ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Transcript

1

2 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥΣ Ένα από τα λίγα πράγµατα που γνωρίζουµε µε σιγουριά για την προέλευση και την εγκατάσταση των Ροµά στην Ευρώπη είναι η ινδική καταγωγή τους. Για πολύ καιρό θεωρήθηκε ότι οι Ροµά προέρχονται από την Αίγυπτο περιοχή πιο κοντά στην Ευρώπη και πολύ πιο οικεία στους Ευρωπαίους σε σχέση µε τη µακρινή και µυστηριώδη Ινδία. Επιπλέον, ακόµη και οι ίδιοι οι Ροµά ισχυρίστηκαν ότι είναι απόγονοι χριστιανών που εκδιώχθηκαν από την Αίγυπτο. Αποµεινάρι αυτής της θεωρίας είναι οι ονοµασίες που χρησιµοποιήθηκαν για τους Ροµά σε διάφορες γλώσσες- για παράδειγµα στη ελληνική γλώσσα η γνωστή σε όλους ονοµασία Γύφτος προέρχεται από την λέξη Αιγύπτιος. Η ινδική καταγωγή των Ροµά εντοπίστηκε από τα γλωσσολογικά χαρακτηριστικά της γλώσσας που χρησιµοποιούν, τους κοινούς παραλληλισµούς και ερµηνείες της µε την αρχαία ινδική ιερή σανσκριτική γλώσσα. εν είναι σαφές πότε και γιατί οι Ροµά έφυγαν από την Ινδία: οι περισσότεροι ιστορικοί υποθέτουν ότι αυτό συνέβη κατά τον 5ο - 6ο αι µ.χ. και έχει σχέση µε την πτώση της δυναστείας των Gupta και τις συγκρούσεις στην ινδική κοινωνία. (Marushiakova, Popov: 1993, 23-24). Μεταξύ του 9ου και 11ου αιώνα οι Ροµά ήδη φαίνεται να εγκαθίστανται στην επικράτεια της βυζαντινής αυτοκρατορίας (Marushiakova, Popov: 1993, 23-24). Μία υπόθεση που είναι ευρέως αποδεκτή είναι, πως οι οµάδες των Ροµά που έφθασαν στα ανατολικά σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ακολούθησαν 3 διαφορετικές πορείες σε διαφορετικές κατευθύνσεις, προς το βoρά, στην Υπερκαύκασια περιοχή (σηµερινή Γεωργία και την Αρµενία), προς το νότο, στη Συρία, την Παλαιστίνη και τη Βόρεια Αφρική, και τέλος προς - τη Μικρά Ασία, τα Βαλκάνια και την Ευρώπη. Αντίστοιχα οι 3 οµάδες ονοµάστηκαν Lom, Dom και ROM ή Lomavren, Domari και Romani(Hanckock: b). Ωστόσο, είναι πολύ πιθανόν ότι η µετανάστευση των Ροµά δεν συνέβει µε τη µία, αλλά έγινε σταδιακά αφού υπήρξαν διάφορα κύµατα ανθρώπων που ταξίδεψαν προς τα δυτικά (Hancock: b). ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΝΑΝΤΙΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ Τα µεγάλα µεταναστευτικά κύµατα των Ροµά προς την Κεντρική και τη υτική Ευρώπη χρονολογούνται την περίοδο της οθωµανικής εισβολής στα Βαλκάνια. Παρουσία των Ροµά καταγράφεται στη υτική Ευρώπη ήδη από τον 14ο αιώνα, και ακόµη περισσότερο τον 15ο αιώνα. Για να διασχίζουν µε µεγαλύτερη ευκολία τα σύνορα, οι Ροµά που προέρχονταν από τα Βαλκάνια παρουσιάζονταν συχνά ως πρόσφυγες από την Αίγυπτο, κυνηγηµένοι από µουσουλµάνους στρατιώτες ως Χριστιανοί. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα να λάβουν βοήθεια (τρόφιµα, ρούχα, κλπ) και έγγραφα που τους επέτρεπαν ελεύθερη µετακίνηση µεταξύ των συνόρων (Kenrick, Puxon: 2006, 13-15). Ωστόσο πολύ γρήγορα αναπτύχθηκε ένα πλέγµα από µύθους και στερεότυπα, για τους Ροµά στην Ευρώπη. Ο πρώτος πυλώνας των στερεοτύπων βασίστηκε στο µυστήριο γύρω από την καταγωγή τους. Ήταν ξένοι άνθρωποι που έρχονταν από το πουθενά. Ωστόσο, το ισχυρότερο στίγµα, άλλη µία αιτία για την αποµόνωσή τους, είναι το χρώµα του δέρµατός τους. Η γλώσσα τους, επίσης αποτέλεσε στίγµα. Το γεγονός πως µιλούσαν µία γλώσσα η οποία ήταν διαφορετική από τις πιο πολλές έως τότε γνωστές γλώσσες (οι οποίες βασίζονταν κυρίως στην

3 Λατινική) βάθυνε ακόµη περισσότερο το χάσµα µεταξύ των Ροµά και της πλειονότητας του πληθυσµού. Ένας επιπλέον παράγοντας είναι ότι τον 15ο και 16ο αιώνα η χριστιανική Ευρώπη ήταν φοβισµένη και αναστατωµένη από την απειλή της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα οι Ρόµα συχνά να θεωρούνται κατάσκοποι, απεσταλµένοι των Τούρκων. Επιπλέον, δεν εντάσσονταν σε κανένα από τα καθιερωµένα θρησκευτικά δόγµατα. εδοµένου πως οι Ροµά είχαν το δικό τους θρησκευτικό δόγµα που βασίζονταν µεν (αλλά όχι αποκλειστικά) στα δύο πιο διαδεδοµένα στην περιοχή (Χριστιανισµός και Ισλάµ), το οποίο συχνά, ουσιαστικά αποτελούσε ένα µείγµα και των δύο, µεγάλο µέρος της λαογραφίας αναπτύχθηκε γύρω από αυτούς σε διάφορες χώρες. Αυτές οι προκαταλήψεις απέκτησαν περαιτέρω θρησκευτικές και κοσµικές πρακτικές. Ένα εξελιγµένο πια σύστηµα στερεοτύπων και προκαταλήψεων σε βάρος των Ροµά σύντοµα ενσωµατώθηκε σε νοµοθετηµένες πολιτικές εναντίον τους. Ένας από τους βασικότερους στόχους των νόµων κατά των τσιγγάνων ήταν η στέρηση των πολιτικών τους δικαιωµάτων. Αυτήν την τάση συµµερίζονταν ακόµη και οι σκανδιναβικές χώρες. Μια άλλη κατεύθυνση στην πολιτική εναντίον των Ροµά έδωσαν ήταν οι νόµοι που υιοθετήθηκαν από την Maria-Theresa και είχαν ως στόχο την πλήρη αφοµοίωση τους. Το 1758 εξέδωσε µια σειρά από διατάγµατα που αποσκοπούσαν στη πλήρη αφοµοίωση των Τσιγγάνων και την µετατροπή τους σε Ούγγρους. Παιδιά Ροµά είχαν χωριστεί από τις οικογένειές τους προκειµένου να «υιοθετηθούν» από χριστιανικές οικογένειες για να "λάβουν σωστή διατροφή".(kenrick, Puxon: 2006, 43 έως 54). Η ΕΚ ΙΩΞΗ ΤΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Η εκδίωξη των Ροµά στην Ευρώπη ξεκίνησε στις αρχές του 16ου αιώνα, και έφτασε στο αποκορύφωµά της κατά τη διάρκεια του Β 'Παγκοσµίου Πολέµου ( ) επί της κυριαρχίας του Αδόλφου Χίτλερ. Η ιστορία της καταστολής βέβαια, ξεκίνησε πολύ νωρίτερα όταν η ιδέα περί καθαρότητας της Άριας φυλής άρχισε να γίνεται περισσότερο δηµοφιλής και αποδεχτή. Σταδιακά αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο ιδεολόγηµα προκειµένου να προστατευθεί η γερµανική φυλή και να αποφευχθεί η ανάµιξη της µε τους άλλους «µη καθαρούς φυλετικά» ανθρώπους. Η γερµανική κυβέρνηση ανέλαβε τα πρώτα ουσιαστικά βήµατα προς την κατεύθυνση αυτή για πρώτη φορά το Το δηµιουργήθηκε ένα ειδικό Ινστιτούτο Ερευνών για την φυλετική υγιεινή. Έκτοτε ο διευθυντής του, Robert Ritter αποφάσισε πως οι Ροµά είναι «πρωτόγονα πλάσµατα" χωρίς ατοµική αξία, ιστορία και πολιτισµό. Απαγόρευσε τις γεννήσεις παιδιών στους πληθυσµούς των Ροµά (µε διάφορες µεθόδους, συµπεριλαµβανοµένων και των χειρουργικών) έτσι ώστε "τα καθαρά έθνοι» σταδιακά να απαλλαγούν από αυτούς. Επιπλέον, οι µεικτοί γάµοι απαγορεύτηκαν. "Στρατόπεδα θανάτου" Όλοι όσοι ανήκαν σε αυτές τις κατηγορίες (των µη καθαρών εθνοτικών οµάδων), µαζί µε τους Εβραίους, αποµονώθηκαν και στάλθηκαν σε ειδικά διαµορφωµένα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το 1942 πάνω από Ροµά µεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Οι Ροµά που ζούσαν σε περιοχές που είχαν κατακτήσει οι Γερµανοί στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης µε την κατηγορία ότι είναι κατάσκοποι. Το χρονικό διάστηµα από το Φεβρουάριο του 1943 µέχρι και το καλοκαίρι του 1944, Ροµά από τη Γερµανία, την Αυστρία, τη Βοηµία και τη Μοραβία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τη βόρεια Γαλλία, την Πολωνία, τη Σοβιετική Ένωση, κλπ µεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Υπολογίζεται πως σχεδόν από αυτούς σκοτώθηκαν εκεί. Σύµφωνα µε τα στοιχεία των διαφόρων ερευνών υπολογίζεται πως οι Ροµά θύµατα της ναζιστικής γενοκτονίας είναι κάπου µεταξύ και άτοµα. Αυτή η γενοκτονία ονοµάζεται Ολοκαύτωµα (στη γλώσσα των Ροµά - Porrajmos) και η µνήµη των θυµάτων τιµάται κάθε χρόνο στη ιεθνή Ηµέρα των Ροµά - 8 Απριλίουa. ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΩΝ ΡΟΜΑ

4 1. Οι Ροµά ήρθαν από την Ινδία στον Μεσαίωνα 2. Ο ύµνος των Ροµά λέγεται Djelem, Djelem 3. Η σηµαία των Ροµά απεικονίζει µία κόκκινη ρόδα από κάρο, σε πράσινο και µπλε φόντο, που συµβολίζουν αντίστοιχα το πράσινο του χορταριού της γης και το µπλε του ουρανού 4. Στη γλώσσα των Ροµά δεν υπάρχει η λέξη γύφτος, και από τα παλιά χρόνια ακόµη αυτονοµάζονταν Ροµ που στη γλώσσα τους σηµαίνει άνθρωπος. 5. Η λέξη gypsy προέρχεται από την ελληνική λέξη Αθίγγανοι η οποία σηµαίνει «Καθάρειοι» 6. Οι Ροµά έχουν τη δική τους γλώσσα και τον πολιτισµό 7. Οι Ροµά έχουν πολύ ισχυρούς οικογενειακούς δεσµούς 8. Μόνο στη γλώσσα των Ροµά η λέξη έγκυος khamni σηµαίνει ηλιόλουστη 9. Οι Ροµά δεν είναι µία ενιαία οµάδα ανθρώπων 10. Οι Ροµα έχουν πολλούς λόγους να είναι περήφανοι για την καταγωγή τους: ο πολιτισµός τους, η ιστορία και η παράδοση τους έχουν συµβάλει στην εξέλιξη της παγκόσµιας ιστορίας, του πολιτισµού και της παράδοσης µε ποικίλους τρόπους

5

6

7 Η Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στην Τσεχία The Ο εορτασµός της Παγκόσµιας Ηµέρας των Ροµά διοργανώθηκε στις 8 Απριλίου σε συνεργασία µε το σχολείο που συµµετείχε στο πρόγραµµα, το Μουσείο του Πολιτισµού των Ροµά και τις ΜΚΟ AraArt και Romea. Το πρόγραµµα της γιορτής: 1. Ζωντανή Βιβλιοθήκη - ενήλικες Ροµά (κάποιοι από αυτούς συµµετείχαν στα οικογενειακά µαθήµατα) µίλησαν µε µέλη της νεότερης γενιάς για την ιστορία των Ροµά, την παράδοση και τον πολιτισµό τους. 2. Πρόγραμμα Warm-Up - διαδραστική παρουσίαση ΜΚΟ οργανώσεων για τους Ροµά, κατά την οποία οι γονείς των παιδιών, εθελοντές και καθηγητές µοιράστηκαν την εµπειρία από το πρόγραµµα EduRom παρουσία επισκεπτών. Το πρώτο τεύχος του περιοδικού Edurom διανεµήθηκε. 3. Συναυλία µε νέους Ροµά µουσικούς, τραγουδιστές και χορευτές. Στον εορτασµό συµµετείχαν πάνω από άτοµα από την Πράγα και από άλλα µέρη της Τσεχίας - µεταξύ των οποίων βρίσκονταν οικογένειες και παιδιά από τα σχολεία του προγράµµατος, µεγάλος αριθµός µαθητών Ροµά και εκπρόσωποι από ΜΚΟ. Η εκδήλωση ήταν ανοιχτή στο ευρύ κοινό. Η εκδήλωση µεταδόθηκε απευθείας από την τσεχική τηλεόραση. Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στην Ιρλανδία Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στις 8 Απºριλίου, 20 µέλη της κοινότητας των Ροµά βραβεύτηκαν µε ειδικά πιστοποιητικά από τον υπουργό Ó Ríordáin για την συµµετοχή τους στο ερευνητικό εκπαιδευτικό σεµινάριο της οργάνωσης PAVEE Point. Οι ερευνητές αυτοί αποτελούν µέρος µιας νέας, πρωτοποριακής έρευνας σχετικά µε την κοινότητα των Ροµά στην Ιρλανδία στην οποία συµµετέχουν περισσότερα από 150 νοικοκυριά. Αυτή είναι η πρώτη εκπαίδευση σε αυτό το αντικείµενο και είναι η πρώτη φορά που ερευνητές Ροµά εµπλέκονται σε έργο που τους έχει ανατεθεί από την κυβέρνησης της Ιρλανδίας.

8 Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στην Ελλάδα Στο πλαίσιο του έργου Edurom, την Κυριακή 5 Απριλίου, τα µέλη του Συλλόγου Γυναικών Ροµά ροσερού "η Ελπίδα" διοργάνωσαν εκδήλωση για τον εορτασµό της Παγκόσµιας Ηµέρας των Ροµά. Η Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά εορτάζεται από τους Ροµά σε όλο τον κόσµο στις 8 Απριλίου, που είναι η επέτειος του Πρώτου ιεθνούς Συνεδρίου που πραγµατοποιήθηκε στο Λονδίνο στις 8 Απριλίου το Η διάσκεψη αυτή έθεσε τα θεµέλια για τη διεκδίκηση των δικαιωµάτων των Ροµά από τη διεθνή κοινότητα. Στο ροσερό, για πρώτη φορά οι γυναίκες του Συλλόγου ετοίµασαν παραδοσιακά τσιγγάνικα φαγητά για τους επισκέπτες και διακόσµησαν τον χώρο τους µε πίνακες που απεικόνιζαν σκηνές από έθιµα και παραδόσεις των Ροµά (γάµος, ονοµατοδοσία, κλπ). Τα µικρά παιδιά (έως 5 ετών), υπό την καθοδήγηση του δασκάλου τους κο Γκιουνγκέρ Αλί Ογλού συµµετείχαν σε µία σύντοµη θεατρική παράσταση µε θέµα την ισότητα, το σεβασµό και τη διαφορετικότητα, ενώ έφηβοι του οικισµού (αγόρια και κορίτσια της κοινότητας που φοιτούν στο γυµνάσιο) διάβασαν σκέψεις τους για το ρατσισµό και τη φτώχεια. Οι µαθητές αυτοί συµµετέχουν εδώ και 2 µήνες σε ένα πρόγραµµα εκπαίδευσης στον τοµέα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που υλοποιεί, η εθελόντρια εκπαιδευτικός (µε δική της πρωτοβουλία) κα Ντόρα Αγάπογλου. Στο τέλος η πρόεδρος του Συλλόγου κα Σαµπιχά Σουλεϊµάν µίλησε για τη σπουδαιότητα αυτής της ηµέρας στη Ροµανή, ενώ η κα Έλενα Παπαµερή αναφέρθηκε στον πλούτο της τσιγγάνικης κουλτούρας και στην ευθύνη που έχουν οι κάτοικοι του οικισµού να τη διαφυλάξουν. Η γιορτή τελείωσε µε µουσική και χορό για όλους τους κατοίκους.

9 Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στην Ισπανία Οι συµµετέχοντες από την υποχρεωτική ευτεροβάθµια Εκπαίδευση είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν µεταξύ τους για τις παραδόσεις και τον ύµνο των Ροµά. Έλαβαν ως δώρο για τον εορτασµό της 8ης Απριλίου, σηµαίες από το Τµήµα Κοινωνικής Πρόνοιας και Οικογένειας από τη Περιφερειακή ιοίκηση της Καταλονίας. Παρουσιάστηκαν βίντεο για τους Ροµά από όλο τον κόσµο, εθελοντές µίλησαν για το Πρώτο Παγκόσµιο Συνέδριο των Ρόµα το 1971 και όλοι µαζί συζητήσαν για την ιστορία τους, το Β 'Παγκόσµιο Πόλεµο, τις διακρίσεις και τα στερεότυπα γύρω από αυτούς. Κατά τη διάρκεια του Εκπαιδευτικού Προγράµµατος, οι γυναίκες εξέφρασαν τα συναισθήµατα τους για την παράδοση των Ροµά και δήλωσαν πως ένιωσαν πιο ελεύθερες από ό, τι πριν. Οι πιο σηµαντικές λέξεις που ακούστηκαν: Σεβασµός, ύµνος, ένωση, πίστη, γάµος, και οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, στα παιδιά δόθηκαν µαύρες και άσπρες σηµαίες για να βάψουν. Εθελοντές τους εξήγησαν το συµβολισµό της σηµαίας των Ροµά και πώς ζούσαν πριν. Στα παιδιά άρεσε το γεγονός πως υπάρχει µία µέρα που γιορτάζουν όλοι οι Ροµά.

10 Παγκόσµια Ηµέρα των Ροµά στη Ρουµανία Αυτό το µεγάλο γεγονός γιορτάστηκε στη Ρουµανία, στην Τιµισοάρα σε 2 µέρη: στο ηµαρχείο της πόλης σε µια εορταστική µεγάλη αίθουσα και στην αίθουσα τελετών του γυµνασίου Bela Bartok. Η εκδήλωση είχε ένα πλούσιο πρόγραµµα. Πιο συγκεκριµένα η οµάδα του Edurom µαζί µε τις γυναίκες του Συλλόγου Γυναικών Ροµά "για τα παιδιά µας" κατάφερε να διοργανώσει µια πληθώρα καλλιτεχνικών δράσεων,που περιλάµβαναν µουσική, χορό, όµορφες παραδοσιακές φορεσιές και φαγητό. Μια ξεχωριστή στιγµή ήταν όταν οι προσκεκληµένοι περιέγραψαν πως αντιλαµβάνονται οι ίδιοι αυτή την ηµέρα. Οι επισκέπτες ήταν: από το δηµαρχείο της πόλης, από οργανώσεις µειονοτικών οµάδων, από το υτικό Πανεπιστήµιο της Τιµισοάρα, από διάφορα σχολεία και ιδρύµατα, εθελοντές και µέλη της κοινότητας. Επίσης η κα Letitia Mark, εκπρόσωπος της οργάνωσης γυναικών Ροµά για τα παιδιά µας έδωσε λόγο για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η κοινότητα τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα η κα Iuliana Costea, υπεύθυνη του έργου EduRom παρουσίασε τα αποτελέσµατα των µαθηµάτων και τα αποτελέσµατα του έργου εως τώρα. Μία κοπέλα ξεπήδησε από το πλήθος και µας µάγεψε µε το χορό της, τα χρωµατιστά της ρούχα και την οµορφιά της. Επίσης στο σχολείο περάσαµε υπέροχα, όπου παρουσιάσαµε µία έκθεση για την ιστορία των Ροµά µε τη βοήθεια των εθελοντών µας. Ήταν µία όµορφη εκδήλωση, από την οποία µας έµειναν µόνο ωραίες εµπειρίες.

11 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ University Rovira i Virgili (URV) (SPAIN) ΕΤΑΙΡΟΙ Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen (SPAIN) Amalipe Center for Interethnic Dialogue and Tolerance (BULGARIA) Roma Women s association of Drosero Elpida (GREECE) Pavee Point Traveller and Roma Centre (IRELAND) Slovo21 (CZECH REPUBLIC) Association of Roma Women for Our Children (ROMANIA) Federation of Cultural and Adult Education Associations (FACEPA (SPAIN) General Directorate of Civic and Community Action (SPAIN) ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ Centre of Research in theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) University of Barcelona (SPAIN)