ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΖΩΗ EBDOMADIAIO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Συντάκτης: Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας

Transcript

1 ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΖΩΗ EBDOMADIAIO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Συντάκτης: Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας Ἀριθμ. 56 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 12 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2010 Μνήμη Ἰωάννου ἐλεήμονος, Νείλου ἀσκητοῦ, Νείλου μυροβλήτου ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΜΑΣ Σειρά Κηρυγμάτων (Ἀναγινώσκεται κάθε Κυριακή ἀπό τούς Ἱερεῖς στούς Ναούς καί τίς Μονές τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας) Δημητσάνα - Mεγαλόπολη, Κυριακή 14 Νοεμβρίου ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ Σήμερα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, θά σᾶς μιλήσω γι αὐτά τά δύο: Γιά τήν αὐτάρκεια καί τήν μακαριότητα τοῦ Θεοῦ. Τί σημαίνουν οἱ δυό αὐτές ἐκφράσεις; (α) Λέγοντας πρῶτα ὅτι ὁ Θεός εἶναι αὐτάρκης ἐννοοῦμε ὅτι Αὐτός κατέχει ὅλα τά ἀγαθά στόν ὑπέρτατο βαθμό καί δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίποτα. Εἶναι «ἀνενδεής». Ὁ Θεός ἔχει ἀσύλληπτο πνευματικό πλοῦτο καί ἀσύγκριτη ἁγιότητα. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφωνεῖ: «Ὦ βάθος πλούτου καί σοφίας καί γνώσεως Θεοῦ» (Ρωμ. 11,33.36)! Ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου, δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίποτα ξαναλέω, γιατί Αὐτός εἶναι «πού δίνει σ ὅλα τά ζῶντα δημιουργήματα ζωή καί ἀναπνοή

2 καί ὅλα ὅσα τούς χρειάζονται γιά τήν συντήρηση τῆς ζωῆς τους» (Πράξ. 17,25). Ἔτσι ὁ Θεός εἶναι ὁ Ἴδιος ἡ πηγή πάσης ζωῆς καί παντός καλοῦ πράγματος ἀπό Αὐτόν ἔχουν τήν ἐπάρκειά τους ὅλα τά πράγματα. 1 (β) Ὁ Θεός ἔπειτα εἶναι μακάριος. Δύο φορές ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α πρός Τιμόθεο ἐπιστολή του (1,11.6,15) καλεῖ τόν Θεό «μακάριο», ὅτι δηλαδή δέν ὑπάρχει σ Αὐτόν πόνος καί θλίψη. Μέ αὐτό ὅμως δέν πρέπει καθόλου νά νοήσουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀδιάφορος γιά τίς θλίψεις καί τά βάσανά τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά πρέπει νά νοήσουμε ἁπλᾶ ὅτι ὁ Θεός δέν «ὑποφέρει», δέν «πάσχει», εἶναι ὅμως εὔσπλαχνος καί οἰκτίρμων. Ὁ Χριστός ἔπαθε καί ὑπέφερε τόν σταυρικό θάνατο. Ὑπέφερε ὅμως αὐτόν μόνο κατά τήν ἀνθρώπινη φύση του καί ὄχι κατά τήν θεία, γιατί ὁ Θεός εἶναι ἀπαθής, δηλαδή εἶναι μακάριος, εἶναι δηλαδή αὐτό πού λέμε στό σημερινό μας κήρυγμα. Ἀκόμη ὁ Θεός δέν εἶναι μόνο ὁ Ἴδιος μακάριος, ἀλλά εἶναι ἐπίσης καί ἡ πηγή τῆς δικῆς μας μακαριότητας. Σ Αὐτόν ὑπάρχει τό πλήρωμα τῆς χαρᾶς καί τῆς εὐφροσύνης, ἀγαθά πού τά παρέχει πλούσια σ αὐτούς πού Τόν ἀγαποῦν. Ὁ Ψαλμωδός λέει μέ εὐγνωμοσύνη στόν Θεό: «Τόν δρόμο μέ μαθαίνεις τῆς ζωῆς ἀμέτρητη χαρά εἶναι ἡ παρουσία σου, ἀπόλαυση, στά δεξιά σου αἰώνια» (Ψαλμ. 15,11): Τήν μακαριότητα τοῦ Θεοῦ τήν δοξάζουν ἀκαταύπαστα οἱ ἄγγελοι, ἀλλά καί ὅλη ἡ δημιουργία. Σέ μιά εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ λέει ὁ ἱερεύς πρός τόν Θεό: «Σέ τρέμουσιν αἱ νοεραί πᾶσαι Δυνάμεις. Σέ ὑμνεῖ ἥλιος, σέ δοξάζει σελήνη, σοί ἐντυγχάνει τά ἄστρα, σοί ὑπακούει τό φῶς, σέ φρίττουσιν ἄβυσσοι, σοί δουλεύουσιν αἱ πηγαί»! 2 1. Ὁ Θεός, λέγει ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος, «μηδενός ἐπιδεής ὤν, ἀλλ αὐτάρκης καί πλήρης ἑαυτοῦ, τοῖς πᾶσι ἐπιδίδωσι καί ἐν αὐτῷ τά πάντα συστήκει» καί «αὐτός τῆς πάντων συστάσεώς ἐστι ποιητής» (Λόγος κατά Ἐλλήνων. Migne 25,26). Βλ. Τρεμπέλα, Δογματική, Τόμ. 1 σ καί Macaire, Theologie Dogmatique Orthodoxe, Τόμ. 1 σ Βλ. Μηναῖο, ΣΤ Ἰαν. β εὐχή Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. 2

3 AΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ Ἡ Περίοδος τῆς Ἀκκάδ ( ) Ὅταν βασιλιάς τῆς Uruk ἦταν ὁ Lugalzaggesi, λίγο βορειότερα αὐτοανακηρύχθηκε βασιλιάς ἕνας Σημίτης ὀνομαζόμενος Σαργών. Ὑπό τόν Σαργών οὐσιαστικά ἔλαβαν ὑπό τόν ἔλεγχό τους ὅλη τήν Μεσοποταμία οἱ Σημῖτες. 1 Ἡ ἀνάληψη τῆς διακυβερνήσεως, ἡ ὁποία φαίνεται ὅτι ἔγινε ἀρκετά εἰρηνικά, ἐπανένωσε τήν Μεσοποταμία γιά πρώτη φορά ἀπό τήν περίοδο τῆς Ubaid. Ὁ Σαργών, ὁ ὁποῖος ἀρχικῶς ἦταν μόνο ἕνας ἁπλός οἰνοχόος τοῦ Σουμέριου βασιλέως Ur-Zababa τῆς πόλεως Kish, ἀνέτρεψε τόν βασιλέα του καί ἔπειτα ἐπιτέθηκε στόν Lugalzaggesi, βασιλέα τῆς Uruk καί κύριο τῆς Σουμερίας, καί τόν αἰχμαλώτισε. Ὁ Σαργών ἵδρυσε μία νέα πρωτεύουσα ὀνομαζόμενη Agade (ἡ ὁποία δέν ἔχει εὑρεθεῖ ἀκόμη, ἀλλά πιθανῶς εὑρίσκεται στήν περιοχή τῆς Βαβυλῶνος). Θέλοντας νά διατηρήσει τόν ἔλεγχο στήν νέα αὐτοκρατορία του, ὁ Σαργών κατέστρεψε τά ἀμυντικά τείχη τῶν ἄλλων πόλεων, γιά νά μήν δίνονται ἔτσι εὐκαιρίες ἐπαναστάσεων, ἔθεσε Ἀκκάδιους κυβερνῆτες καί ἀκκαδικές φρουρές στίς κατειλημμένες πόλεις καί ἔλαβε μέλη τῶν τοπικῶν ἡγετικῶν οἰκογενειῶν ὡς ὀμήρους. Στό ἐξωτερικό ὁ Σαργών ἄσκησε πιέσεις ἀνατολικῶς στό Ἐλάμ καί δυτικῶς στό Λίβανο. 1. Ὁ ὅρος «σημιτικός» εἰσήχθη τό 1781 ἀπό ἕναν Γερμανό μελετητή, τόν Schlözer, γιά νά προσδιορίσει μία ὁμάδα στενά σχετιζόμενων γλωσσῶν (τήν Ἀραβική, Αἰθιοπική, Ἑβραϊκή, παλαιά Ἀκκαδική, τίς Χαναανιτικές διαλέκτους, τήν Ἀραμαϊκή) καί κατά συνέπεια οἱ ἄνθρωποι πού ὁμιλοῦσαν αὐτές τίς γλῶσσες ὀνομάστηκαν «Σημῖτες». Οἱ λέξεις «σημιτικός» καί «Σημίτης» προέρχονται ἐτυμολογικῶς ἀπό τόν Σήμ, τόν υἱό τοῦ Νῶε καί πατέρα τοῦ Ἀσσούρ, τοῦ Ἀράμ καί τοῦ Ἕβερ (Γεν. 10,21-31). Ὁ Σήμ φέρεται ὡς ὁ πρόγονος τῶν Ἀσσυρίων, τῶν Ἀραμαίων καί τῶν Ἑβραίων. Ἡ περιοχή ἡ ὁποία κατοικεῖτο ἀπό τούς λαούς πού ὁμιλοῦσαν τίς σημιτικές γλῶσσες στούς ἀρχαίους ἱστορικούς χρόνους ἦταν ἡ Ἀραβική χερσόνησος καί τό βόρειο παράρτημά της: Ἡ συριακή ἔρημος, ἡ Συρία-Παλαιστίνη καί μέρος τῆς Μεσοποταμίας. Σύμφωνα μέ τήν κλασσική θεωρία ὅλοι οἱ Σημῖτες ἦταν ἀρχικῶς νομαδικές φυλές, οἱ ὁποῖες ζοῦσαν στό κέντρο τῆς περιοχῆς αὐτῆς. Σέ διάφορες χρονικές περιόδους μεγάλες ὁμάδες τῶν λαῶν αὐτῶν ἄφηναν τήν Συρο-Ἀραβική ἔρημο γιά νά ἐγκατασταθοῦν, εἰρηνικά ἤ βίαια, στίς γύρω περιοχές, κυρίως στήν Μεσοποταμία καί τήν Συρία-Παλαιστίνη. Γιά μία ἄλλη προσέγγιση τοῦ θέματος βλ. ROUX G., Ancient Iraq, 1992 (3rd ed.), London, σ. 148 ἑξ. Κατά τήν διάρκεια τῆς Ἀρχαίας Δυναστικῆς Περιόδου ἐμφανίζονται σημιτικά προσωπικά ὀνόματα καί ὁρισμένα κείμενα γραμμένα στήν σημιτική γλώσσα (R. D. BIGGS, Semitic Names in the Fara period, Orientalia XXXVI, 1967, σ ), τῶν ὁποίων ἡ γεωγραφική κατανομή ὑπαινίσσεται ὅτι οἱ Σημῖτες ἦταν μία μειοψηφία μεταξύ τῶν Σουμερίων στόν νότο, ἀλλά ἦταν δυνατοί καί δυναμικοί, ἐάν ὄχι καί κυρίαρχοι, στήν περιοχή τῆς πόλεως Kish. 3

4 Ἔλαβε τόν ἔλεγχο τῆς πλούσιας ξυλείας καί τοῦ ἀργύρου τοῦ Λιβάνου καί, ἐπαναλαμβάνοντας τήν καύχηση τοῦ Lugalzaggesi, ἰσχυρίστηκε ὅτι κυβερνᾶ ἀπό τήν «ἐπάνω μέχρι τήν κάτω θάλασσα». Οἱ μελλοντικοί βασιλεῖς θεωροῦσαν τά ὅρια τῆς περιοχῆς πού ἔφθασε ἡ Ἀκκάδ σάν τά δικά τους δίκαια σύνορα. Ὁ Σαργών δημιούργησε τήν αὐτοκρατορία πού εἶχε σχεδιάσει παλαιότερα ὁ Lugalzaggesi. Ὁ σουμεριακός πολιτισμός σέ πολύ μεγάλο βαθμό δέν ἐπηρεάστηκε ἀπό τήν περίοδο τῆς Ἀκκάδ. Οἱ ἀκκαδική γλώσσα ἄρχισε νά γράφεται στήν σφηνοειδή, ἡ ὁποία διαδόθηκε στήν αὐτοκρατορία, ἀλλά ἡ σουμεριακή γλώσσα συνέχισε μαζί μέ αὐτήν. Οὔτε οἱ θεοί ἄλλαξαν σημαντικά οἱ τίτλοι τοῦ Σαργών δείχνουν ὅτι οἱ κύριες θεότητές του ἦταν σουμεριακές. Οἱ ἀλλαγές πού ἔγιναν κατά τήν ἀκκαδική περίοδο ἦταν περισσότερο ὑλικές καί κοινωνικές. Ὅταν δημιουργήθηκε ἡ αὐτοκρατορία, ἦλθαν σ αὐτήν μεγάλες ποσότητες χαλκοῦ, ἀργύρου, ξύλου, λίθου εἴδη τά ὁποῖα ὑπῆρχαν σέ μικρές ποσότητες στήν Μεσοποταμία καί ἐπίσης ἦλθαν πολλοί αἰχμάλωτοι πολέμου, οἱ ὁποῖοι μποροῦσαν νά γίνουν δοῦλοι καί ἦταν φτηνά ἐργατικά χέρια. Ὁ Seton Lloyd 2 ὁμιλεῖ γιά μία «ἐπανάσταση στίς πολιτικές ἰδέες» δηλαδή, ἡ πόλις-κράτος ἀποσύρθηκε χάριν μιᾶς μεγαλύτερης συγκεντρωτικῆς κυβερνήσεως. Ἡ περίοδος ἐπίσης σημείωσε τήν ἀρχή μιᾶς ἀλλαγῆς ἀπό τό μονοπώλιο στήν οἰκονομία τοῦ ναοῦ καί τῆς κυβέρνησης στήν ἰδιωτική περιουσία καί στά αὐξημένα δικαιώματα γιά τό ἄτομο. Ὁ Σαργών, ὁ ἱδρυτής τῆς Ἀκκάδ, ἐβασίλευσε γιά 55 χρόνια. Ὅταν ἀπέθανε, ὁ υἱός του Rimush ἔλαβε τόν θρόνο καί εἶχε τήν δύναμη νά καταπνίξει τίς ἐπαναστάσεις πού ξέσπασαν στήν αὐτοκρατορία. Ἀλλά ἐννιά χρόνια μετά τόν θάνατο τοῦ πατέρα του, ὁ Rimush φονεύθηκε ἀπό τούς ἴδιους τούς ὑπηρέτες του. Ἕνας ἄλλος υἱός τοῦ Σαργών, ὁ Naram-Sin, εἶναι ὁ μόνος σημαντικός βασιλεύς σέ αὐτήν τήν δυναστεία, ἐκτός ἀπό τόν Σαργών. Ὁ Naram-Sin ξόδεψε τά περισσότερα ἀπό τά 36 χρόνια τῆς βασιλείας του σέ πολεμικές ἐπιχειρήσεις καί κατάφερε νά ἐπεκτείνει τά σύνορα τῆς Ἀκκάδ ἀκόμη περισσότερο. Ὁ Naram-Sin, ὡστόσο, κατηγορήθηκε ὅτι ἔκανε τήν δυναστεία πού ἵδρυσε ὁ πατέρας του νά καταρρεύσει. Ἡ ἐπίσημη αἰτία γιά τήν πτώση τῆς Ἀκκάδ εἶναι ὅτι ὁ Naram-Sin ἐπέτρεψε στά στρατεύματά του νά λεηλατήσουν τήν ἱερή πόλη Nippur καί τόν ναό της στόν θεό Enlil. Ὡς τιμωρία γι αὐτήν τήν ἱεροσυλία «περίεργα ὄντα» ἐστάλησαν κατά τοῦ Naram-Sin. Ὅταν τόν πολεμοῦσαν δέν ἦταν σίγουρος ἐάν αὐτά ἦταν ἄνθρωποι, ἔτσι ὁ Naram-Sin ζήτησε χρησμό ὡς μία συμβουλή. Ὁ χρησμός εἶπε στόν Naram-Sin νά πληγώσει μερικούς ἀπό τούς αἰχμαλώτους καί ἐάν αὐτοί αἱμορραγοῦσαν, θά ἦταν ἄνθρωποι. Βέβαια, ὅταν οἱ αἰχμάλωτοι πληγώθηκαν, αἱμορράγησαν. Ἔτσι ἐνθαρρυμένος ὁ Naram-Sin συνέχισε νά πολεμᾶ, 2. Seton Lloyd, Τhe Archaeology of Mesopotamia, Second edition, London: Thames and Hudson, 1984,

5 ἀλλά γιά κάθε μάχη μποροῦσε νά παρατάξει λιγώτερους ἄνδρες. Ἀκολούθησε πείνα καί κατάρρευση. Οἱ Γκούτιοι Οἱ Γκούτιοι, ἕνας ἀπό τούς λαούς τῶν ὀρέων πού ζοῦσαν στά ἀνατολικά ὅρια τῆς Μεσοποταμίας, ἦταν ἐχθρός τοῦ Naram-Sin. Αὐτοί εὐθύνονται γιά τήν διακοπή τῆς ἐπικοινωνίας καί τοῦ ἐμπορίου στήν Μεσοποταμία, ἀναστάτωσαν τό ἀρδευτικό σύστημα τῆς χώρας καί ὁδήγησαν τήν Περίοδο τῆς Ἀκκάδ στό τέλος. Οἱ Γκούτιοι ἔγιναν ἡ κυρίαρχη δύναμη στήν Μεσοποταμία γιά σχεδόν 100 χρόνια. Φαίνεται, ἐν τούτοις, ὅτι αὐτοί δέν ἦταν πολυάριθμοι καί πολλές πόλεις κέρδισαν τήν ἐλευθερία τους. Ἐπίσης οἱ Μεσοποτάμιοι ἀποκαλοῦσαν τούς Γκούτιους «βαρβάρους» καί χαρακτήρισαν τήν περίοδο τῆς πολιτικῆς ἀνησυχίας πού αὐτοί ἐπέφεραν ὡς μία ἐποχή κατά τήν ὁποία κατά τά ἀρχαῖα κείμενα: «Ποιός ἦταν βασιλεύς; Ποιός δέν ἦταν βασιλεύς;» Τελικῶς, ὁ βασιλεύς Utuhegal τῆς Uruk αἰχμαλώτισε τόν βασιλέα τῶν Γκουτίων. Ὁ Utuhegal ἀκολουθήθηκε σύντομα ἀπό τόν Ur-Nammu, ὁ ὁποῖος ἵδρυσε μία νέα δυναστεία. Ἡ Περίοδος τῆς Γ Δυναστείας τῆς Ur ( ) Ὁ Ur-Nammu ἵδρυσε τήν Περίοδο Ur III. Αὐτή ἦταν ἡ τρίτη φορά πού ἡ πόλη Ur βρέθηκε στήν ἐξουσία. Πῶς ὁ Ur-Nammu πέτυχε νά λάβει τήν ἐξουσία δέν εἶναι σαφές, ἀλλά αὐτός φαίνεται ὅτι γρήγορα ἐπέκτεινε τήν κυριαρχία του στά προηγούμενα ὅρια τῆς δυναστείας τῆς Ἀκκάδ. Ἀφοῦ τό πέτυχε αὐτό, ἡ Ur γνώρισε μία περίοδο εἰρήνης. Ἡ Ur III μερικές φορές ὀνομάζεται Περίοδος τῆς Σουμεριακῆς Ἀναγέννησης. Μέ αὐτόν τόν χαρακτηρισμό δηλώνεται ὅτι ἡ Σουμεριακή ἔγινε πάλι ἡ κυρίαρχη γλώσσα. Οἰκονομικά, ὅμως, ἡ χώρα δέν ἐπέστρεψε στούς παλαιούς σουμεριακούς τρόπους. Μᾶλλον, ἡ ἰδιωτική περιουσία καί ἡ ἰδιωτική ἐπιχείρηση συνηγωνιζόντο τίς μεγάλες περιουσίες τῶν ναῶν. Ἡ Ur III ἦταν μία πραγματική δυναστεία κατά τό ὅτι ὑπῆρχε μία χωρίς διακοπή διαδοχή ἀπό πατέρα σέ υἱό. Οἱ βασιλεῖς θεωροῦσαν τούς ἑαυτούς τους θεούς. Ἐπειδή ὁ Ur-Nammu γρήγορα κέρδισε τόν πολιτικό ἔλεγχο στό μεγαλύτερο μέρος τοῦ βασιλείου του, μπόρεσε νά ἀσχοληθεῖ καλύτερα μέ τά ἐσωτερικά θέματα. Μεταξύ τῶν ἐπιτευγμάτων του ἦταν ἡ διαμόρφωση ἑνός νομικοῦ κώδικα, τοῦ ἀρχαιότερου 5

6 μέχρι σήμερα γνωστοῦ. Αὐτός ὁ νομικός κώδικας, ἄν καί φτωχά διατηρημένος, δηλώνει στό προοίμιό του ὅτι ἐγράφη γιά νά ἔλθει ἡ δικαιοσύνη στήν χώρα. Ὁ Ur- Nammu ἤθελε νά καταργήσει τούς «δασμούς» καί αὐτούς πού «μέ βία ἅρπαζαν τίς ἀγελάδες, τά πρόβατα καί τούς ὄνους». Ὁ Ur-Nammu ἤθελε νά διασφαλίσει ὅτι «τό ὀρφανό δέν θά παραδιδόταν στόν πλούσιο, ἡ χήρα δέν θά παραδιδόταν στόν δυνατό, ὁ ἄνθρωπος τοῦ ἑνός shekel δέν θά παραδιδόταν στόν ἄνθρωπο τοῦ ἑνός mina» 3 Ἕνας ἄλλος λαός, οἱ Ἀμορραῖοι, εἶχαν διασχίσει ἤδη ἀπό τούς Πρώιμους Δυναστικούς χρόνους τούς ποταμούς γιά νά ποιμάνουν τά κοπάδια τους στούς πρόποδες τῶν ὀρέων τῆς Μεσοποταμίας, ἀλλά πρός τό τέλος τῆς περιόδου τῆς Γ Δυναστείας τῆς Ur αὐτοί ἄρχισαν νά ἀπειλοῦν τήν πολιτική σταθερότητα. Κατά τόν 5ο χρόνο τοῦ βασιλέως Ibbi-Sin τῆς Ur, οἱ Ἀμορρῖτες εἶχαν διεισδύσει στήν κυρίως Σουμερία καί ἕνας ἀπό αὐτούς εἶχε ἤδη ἀνακηρυχθεῖ βασιλεύς τῆς Larsa, μόνο 25 μίλια βορείως τῆς Ur. Τά προβλήματα τοῦ Ibbi-Sin αὐξάνοντο ἀπό τήν πείνα καί ἔπειτα ἀπό ἕναν ἀπό τούς στρατηγούς του, ὁ ὁποῖος αἰφνιδίως ἀνακηρύχθηκε βασιλεύς τῆς Isin. Κατά τό 2004 οἱ Ἐλαμῖτες εἰσέβαλαν ἀπό τήν Ἀνατολή, ἔκαψαν τήν Ur ὁλοσχερῶς καί ἔφεραν τόν Ibbi-Sin αἰχμάλωτο στό Ἰράν. Ἐπίλογος Ὁ Ἀβραάμ γεννήθηκε λίγο μετά ἀπό αὐτήν τήν καταστροφή τῆς Ur, σέ ἕναν κόσμο ὁ ὁποῖος ἤδη εἶχε ἕνα μακρύ καί περήφανο παρελθόν. Δέν ἔζησε σέ κάποιον τόπο, ὅπου δέν εἶχε συμβεῖ ἀκόμη τίποτε. Πρίν ἀπό τήν γέννησή του ἡ Μεσοποταμία εἶχε ἤδη γνωρίσει χιλιετίες ἀνάπτυξης καί ἐπιτευγμάτων. Ἡ προ-ἀβρααμική Μεσοποταμία εἶχε ὅλα τά ἀπαραίτητα στοιχεῖα τῆς πολιτισμένης ζωῆς. Ὁ λαός της γνώρισε ὅλα τά αἰσθήματα καί τίς συγκινήσεις, πού αἰσθάνονται οἱ ἄνθρωποι σήμερα. Οἱ προσωπικές ἐλευθερίες πέρασαν περιόδους κρίσεως, ἀλλά, κατά καιρούς, ὁ ἀρχαῖος Μεσοποτάμιος εἶχε περισσότερη ἐλευθερία, ἀπό ὅ,τι πολλοί ἄνθρωποι σέ ὁρισμένα μέρη τοῦ κόσμου σήμερα. Ἡ σύγχρονη ἐποχή μας ἔχει προοδεύσει σέ σχέση μέ τήν ἀρχαία Μεσοποταμία, ἀλλά μόνο σέ σφαῖρες τεχνικῆς γνώσεως καί μηχανικῆς. 3. Saggs H. W. F., The Greatness That Was Babylon: A Survey of the Ancient Civilization of the Tigris- Euphrates Valley, Second Edition, London: Sidgwick & Jackson, 1988, 179. Bλ. ἐπίσης ANE ANET 524. Γιά τόν συγγραφέα τοῦ νομικοῦ κώδικα, βλ. Kramer S. N., The Ur-Nammu Law Code: Who Was Its Author? Orientalia 52, 1983,

7 Ὁ βασιλεύς Σαργών καί ἕνας χάρτης τῆς αὐτοκρατορίας τοῦ Lugalzagesi (διακρίνεται μέ τό κόκκινο χρῶμα) 7