διαδρομή5 Κουμανδαρία

Transcript

1 διαδρομή5 Κουμανδαρία

2 Το κρασί δεν είναι καινούρια ιστορία για την Κύπρο. Πρόσφατες ανασκαφές που έγιναν στο νησί επιβεβαίωσαν μια εντυπωσιακή αλήθεια, ότι σ αυτή την μικρή κόχη της γης παράγεται κρασί εδώ και 5,500 σχεδόν χρόνια. Τα ευρήματά τους μαρτυρούν πως η Κύπρος υπήρξε το λίκνο της οινικής ανάπτυξης σ ολόκληρη τη μεσογειακή λεκάνη, από την Ελλάδα μέχρι την Ιταλία και τη Γαλλία. Κοπιάστε, κερνάμε κρασί... Οι μαρτυρίες της οινικής ιστορίας που σέρνει πίσω του το νησί είναι απλώς ένας από τους λόγους που καθιστούν μια βόλτα στα αμπελοχώρια μια ελκυστική εμπειρία. Ένας δεύτερος σημαντικός λόγος είναι η

3 γνωριμία των κυπριακών οινοποιείων, κατά κανόνα μικρών και γοητευτικών, αλλά πάντα με προσυνεννόηση της επίσκεψής σας. O τρίτος και καλύτερος είναι τα ίδια τα κρασιά που ο οινόφιλος θα γευτεί στην περιδιάβαση στους «Δρόμους του Κρασιού» της Κύπρου. Από τις πατροπαράδοτες γηγενείς ποικιλίες «Μαύρο» και «Ξυνιστέρι» - και την μοναδική σε όλο τον κόσμο «Κουμανδαρία» - μέχρι ποικιλίες πασίγνωστες, όπως Cabernet Sauvignon και Shiraz. Ελάτε, πάμε σε ένα αμπελοπερίπατο. Κερνάμε κρασί! Τοπίο από το χωριό Μονάγρι 3

4 Κουμανδαρία Η διαδρομή αυτή, βόρεια της Λεμεσού, αναδύει τη μυρωδιά και τη μαγεία μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής μακρινής και ταυτόχρονα κοντινής. διαδρομή5 Λεμεσός, Κολόσσι, Ερήμη, Άλασσα, Μονάγρι, Άγ. Γεώργιος, Σιλίκου, Δωρός, Λάνεια, Τριμίκληνη, Άγ. Μάμας, Καπηλειό, Ζωοπηγή, Καλό Χωριό, Άγ. Παύλος, Άγ. Κωνσταντίνος, Λουβαράς, Γεράσα, Αψιού, Παραμύθα, Παλόδεια, Άγια Φύλα

5 Η ΓΛΥΚΙΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Η διαδρομή αυτή, βόρεια της Λεμεσού, αναδύει τη μυρωδιά και τη μαγεία μιας άλλης εποχής. Όλα ξεκινούν από το ιδιαίτερο κρασί που εμφιαλώνεται στην περιοχή, την Κουμανδαρία. Όμοιό του δεν υπάρχει διεθνώς. Τα δεκατέσσερα χωριά που το παράγουν βρίσκονται σε υψόμετρο μέτρων και περιτριγυρίζονται από αμπελώνες των ντόπιων ποικιλιών Μαύρο και Ξυνιστέρι. Η περιοχή αυτή γεννά ανάγλυφες εντυπώσεις για τους ανθρώπους της οι οποίοι οίοι δημιουργούν ένα ποτό που αγαπήθηκε απήθηκε παράφορα από τους μεσαιωνικούς άρχοντες της περιοχής - και σ αυτούς οφείλει την ονομασία του: Κουμανδαρία. Η διαδρομή, από το ξεκίνημα, φέρνει στο νου μεσαιωνικές εικόνες. Ο πρώτος σταθμός, το Κολόσσι, ξεχωρίζει ει για το κάστρο του - που ανάγεται στην εποχή των Σταυροφόρων. Είναι οι ιππότες που στάθμευαν εδώ εκείνοι που ανάδειξαν το μοναδικό, γλυκόπιοτο κρασί της περιοχής και του έδωσαν το όνομα που περήφανα κουβαλά μέχρι σήμερα. 5

6 γενικά χαρακτηριστικά Κυκλάμινο, χαρακτηριστικό λουλούδι της Κύπρου Eντυπωσιάζει η πλουσιότατη χλωρίδα και πανίδα, τα ιστορικά - αρχαιολογικά μνημεία και το μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου, το Φράγμα του Κούρρη που μετατρέπει σταθερά την περιοχή σε ένα σημαντικότατο υδροβιότοπο με μεγάλη οικολογική αξία. Κατά μήκος της διαδρομής θα συναντήσουμε δύο επισκέψιμα οινοποιεία. Κλίμα: Και τα 14 χωριά που παράγουν Κουμανδαρία βρίσκονται σε υψόμετρο μέτρων. Έτσι η περιοχή έχει ψυχρούς χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Εδάφη: Η περιοχή παρουσιάζει πολλά αβαθή εδάφη με μεγαλύτερες κλίσεις από αλλού και υψηλότερα ποσοστά ανθρακικού ασβεστίου. Σαν αποτέλεσμα τα οινοποιήσιμα αμπέλια δεν είναι τόσο παραγωγικά. Αμπελώνες: Όλα τα χωριά της διαδρομής υπάγονται στην περιοχή παραγωγής Οίνων Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης «Κουμανδαρία». Φυσιολογικά οι περισσότεροι αμπελώνες καλλιεργούνται με Μαύρο και Ξυνιστέρι. Ερυθρές ποικιλίες: Μαύρο, Όφθαλμο, Cabernet Sauvignon, Grenache. Λευκές ποικιλίες: Palomino, Malaga, Ξυνιστέρι.

7 Τοπίο με αμπελώνες στην περιοχή Αγίου Κωνσταντίνου 7

8 η διαδρομή Κυπριακό Οινομουσείο στο χωριό Ερήμη Η εξόρμηση μας ξεκινά προς τα δυτικά. Η πρώτη στάση μας είναι το Κολόσσι, 14 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, όπου φθάνουμε μέσω του δρόμου Β6. Το χωριό βρισκεται σε μια εύφορη κοιλάδα που για αιώνες τροφοδότησε τους κατοίκους της. Η περιοχή έχει μακρά ιστορία και αναφέρεται από ταξιδιώτες του Μεσαίωνα. Η πλούσια βλάστηση της την κατέστησε φυσικό κέντρο εξουσίας των Φράγκων ευγενών. Τα θέλγητρα της όμως δεν εξαντλούνται στη φυσική ομορφιά. Εδώ βρίσκεται ένα επιβλητικό κάστρο που εντυπωσιάζει με τις γραμμές του - λες και τραβήχτηκαν από σχεδιαστή Bauhaus! Οικοδομήθηκε το 13ο αιώνα ως βάση ελέγχου του τάγματος Ιπποτών της τάξης των Ιωαννιτών. Μια εκτεταμένη περιοχή τριγύρω αποτελούσε το μεγαλύτερο φέουδο των Ιπποτών και το κάστρο έγινε γνωστό ως Grande Commanderie. Τελικά, έδωσε το όνομά του στο τοπικό κρασί που έγινε γνωστό ως «Κουμανδαρία». Το κρασί αυτό αποτελεί προϊόν «Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης», αφού τα χαρακτηριστικά του - η γλυκύτητά του, η μοναδική του γεύση, το ιδιαίτερό του άρωμα - μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν πληρούνται οι προϋποθέσεις που απαντώνται εδώ: η οινοποίηση από το ντόπιο Ξυνιστέρι, αλλά και το επίσης ντόπιο Μαύρο, προερχόμενα από άνυδρα αμπέλια των νοτίων πλαγιών του Τροόδους, η ιδιομορφία της περιοχής (η οποία περιλαμβάνει τις κοιλάδες των ποταμών Μέσα Ποταμός, Λιμνάτης και Γαρύλλης) Και όλα αυτά σε συνδυασμό με την παραδοσιακή, αμετάλλακτη μέθοδο παραγωγής της Κουμανδαρίας, όπου τα σταφύλια στεγνώνουν στον ήλιο για μια εβδομάδα αμέσως μετά τον τρύγο και ακολουθεί διετής τουλάχιστον παλαίωση με τη μέθοδο «Μάνα» (από το βαρέλι αφαιρείται μόνο το ένα τρίτο περίπου

9 Μεσαιωνικό Κάστρο Κολοσσιού 9

10 του παλαιωμένου οίνου, το οποίο και συμπληρώνεται με φρέσκο κρασί). Επιστρέφουμε στο Κολόσσι όπου το μεσαιωνικό παρελθόν είναι τόσο έντονο που σχεδόν περιμένεις να ξεπροβάλει από τη γωνία του κάστρου ένας τροβαδούρος! Στην αυλή του υπάρχει ένα εντυπωσιακά μεγάλο δέντρο - λέγεται ότι ήλθε από την Αργεντινή πριν 200 χρόνια - ενώ οι αμπελώνες φτάνουν σχεδόν ως τους τοίχους του κάστρου. Την εικόνα συμπληρώνουν τα κατάλοιπα του υδραγωγού που έφερνε νερό για άρδευση. Συνεχίζοντας δυτικά στον Β6 φτάνουμε σύντομα στο χωριό Ερήμη. Εδώ βρίσκεται το ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΟΙΝΟΜΟΥΣΕΙΟ που στεγάζεται σε μια πετρόχτιστη αγροτική έπαυλη δίπλα στην κοίτη του ποταμού Κούρρη. Τα εκθέματα καταλαμβάνουν τον πρώτο όροφο ενώ στο ισόγειο γίνονται η γευσιγνωσία και οι πωλήσεις. Πλούσιες συλλογές από διαφορετικές περιόδους, εικαστικές αναπαραστάσεις και μια δεκάλεπτη προβολή σου μεταφέρουν την αίσθηση ότι αυτός είναι ένας ξεχωριστός χώρος. Φεύγοντας, επιστρέφουμε στον αυτοκινητόδρομο Λεμεσού - Πάφου και

11 Εξωκκλήσι Αγίου Γεωργίου κοντά στο Καλό Χωριό 11

12 Πινακίδα της περιοχής οδηγούμε ανατολικά προς Λεμεσό. Στην έξοδο προς Τρόοδος παίρνουμε την αρτηρία Β8 και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε βόρεια. Ο δρόμος θα μας φέρει στο φράγμα Κούρρη στα αριστερά μας - το μεγαλύτερο στο νησί - και στο λόφο δεξιά στο χωριό Άλασσα. Συνεχίζοντας την ανάβαση θα βρούμε σε υψόμετρο 450 μέτρων το Μονάγρι, παραδοσιακό αμπελοχώρι. Εδώ αξίζει να επισκεφθούμε το εκκλησάκι του Αρχαγγέλου και το μοναστήρι της Παναγιάς της Αμασγού. Συνεχίζοντας θα συναντήσουμε το χωριό Άγιος Γεώργιος με ιδεώδες ασβεστολιθικό έδαφος για αμπελοκαλλιέργεια. Αμπελώνες ειδικά για την παραγωγή Κουμανδαρίας διατηρούνται εδώ. Συνεχίζουμε τη βόρεια πορεία και σύντομα φθάνουμε στο χωριό Σιλίκου, γνωστό για την εξαίρετη σταφίδα του. Εδώ αξίζει να εξερευνήσετε τα παραδοσιακά πιεστήρια, τους «Ληνούς». Στις τρεις βρύσες του χωριού είναι εύκολο να φανταστείς έναν ιππότη να περιμένει να δροσίσει το άλογό του! Αυτές οι βρύσες παραδοσιακά άρδευαν τα περιβόλια γιατί, παρόλο που η περιοχή είναι ημιορεινή, υπάρχει εύφορη γη για καρποφόρα δέντρα. Για τη συνέχεια επιστρέφουμε στον Άγιο Γεώργιο και από εκεί στο Μονάγρι και στρίβοντας αριστερά φθάνουμε στο χωριό Δωρός. Οι αποστάσεις μεταξύ των χωριών δεν υπερβαίνουν το ενάμισι χιλιόμετρο. Χτισμένα σε πλατώματα στις όχθες του Μέσα Ποταμού είναι χαρακτηριστικά της δυτικής περιοχής Κουμανδαρίας. Η Δωρός προσφέρεται για βόλτα στα πλακόστρωτα δρομάκια ή για έναν καφέ στην αναπλασμένη πλατεία. Το οινοποιείο «ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΣΕΡΑΣ» είναι ένας από τους προτεινόμενους σταθμούς. Η παραγωγή του δεν ξεπερνάει τις εκατό χιλιάδες φιάλες ετησίως και ξεχωρίζουμε, τι άλλο... την Κουμανδαρία. Το οινοποιείο, υπό την ιδιοκτησία και διεύθυνση του κοινοτάρχη της Δωρού, λειτουργεί στις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για παραλαβή και διαλογή σταφυλιών. Χρησιμοποιεί σταφύλια από ιδιόκτητους αμπελώνες και επιλεγμένη παραγωγή της περιοχής. Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά, στα αγγλικά και στα ρωσικά. Μπορεί να καλύψει μεγάλο αριθμό επισκεπτών, αλλά είναι καλύτερα να υπάρξει προσυνεννόηση.

13 Παλιό πιεστήριο σταφυλιών 13

14 Από εδώ κατευθυνόμαστε πίσω στη συμβολή από την οποία ακολουθούμε ευθεία πορεία για να συναντήσουμε το δρόμο Β8. Εκεί στρίβουμε αριστερά και αμέσως δεξιά για να μπούμε στη Λάνεια. Το όμορφο αυτό χωριό διατηρεί σχεδόν ανέπαφη παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παραδοσιακός ληνός που διασώζεται. Εδώ υπάρχουν καφεστιατόρια και καταστήματα όπου μπορείτε να προμηθευτείτε σουτζούκο, κρασιά, ζιβανία και βέβαια Κουμανδαρία. Το σκηνικό είναι γραφικό και στους μόνιμους κατοίκους - πολλοί καλλιτέχνες - περιλαμβάνονται αρκετοί ξένοι. Λόγω του πετρόχτιστου χαρακτήρα η Λάνεια δένει αρμονικά με το βουνό οι κορυφές του οποίου δεσπόζουν σε απόσταση αναπνοής. Επιστρέφοντας πάλι στον Β8 στρίβουμε δεξιά και οδηγάμε προς την Τριμίκληνη. Στο βόρειο όριο της στρίβουμε δεξιά και σε δύο χιλιόμετρα συναντάμε τον οικισμό του Αγίου Μάμα, στην καρδιά του δάσους, σε υψόμετρο 600 μέτρων. Η παραγωγή Κουμανδαρίας εδώ γίνεται από τη Συνεργατική Πιστωτική Εταιρεία. Συνεχίζοντας, και ενώ το δάσος πυκνώνει και οι πλαγιές γίνονται απότομες, συναντάμε το μικρό χωριό Καπηλειό. Είναι χτισμένο σε έναν και μόνο λόφο ο οποίος δεσπόζει της κοιλάδας του ποταμού Λιμνάτη. Το όνομα του χωριού λέει πολλά για την ιστορία του. Τα επτά πατητήρια του λειτουργούσαν και σαν ταβέρνες για τους περαστικούς, οι οποίοι μετέφεραν την παραγωγή τους στο «πήγαινε» και τις προμήθειές τους στο «έλα». Επιστρέφοντας στον Άγιο Μάμα στρίβουμε δεξιά και διασχίζοντας την κοιλάδα οδηγάμε ως το δρόμο Ε110 που θα μας φέρει στο χωριό Ζωοπηγή. Σε υψόμετρο 885 μέτρων προσφέρει θέα που δημιουργεί δέος. Τα απότομα βουνά, χαρακωμένα από τους παραποτάμους των ποταμών Λιμνάτη και Γερμασόγειας, έχουν μια απρόσμενη - αν και «σκληρή» - ομορφιά.

15 15

16 Διατρέχοντας αντίστροφα το δρόμο που μας έφερε εδώ θα φθάσουμε στο Καλό Χωριό, ένα από τα κύρια σημεία παραγωγής Κουμανδαρίας. Η τοπική κοινότητα υλοποιεί - με χρηματοδότηση από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης - σημαντικά έργα στο όνομα αυτού του κρασιού. Στην κεντρική λεωφόρο συναντούμε τα κτίρια της ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΩΝ και το ομώνυμο οινοποιείο. Η περιορισμένη παραγωγή του καταλήγει για παλαίωση και εμφιάλωση στις εγκαταστάσεις της ΚΕΟ στη Λεμεσό. Το οινοποιείο δεν διαθέτει κατάστημα αλλά μην αμελήσετε να δοκιμάσετε την Κουμανδαρία του απευθείας από το δρύινο βαρέλι! Επειδή παράγεται αποκλειστικά από την ποικιλία Ξυνιστέρι χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερα λεπτό άρωμα Εδώ μπορείτε να μάθετε όλα όσα αφορούν στο μαγευτικό αυτό κρασί παρακολουθώντας ένα φιλμάκι στημένο με μεράκι. Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά και στα αγγλικά. Συνεχίζοντας ανατολικά συναντάμε σύντομα τα χωριά Άγιος Παύλος και Άγιος Κωνσταντίνος. Αφήνουν τις καλύτερες εντυπώσεις για τα κρασιά τους. Αυτό οφείλεται στο μεγαλύτερο υψόμετρο

17 17

18 Οι 3 Βρύσες στο χωριό Σιλίκου αλλά και στην έντονη χρήση της ποικιλίας Ξυνιστέρι. Τα χωριά αυτά μέσα στο δάσος - και με πυκνές αμπελοκαλλιέργειες - μοιάζουν ένα με το βουνό. Στην πλατεία του Αγίου Παύλου εκτίθεται το παλιό πιεστήριο ενώ στον Άγιο Κωνσταντίνο θα δείτε μια εκκλησία πρωτότυπης αρχιτεκτονικής. Ο επόμενος σταθμός είναι ο Λουβαράς. Για να πάμε εκεί επιστρέφουμε στο Καλό Χωριό και στο τέρμα της λεωφόρου στρίβουμε αριστερά. Αυτό είναι ένα γραφικό χωριό περιτριγυρισμένο από δάσος, χτισμένο πάνω από το ξεκίνημα της κοιλάδας του ποταμού Γαρύλλη. Πλησίον βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Μάμα που χτίσθηκε το 1455 και περιλαμβάνει τοιχογραφίες του Φιλίππου Γουλ. της ποικιλίας Μαύρο. Η Γεράσα διατηρεί κάποια χαρακτηριστικά της ημιορεινής αρχιτεκτονικής, το πράσινο όμως εδώ είναι μειωμένο. Από τα δυο αυτά χωριά η Λεμεσός δεν απέχει πολύ. Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα, και αφού έχουμε περάσει από τους συνοικισμούς Παραμύθα και Παλόδεια, φθάνουμε στην Αγία Φύλα και στον αυτοκινητόδρομο. Η συνολική απόσταση της βόλτας μας ήταν λίγο πάνω από εκατό χιλιόμετρα. Μια σύγχρονη βόλτα στο όνομα ενός σπάνιου κρασιού που ευφραίνει τον ουρανίσκο εδώ και αιώνες Τα τελευταία και χαμηλότερα χωριά της περιοχής Κουμανδαρίας είναι η Αψιού και η Γεράσα. Παρόλο που υπάρχει χωματόδρομος που οδηγεί εκεί από το δάσος θα είναι πιο άνετο αν επιστρέψετε στο Καλό Χωριό. Από εδώ, με πορεία κατηφορική θα συναντήσετε σε πέντε χιλιόμετρα την Αψιού στα αριστερά και τη Γεράσα στα δεξιά. Η Αψιού βρίσκεται σ ένα εύφορο πλάτωμα μέσα σε αραιό δάσος πάνω από τον ποταμό Γαρύλλη. Τα αμπέλια που καλλιεργούνται είναι κυρίως

19 19

20

21 Εσωτερικό οινοποιείου στο Καλό Χωριό 21

22 οινοποιεία ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΩΝ ΚΑΛΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΥ , Καλό Χωριό ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΣΕΡΑΣ ΛΤΔ , Δωρός Εσωτερικό οινοποιείου στο Καλό Χωριό

23 Γευσιγνωσία / Με χρέωση Γευσιγνωσία / Δωρεάν Μέγιστος Αριθμός Ατόμων / Επίσκεψη Πιστωτική Κάρτα Γλώσσα Ξενάγησης Προϊόντα προς Πώληση Χώρος Στάθμευσης Λεωφορείων Χώρος Στάθμευσης Αυτοκινήτων Οπτικοακουστικά Μέσα Χώρος Εστίασης Επίσκεψη Αμπελώνα

24 ταβέρνες / εστιατόρια PARAMYTHA , Μακεδονίας 1, Παραμύθα, Λεμεσός ΣΙΛΙΚΟΥ VILLAGE , Σιλίκου, Λεμεσός ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΦΙΛΙΤΟΣ , Καλό Χωριό, Λεμεσός VILLAGE TAVERN KALO CHORIO , Καλό Χωριό, Λεμεσός Ταβέρνα της περιοχής

25 ΡΑΦΤΗΣ Μιχαλάκη Καραολή 16, Παλόδεια, Λεμεσός ΤΟ ΣΤΕΚΙ ΤΟΥ ΜΕΛΗ , Ελευθερίας 5, Παλόδεια, Λεμεσός ΤΑΒΕΡΝΑ ΤΟ ΑΠΤΑΛΙΚΟ Πευκού 1, Καλό Χωριό, Λεμεσός ΛΑΝΕΙΑ , Λάνεια, Λεμεσός 25

26 Για ελαφρύ ύπνο... Δρομάκι στο χωριό Λάνεια ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΟΝΟΜΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΗΛΕΦΩΝΟ Agrovino Λόφου , Anerada Αψιού Antony s Garden House Επισκοπή , Arkela Βάσα Κοιλανίου Blue Αψιού , Cornaro House Άρσος , Dia s House Άρσος , Mavrikios Village Apartments Κοιλάνι Moustos House Άρσος Nicolas & Maria s Cottage Ανώγυρα , Niki s House Άγιος Αθανάσιος Themis House Λεμύθου , Vouni Lodge Βουνί , ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ Forest Park Πλάτρες New Helvetia Πλάτρες Pendeli Πλάτρες Edelweiss Πλάτρες Minerva Πλάτρες Petit Palais Πλάτρες Kallithea Πλάτρες Rodon Αγρός Vlachos Αγρός

27 Παλιά πιθάρια κρασιών στο χωριό Λάνεια ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ Παραγωγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κείμενα: Γιάννος Κωνσταντίνου Σχεδιασμός: Appios & Metaxas Communications Ltd Φωτογραφίες: Αρχείο ΚΟΤ Εκτύπωση: Ι. Γ. Κασουλίδης & Υιός Λτδ

28 Το έργο υλοποιήθηκε από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού και συγχρηματοδοτήθηκε κατά 50% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΤΠΑ) και κατά 50% από Εθνικούς Πόρους. Η αποστολή του ΕΤΠΑ είναι: «Συμβολή στην άμβλυνση των ανισοτήτων όσον αφορά την ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο μεταξύ των διαφόρων περιφερειών, καθώς και τη μείωση της καθυστέρησης των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών. Συμβολή στη διόρθωση των κυριοτέρων περιφερειακών ανισοτήτων στην Κοινότητα, χάρη στη συμμετοχή, στην ανάπτυξη και στη διαρθρωτική προσαρμογή των αναπτυξιακά καθυστερημένων περιφερειών, καθώς και στην κοινωνικo-οικονομική ανασυγκρότηση των περιφερειών» ISBN