Εισαγωγή Έκθεση Προδιαγραφών και Αξιολόγηση Διεθνών Μοντέλων και Πρακτικών στο Χώρο των Walk in Centers... 4

Transcript

1 Πίνακας Περιεχομένων Εισαγωγή... 3 Έκθεση Προδιαγραφών και Αξιολόγηση Διεθνών Μοντέλων και Πρακτικών στο Χώρο των Walk in Centers... 4 Προδιαγραφές Διεθνών Μοντέλων Walk in Centers... 4 Μεγάλη Βρετανία... 4 Ηνωμένες Πολιτείες... 7 Καναδάς... 8 Ελβετία... 9 Βραζιλία Αυστραλία Συνοπτική Παρουσίαση Προδιαγραφών των Διεθνών Μοντέλων Walk in Centers Αξιολόγηση Διεθνών Μοντέλων Αρχική Προσέγγιση για το Ελληνικό Α.ΚΕ.Π.Υ. Βασιζόμενη στη Διεθνή και Ελληνική Εμπειρία 16 Εισαγωγή Το σημερινό Υπόβαθρο Αναγκαιότητα Σκοπός του Ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ Αρχές Λειτουργίας του Ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ Υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης Υπηρεσίες Συμβουλευτικής και Πρόληψης Υπηρεσίες Εκτίμησης Κινδύνου Υπηρεσίες Διασύνδεσης Στελέχωση Πληθυσμός που θα εξυπηρετεί και περιοχή ευθύνης Σελίδα 1

2 Εξοπλισμός Διοίκηση και Οργάνωση Το Θεσμικό Πλαίσιο του Α.ΚΕ.Π.Υ Α.ΚΕ.Π.Υ. και Ταμεία Υγείας Ωράριο Λειτουργίας Κάρτα Υγείας Ανάπτυξη Δεικτών Αξιολόγησης της Λειτουργίας των Α.ΚΕ.Π.Υ Αντικειμενικοί Δείκτες Υποκειμενικοί Δείκτες Επιλεγμένη Βιβλιογραφία Σελίδα 2

3 Εισαγωγή Σκοπός του Παραδοτέου 4 «Ανάπτυξη δεικτών και Έκθεση προδιαγραφών και αξιολόγησης Διεθνών Μοντέλων και Πρακτικών στο χώρο των Walk In Centers» είναι να αντλήσει στοιχεία από την εμπειρία άλλων χωρών που έχουν υλοποιήσει δομές που απαντούν στις ανάγκες πρόσβασης των πολιτών σε υπηρεσίες ΠΦΥ ελάσσονος κινδύνου, παρουσιάζοντας προδιαγραφές και λειτουργικά χαρακτηριστικά διεθνών μοντέλων γνωστών ως «Walk In Centers». Απώτερος σκοπός είναι η «μετάφραση, στάθμιση αλλά και διεύρυνση στην Ελληνική πραγματικότητα» της ξένης εμπειρίας με στόχο τα αποτελέσματα του παραδοτέου να συμβάλουν στην επιτυχή ενσωμάτωση της γνώσης και πληροφορίας στην ανάπτυξη «Ανοικτών Κέντρων Προστασίας της Υγείας» στη χώρα μας και ενσωμάτωσης τους στις λειτουργίες των ΟΤΑ. Το παραδοτέο χωρίζεται σε τρείς κύριες ενότητες: Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζονται οι προδιαγραφές και αξιολογούνται διεθνή μοντέλα και πρακτικές στο χώρο των Walk in Centers. Στη δεύτερη ενότητα γίνεται μια αρχική προσέγγιση στο ελληνικό μοντέλο Walk in Center, στα Α.ΚΕ.Π.Υ., βασιζόμενοι στην ελληνική εμπειρία αλλά και στα αποτελέσματα της ανάλυσης των διεθνών μοντέλων. Τέλος, στην Τρίτη και τελευταία ενότητα προσδιορίζονται δείκτες αξιολόγησης της λειτουργίας των Α.ΚΕ.Π.Υ. Σελίδα 3

4 Έκθεση Προδιαγραφών και Αξιολόγηση Διεθνών Μοντέλων και Πρακτικών στο Χώρο των Walk in Centers Προδιαγραφές Διεθνών Μοντέλων Walk in Centers Μεγάλη Βρετανία Τα NHS Walk in Centers (WICs) αποτελούν μέρος του σχεδίου της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου για τον εκσυγχρονισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS) με σκοπό να συμπληρώσουν τους παραδοσιακούς τρόπους πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας μέσω του γενικού ιατρού. Στόχος των NHS Walk in Centers είναι να βελτιώσουν την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, να παρέχουν φροντίδα αντίστοιχη με τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού και να ελαττώσουν την πίεση σε άλλους επαγγελματίες υγείας, όπως στους γενικούς ιατρούς και στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών, μέσω της παροχής συμβουλών και θεραπείας για ελάσσονες ασθένειες ή τραυματισμούς, οι οποίοι δεν απαιτούν την συνδρομή ιατρού. Τα NHS WICs αναπτύχθηκαν ως μια απάντηση στο σύγχρονο τρόπο ζωής, με βάση την αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν επιτρέπεται ή είναι πολύ δύσκολο να λείψουν από τη δουλειά τους για να πάρουν οδηγίες / συμβουλές υγείας ή απλές θεραπείες, αλλά ούτε και να περιμένουν ημέρες ή και εβδομάδες προκειμένου να επισκεφθούν έναν επαγγελματία υγείας. Οι υπηρεσίες που παρέχουν τα NHS WICs περιλαμβάνουν την παροχή φροντίδα υγείας και συμβουλή για τα ελάσσονα προβλήματα υγείας, καθώς και αγωγή υγείας. Παρέχουν πληροφορίες και συμβουλές, ασχολούνται με τη θεραπεία για ελάσσονα προβλήματα ή μικρότραυματισμούς και αναπτύσσουν υπηρεσίες οι οποίες ανταποκρίνονται στις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού. Αρκετά NHS WICs λειτουργούν ως μονάδες αντιμετώπισης μικρο τραματισμών, με τον κύριο όγκο της δουλειάς να είναι πρακτική νοσηλευτική φροντίδα. Τα κέντρα τα οποία γειτνιάζουν με Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών πιθανά βλέπουν περισσότερους ασθενείς που χρήζουν Σελίδα 4

5 συμβουλών ή θεραπείας για ελάσσονα νοσήματα. Άλλα εστιάζουν σε υπηρεσίες που στοχεύουν σε συγκεκριμένες ομάδες, (π.χ. ανάλογα με την εθνικότητα ή την ηλικία), ή στην προαγωγή υγείας, όπως η διακοπή καπνίσματος και τα σεμινάρια υγιεινής διατροφής. Στα περισσότερα NHS WICs οι νοσηλευτές είναι εκπαιδευμένοι και έχουν δικαίωμα να συνταγογραφήσουν συγκεκριμένα σκευάσματα από λίστα, συνήθως καθοδηγούμενοι από ένα λογισμικό (patient group direction). Παρόλα αυτά, η ποικιλία των συνταγογραφούμενων φαρμάκων διαφοροποιείται από κέντρο σε κέντρο. Πιο αναλυτικά, οι προσφερόμενες υπηρεσίες και δραστηριότητες είναι συνήθως οι ακόλουθες ( : Επείγουσα αντισύλληψη Πόνοι στομάχου, εμετοί, διάρροια και δυσπεψία Προβλήματα οφθαλμών και ώτων Αντιτετανική ένεση (σε περίπτωση τραυματισμών) Προβλήματα υγείας γυναικών (κυστίτιδες και άλλα συναφή) Αμυχές, κοψίματα, δαγκώματα, τσιμπήματα Προβλήματα υγείας ανδρών (πληροφορίες για τον προστάτη) Μικροτραυματισμοί και μικρο ασθένειες Συγκεκριμένες μολύνσεις Δερματικές παθήσεις (εγκαύματα ηλίου, εξανθήματα) Έλεγχος αρτηριακής πίεσης Διάστρεμμα Μικρά εγκαύματα Ιατρικές συμβουλές Πληροφορίες για την αγωγή και την προαγωγή της υγείας Υποστήριξη για την διακοπή του καπνίσματος Φροντίδα πληγών Φροντίδα μολυσματικών κηρίων Σελίδα 5

6 Τα επείγοντα περιστατικά όπως αυτά τα οποία αναφέρονται στη συνέχεια δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν στα NHS WICs και οι ασθενείς πρέπει να απευθύνονται στο πλησιέστερο τμήμα επειγόντων περιστατικών ενός νοσοκομείου ( Λιποθυμικά επεισόδια Μεγάλη απώλεια αίματος Υποψία για κατάγματα Πόνος στο στήθος που επιμένει για 15 λεπτά ή και περισσότερο Δυσκολία στην αναπνοή Λήψη υπερβολικής δόσης ή δηλητηρίαση Τα NHS WICs στελεχώνονται κυρίως με νοσηλευτές και υποστηρικτικό προσωπικό (ενώ λιγοστά διαθέτουν και γενικούς ιατρούς). Διευθύνονται από νοσηλευτές και είναι κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας τα οποία έχουν ιδρυθεί σε εύκολα προσβάσιμες περιοχές. Λειτουργούν με ένα συνδυασμό νοσηλευτικού και υποστηρικτικού προσωπικού, αντιπροσωπεύοντας μια επανάσταση για τη νοσηλευτική φροντίδα. Το επίπεδο επαγγελματικής αυτονομίας που επιδεικνύεται από τους νοσηλευτές στα WICs παρουσιάζει αξιοσημείωτη διακύμανση από κέντρο σε κέντρο. Οι περισσότερες συμβουλευτικές συνεδρίες λαμβάνουν χώρα με νοσηλευτές οι οποίοι χρησιμοποιούν πρωτόκολλα φροντίδας και ειδικά λογισμικά προγράμματα κλινικής εκτίμησης (computerized clinical assessment software). Ο μέσος χρόνος συνεδρίας ανέρχεται στα 14 λεπτά. Πολλά από αυτά τα κέντρα συνδέονται με τους γενικούς ιατρούς, ενώ αλλού περιλαμβάνουν φαρμακεία, κοινωνικές υπηρεσίες, φυσικοθεραπευτήριο και εμπορικά καταστήματα σχετικά με την υγεία. Το μέγεθος των WICs ποικίλει όχι μόνο από άποψη διαθέσιμου χώρου, αλλά και αναφορικά με τον αριθμό των υπαλλήλων που απασχολούνται. Από την εμπειρία της λειτουργίας τους οι επισκέπτες είναι συνήθως άνδρες εργαζόμενοι νεανικής και μέσης ηλικίας και η επισκεψιμότητα είναι υψηλή τις απογευματινές ώρες και πολύ υψηλή το σαββατοκύριακο. Αυτοί οι οποίοι επισκέπτονται τα κέντρα αυτά δηλώνουν ότι σε άλλη περίπτωση θα κατέφευγαν στον οικογενειακό γιατρό ή στο τμήμα επειγόντων Σελίδα 6

7 περιστατικών των νοσοκομείων και αυτό έχει επιβεβαιωθεί από τη μείωση των επισκέψεων στα εξωτερικά ιατρεία και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων όπως επίσης και από τη μείωση των επισκέψεων στους γενικούς γιατρούς (Chalder et al 2003). Σχετικά με το κόστος, τα αποτελέσματα των ερευνών είναι αλληλοσυγκρουόμενα ενώ όλοι οι αναλυτές συμφωνούν ότι η ικανοποίηση των ασθενών είναι πολύ υψηλή (Jones 2000, Salisbury and Munro 2003). Τα NHS WICs έχουν διευρυμένο ωράριο λειτουργίας (07:00 έως 22:00, 7 ημέρες την εβδομάδα 365 μέρες το χρόνο) με διάφορες διακυμάνσεις μεταξύ τους και αναπτύσσονται σε πολυσύχναστα μέρη όπως σε εμπορικούς δρόμους, εμπορικά κέντρα και σταθμούς συγκοινωνιών με ελεύθερη πρόσβαση, χωρίς προ συνεννόηση. Ηνωμένες Πολιτείες Τα αντίστοιχα Walk in Centers δημιουργήθηκαν στο μέσον της δεκαετίας του 1990 η πρόταση μεταρρύθμισης του Bill Clinton για την προώθηση της μεταρρύθμισης Universal Health Insurance Plan προέβλεπε τη δημιουργία ενός δικτύου Health Agencies με σκοπό την πληροφόρηση και την υποστήριξη των ασθενών ώστε να είναι σε θέση να επιλέξουν ορθά τις κατάλληλες υγειονομικές υπηρεσίες. Παρά το γεγονός ότι η πρόταση της μεταρρύθμισης του Clinton δεν είχε ευτυχή κατάληξη, εν τούτοις μερικές από τις ιδέες για την υποστήριξη των ασθενών στην επιδίωξη πληροφόρησης έχουν εμπνεύσει διάφορες άλλες δομές όπως για παράδειγμα οι Οργανισμοί Διατήρησης της Υγείας (Health Maintenance Organizations, HMOs). Όμως στις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρξαν δομές άμεσης βοήθειας για έκτακτα περιστατικά από το 1973 ως ενδιάμεσοι μηχανισμοί ανάμεσα στους οικογενειακούς γιατρούς και στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων τα οποία από το 1980 μετασχηματίσθηκαν ή ενσωματώθηκαν στα κέντρα επείγουσας βοήθειας (Miller and Nantes, 1989) τα οποία είχαν ως σκοπό τη διαχείριση του μικρού και μέσου κινδύνου υγείας. Αντίστοιχες δομές, όπως τα Κέντρα Κοινοτικής Νοσηλευτικής (Community Nursing Centers), έχουν αρχίσει να λειτουργούν από τη δεκαετία του 1990 στις Ηνωμένες Πολιτείες σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές. Οι δομές αυτές στελεχώνονται από νοσηλευτές Σελίδα 7

8 προηγμένης άσκησης (advanced practice nurses) οι οποίοι παρέχουν υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής της υγείας καθώς και διαχείριση προβλημάτων μικρού κινδύνου (Lundeen 1997, Walker 1994, Helvie 1999) ανάλογων με αυτών των NHS WICs. Καναδάς Το 1979 ιδρύθηκαν στον Καναδά οι πρώτες δομές με τη μορφή του Walk in Centres (Bell and Szafran, 1992) με δύο μορφές: (α) με εκτεταμένο ωράριο χωρίς σύνδεση με τους τοπικούς γιατρούς και (β) με ομαδική άσκηση ιατρικής (group practices) για ανάγκες εκτός συνήθους ωραρίου και διασύνδεση με τους γενικούς ιατρούς. Στον Καναδά, λειτουργούν τοπικά κέντρα σε κάθε κοινότητα τα οποία παρέχουν άμεση πρόσβαση σε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες σε μια προσδιορισμένη περιοχή, πέρα από τις τακτές ώρες λειτουργίας. Τα WIC κατηγοριοποιούνται σε αστικά και προαστιακά και παρέχουν υπηρεσίες γενικής ιατρικής, αντιμετωπίζοντας τα ελάσσονα οξέα προβλήματα, με τη λιγότερη ανάγκη παρακολούθησης και συνέχειας στη φροντίδα. Στόχος των δομών αυτών είναι να αναπληρώσουν τα κενά που υπάρχουν στα αστικά κέντρα από τους παραδοσιακούς οικογενειακούς ιατρούς των οποίων οι υπηρεσίες είναι λιγότερο προσβάσιμες ή βολικές για τους εργαζόμενους, απασχολημένους ενήλικες και οικογένειες. Το μέσο προφίλ των επισκεπτών είναι άνδρες εργαζόμενοι νεανικής και μέσης ηλικίας και η επισκεψιμότητα είναι υψηλή τις απογευματινές ώρες και πολύ υψηλή το σαββατοκύριακο. Αυτοί οι οποίοι επισκέπτονται τα κέντρα αυτά δηλώνουν ότι σε άλλη περίπτωση θα κατέφευγαν στον οικογενειακό γιατρό ή στο τμήμα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων και αυτό έχει επιβεβαιωθεί από τη μείωση των επισκέψεων στα εξωτερικά ιατρεία και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων όπως επίσης και από τη μείωση των επισκέψεων στους γενικούς γιατρούς (Chalder et al 2003). Παρέχοντα στα Καναδικά WICs υπηρεσίες γενικευμένης φροντίδας, κυρίως από οικογενειακούς ιατρούς. Κάποια εξ αυτών παρέχουν μόνο πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Άλλα, παρέχουν μια ποικιλία υπηρεσιών όπως ιατρικές, παραϊατρικές, διαγνωστικές, οι οποίες Σελίδα 8

9 συνήθως δεν προσφέρονται στα ιατρεία των οικογενειακών ιατρών (π.χ. φυσιοθεραπεία, μασάζ, αθλητική ιατρική και άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες). Δεν παρέχουν μαιευτική ή επείγουσα φροντίδα, δεν παρακολουθούν τους ασθενείς στο νοσοκομείο ή στον οίκο ευγηρίας, δεν συμμετέχουν σε επιτροπές ή συμβούλια νοσοκομείων ή άλλων φορέων στην κοινότητα. Το ιατρικό προσωπικό δεν έχει υποχρεωτικά διασύνδεση με τη συγκεκριμένη κοινότητα ή το νοσοκομείο της περιοχής και δεν έχει δικαίωμα να εισαγάγει ασθενείς σε νοσοκομεία. Τα Καναδικά WICs είναι Διακριτές μονάδες από τα νοσοκομεία, τόσο χωροταξικά όσο και διοικητικά. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι κάποια Κέντρα λειτουργούν ως εμπορικές επιχειρήσεις, ενώ άλλα ως συμπράξεις (συνεταιρισμοί) ντόπιων ιατρών, κάτι που αντιμετωπίζεται κριτικά (ότι λειτουργούν ως κερδοφόρες επιχειρήσεις για τους ιατρούς, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά ιατρεία). Τα Καναδικά WICs λειτουργούν με διευρυμένο ωράριο και είναι ανοικτά 7 ημέρες την εβδομάδα (χωρίς να εφημερεύουν όλο το 24ωρο) και δεν απαιτείται ραντεβού για επίσκεψη σε αυτά. Εξυπηρετούν τον τοπικό πληθυσμό, αυτούς που πηγαινοέρχονται καθημερινά στη δουλειά τους και τους επισκέπτες (τουρίστες), χωρίς να τηρούν ολοκληρωμένο αρχείο. Ελβετία Στην Ελβετία, τα Walk in Clinics όπως αποκαλούνται, παρέχουν περιπατητική φροντίδα σε ασθενείς το χρόνο. Οι ασθενείς που επισκέπτονται το τμήμα επειγόντων είτε αυθόρμητα είτε μετά από παραπομπή του προσωπικού τους ιατρού, και ανάλογα με τις ανάγκες τους ιεραρχούνται και κατευθύνονται από εξειδικευμένους νοσηλευτές είτε στα WICs (παθολογικό ή χειρουργικό) ή στα δωμάτια επείγουσας φροντίδας, ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων τους. Σημειώνεται ότι λιγότερο από 10% των ασθενών που εξετάζονται στα WICs εισάγονται στο νοσοκομείο. Σελίδα 9

10 Τα Walk in Clinics στελεχώνονται από ειδικευόμενους, οι οποίο κάνουν ένα 12μηνο πρόγραμμα ειδικότητας στην πρωτοβάθμια φροντίδα, στο τέλος της 5ετούς ειδικότητάς τους ως παθολόγοι ή γενικοί ιατροί. Οι ειδικευόμενοι περνούν 1 έως 2 ημέρες την εβδομάδα στο παθολογικό walk in clinic, και τις υπόλοιπες ημέρες στα παθολογικά εξωτερικά ιατρεία, όπου εξετάζουν τακτικά ραντεβού. Οι ειδικευόμενοι εποπτεύονται από έμπειρους ειδικευμένους ιατρούς του νοσοκομείου ή ειδικευμένους ιατρούς στην κοινότητα. Το νοσηλευτικό προσωπικό αποτελείται από νοσηλευτές και βοηθούς ιατρών με μακροχρόνιες συμβάσεις. Λειτουργούν από τις 08:00 έως τις 23:00, επτά ημέρες την εβδομάδα Βραζιλία Στη Βραζιλία λειτουργούν δομές που ονομάζονται Walk in Clinics όπου οι υπηρεσίες που παρέχονται έχουν μια ελαφρώς διαφορετική στόχευση από τις αντίστοιχες δομές στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική. Στην Βραζιλία λοιπόν, τα Walk in Clinics «σηκώνουν» το φορτίο παροχής υπηρεσιών που σχετίζονται με τις μεταδοτικές νόσους. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι η χρήση των υπηρεσιών υγείας από μητέρες και παιδιά στα Walk in Clinics αυξήθηκε κατά τη διάρκεια των πρώτων 12 ετών εφαρμογής του Ενοποιημένου Συστήματος Υγείας στη Βραζιλία. Αυστραλία Στην Αυστραλία λειτουργούν αντίστοιχες δομές (από το 2009), οι οποίες ονομάζονται Walk in Clinics. Οι δομές αυτές παρέχουν στους ασθενείς υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας. Τα Walk in Clinics, σε αντίθεση με το μοντέλο που ακολουθούν άλλα κράτη, βρίσκονται εντός του νοσοκομείου και παρέχουν υπηρεσίες αντιμετώπισης μικρού κινδύνου και μικρο τραυμάτων. Στόχος της ανάπτυξης των δομών αυτών ήταν η μείωση του χρόνου αναμονής όσων επισκέπτονται τα νοσοκομεία για θέματα υγείας από τις οκτώ ώρες στις δύο. Στις υπηρεσίες που παρέχονται περιλαμβάνονται η παροχή συμβουλών και η συνταγογράφηση. Σελίδα 10

11 Στελεχώνονται από νοσηλευτικό προσωπικό που έχει όμως παρακολουθήσει ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε να έχει τη δυνατότητα να ανταπεξέλθει στις αυξημένες αρμοδιότητες που του έχουν δοθεί (όπως η συνταγογράφηση). Τα Walk in Clinics λειτουργούν 16 ώρες την ημέρα, πέντε ημέρες την εβδομάδα. Συνοπτική Παρουσίαση Προδιαγραφών των Διεθνών Μοντέλων Walk in Centers Στον πίνακα που ακολουθεί, γίνεται μια συνοπτική συγκριτική παρουσίαση των προδιαγραφών των διεθνών μοντέλων. Εξετάζονται οι υπηρεσίες που παρέχονται, η στελέχωση τους, ο πληθυσμός που εξυπηρετείται και το ωράριο λειτουργίας τους. Σελίδα 11

12 Πίνακας 1: Συνοπτική Παρουσίαση Προδιαγραφών των Διεθνών Μοντέλων Walk in Centers Μεγάλη Βρετανία Ηνωμένες Πολιτείες 1 Καναδάς Ελβετία Βραζιλία Αυστραλία Ενδιάμεσοι μηχανισμοί ανάμεσα στους Παρεχόμενες Υπηρεσίες Παροχή συμβουλών και θεραπείας για ελάσσονες ασθένειες ή τραυματισμούς, οι οποίοι δεν απαιτούν την συνδρομή ιατρού οικογενειακούς γιατρούς και στα ΤΕΠ των νοσοκομείων * Διαχείριση του μικρού και μέσου κινδύνου υγείας * Υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής υγείας καθώς και διαχείριση Κάποια Walk in Centers παρέχουν μόνο πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Άλλα, παρέχουν μια ποικιλία υπηρεσιών όπως ιατρικές, παραϊατρικές, διαγνωστικές, οι οποίες συνήθως δεν προσφέρονται στα ιατρεία των οικογενειακών ιατρών Αντιμετωπίζουν μια μεγάλη γκάμα προβλημάτων (από μικρό κίνδυνο έως και επείγοντα περιστατικά που μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς να γίνει διακομιδή στο νοσοκομείο Υπηρεσίες πρόληψης και προαγωγής της υγείας, διαχείριση προβλημάτων μικρού κινδύνου καθώς και παροχή υπηρεσιών που σχετίζονται με τις μεταδοτικές νόσους Υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας προβλημάτων μικρού κινδύνου 1 Στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λειτουργήσει δομές Walk in Centers οι οποίες παρείχαν διαφοροποιημένες υπηρεσίες. Στον πίνακα συνοπτικής παρουσίασης προδιαγραφών αποτυπώνονται και οι τρεις διαφορετικές ομάδες υπηρεσιών.

13 Μεγάλη Βρετανία Ηνωμένες Πολιτείες 1 Καναδάς Ελβετία Βραζιλία Αυστραλία Στελέχωση Στελεχώνεται κυρίως με νοσηλευτές και υποστηρικτικό προσωπικό (ενώ λιγοστά διαθέτουν και γενικούς ιατρούς) Ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό ανάλογα με τον τύπο της δομής Νοσηλευτικό και Ιατρικό Προσωπικό (όπου δεν υπάρχει ιατρικό προσωπικό υπάρχει διασύνδεση) Ειδικευόμενοι Ιατροί υπό την επίβλεψη ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού Νοσηλευτικό προσωπικό (εξειδικευμένο) Πληθυσμός που Στο σύνολο του πρόκειται να Στο σύνολο του Το σύνολο του Πληθυσμού. επισκεφθεί τα τμήματα Πληθυσμού. πληθυσμού με έμφαση Πληθυσμός που εξυπηρετείται Αναπτύσσονται σε πολυσύχναστα μέρη όπως σε εμπορικούς δρόμους, εμπορικά επειγόντων περιστατικών * Αναπτύσσονται σε πολυσύχναστα μέρη όπως σε εμπορικούς δρόμους, εμπορικά Το σύνολο του πληθυσμού Α. σε μητέρα και παιδιά Β. Πολίτες που αντιμετωπίζουν Το σύνολο του πληθυσμού κέντρα και σταθμούς Πληθυσμός κέντρα και σταθμούς προβλήματα με συγκοινωνιών υποβαθμισμένων συγκοινωνιών μεταδοτικές νόσους αστικών περιοχών 07:00 22:00, επτά Δεν υπάρχουν Επτά ημέρες την 08:00 έως τις 23:00, Ωράριο Λειτουργίας ημέρες την εβδομάδα, διαθέσιμες εβδομάδα χωρίς να επτά ημέρες την 16 ώρες την ημέρα 365 ημέρες το χρόνο πληροφορίες διανυκτερεύουν εβδομάδα

14 Αξιολόγηση Διεθνών Μοντέλων Υπάρχει μια σειρά μελετών αξιολόγησης αυτών των οργανισμών κυρίως στη Βρετανία και στον Καναδά, οι οποίες δείχνουν τα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματά τους (Jones 2000, Chalder et al 2003, Salisbury et al 2002, Salisbury 2003, Salisbury and Munro 2003, O Connell 1999, Grant et al 2002, Horrocks et al 2002). Οι περισσότερες μελέτες εξάγουν το συμπέρασμα ότι τα κυριότερα πλεονεκτήματα είναι η εύκολη πρόσβαση, το συνεχές ωράριο, η προσπέλαση χωρίς προσυνεννόηση (rendez vous), η συνεργασία με κοινωνικές υπηρεσίες και εθελοντικές οργανώσεις, η παροχή συμβουλών και πληροφοριών, η αγωγή και προαγωγή της υγείας και η εξυπηρέτηση όλων των πολιτών ανεξαρτήτως ασφαλιστικής κάλυψης ή άλλης διάκρισης. Στα μειονεκτήματά τους σημειώνονται η μεγάλη χρονική διάρκεια των επισκέψεων με αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους, η απουσία παιδιατρικών υπηρεσιών σε πολλά από αυτά, η ασυνέχεια και η αποσπασματικότητα της φροντίδας, η περιορισμένη δυνατότητα συνταγογράφησης σε αυτά τα οποία έχουν μόνο νοσηλευτές και η διαχείριση των κατευθυντήριων οδηγιών μόνο από νοσηλευτές χωρίς την εμπλοκή ιατρικού προσωπικού. Αξιολογώντας τα έξι (6) μοντέλα που παρουσιάστηκαν στις προηγούμενες παραγράφους, είναι φανερό, ότι υπάρχουν προδιαγραφές οι οποίες είναι κοινές και άλλες όπου τα διαφορετικά μοντέλα, καλύπτοντας τις ανάγκες τις χώρας όπου λειτουργούν διαφοροποιούνται. Χαρακτηριστικά παράδειγμα τέτοιας διαφοροποίησης είναι η χωροθέτησή τους, όπου ενώ σε όλες τις χώρες οι δομές βρίσκονται σε χώρους εκτός των νοσοκομείων, στην Αυστραλία έχουν αναπτυχθεί εντός των νοσοκομείων αφού στόχος της λειτουργίας τους είναι η μείωση του χρόνου αναμονής στα νοσοκομεία. Η δεύτερη, αλλά βασικότερη όλων διαφοροποίηση, είναι στη στελέχωσή τους. Μόνο στην Ελβετία στελεχώνονται από ιατρικό προσωπικό (ειδικευόμενοι γιατροί που επιβλέπονται από ειδικευμένους). Στις άλλες χώρες, στελεχώνονται από νοσηλευτικό προσωπικό, που μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Αυστραλία) έχει τη δυνατότητα και της συνταγογράφησης. Στις παρεχόμενες υπηρεσίες, αν και υπάρχει μια διαφοροποίηση κυρίως στην Ελβετία όπου τα Walk in Centers παρέχουν πολύ μεγαλύτερη γκάμα υπηρεσιών (αντικαθιστώντας εν μέρη τα νοσοκομεία στην παροχή υπηρεσιών επειγόντων περιστατικών που όμως δεν απαιτούν τη Σελίδα 14

15 διακομιδή του ασθενούς στο νοσοκομείο) περιλαμβάνονται υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας, συμβουλευτικής και εκτίμησης μικρού κινδύνου. Τέλος, παρατηρείται ότι όλες οι δομές λειτουργούν με διευρυμένο ωράριο που καλύπτει απογεύματα και σαββατοκύριακα, ενώ εξυπηρετούν το σύνολο του πληθυσμού χωρίς αποκλεισμούς (π.χ. ανασφάλιστοι) και προκαθορισμένες συναντήσεις (ραντεβού). Σελίδα 15

16 Αρχική Προσέγγιση για το Ελληνικό Α.ΚΕ.Π.Υ. Βασιζόμενη στη Διεθνή και Ελληνική Εμπειρία Εισαγωγή Το σημερινό Υπόβαθρο Οι υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (Π.Φ.Υ.) στις αστικές περιοχές της χώρας παρέχονται από τα εξωτερικά ιατρεία και τα τμήματα επειγόντων περιστατικών (Τ.Ε.Π.) των νοσοκομείων, τα ιατρεία των Ασφαλιστικών Ταμείων και τα ιδιωτικά ιατρεία / διαγνωστικά κέντρα. Φυσική συνέπεια της πολυδιάστατης ύπαρξης φορέων παροχής Π.Φ.Υ. και των εξ αυτής προκύπτων κατακερματισμός των παρεχόμενων υπηρεσιών αποτελούν η δύσκολη πρόσβαση των πολιτών σε αυτές: Δυσκολία εκ των προτέρων γνώσης των υπηρεσιών που προσφέρει κάθε μονάδα Γεωγραφικής κατανομής Χρόνου αναμονής σε αυτές Δυσκολιών να απαντήσουν άμεσα και απλά στις τρέχουσες καθημερινές ανάγκες του αστικού πληθυσμού Έλλειψη διαθεσιμότητας χρόνου Μη ύπαρξη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού Ελλείψεων σε σύγχρονη και απλή τεχνολογική υποστήριξη (near to the patient) Τα παραπάνω οδηγούν σε επιβάρυνση και κατασπατάληση των υφιστάμενων νοσοκομειακών πόρων (εξωτερικά ιατρεία και Τ.Ε.Π.) απασχόληση προσωπικού και υποδομής με ελάσσονος κινδύνου περιπτώσεις που χρήζουν γρήγορης μεν αλλά απλής αντιμετώπισης ή απουσία υπηρεσιών που ξεκινούν από την πρόληψη και την προαγωγή της υγείας έως τη διαχείριση και την εκτίμηση του κινδύνου για τα συχνά χρόνια νοσήματα. Σημαντικότερη όμως επίπτωση είναι η περιορισμένη ικανοποίηση των ίδιων των χρηστών (πολιτών) από τις υπηρεσίες που λαμβάνουν. Σελίδα 16

17 Αναγκαιότητα Απόρροια των παραπάνω και με δεδομένη τη σημερινή παγκόσμια αλλά και ιδιαίτερα την Ελληνική οικονομική κρίση, καθίσταται αναγκαία πλέον η ανάπτυξη μικρών, ευέλικτων και οικονομικών δομών, στα πρότυπα των ξένων Walk In Centers, οι οποίες θα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες γεωγραφικά, ενταγμένες στον οικιστικό ιστό μιας περιοχής, με επίσκεψη χωρίς προσυνεννόηση, με διευρυμένο ωράριο καθημερινής λειτουργίας, με επαρκώς εκπαιδευμένο και μικρού κόστους προσωπικό (νοσηλεύτρια Π.Φ.Υ. και επισκέπτρια υγείας), με σύγχρονη και απλή τεχνολογική υποστήριξη φιλική προς τον ασθενή. Μια τέτοια δομή που θα καλύπτει εύκολα και γρήγορα τις καθημερινές ανάγκες Π.Φ.Υ., τόσο σε επίπεδο πρόληψης και προαγωγής υγείας, όσο και σε επίπεδο περίθαλψης και διασύνδεσης με τις υφιστάμενες σχετικές δομές, θα αποτελέσουν τα ελληνικά Ανοικτά Κέντρα Προστασίας της Υγείας (Α.ΚΕ.Π.Υ.), αντίστοιχα των Walk In Centers, κατάλληλα προσαρμοσμένα, στο ελληνικό περιβάλλον. Mε βάση τη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία, τις διαθέσιμες πληροφορίες από σχετικούς ιστότοπους στο διαδίκτυο και την εμπειρία της ελληνικής πραγματικότητας όπως αποτυπώθηκε στο Παραδοτέο Π3 διατυπώνεται η παρούσα Έκθεση Προδιαγραφών που θα πρέπει να ικανοποιεί το Ελληνικό Α.ΚΕ.Π.Υ., ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ελληνικής πραγματικότητας και να καλύπτει (ή συμπληρώνει) τα κενά (θεσμικά και λειτουργικά) τα οποία παρουσιάζει η Π.Φ.Υ. στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές. Η έκθεση αυτή επιχειρεί να απαντήσει σε ερωτήματα κλειδιά στην κατεύθυνση της ανάπτυξης του ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ. σχετικά με τις υπηρεσίες που πρέπει αυτό να παρέχει, τη στελέχωση και τον πληθυσμό αναφοράς του, τον εξοπλισμό, τη διοίκηση και οργάνωση και τέλος, τους δείκτες που θα πρέπει να χρησιμοποιήσει η αξιολόγησή του. Σκοπός του Ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ Ο σκοπός του ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ. είναι να συμβάλλει στη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού που εξυπηρετεί, μέσω της ανάπτυξης υπηρεσιών που αφενός θα συμπληρώνουν αφετέρου θα υποκαθιστούν τυχόν ελάσσονος σημασίας και κινδύνου για Σελίδα 17

18 την υγεία υπηρεσίες που παρέχουν οι υφιστάμενες δομές Π.Φ.Υ. οδηγώντας στην ολοκλήρωση των παρεχόμενων υπηρεσιών Π.Φ.Υ. στην κοινότητα, και ιδιαίτερα στο αστικό περιβάλλον. Η συμβολή του στην ολοκλήρωση αυτή της Π.Φ.Υ., θα επιτευχθεί μέσω της παροχής εύκολα και γρήγορα προσβάσιμων υπηρεσιών: 1. πρωτοβάθμιας περίθαλψης, 2. συμβουλευτικής και πρόληψης, 3. εκτίμησης κινδύνου και μειζόνων παραγόντων κινδύνου και 4. διασύνδεσης με άλλες δομές υγείας τις οποίες ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν απολαμβάνει από τις υφιστάμενες δομές και παρεχόμενες υπηρεσίες. Πρωτοβάθμια Περίθαλψη Συμβουλευτική και Πρόληψη Υπηρεσίες ΑΚΕΠΥ Εκτίμηση Κινδύνου και Μείζοντων Παραγόντων Κινδύνου Διασύνδεση με Άλλες Δομές Υγείας Διάγραμμα 1: Προτεινόμενες Υπηρεσίες Α.ΚΕ.Π.Υ. Αρχές Λειτουργίας του Ελληνικού Α.ΚΕ.Π.Υ. Οι αρχές λειτουργίας που εκτίθενται παρακάτω θα προτείνει να διέπουν το Ελληνικό Α.ΚΕ.Π.Υ. προκειμένου αυτό να υπηρετήσει το σκοπό του. Σελίδα 18

19 Έμφαση στην ολοκλήρωση των υπηρεσιών Π.Φ.Υ. Το Α.ΚΕ.Π.Υ. θα πρέπει να δώσει έμφαση στην παροχή υπηρεσιών που δεν απολαμβάνει σήμερα ο επισκέπτης των υπηρεσιών Π.Φ.Υ. για τους λόγους που εκτέθηκαν παραπάνω. Παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών είναι η αγωγή υγείας για διατροφή, αλκοόλ, κάπνισμα, άσκηση, αντισύλληψη, ή διαλογή για υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κατάθλιψη, η διαχείριση και εκτίμηση του κινδύνου για χρόνια νοσήματα, η συμβουλευτική και η διασύνδεση με τις άλλες δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Έμφαση στην παροχή εύκολα και γρήγορα προσβάσιμων υπηρεσιών Π.Φ.Υ. Οι υπηρεσίες που θα παρέχει το Α.ΚΕ.Π.Υ. θα πρέπει να είναι εύκολα και γρήγορα προσβάσιμες, τόσο γεωγραφικά όσο και χρονικά, γεγονός που το καθιστά αναγκαίο και το διαχωρίζει από τις ήδη υφιστάμενες δομές Π.Φ.Υ. Θα πρέπει να εξυπηρετεί τον χρήστη τις περισσότερες ώρες της ημέρας (κυρίως εκτός ωραρίου εργασίας του) για τα περισσότερα ελάσσονα ζητήματα υγείας που τον απασχολούν. Ίση πρόσβαση για όλο τον πληθυσμό αναφοράς του Α.ΚΕ.Π.Υ., σε όλες τις υπηρεσίες που παρέχει, με φιλικότητα και σεβασμό. Συνέχεια και συνέπεια στη φροντίδα. Σε κάθε χρήστη θα παρέχονται υπηρεσίες με βάση την ατομική Κάρτα Υγείας, η οποία θα τον συνοδεύει κατά τη διασύνδεσή του με τις υφιστάμενες δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας (βλ. Διοίκηση Οργάνωση). Αυτό θα συμβάλει στη συνέπεια και τη συνέχεια της φροντίδας, με αποτέλεσμα να αποκτάται εμπιστοσύνη και σεβασμός μεταξύ χρήστη και προσωπικού του Α.ΚΕ.Π.Υ. Υπηρεσίες Ως αναφέρθηκε παραπάνω οι υπηρεσίες που θα παρέχει το Α.ΚΕ.Π.Υ. θα μπορούσαν να ομαδοποιηθούν στις παρακάτω τέσσερις κατηγορίες: υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης υπηρεσίες συμβουλευτικής και πρόληψης υπηρεσίες εκτίμησης κινδύνου και μειζόνων παραγόντων κινδύνου υπηρεσίες διασύνδεσης με τις άλλες δομές υγείας και κοινωνικής φροντίδας Σελίδα 19

20 Υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης Εδώ απαντώνται υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης που αφορούν την αντιμετώπιση ελασσόνων προβλημάτων υγείας. Ενδεικτικά στις υπηρεσίες αυτές αναφέρονται: 1. Μη σοβαροί τραυματισμοί: Αφορά συμβουλευτική, φροντίδα τραύματος (αντισηψία, γάζες, περίδεση, όχι συρραφή), αλλαγές και αφαίρεση ραμμάτων σε ελάσσονα τραύματα, παραπομπή όπου ενδείκνυται. 2. Άσθμα: συμβουλευτική, θερμομέτρηση, επείγουσα (σε κρίση) χορήγηση από του στόματος βρογχοδιασταλτικού, δοκιμασία διαπίστωσης ελέγχου του άσθματος (Asthma Control Test ACT) και σπιρομέτρηση στα πλαίσια παρακολούθηση της πορείας της ασθένειας/θεραπείας, παραπομπή όπου ενδείκνυται. 3. Διάγνωση και αντιμετώπιση λοιμώξεων όπως: αμυγδαλίτιδα, φαρυγγίτιδα, εδώ θα γίνεται συμβουλευτική, θερμομέτρηση, λήψη επιχρίσματος για καλλιέργεια στρεπτόκοκκου (streptocult), παραπομπή όπου ενδείκνυται. 4. Διάγνωση και αντιμετώπιση άλλων λοιμώξεων ανωτέρου αναπνευστικού, ωτίτιδα, ωταλγία, παραρρινοκολπίτιδα: συμβουλευτική, θερμομέτρηση, ωτοσκόπηση και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 5. Αντιμετώπιση συμπτωμάτων όπως: βήχας, κεφαλαλγία, προκάρδιο άλγος, ενώ θα γίνεται συμβουλευτική, θερμομέτρηση, χορήγηση αναλγητικών/αντιφλεγμονοδών, διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 6. Αντιμετώπιση χαμηλής οσφυαλγίας με συμβουλευτική, χορήγηση, αναλγητικών / αντιφλεγμονοδών και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 7. Αντιμετώπιση ήπιας διάρροιας σε παιδιά με συμβουλευτική, θερμομέτρηση, χορήγηση από του στόματος διαλύματος ηλεκτρολυτών και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 8. Διάγνωση και αντιμετώπιση ουρολοίμωξης με συμβουλευτική, θερμομέτρηση, διενέργεια εξέτασης ούρων με φασματοφωτομετρικούς δείκτες (stick ούρων) για λεύκωμα, πυοσφαίρια, αιμοσφαιρίνη, μικροσκοπικής εξέτασης κατά Gram και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 9. Αντιμετώπιση προβλημάτων δέρματος (εξανθήματα, κνησμός, σπίλοι, όζοι κ.λ.) με συμβουλευτική, θερμομέτρηση, χορήγηση από του στόματος αντιισταμινικών και παραπομπή όπου ενδείκνυται. Σελίδα 20

21 10. Αντιμετώπιση πόνου με συμβουλευτική, θερμομέτρηση, κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και παραπομπή όπου ενδείκνυται. 11. Διαχείριση/παρακολούθηση συχνών χρονίων νοσημάτων (υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, κολπική μαρμαρυγή) με συμβουλευτική, μέτρηση αρτηριακής πίεσης, μέτρηση λιπιδίων στο τριχοειδικό αίμα, μέτρηση σακχάρου στο τριχοειδικό αίμα και τα ούρα, μέτρηση λευκώματος και αιμοσφαιρίνης στα ούρα, μέτρηση INR, διαπίστωση ορθής λήψης θεραπείας, παραπομπή όπου ενδείκνυται. 12. Διασύνδεση σε μονάδες Π.Φ.Υ. και Β/βάθμιας Περίθαλψης Υπηρεσίες Συμβουλευτικής και Πρόληψης Οι υπηρεσίες συμβουλευτικής και πρόληψης που θα μπορούσαν να αναπτυχθούν από το Ελληνικό Α.ΚΕ.Π.Υ., είναι οι ακόλουθες. Υπηρεσίες συμβουλευτικής και πρωτογενούς πρόληψης 1. Παροχή συμβουλών/αγωγής υγείας για τη διακοπή του καπνίσματος, σε διασύνδεση με τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος των νοσοκομείων. 2. Παροχή συμβουλών/αγωγής υγείας για την απεξάρτηση από το αλκοόλ, σε διασύνδεση με τα ιατρεία αλκοολογίας των νοσοκομείων ή τις Ομάδες Αυτοβοήθειας (Ανώνυμοι Αλκοολικοί). 3. Παροχή συμβουλών/αγωγής υγείας για την απεξάρτηση από τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, σε διασύνδεση με τις μονάδες πρόληψης του Ο.ΚΑ.ΝΑ. 4. Παροχή συμβουλών/αγωγής υγείας για την αντισύλληψη και την επείγουσα αντισύλληψη, ιδιαίτερα σε εφήβους, σε διασύνδεση με τα κέντρα οικογενειακού προγραμματισμού των νοσοκομείων και του Ι.Κ.Α. 5. Παροχή συμβουλών/αγωγής υγείας για τον φυσιολογικό τοκετό και τον θηλασμό σε διασύνδεση με υποστηρικτικές εθελοντικές ομάδες/συλλόγους. 6. Παροχή ενημέρωσης και παρακίνησης για εθελοντική αιμοδοσία και δωρεά οργάνων. Σελίδα 21