποθηκεύονται και φυλάσσονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, ώστε να είναι δυνατή η προσπέλασή του από οποιοδήποτε νοσοκοµείο ή γιατρό και, ταυτόχρονα, αποτελεί το κέντρο για τη διάγνωση και τη θεραπευτική αντιµετώπιση του ασθενούς καθώς και τη βάση επιδηµιολογικών ερευνών. Η χρήση του καθιστά εφικτή την ανάπτυξη ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, ενώ παράλληλα µειώνει πιθανά ιατρικά λάθη και ελέγχει τα ιατρικά αποτελέσµατα. Ο ΗΙΦ περιέχει όλα τα ιατρικά δεδοµένα που αφορούν τον ασθενή και, πιο συγκεκριµένα, περιλαµβάνει σε µορφή κειµένου το ιστορικό, τις κλινικές εξετάσεις και τα αποτελέσµατα εργαστηριακών εξετάσεων. Επίσης, σε µορφή εικόνων βρίσκονται όλες οι απεικονιστικές εξετάσεις (ακτινογραφίες, υπέρηχοι κ.α.), σε µορφή βιοσηµάτων παρουσιάζονται τα ηλεκτροκαρδιογραφήµατα, σε µορφή βίντεο βρίσκονται τα 15

16 αποτελέσµατα των ενδοσκοπικών εξετάσεων (γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση) και σε µορφή ήχου βρίσκεται το ηχοκαρδιογράφηµα (Αποστολάκης, 2003, Αξίζει να σηµειωθεί πως υπάρχουν πέντε επίπεδα αυτοµατοποίησης ιατρικού φακέλου, τα οποία αποτελούν πέντε διακριτές κλίµακες τεχνολογικής εξέλιξης. Τα επίπεδα είναι: Επίπεδο 1: Αυτοµατοποιηµένοι Ιατρικοί Φάκελοι Σε αυτό το επίπεδο ένα 50% των πληροφοριών επεξεργάζεται ηλεκτρονικά και αποθηκεύεται στο φάκελο, ενώ το υπόλοιπο καταχωρείται σε χειρόγραφους ιατρικούς φακέλους. Μέσα σε ένα νοσοκοµείο οι λειτουργίες που γίνονται αυτοµατοποιηµένα είναι τα συστήµατα ADT (Εισόδου, Εξόδου, Μεταφοράς), συστήµατα ψηφιακής διάγνωσης, η ανάλυση / έκθεση / λογαριασµοί του ασθενούς και η σύνδεση τους µε τις κλινικές πληροφορίες και τα πληροφοριακά συστήµατα εργαστηρίου, φαρµακείου. Επίπεδο 2: Υπολογιστικό Σύστηµα Ιατρικών Φακέλων Πρόκειται για το επίπεδο στο οποίο λαµβάνει χώρα η µετατροπή µε σάρωση των χειρόγραφων εγγράφων σε σύστηµα αρχείων εικόνων µε τεχνολογία οπτικής αποθήκευσης. Κοντολογίς, επιτυγχάνεται η επεξεργασία των εγγράφων σαν εικόνες. Επίπεδο 3: Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος Στο επίπεδο αυτό όλη η δοµή του εγγράφου περιλαµβανοµένης της ηµεροµηνίας και της υπογραφής µεταφέρεται από το χαρτί στον υπολογιστή. Το πληροφοριακό σύστηµα ενός νοσοκοµείου είναι έτσι σχεδιασµένο, ώστε ο ιατρός να µπορεί µέσα από τον υπολογιστή να βρει και να καταγράψει µια πληροφορία και να είναι εφικτή η διεπικοινωνία και διαλειτουργικότητα µεταξύ των διαφόρων συστηµάτων πληροφοριών. Ο Ηλεκτρονικός Ιατρικός Φάκελος διακρίνεται από κάποια γνωρίσµατα, όπως το ότι αποτελεί σύστηµα που καλύπτει ολόκληρο τον οργανισµό, την προσβασιµότητα στις πληροφορίες από όλους τους χορηγούς θεραπευτικής αγωγής, τη διαµόρφωση κοινού περιβάλλοντος (λογισµικό, δοµή) για όλους τους χρήστες ιατρικών πληροφοριών και την ύπαρξη περιβάλλοντος ασφάλειας και εµπιστευτικότητας των πληροφοριών µέσω: - Ελέγχου πρόσβασης (µε ειδικά συνθηµατικά) - Ηλεκτρονικής υπογραφής: Μόνο ο κάτοχος και δηµιουργός της επιτρέπεται να την τροποποιεί και να ελέγχει αν αυτή αλλοιώθηκε 16

17 - Ακεραιότητας δεδοµένων: Καµιά πληροφορία δεν µπορεί να τροποποιηθεί µετά την καταχώρηση, παρά µόνο µε ειδική διαδικασία - Auditing: Καταγραφή σε αρχείο του χρήστη που έκανε µια τροποποίηση, το είδος και η ώρα που έγινε αυτή - ιαθεσιµότητα: Σηµαντική προϋπόθεση αποτελεί το σύστηµα να είναι διαθέσιµο 24 ώρες καθηµερινά. Επίπεδο 4: Ηλεκτρονικό Σύστηµα Φακέλων Ασθενών Ο Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενών περιέχει όλες τις πληροφορίες που αναφέρονται στην παροχή υπηρεσιών υγείας και αντιστοιχούν σε περισσότερους από έναν λειτουργούς της υγείας µε αναφορά πάντοτε σε ένα συγκεκριµένο ασθενή. ηλαδή, περιλαµβάνει πολλούς ηλεκτρονικούς ιατρικούς φακέλους που αφορούν έναν ασθενή και συνάµα διασυνδέει ένα φάκελο που αναφέρεται στον ασθενή σε άλλα συστήµατα αναγνώρισης πληροφοριών. Προϋποθέτει ανάπτυξη εθνικών και διεθνών συστηµάτων αναγνώρισης πληροφοριών, καθιέρωση κοινής ορολογίας σε ένα σύστηµα εθνικό ή διεθνές, διεθνή συναίνεση σε συστήµατα ασφάλειας και ευρεία χρήση βάσεων δεδοµένων. Επίπεδο 5: Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας Περιέχει πληροφορίες για τη γενική κατάσταση της υγείας και άλλες που δεν αποτελούν µέρος της παραδοσιακής θεραπευτικής διαδικασίας. Γενικά περιλαµβάνει απεριόριστο αριθµό πληροφοριών σχετικά µε την υγεία και επιµέρους συνήθειες, όπως κάπνισµα, ποτό, δίαιτα. β) Στην παροχή πληροφοριών σχετικά µε την υγεία Η παροχή πληροφοριών µέσα από Internet sites «ηλεκτρονικής υγείας» συντελεί στη δια βίου κατάρτιση των επαγγελµατιών υγείας πάνω σε ιατρικά θέµατα µε αποτέλεσµα τη βελτιστοποίηση των παρεχόµενων ιατρικών υπηρεσιών και την προαγωγή του επιστηµονικού έργου. Επιπλέον, καθίσταται δυνατή η αναζήτηση και άντληση online ιατρικών πληροφοριών από τους πολίτες όλου του κόσµου µέσα από χιλιάδες sites και portals 1 που λειτουργούν στο ιαδίκτυο και προσφέρουν ιατρική γνώµη από ειδικούς της υγείας. Οι πολίτες µπορούν να συµµετέχουν σε συζητήσεις 1 Τα portals διαφέρουν από τα sites, καθώς είναι δικτυακές πύλες, στις οποίες οι σελίδες οργανώνονται ανάλογα µε τις ανάγκες των χρηστών, υπάρχει λίστα βασικών υπηρεσιών προς τον πολίτη, αλληλεπίδραση στις πληροφορίες που παρέχονται εν αντιθέσει µε τη στατική πληροφόρηση που παρέχουν τα web sites και είναι ενοποιηµένα ως εφαρµογές µε συστήµατα πληροφορικής. 17

18 πάνω σε θέµατα υγείας µέσα από ηλεκτρονικές κοινότητες που οργανώνονται για το σκοπό αυτό και να υποβάλλουν ερωτήµατα, ενώ παράλληλα η παροχή πληροφοριών µέσω του ιαδικτύου µπορεί να περιλαµβάνει πληροφορίες για διοικητικά θέµατα ή διαδικασίες, φάρµακα, ιατρικές συσκευές, ασθένειες, παραγγελία ιατροφαρµακευτικών προϊόντων ηλεκτρονικώς και αναζήτηση στατιστικών στοιχείων για την απόδοση µονάδων υγείας και νοσοκοµείων. Η λειτουργία αυτού του τεράστιου Παγκόσµιου Ιστού αποτελεί για τους επίσηµους κρατικούς φορείς πρόσφορο πεδίο για τη διεξαγωγή διαφηµιστικών εκστρατειών και για να υποστηρίξουν διάφορες καµπάνιες για την προαγωγή της υγείας του πληθυσµού (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη,2003). γ) Στο εµπόριο ιατροφαρµακευτικών προϊόντων Το ηλεκτρονικό εµπόριο ιατροφαρµακευτικών προϊόντων, όπως ιατρικές, φαρµακευτικές συσκευές και εξοπλισµός, κερδίζει συνεχώς έδαφος και βρίσκεται σε αλµατώδη ανάπτυξη. Σε αυτή την περίπτωση εµπλέκεται µια σειρά φορέων, όπως οι φορείς παροχής υλικού και λογισµικού Η/Υ, φορείς τηλεπικοινωνιών, φορείς παροχής υπηρεσιών υγείας, επίσηµα κυβερνητικά όργανα πιστοποίησης τεχνολογικών εφαρµογών και πολίτες ως ηλεκτρονικοί πελάτες των προαναφερθέντων φορέων (Αποστολάκης, Μαστρογιάννη, 2003). Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ραγδαία η χρήση των έξυπνων καρτών (smart cards) παίζοντας ένα σηµαντικό ρόλο στην πορεία για τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισµό των συναλλαγών στο χώρο της υγείας. Έξυπνες κάρτες νοούνται οι γνωστές πλαστικές κάρτες, που έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύουν δεδοµένα και πληροφορίες σε ένα chip (µνήµη ή µικροεπεξεργαστής), αλλά παράλληλα να επεξεργάζονται και τις πληροφορίες αυτές διαφοροποιούµενες κατά αυτό τον τρόπο από τις εφαρµοσθείσες στο παρελθόν κάρτες µνήµης που απλώς αποθηκεύουν πληροφορίες και εκτελούν απλούς υπολογισµούς. Οι έξυπνες κάρτες έχοντας µικροεπεξεργαστή λειτουργούν ως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής και έχουν τη δυνατότητα κρυπτογράφησης / αποκρυπτογράφησης. Στον τοµέα της υγείας επιτελούν σηµαντικές λειτουργίες, καθώς µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε νοσοκοµεία και να βοηθήσουν το έργο των ιατρών. ιακρίνονται µε βάση τη χρήση τους σε: Insurance Cards: Περιέχουν πληροφορίες χρήσιµες για την αναγνώριση της ταυτότητας των ασφαλιζοµένων 18

19 Emergency Medical Cards: ίνουν ιατρικές πληροφορίες ειδικά για τις ανάγκες του προσωπικού της µονάδας επειγόντων περιστατικών Hospital Admission Cards: Περιέχουν στοιχεία ασφαλιστικού φορέα και δηµογραφικά στοιχεία Follow up Cards: Αποθηκεύουν εξειδικευµένα ιατρικά δεδοµένα για περιπτώσεις καρδιολογίας, διαβήτη, ογκολογίας κ.α. Universal Health Cards: ίνουν πληροφορίες ασφάλισης, δηµογραφικά δεδοµένα και διασύνδεση µε το ιατρικό ιστορικό των ασθενών Health Passport Cards: Περιέχουν ακριβείς ιατρικές πληροφορίες και πληροφορίες κοινωνικής ασφάλισης Οι έξυπνες κάρτες συµβάλλουν στη µείωση της γραφειοκρατίας και των διοικητικών διαδικασιών, βοηθούν τους γιατρούς και τους φαρµακοποιούς στο έργο τους, όπως επίσης και τους ασθενείς στο να ακολουθήσουν µια αγωγή, προστατεύουν το απόρρητο των ασθενών, µειώνουν το κόστος των τηλεπικοινωνιών, επιταχύνουν τις διαδικασίες εισαγωγής σε νοσοκοµεία, αναγνωρίζουν σε σύντοµο χρονικό διάστηµα την ταυτότητα των ασθενών, επαληθεύουν την ασφαλιστική κάλυψη και αποτελούν ένα δυναµικό µέσο για διαφήµιση των υπηρεσιών υγείας. Στο χώρο της υγείας οι έξυπνες κάρτες µπορούν να προσφέρουν πολλαπλές υπηρεσίες και να έχουν µια άκρως θετική συνεισφορά, αφού µπορούν να χρησιµεύσουν για αναγνώριση στοιχείων, δηλαδή για να απλοποιήσουν τη διαδικασία αναγνώρισης στοιχείων, και για µεταφορά δεδοµένων, όπου αυτά µεταβιβάζονται στους εµπλεκόµενους φορείς και αναφέρονται σε ιατρικά θέµατα, διοικητικά θέµατα, συνταγές ιατρού, περιοχές θεραπείας κ.α. Ακόµη, οι διαδικασίες κρυπτογράφησης / αποκρυπτογράφησης, που προϋποθέτει µια έξυπνη κάρτα υγείας, καθιστούν τη συναλλαγή του ασθενούς µε το περιβάλλον µιας µονάδας υγείας πιο ασφαλή και οι πληροφορίες γίνονται αντικείµενο επεξεργασίας έχοντας ο κάτοχος της κάρτας τη δυνατότητα να προστατεύει και να παραχωρεί την πρόσβαση στο επιστηµονικό προσωπικό µόνο για όποια πληροφορία απαιτείται (Αποστολάκης, 2003). Η πρώτη προσπάθεια για την πρακτική εφαρµογή υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 κρατών µελών έγινε µέσα στο περιβάλλον του eeurope µε την υιοθέτηση του Σχεδίου ράσης eeurope 2002, όπου και ξεκίνησε ένα ολοκληρωµένο πρόγραµµα για τη µετεξέλιξη, τον ανασχεδιασµό, την αναδόµηση και τη µεταρρύθµιση των υπαρχουσών δοµών στο χώρο της υγείας σε κάθε 19

20 κράτος-µέλος, µε σκοπό τον εκσυγχρονισµό των υπηρεσιών υγείας, τη βέλτιστη παροχή περίθαλψης και πρόνοιας και τη διασύνδεση των υπηρεσιών υγείας σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Το σχέδιο δράσης eeurope 2005, το οποίο εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Σεβίλλης, τον Ιούνιο του 2002 (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2002), και διαδέχεται το σχέδιο δράσης eeurope 2002, αποσκοπεί στο να εκσυγχρονιστούν οι δηµόσιες υπηρεσίες, να δοθεί ώθηση στην παραγωγικότητα, να δηµιουργηθούν νέες θέσεις απασχόλησης παράλληλα µε την αποτελεσµατική χρήση του Internet για το ηλεκτρονικό εµπόριο και την παροχή εύκολα προσπελάσιµων υπηρεσιών για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες. Με το σχέδιο αυτό, επιχειρούνται αφενός δράσεις που στοχεύουν στην τόνωση της προσφοράς ασφαλών νέων τηλεµατικών υπηρεσιών, εφαρµογών και περιεχοµένων βάσει ευρύτερα διαθέσιµης ευρυζωνικής υποδοµής ως προς την: Ηλεκτρονική διακυβέρνηση Ηλεκτρονική µάθηση Ηλεκτρονική υγεία Ηλεκτρονικό επιχειρείν και αφετέρου δράσεις για τη διάθεση ευρυζωνικής πρόσβασης σε ανταγωνιστικές τιµές και για την ασφαλή υποδοµή πληροφοριών. Στο χώρο της ηλεκτρονικής υγείας προτάσσεται ως καθοριστικής και πρωταρχικής σηµασίας στόχος η αποτελεσµατική ανάπτυξη ηλεκτρονικού περιεχοµένου και υπηρεσιών για την υγεία και η διάθεσή του σε όλους, όπως και η συµµόρφωση των συναφών µε την υγεία ιστοτόπων µε καθιερωµένα ποιοτικά κριτήρια. Ο εξελιγµένος ιατρικός εξοπλισµός και οι νέες τεχνολογίες δηµιουργούν µεγαλύτερες απαιτήσεις στο ιατρικό προσωπικό, ενώ η πρόοδος στην ιατρική και στην επιστήµη αυξάνουν τις ανάγκες για αποτελεσµατική και σωστή χρήση των νέων ηλεκτρονικών εφαρµογών. Οι στόχοι του eeurope 2005 είναι: Η σπουδαιότητα των ΤΠΕ στη διαχείριση της υγείας τόσο σε επίπεδο µεµονωµένου ιατρού όσο και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο Η µείωση των διοικητικών δαπανών από τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών Η παροχή υπηρεσιών εξ αποστάσεως περίθαλψης Η αποφυγή περιττής επανάληψης ιατρικών εξετάσεων 20