Ο Ε.Φ.Ε.Τ & το διοικητικό περιβάλλον του ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των σπουδών στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης (Ε.Σ.Δ.Δ.) και αφορά τη μελέτη των σχέσεων του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ.) με τις διοικητικές υπηρεσίες που παραδοσιακά κάλυπταν τον έλεγχο των τροφίμων στη χώρα μας. Το ενδιαφέρον της παρούσας εργασίας έγκειται στο γεγονός ότι με την ευκαιρία της διεξοδικής μελέτης των σχέσεων του Ε.Φ.Ε.Τ. με το διοικητικό του περιβάλλον, επισημαίνονται τα ευρύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Δημόσια Διοίκηση κατά τον εκσυγχρονισμό της. Ο εκσυγχρονισμός της Δημόσιας Διοίκησης, επιχειρείται είτε με την σύσταση Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών, είτε με την εμφάνιση νέου τύπου δομών με σκοπό, κυρίως τον συντονισμό των ήδη υπαρχουσών διοικητικών δομών. Ο Ε.Φ.Ε.Τ., αντιπροσωπεύοντας τις νέου τύπου διοικητικές δομές, προτάσσει κυρίως το συντονιστικό του ρόλο, ενώ στο δρόμο προς την επίτευξη των στόχων του αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες που προέρχονται πρωτίστως από την παραδοσιακή δημόσια διοίκηση. Δεδομένου ότι η μελέτη των σχέσεων μεταξύ των οργανώσεων απαιτεί την προσέγγισή τους, τόσο σε τυπικό όσο και σε άτυπο επίπεδο, θεωρήθηκε αναγκαίο να συλλεχθεί πρωτογενές υλικό, τόσο από σχετική βιβλιογραφία και νομοθεσία όσο και από συνεντεύξεις, οι οποίες αποδείχθηκαν εξαιρετικά χρήσιμες. Εξίσου χρήσιμη, αποδείχθηκε και η γνωριμία με τις οργανωτικές ιδιαιτερότητες των σημαντικότερων παικτών στο χώρο ελέγχου των τροφίμων, η οποία βοήθησε στην κατανόηση της άτυπης συμπεριφοράς τους. Η ολοκλήρωση της εργασίας απαίτησε τη μελέτη του προϋπάρχοντος συστήματος ελέγχου τροφίμων και την επισήμανση των προβλημάτων που καθιστούσαν το σύστημα των ελέγχων, σε ένα χώρο τόσο ευαίσθητο, τυχαίο και ανορθολογικό. Εξάλλου, η ευρύτητα και η πολυπλοκότητα του συστήματος ελέγχου τροφίμων αντικατοπτρίζεται στην ένταση των σχέσεων των διοικητικών οργανώσεων με τον νεοσύστατο Ε.Φ.Ε.Τ. η οποία, αν και αναμενόμενη, δε παύει να θέτει σε κίνδυνο την σωστή και ομαλή συνεργασία που αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία του έργου του. Η εμφάνιση του Ε.Φ.Ε.Τ. παρουσιάστηκε σαν λύση στα μεγάλα και πολύπλοκα προβλήματα που χαρακτήριζαν το σύστημα ελέγχου τροφίμων. Συντονισμός και Εποπτεία ενός πλήθους υπηρεσιών που για πολλά χρόνια είχαν 1

2 επωμιστεί τον έλεγχο των τροφίμων, είναι οι δύο βασικές επιδιώξεις του καινούργιου φορέα. Επιδιώξεις όμως, που αν και είναι θεμέλια για την επιτυχία του έργου του, σκοντάφτουν στην αδράνεια της παραδοσιακής διοίκησης, που αποτελεί γνωστό φαινόμενο στην Διοικητική Επιστήμη. Ο όρος «αδράνεια» δεν πρέπει να μεταφραστεί ως ακινησία της παραδοσιακής διοίκησης. Αντιθέτως, ο διοικητικός μηχανισμός δραστηριοποιείται έντονα και κινητοποιείται ακυρώνοντας ή παρεμποδίζοντας κάθε επιχειρούμενη αλλαγή. Η δραστηριοποίηση αυτή προκαλεί, συνήθως, μια δυσκινησία του διοικητικού μηχανισμού που καθιστά κάθε μεταρρύθμιση δύσκολη. Γνωστές θεωρίες της Διοικητικής Επιστήμης, όπως αυτή του Ζωτικού χώρου των διοικητικών οργανώσεων και της Εδαφικής ευαισθησίας των ορίων τους, βρήκαν εφαρμογή στη μελέτη του συγκεκριμένου θέματος και χρησιμοποιήθηκαν για την ερμηνεία των αντιδράσεων και συμπεριφορών που εκδήλωσαν οι εμπλεκόμενοι φορείς απέναντι στον Ε.Φ.Ε.Τ. Επιπλέον, δόθηκε η ευκαιρία να ερευνηθούν οι σχέσεις των εμπλεκόμενων τομεακών διοικήσεων με το κοινωνικό τους περιβάλλον, επιβεβαιώνοντας τον κανόνα «ότι η Διοίκηση στηρίζεται από το περιβάλλον της, αλλά και το περιβάλλον της βρίσκει στήριγμα σε αυτήν». Έτσι, καθώς οι εμπλεκόμενοι επιστημονικοί κλάδοι στο χώρο των τροφίμων ζητούν διεύρυνση του χώρου δράσης τους και της επιρροής τους, οι διαμάχες των διοικητικών οργανώσεων επεκτείνονται ή έχουν τις ρίζες τους σε συντεχνιακές αντιδικίες και ανταγωνισμούς με σκοπό την διατήρηση των κεκτημένων τους ή ακόμα και την απόκτηση μεγαλύτερου κύρους και αίγλης. Κατά συνέπεια, διαμάχες και αντιθέσεις προβάλλονται έντονα, ακυρώνοντας και εξουδετερώνοντας κάθε πολιτική βούληση εκσυγχρονισμού και βελτίωσης, ενώ ταυτόχρονα καθιστούν κάθε αλλαγή δύσκολη και χρονοβόρα. Διοικητικές και συντεχνιακές οργανώσεις αντιπαρατίθενται στον Ε.Φ.Ε.Τ., η εμφάνιση του οποίου, εκλαμβάνεται ως απειλή για τα κεκτημένα τους και το κύρος της θέσης τους στο διοικητικό σύμπαν. Η αμφισβήτηση και η αγανάκτηση, που ως ένα σημείο αποτελούν λογικές αντιδράσεις, παίρνουν τεράστιες διαστάσεις, αφού ωθούνται από συναισθήματα φόβου και ανασφάλειας. Κατά συνέπεια, ένας φαύλος κύκλος αρχίζει: ο φόβος για πιθανή εκτόπιση γεννά την αμφισβήτηση, προκαλώντας αντιδράσεις και συγκρούσεις, οι οποίες με τη σειρά τους καθιστούν την συνεργασία προβληματική. Το αποτέλεσμα είναι το ήδη δύσκολο έργο του Ε.Φ.Ε.Τ. να καθίσταται ακόμη 2

3 δυσκολότερο, αφού η άψογη συνεργασία του με τις υπόλοιπες εμπλεκόμενες υπηρεσίες αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του. 3

4 1. Ο ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ο Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων αποτελεί ίσως το σημαντικότερο υποσύνολο του ελεγκτικού συστήματος μιας χώρας αφού πρέπει να εγγυάται την διασφάλιση της δημόσιας υγείας. Αυτό σημαίνει ότι οφείλει να διεξάγεται με προγραμματισμό και να χαρακτηρίζεται από ορθολογισμό. Η προστασία του καταναλωτή σε μια αγορά όπου όλα τα αγαθά διακινούνται ελεύθερα, είναι περισσότερο αποτελεσματική όσο πιο οργανωμένα λειτουργούν οι μη κυβερνητικές οργανώσεις καταναλωτών, οι κρατικές υπηρεσίες ελέγχου και οι μηχανισμοί αγοράς. Ο έλεγχος των τροφίμων, ωστόσο, διέπεται από πολλές ιδιαιτερότητες που τον καθιστούν συχνά προβληματικό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα τρόφιμα, είτε πρόκειται για τα ζωικής προέλευσης είτε για τα φυτικής προέλευσης, χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία. Η ποικιλία των τροφίμων σε συνδυασμό με τον μεγάλο αριθμό επεξεργασιών και μεταποιήσεων που μπορεί αυτά να υποστούν, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη διεξαγωγής πολλών και διαφορετικών ελέγχων. Όπως γίνεται κατανοητό, απαιτείται η σύμπραξη και η συνεργασία πολλών διαφορετικών επιστημονικών κλάδων, προκειμένου οι έλεγχοι να διεξαχθούν αποτελεσματικά και να εγγυηθούν την καταλληλότητα των τροφίμων. Ένα δεύτερο σημείο που καθιστά τον έλεγχο των τροφίμων ένα ιδιαίτερο υποσύνολο του ελεγκτικού συστήματος μιας χώρας, είναι ότι αυτός δε σταματά στον εργαστηριακό έλεγχο. Έλεγχος τροφίμων και εργαστηριακός έλεγχος δεν ταυτίζονται. Ο όρος «έλεγχος», όπως θα φανεί και στις επόμενες σελίδες, ανταποκρίνεται στο τρίπτυχο: Νομοθεσία, Επιθεώρηση, Εργαστηριακός Έλεγχος. Το τρίπτυχο αυτό ακολουθεί όλα τα στάδια παραγωγής και επεξεργασίας ενός τροφίμου, από την στιγμή που αυτό θα παραχθεί από τη γη μέχρι την στιγμή που θα το αγοράσει ο καταναλωτής από το ράφι του σούπερ- μάρκετ. Η έκταση και η πολυπλοκότητα των ελέγχων των τροφίμων, λόγω της φύσεως αυτών καθαυτών, αντικατοπτρίζεται στην πολυπλοκότητα των διοικητικών δομών στις οποίες έχουν διαμοιραστεί οι αρμοδιότητες ελέγχου τροφίμων, αφού καμιά υπηρεσία, κανένα υπουργείο δεν θα ήταν δυνατό να επιφορτιστεί με τον ολοκληρωτικό έλεγχο όλων των κατηγοριών των τροφίμων σε όλα τα στάδια παραγωγής και μεταποίησής τους. Κατά συνέπεια, είναι προφανές ότι οι έλεγχοι στα τρόφιμα διεξάγονται από μια πληθώρα υπηρεσιών που ανήκουν σε διαφορετικά υπουργεία που το καθένα από 4

5 αυτά έχει τη δική του ιστορία, τις δικές του προτεραιότητες, κυριαρχείται από τους δικούς του επιστημονικούς κλάδους με διαφορετική κουλτούρα και νοοτροπία. Στη χώρα μας ο Επίσημος Έλεγχος Τροφίμων ασκείται από τα εξής υπουργεία: Υπουργείο Οικονομικών- Γενικό Χημείο του Κράτους Δ/νση Τροφίμων της Κεντρικής Υπηρεσίας Σε όλους τους νομούς οι Περιφερειακές Χημικές Υπηρεσίες Το Γενικό Χημείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.), καταρτίζει τα ετήσια προγράμματα φυσικοχημικών δειγματοληψιών κατά τη λιανική πώληση των τροφίμων σε εγκυκλίους που αποστέλλει στα Υπουργεία Δημόσιας Τάξης, Ανάπτυξης, Γεωργίας και Υγείας-Πρόνοιας καθώς και στα εργαστήρια αυτών των υπουργείων. Το Γ.Χ.Κ. αποστέλλει επίσης στα περιφερειακά και νομαρχιακά εργαστήρια τις εγκυκλίους σχετικά με την επιθεώρηση των βιομηχανιών και των μικρότερων επιχειρήσεων τροφίμων, τη συχνότητα των επισκέψεων για επιθεώρηση, το συντονισμό με τις άλλες αρμόδιες αρχές με σκοπό την οργάνωση κοινών επιθεωρήσεων. Στο σημείο αυτό σημειώνεται ότι δειγματοληψίες εκτελούν και τα Τελωνεία-όλα τα δείγματα στέλνονται στο Γ.Χ.Κ.- αλλά οι δειγματοληψίες αυτές αφορούν κυρίως τη δασμολογική κατάταξη των προϊόντων και για το λόγο αυτό δε γίνεται περαιτέρω αναφορά. Στις Χημικές Υπηρεσίες του Γ.Χ.Κ. διενεργούνται οι φυσικοχημικοί εργαστηριακοί έλεγχοι των τροφίμων. Εκτός από τα εργαστήρια της Δ/νσης Τροφίμων της Κεντρικής Υπηρεσίας του Γ.Χ.Κ. υπάρχουν και τα 53 περιφερειακά εργαστήρια των περιφερειακών υπηρεσιών του Γ.Χ.Κ. καθώς και 3 εξειδικευμένα εργαστήρια για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων, τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα και τα επιφανειακά νερά. Υπουργείο Γεωργίας Δ/νση Κτηνιατρικής- Δημόσιας Υγείας Σε όλους τους νομούς της χώρας, οι Δ/νσεις και τα Τμήματα Κτηνιατρικής και τα Αγροτικά Κτηνιατρεία (εισαγωγέςεξαγωγές ) Δ/νση Μεταποίησης Τυποποίησης και Ποιοτικού Ελέγχου Γεωργικών Προϊόντων 5

6 Σε όλους τους νομούς οι Δ/νσεις και τα Τμήματα Γεωργίας Η Δ/νση Κτηνιατρικής και Δημόσιας Υγείας είναι αρμόδια για τον έλεγχο της εφαρμογής των κτηνιατρικών υγειονομικών διατάξεων στα σφαγεία, στις μονάδες κοπής και εμπορίας των προϊόντων ζωικής προέλευσης. Η ίδια Δ/νση είναι επίσης αρμόδια για τον έλεγχο των αλιευτικών προϊόντων και των οστρακοειδών, των γαλακτοκομικών και των πτηνοτροφικών προϊόντων. Οι αρμοδιότητες της Δ/νσης Μεταποίησης- Τυποποίησης και Ποιοτικού Ελέγχου Γεωργικών Προϊόντων καλύπτουν τον έλεγχο των φυτικών προϊόντων στα στάδια της παραγωγής, της επεξεργασίας, της αποθήκευσης, της μεταφοράς και της μεταποίησης και σε όλα τα στάδια έως την εμπορία των παραγόμενων από αυτά τρόφιμα. Στα εργαστήρια του Υπουργείου Γεωργίας διενεργούνται οι μικροβιολογικοί έλεγχοι των τροφίμων ζωικής προέλευσης και ο ποιοτικός έλεγχος των νωπών οπωροκηπευτικών. Για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης το Υπουργείο Γεωργίας διαθέτει 15 Κτηνιατρικά Εργαστήρια, 2 Σχολές Επαγγελμάτων Κρέατος και 9 Κτηνιατρικά Ινστιτούτα. 1. Για τον ποιοτικό έλεγχο των νωπών οπωροκηπευτικών αρμόδια είναι η Δ/νση Μεταποίησης Τυποποίησης και Ποιοτικού Ελέγχου Προϊόντων Φυτικής Παραγωγής καθώς και τα 8 Περιφερειακά Κέντρα Προστασίας Φυτών και Ποιοτικού Ελέγχου, τα οποία έχουν ορισθεί ως εθνικά και κοινοτικά εργαστήρια ελέγχων. Υπουργείο Υγείας-Πρόνοιας Δ/νση Δημόσιας Υγειινής Σε όλους τους νομούς οι Δ/νσεις και τα Τμήματα Υγιεινής, τα Αγροτικά Ιατρεία, τα Νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας. Το Υπουργείο Υγείας- Πρόνοιας έχει την ευθύνη της τήρησης των κανόνων υγιεινής σε όλες τις εγκαταστάσεις όπου διακινούνται τρόφιμα, από τον παραγωγό ως 1 Τα 9 Κτηνιατρικά Ινστιτούτα είναι τα εξής: 1. Λοιμωδών και Παρασιτικών Νοσημάτων Αθηνών 2. Υγιεινής Τροφίμων Ζωικής Προέλευσης Αθηνών 3. Αφθώδους Πυρετού και Εξωτικών Νοσημάτων Αθηνών 4. Βιολογικών Προϊόντων Αθηνών 5. Βιοχημείας- Τοξικολογίας και Παθολογίας Διατροφής Ζώων Αθηνών 6. Αναπαραγωγής και Τεχνικής Σπερματέγχυσης Αθηνών 7. Λοιμωδών και Παρασιτικών Νοσημάτων Θεσ/νίκης 8. Υγιεινής Τροφίμων Ζωικής Προέλευσης Θεσ/νίκης 9. Αναπαραγωγής και Τεχνικής Σπερματέγχυσης Θεσ/νίκης 6

7 τον τελικό καταναλωτή. Οι έλεγχοι του συγκεκριμένου υπουργείου αφορούν την κατασκευή, την ατομική υγιεινή, την καθαριότητα και την παροχή των απαραίτητων μέσων. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου για το σκοπό αυτό στελεχώνονται από Ιατρούς, Επόπτες Δημόσιας Υγείας και Υγειονολόγους μηχανικούς. Οι κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου αποστέλλουν στις τοπικές, εγκυκλίους που αναφέρονται σε προκαθορισμένες προτεραιότητες. Οι μικροβιολογικοί έλεγχοι των μη ζωικής προέλευσης τροφίμων διενεργούνται από το Υπουργείο Υγείας-Πρόνοιας. Οι μικροβιολογικές εξετάσεις των τροφίμων στην Αθήνα, διεξάγονται από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (ΚΕΔΥ) και το Μικροβιολογικό Εργαστήριο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, ενώ τα τρόφιμα ειδικής διατροφής εξετάζονται από τα εργαστήρια του Ε.Ο.Φ. Στη Θεσσαλονίκη οι μικροβιολογικοί έλεγχοι γίνονται στο Πανεπιστημιακό Εργαστήριο Υγιεινής και στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο Νοσοκομείου Λοιμωδών Νόσων. Σε περιφερειακό επίπεδο η μικροβιολογική εξέταση των τροφίμων γίνεται στα εργαστήρια των νοσοκομείων ή στα Εργαστήρια Υγιεινής των Πανεπιστημίων της χώρας. Υπουργείο Ανάπτυξης Δ/νση Τεχνικού Ελέγχου του Υπ. Ανάπτυξης Δ/νσεις και Τμήματα Εμπορίου σε όλους τους νομούς της χώρας. Το Υπουργείο Ανάπτυξης απασχολεί επιθεωρητές που έχουν επιφορτιστεί με την καταστολή της απάτης, την προέλευση των τροφίμων, τους όρους εμπορίας και την διενέργεια επιθεωρήσεων και δειγματοληψιών μόνο σε σχέση με τις διατάξεις για την επισήμανση και το φυσικοχημικό έλεγχο. Το Υπουργείο Ανάπτυξης ασχολείται κυρίως με τους μακροσκοπικούς δειγματοληπτικούς ελέγχους, για τον έλεγχο της χημικής σύστασης, της σήμανσης και τις συνθήκες διακίνησης και αποθήκευσης των τροφίμων. Διαθέτει μόνο ένα Χημικό Πειραματικό Εργαστήριο ερευνητικού χαρακτήρα το οποίο υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Καταναλωτή και είναι εξειδικευμένο στο ελαιόλαδο, ενώ στο ίδιο Υπουργείο υπάγεται και το ΕΚΕΦΕ- ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, όπου στο Εργαστήριο Πυρηνικής Τεχνολογίας- Ακτινοπροστασίας γίνεται ο προσδιορισμός ραδιενεργών καταλοίπων στα τρόφιμα. 7

8 Υπουργείο Δημόσιας Τάξης- Δ/νση Γενικής Αστυνόμευσης Αστυνομικές Δ/νσεις και Αστυνομικά Τμήματα σε όλους τους νομούς της χώρας. Το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης με τους Αστυκτηνίατρους (όλοι με εξουσίες έρευνας), έχει αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος των δειγματοληψιών που γίνονται ετησίως σ ολόκληρη τη χώρα, επικουρώντας το έργο του Υπουργείου Ανάπτυξης. Επιπλέον, το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης είναι αρμόδιο για τον έλεγχο του έγγραφου υλικού και έχει αναλάβει τη λήψη δειγμάτων από τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης σε όλα τα σημεία της αλυσίδας από το σφαγείο μέχρι το σημείο πώλησης στον τελικό καταναλωτή. Τα κατά τόπους αρμόδια αστυνομικά όργανα είναι επίσης υπεύθυνα για την καταστολή της απάτης και της απάτης στην επισήμανση στα κάθε είδους τρόφιμα καθώς και για ορισμένες πτυχές του υγειονομικού ελέγχου των προϊόντων ζωικής προέλευσης, λαμβάνοντας δείγματα και παρέχοντας συνδρομή σε άλλες υπηρεσίες. Σημειώνεται, ότι όλα τα δείγματα που λαμβάνονται από τις αστυνομικές αρχές στέλνονται στο Γ.Χ.Κ. ή στις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες. Όλες οι παραπάνω υπηρεσίες ελέγχου τροφίμων έχουν σε κεντρικό επίπεδο μία ή δύο Διευθύνσεις, που είναι αρμόδιες για τον σχεδιασμό και το συντονισμό των ελέγχων και περιφερειακό ή νομαρχιακό επίπεδο Διευθύνσεις, Τμήματα ή Γραφεία που είναι αρμόδια για την άσκηση των ελέγχων. Με τους νόμους Ν.2218/94 2 και Ν. 2240/94 οι αρμοδιότητες του Υπουργείου Υγείας, του Υπουργείου Ανάπτυξης και των υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, σε θέματα ελέγχου τροφίμων, μεταβιβάστηκαν στη Νομαρχία. Βέβαια, η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση ασκεί τις αρμοδιότητές της με βάση τις παρεχόμενες γενικές οδηγίες από τα αρμόδια Υπουργεία, τα οποία έχουν την κύρια ευθύνη για την εφαρμογή της Κυβερνητικής Πολιτικής. Μια πρώτη προσπάθεια για την επίτευξη συντονισμού μεταξύ όλων των αρμοδίων υπηρεσιών αποπειράθηκε να επιφέρει ο Ν.2343/95 3 ο οποίος παρέχει τη δυνατότητα να συσταθεί, με απόφαση του Υπ. Οικονομικών, σε κάθε νομό, Συντονιστική Επιτροπή, αποτελούμενη από εκπροσώπους των αρμόδιων υπηρεσιών. 2 Ν.2218/94 (Φ.Ε.Κ. 90 Α) «Ίδρυση Ν.Α., τροποποίηση διατάξεων για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση και την περιφέρεια και άλλες διατάξεις» και Ν. 2240/95 (Φ.Ε.Κ. 152 Α) «Συμπλήρωση διατάξεων για τη Ν.Α. και άλλες διατάξεις» 3 Αρθρ. 11 του Ν. 2343/95 (Φ.Ε.Κ. 211 Α ) «Αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών του Υπ. Οικονομικών και άλλες διατάξεις» 8

9 Για τον συντονισμό των αρμοδίων υπηρεσιών η επιτροπή: Συνεργάζεται με τις αρμόδιες υπηρεσίες σε θέματα προγραμματισμού διενέργειας τακτικών και εκτάκτων ελέγχων, από μεμονωμένα ή κοινά συνεργεία. Παρακολουθεί την εκτέλεση ή μη των προγραμμάτων ελέγχου και αξιολογεί τα αποτελέσματά τους. Συγκεντρώνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και στοιχεία, όπως αριθμός και φύση των ελέγχων που πραγματοποιήθηκαν, αριθμός και φύση των παραβιάσεων που διαπιστώθηκαν κ.τ.λ. Καταρτίζει και τηρεί μητρώο ελεγχόμενων Τηρεί αρχείο πρακτικών, εκθέσεων και άλλων εγγράφων απαραίτητων για το έργο της. Εισηγείται στις αρμόδιες υπηρεσίες τη λήψη των αναγκαίων διοικητικών ή νομοθετικών μέτρων για την αποτελεσματικότερη άσκηση και το συντονισμό των ελέγχων. Δυστυχώς τα αποτελέσματα της δράσης των Συντονιστικών Επιτροπών δεν ήταν τα αναμενόμενα, αφού στους περισσότερους νομούς της χώρας υπολειτουργούν, χωρίς έτσι να επιτυγχάνουν το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκαν. 9

10 2. ΕΠΙΚΑΛΥΨΕΙΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥΣ Στο προηγούμενο κεφάλαιο, έγινε προσπάθεια να παρουσιαστεί συνοπτικά το σύστημα του Επίσημου Ελέγχου Τροφίμων και οι φορείς που συμμετέχουν σ αυτό. Η συμμετοχή πολλών φορέων στον έλεγχο των τροφίμων είναι λογικό να διαμοιράζει την ευθύνη, χωρίς ωστόσο κανένας από αυτούς να έχει την συνολική ευθύνη. Ταυτόχρονα, η απουσία κάποιου φορέα ικανού να εξασφαλίσει τον ποθούμενο και απαραίτητο συντονισμό, είναι αισθητή. Δυστυχώς, το παρόν σύστημα ελέγχου τροφίμων στη χώρα μας διέπεται από την πολυδιάσπαση των ελέγχων με άμεσο αποτέλεσμα τον κατακερματισμό και τις επικαλύψεις αρμοδιοτήτων που πολύ συχνά προκαλούν σύγχυση μεταξύ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά δεν συνάδουν με τον ορθολογισμό και τον προγραμματισμό με τον οποίο οφείλουν να διεξάγονται οι έλεγχοι. Στον πίνακα της επόμενης σελίδας, παρουσιάζονται συνοπτικά οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα που συμμετέχουν στον Επίσημο Έλεγχο Τροφίμων. Αν και ο παρακάτω πίνακας δεν είναι εξαντλητικός, αφού δεν περιλαμβάνει όλα τα τρόφιμα, μπορεί να αναδείξει την πολυπλοκότητα του συστήματος ελέγχων λόγω των επικαλύψεων αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων. 10

11 Αρμοδιότητα Συναρμόδια Υπουργεία/ Φορείς Τρόφιμα φυτικής & ζωικής προέλευσης ΓΧΚ (Δ/νση Τροφίμων) Υπ. Γεωργίας Υπ. Ανάπτυξης Υπ. Υγείας Υπ. Δημοσίας Τάξης Οινικά προϊόντα, Αλκοόλη- Αλκοολούχα ποτά Γ.Χ.Κ. (Δ/νση Αλκοόλης) Υπ. Γεωργίας Πόσιμα νερά Γ.Χ.Κ. (Δ/νση Περιβάλλοντος) Υπ. Δημοσίας Τάξης Υπ. Υγείας Υπ. Ανάπτυξης Υλικά σε επαφή με τρόφιμα Γ.Χ.Κ. (Δ/νση Πρώτων Υλών & Βιομηχανικών Προϊόντων, Δ/νση Τροφίμων, ΓΧΥ Αθηνών) Υπ. Ανάπτυξης Υπολείμματα Φυτοφαρμάκων σε τρόφιμα Γ.Χ.Κ. (Δ/νση Πρώτων Υλών & Βιομηχανικών Προϊόντων) Υπ. Γεωργίας Συμπληρώματα Διατροφής Γ.Χ.Κ. (Δ/νση Τροφίμων) Ε.Ο.Φ. Η παραπάνω εικόνα δημιουργεί εύλογα την αναζήτηση των βαθύτερων αιτίων που την προκάλεσαν. Γιατί δηλαδή, ο έλεγχος των τροφίμων να διέπεται από κατακερματισμό; Γιατί να υπάρχουν τόσες πολλές επικαλύψεις αρμοδιοτήτων στο χώρο των ελέγχων; Ποια είναι τα όρια μιας υπηρεσίας; Υπάρχουν τέτοια όρια; Αν ναι, είναι σαφή; Που τελειώνει η δράση της μίας υπηρεσίας και που αρχίζει η δράση της άλλης; Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα απαιτεί μια προσέγγιση της συμπεριφοράς των οργανώσεων μεταξύ τους, που αν και θεωρητική, αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη. 11

12 Η Διοικητική Επιστήμη δανείζεται την ιδέα του «ζωτικού χώρου» που εφαρμόζεται για την μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων 4 και την ανάγει στις διοικητικές οργανώσεις προκειμένου να μελετήσει τις σχέσεις μεταξύ τους. Σύμφωνα με τον Anthony Downs, κάθε διοικητική οργάνωση έχει τον «ζωτικό της χώρο», η διατήρηση του οποίου είναι μεγάλης σημασίας για την επιβίωσή της και τα μέλη της. Εντός των ορίων του ζωτικού της χώρου κάθε οργάνωση δραστηριοποιείται και ασκεί τις αρμοδιότητές της. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα της επόμενης σελίδας, ο ζωτικός χώρος κάθε οργάνωσης δεν είναι ενιαίος και ομοιόμορφος αλλά χωρίζεται σε ζώνες. Στο εσωτερικό αυτού του χώρου-heartland- η οργάνωση ασκεί τις κυρίαρχες αρμοδιότητές της και στα πλαίσια αυτού του χώρου είναι και η μοναδική που δραστηριοποιείται. Πρόκειται για τον «σκληρό πυρήνα» των αρμοδιοτήτων της, γύρω από τον οποίο αναγνωρίζεται μια ευρύτερη περιοχή -interior fringe- στην οποία η οργάνωση, παρόλο που συνεχίζει να είναι κυρίαρχη, δεν είναι και η μοναδική που δραστηριοποιείται. Υπάρχουν και άλλες οργανώσεις που ασκούν κάποια επίδραση. Συνεχίζοντας, γύρω από την τελευταία ζώνη υπάρχει μια περιοχή - no man s land- όπου καμιά οργάνωση δεν είναι κυρίαρχη αλλά πολλές εμπλέκονται ασκώντας κάποιες αρμοδιότητες. Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι στο περιβάλλοντα χώρο κάθε οργάνωσης υπάρχει πάντα μια τέτοια περιοχή. Η αμέσως επόμενη ζώνη αναφέρεται στην εξωτερική περιοχή μιας οργάνωσης exterior- που είναι ο χώρος των κυρίαρχων αρμοδιοτήτων κάποιων άλλων οργανώσεων. Ο χώρος αυτός υποδιαιρείται σε δύο υποζώνες: την περιφέρεια - periphery- όπου εκεί η οργάνωση ασκεί κάποιες αρμοδιότητες αλλά κάποια άλλη είναι κυρίαρχη και την ξένη περιοχή -alien territory- όπου η οργάνωση δεν έχει καμία επίδραση και δεν ασκεί καμία αρμοδιότητα. Σημειώνεται, ότι ο εσωτερικός χώρος μιας οργάνωσης είναι ξένη περιοχή για κάθε άλλη οργάνωση. Μπορούμε να δούμε το πρόβλημα των επικαλύψεων αρμοδιοτήτων μέσα από το πρίσμα της παραπάνω θεωρίας. Όπως προαναφέρθηκε, ο χώρος ελέγχου των τροφίμων καλύπτεται από τη δράση πολλών υπηρεσιών, καθεμιά από τις οποίες ασκεί κάποιες αρμοδιότητες κατά αποκλειστικό τρόπο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αρμοδιότητες που δεν είναι κυρίαρχες για καμιά από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. 5 4 Robert Ardrey, African Genesis (New York: Dell Publishing Company, 1963), κεφ Πρόκειται για την περιοχή no man s land, στην οποία αν και δραστηριοποιούνται πολλές υπηρεσίες, ωστόσο καμία από αυτές δεν είναι κυρίαρχη. 12

13 Οι αρμοδιότητες της περιοχής heartland ασκούνται αποκλειστικά από μία 13

14 Στις περιοχές heartland, όπου μία μόνο οργάνωση ασκεί τις συγκεκριμένες αρμοδιότητες, τα πράγματα είναι αρκετά ξεκαθαρισμένα, αφού καμία από τις υπόλοιπες οργανώσεις δεν επεμβαίνει εκεί, οπότε δεν παρατηρούνται επικαλύψεις αρμοδιοτήτων. Στις υπόλοιπες περιοχές υπάρχουν συναρμοδιότητες, αλλά από τη στιγμή που κάποια από τις οργανώσεις που εμπλέκονται είναι κυρίαρχη, οι επικαλύψεις δεν είναι τόσο έντονες, όσο παρουσιάζονται στην περιοχή no man s land όπου καμιά οργάνωση δεν είναι κυρίαρχη, ωστόσο πολλές δραστηριοποιούνται εντός της. Κατά συνέπεια, σύμφωνα με το θεωρητικό υπόδειγμα του Anthony Downs, οι συναρμοδιότητες και οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων είναι σύμφυτες με την συμπεριφορά των οργανώσεων σε ένα χώρο πολιτικής όπου δραστηριοποιούνται περισσότερες από μία οργανώσεις. 3. Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 3.1 Ανάγκη σύστασης ενός νέου φορέα Επιχειρώντας να εφαρμόσουμε την λογική της προηγούμενης παραγράφου στον χώρο ελέγχου των τροφίμων με σκοπό δώσουμε μια σχηματική απεικόνιση των επικαλύψεων αρμοδιοτήτων που παρατηρούνται, θα βρεθούμε μπροστά σε ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σχήμα. Η πολυπλοκότητα του σχήματος οφείλεται, αφενός στον μεγάλο αριθμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών και αφετέρου στον μεγάλο αριθμό των αρμοδιοτήτων καθεμιάς από αυτές. Η πολυπλοκότητα του σχήματος απεικονίζει απόλυτα την πολυπλοκότητα του συστήματος ελέγχου των τροφίμων. Βέβαια, το ενδιαφέρον είναι ότι αυτό το σχήμα δεν χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Η σταθερότητα θα ταίριαζε σε ένα στατικό κόσμο. Επειδή όμως ο κόσμος είναι κάθε άλλο παρά στατικός, ακόμα και μικρές αλλαγές, όπως τεχνολογικές εξελίξεις ή οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές αλλαγές μπορούν να μεταβάλουν αισθητά την εικόνα, αναδεικνύοντας σε σημαντικές, κάποιες «περιοχές» αρμοδιοτήτων που αν και ασκούνται από πολλές εμπλεκόμενες υπηρεσίες, δεν είναι κυρίαρχες για καμία. Κατά συνέπεια, ένα απρόσμενο γεγονός, ένα σκάνδαλο ή σταδιακές μικρές και συχνά απρόβλεπτες αλλαγές, είναι ικανές να φέρουν στην επιφάνεια το κενό που εμφανίζεται στην περιοχή «no man s land» όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. 14

15 Στον χώρο ελέγχου των τροφίμων το σκάνδαλο που ξέσπασε λόγω ανίχνευσης διοξινών στα κοτόπουλα, ήταν ικανό να καταστήσει επιτακτική την ανάγκη σύστασης ενός φορέα υπεύθυνου για τον έλεγχο των τροφίμων, καλύπτοντας με αυτό τον τρόπο το κενό που προκαλούσε η έλλειψη συντονισμού που είχε διαγνωστεί είκοσι χρόνια περίπου πριν. Όπως είναι προφανές, το σκάνδαλο των διοξινών δεν θα μπορούσε από μόνο του να προκαλέσει την κινητοποίηση για την ίδρυση ενός φορέα, αν δεν συνοδευόταν και από κάποιες άλλες σταδιακές αλλαγές και εξελίξεις του ευρύτερου κοινωνικού και τεχνολογικού περιβάλλοντος. Η δημιουργία της εσωτερικής αγοράς, συνέπεια της οποίας υπήρξε η κοινοτική επιταγή ότι κάθε κράτος μέλος «πρέπει να δέχεται τα τρόφιμα που νομίμως παράγονται και κυκλοφορούν στην αγορά των άλλων κρατών μελών», επιφέρει σημαντικές αλλαγές στα μέχρι τότε δεδομένα του ελέγχου των τροφίμων. Βασική αρχή του Επίσημου Ελέγχου Τροφίμων είναι ότι τα τρόφιμα θα πρέπει να ελέγχονται στη χώρα παραγωγής τους και έτσι να μην απαιτούνται έλεγχοι στα σύνορα όταν τα τρόφιμα διακινούνται μεταξύ των κρατών- μελών. Με βάση τα παραπάνω, η Οδηγία 89/397/Ε.Ο.Κ. επιβάλλει τον έλεγχο σε όλα τα στάδια παραγωγής, επεξεργασίας, συντήρησης, αποθήκευσης, μεταφοράς, διανομής και εμπορίας τροφίμων. Ο έλεγχος αυτός περιλαμβάνει: Επιθεώρηση εγκαταστάσεων, πρώτων υλών και λοιπών πρόσθετων συστατικών, ενδιάμεσων προϊόντων, υλικών που πρόκειται να έρθουν σε επαφή με τρόφιμα και των υλικών και μεθόδων καθαρισμού και συντήρησης των εγκαταστάσεων. Δειγματοληψία και ανάλυση προϊόντων Έλεγχο των υγιεινής του προσωπικού Εξέταση του έγγραφου υλικού Εξέταση των μεθόδων αυτοελέγχου που εφαρμόζει η επιχείρηση και των αποτελεσμάτων τους. Κατά συνέπεια, ο έλεγχος των τροφίμων αποκτά ευρύτερη σημασία, αφού διαπερνά όλα τα στάδια από την παραγωγή του τροφίμου μέχρι την εμπορία του. Η ευρύτητα του ελέγχου των τροφίμων και η επιβολή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση κατέστησε την ήδη διαπιστωμένη έλλειψη συντονισμού των αρμοδίων υπηρεσιών εντονότερη και εμφανέστερη παρά ποτέ. 15

16 Επιπλέον, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις στη βιομηχανία των τροφίμων, η εμφάνιση των αμφιλεγόμενων μεταλλαγμένων τροφίμων καθώς και το παγκοσμιοποιημένο διατροφικό περιβάλλον με τους συνεπαγόμενους διατροφικούς εφιάλτες που συχνά ταλάνισαν την κοινή γνώμη, οδήγησαν στην διαπίστωση της ανάγκης για άμεση λύση των προβλημάτων που πήγαζαν από την έλλειψη συντονισμού. Ένας φορέας με οριζόντια δράση, ικανός να συντονίσει τις υπάρχουσες αρμόδιες υπηρεσίες στον έλεγχο των τροφίμων, αλλά και να επωμιστεί την ευθύνη της αποτελεσματικότητας του συστήματος των ελέγχων έγινε πλέον πραγματικότητα, λίγο μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου των διοξινών, που αν και ήταν «η κορυφή του παγόβουνου», έκανε ευρέως γνωστές τις ατέλειες του μέχρι τότε συστήματος ελέγχου τροφίμων. 3.2 Δημιουργία ή Ενσωμάτωση; Κάθε φορά που εμφανίζεται η ανάγκη να καλυφθεί μια συγκεκριμένη περιοχή αρμοδιοτήτων από τη δράση μιας υπηρεσίας, τρεις είναι οι εναλλακτικές λύσεις από τις οποίες πρέπει να επιλεχθεί η πλέον ενδεδειγμένη, ανάλογα με την περίπτωση. Οι τρεις προτεινόμενες λύσεις είναι οι εξής: 1. Η ενσωμάτωση των νέων αρμοδιοτήτων σε ήδη υπάρχουσα υπηρεσία χωρίς την ενίσχυση της τελευταίας ούτε σε προσωπικό ούτε σε οικονομικούς πόρους. 2. Η δημιουργία ενός Τμήματος ή Γραφείου στα πλαίσια μιας από τις υπάρχουσες διοικητικές δομές. Η συγκεκριμένη λύση, ενδείκνυται στην περίπτωση που οι προστιθέμενες αρμοδιότητες είναι μικρότερης σημασίας από αυτές που ασκούνται από την προϋπάρχουσα διοικητική δομή ή στην περίπτωση που υποκαθιστούν κάποιες από τις προϋπάρχουσες αρμοδιότητες. 3. Η δημιουργία μιας νέας διοικητικής δομής από την αρχή. Η συγκεκριμένη λύση, ενδείκνυται στην περίπτωση που οι αρμοδιότητες που προστίθενται είναι μεγαλύτερης σημασίας από αυτές που ασκούνται από τις προϋπάρχουσες διοικητικές δομές και συχνά διαπερνούν και καθορίζουν την αποτελεσματικότητα των τελευταίων. Στο σημείο αυτό, πρέπει να τονιστεί ότι καμία από τις παραπάνω λύσεις δεν υπερέχει έναντι της άλλης, αλλά όλες έχουν τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματά 16

17 τους. Συνεπώς, οι ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης είναι αυτές, που θα καθορίσουν την υιοθέτηση της μίας ή της άλλης λύσης. Στο χώρο ελέγχου των τροφίμων η πλέον ενδεδειγμένη λύση είναι η τρίτη, αφού έρχεται να καλύψει την έλλειψη συντονισμού μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών. Ο συντονισμός είναι η «καρδιά» του συστήματος ελέγχου των τροφίμων, αφού η έλλειψή του αναιρεί τα αποτελέσματα της μεμονωμένης δράσης των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Κατά συνέπεια, οι νέες αρμοδιότητες είναι μεγαλύτερης σημασίας από τις προϋπάρχουσες και η ενσωμάτωσή τους σε μία προϋπάρχουσα υπηρεσία θα προκαλούσε την υποβάθμισή τους, λόγω της «έμφυτης τάσης των γραφειοκρατικών δομών να αντιστέκονται σε αλλαγές που αφορούν την τυπική ή άτυπη συμπεριφορά τους» 6. Επιπλέον, κάθε νέο Τμήμα ή Γραφείο που καλείται να ενσωματωθεί σε μια προϋπάρχουσα διοικητική δομή θα υπόκειται στα ανώτερα στρώματα αυτής, των οποίων οι στόχοι και οι επιδιώξεις παραμένουν αμετάβλητα. Συνεπώς, τα στελέχη στα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας είναι πιθανότερο να συνεχίσουν να είναι επικεντρωμένα στους στόχους που είχαν και πριν, αδυνατώντας να ενσωματώσουν τις καινούργιες λειτουργίες και να τις αντιμετωπίσουν με την δέουσα προσοχή. Η υπαγωγή ενός συντονιστικού οργάνου στα πλαίσια μιας εκ των εμπλεκόμενων υπηρεσιών στο χώρο των τροφίμων, θα σήμαινε αποτυχία, αφού ο στόχος του συντονισμού θα χανόταν μέσα στους προϋπάρχοντες, «πρωτεύοντες» κάθε φορά στόχους της εκάστοτε υπηρεσίας 7. Στην ιδιαίτερη περίπτωση, που εκτός από συντονισμό απαιτείται και εποπτεία, η πλέον ενδεδειγμένη λύση είναι η δημιουργία μιας νέας «ανεξάρτητης» διοικητικής δομής, αφού η εποπτεία προϋποθέτει μια αναγκαία απόσταση της νέας δομής από τις προϋπάρχουσες. Σε συμφωνία με την παραπάνω λογική, στο χώρο ελέγχου των τροφίμων η ανάγκη εμφάνισης ενός οργάνου με συντονιστικό και εποπτικό ρόλο, οδήγησε στην δημιουργία μιας νέας διοικητικής δομής με τη μορφή ενός νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου που υπάγεται σε ένα Υπουργείο, που αν και έχει σχέση με τον έλεγχο των τροφίμων δεν ανήκει στους κύριους παίκτες του χώρου. 6 Anthony Downs, Inside Bureaucracy, σελ Anthony Downs, Inside Bureaucracy, σελ

18 4. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ Ε.Φ.Ε.Τ. 4.1 Η δομή του Ε.Φ.Ε.Τ. Η λύση στα προαναφερθέντα προβλήματα του συστήματος ελέγχου τροφίμων επιδιώχθηκε να δοθεί όταν με τον νόμο 2741/1999 ιδρύθηκε ο Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (Ε.Φ.Ε.Τ.). Ο Ε.Φ.Ε.Τ. έχει την μορφή Ν.Π.Δ.Δ. που τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης και διοικείται από επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο. 8 Η αποστολή του Ε.Φ.Ε.Τ., όπως περιγράφεται στο Π.Δ. 223/2000, είναι η προστασία του καταναλωτή με την διασφάλιση της εισαγωγής, παραγωγής και διακίνησης τροφίμων, η πιστοποίηση της καταλληλότητας, ο έλεγχος της ποιότητας και η ποιοτική αναβάθμιση των τροφίμων, η μέριμνα για την αποτροπή φαινομένων νοθείας και η προστασία των οικονομικών συμφερόντων του καταναλωτή, καθώς επίσης και η μέριμνα για την αποτροπή της παραπλάνησης του καταναλωτή σε σχέση με την υγιεινή. Για την εκπλήρωση της αποστολής του, ο Ε.Φ.Ε.Τ. δραστηριοποιείται σε πολλά επίπεδα, μειώνοντας σημαντικά τον διοικητικό ρόλο των παραδοσιακών φορέων εργαστηριακού ελέγχου τροφίμων, όπως περιγράφεται αναλυτικά σε επόμενη παράγραφο του παρόντος κεφαλαίου. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι ο ρόλος του Ε.Φ.Ε.Τ. είναι περισσότερο συντονιστικός και εποπτικός, παρά εκτελεστικός. Στην πραγματικότητα, ο Ε.Φ.Ε.Τ., αντιπροσωπεύοντας τις νέου τύπου διοικητικές δομές, επιδιώκει να αξιοποιήσει με τον αποτελεσματικότερο τρόπο και το χαμηλότερο δημοσιονομικό κόστος τις ήδη υπάρχουσες εργαστηριακές υποδομές της χώρας. Το Π.Δ. 223/2000 προβλέπει την σύσταση μιας Κεντρικής Υπηρεσίας και 13 Περιφερειακών Διευθύνσεων του Ε.Φ.Ε.Τ. Οι Περιφερειακές Διευθύνσεις του Ε.Φ.Ε.Τ., όπως προβλέπονται από τον οργανισμό του είναι οι εξής: Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Αττικής με έδρα την Αθήνα 8 Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ε.Φ.Ε.Τ. είναι η πρώην Γενική Γραμματέας του Καταναλωτή και Βιοπαθολόγος, κ. Χριστίνα Παπανικολάου, Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. είναι η κ. Δέσποινα Καλογρίδου- Βασιλειάδου, Καθηγήτρια της Μικροβιολογίας και της Υγιεινής Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης στο Τμήμα Γεωπονίας και μέλη του Δ.Σ. είναι οι εξής: κ. Κω/νος Γενηγιώργης, Καθηγητής της Υγιεινής στο Τμήμα Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης, κ. Ασημίνα Παπαθανασίου, Χημικός Προϊσταμένη της Δ/νσης Τροφίμων του Γενικού Χημείου του Κράτους, κ. Δημήτριος Σπυράκος, διδάκτωρ Νομικής και πρώην μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Καταναλωτών, κ. Χαράλαμπος Κουρής, συντονιστής του Εθνικού Συμβουλίου των Καταναλωτών, κ. Χρήστος Σουλελές, εκπρόσωπος της ΑΔΕΔΥ. 18

19 Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, με έδρα την Κομοτηνή Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Κεντρικής Μακεδονίας, με έδρα τη Θεσσαλονίκη Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ηπείρου, με έδρα τα Ιωάννινα Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Θεσσαλίας, με έδρα τη Λάρισα Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Δυτικής Ελλάδας, με έδρα την Πάτρα Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Κρήτης, με έδρα το Ηράκλειο Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Δυτικής Μακεδονίας, με έδρα τη Κοζάνη Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ιονίων Νήσων, με έδρα τη Κέρκυρα Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Στερεάς Ελλάδας, με έδρα τη Λαμία Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Πελοποννήσου, με έδρα την Τρίπολη Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Βορείου Αιγαίου, με έδρα τη Μυτιλήνη Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Νοτίου Αιγαίου, με έδρα την Ερμούπολη Κάθε Περιφερειακή Διεύθυνση του Ε.Φ.Ε.Τ. συγκροτείται από τα εξής Τμήματα και Γραφεία: 1. Τμήμα Ελέγχων Επιχειρήσεων 2. Τμήμα Εργαστηριακών Ελέγχων 3. Τμήμα Αξιολόγησης- Εγκρίσεων 4. Τμήμα Διοικητικής Υποστήριξης 5. Γραφείο Εξυπηρέτησης Πολίτη Η Περιφερειακή Διεύθυνση του Ε.Φ.Ε.Τ. συντονίζει τη λειτουργία των Υπηρεσιακών Μονάδων που υπάγονται σε αυτήν με βάση τις οδηγίες και εντολές των Κεντρικών Υπηρεσιών, επιμελείται τον προγραμματισμό των διοικητικών δραστηριοτήτων τους και αξιολογεί την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Επιπρόσθετα, προγραμματίζει και συντονίζει τους ελέγχους σε συνεργασία με άλλους κρατικούς φορείς και με τις υπηρεσίες της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης σύμφωνα με τα καθορισμένα από την Κεντρική Υπηρεσία προγράμματα. Παρακάτω, δίνεται το οργανόγραμμα του Ε.Φ.Ε.Τ., από την μορφή του οποίου μπορούν να συναχθούν αρκετά ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Άλλωστε το οργανόγραμμα, αν και παρέχει στοιχεία μόνο της τυπικής οργάνωσης, επηρεάζει την 19

20 οργανωτική συμπεριφορά, καθορίζοντας μεταξύ των άλλων και τις επίσημες διόδους επικοινωνίας. 9 ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Δ.Σ. Ε.Σ.Ε.Τ. Ε.Σ.Π.Ε.Τ. Γραμματεία Δ.Σ. Γραφείο Προέδρου Τμήμα Διασφάλισης Ποιότητας Παρεχομένων Υπηρεσιών Γραφείο Αντιπρόεδρου Γραφείο Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων Γενική Διεύθυνση ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Σε αντίθεση με τον «κλειστό» χαρακτήρα των περισσότερων παραδοσιακών δομών, ο Ε.Φ.Ε.Τ. χαρακτηρίζεται ως «ανοικτή» υπηρεσία αφού επιδιώκει την άμεση επικοινωνία με το ευρύ κοινό για θέματα της αρμοδιότητάς του. Εξάλλου, δεν είναι τυχαία η ύπαρξη Γραφείου Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων που στοχεύει στο να κάνει γνωστή την παρουσία και τη δράση του Ε.Φ.Ε.Τ. Οι παλιές παραδοσιακές δομές έχοντας ως «όπλα» την πολύχρονη παρουσία και την αναμφισβήτητη προσφορά τους στο χώρο ελέγχου των τροφίμων συνδυαζόμενη με την τεχνολογική και την επιστημονική επάρκειά τους, δε χρειάστηκε να αναπτύξουν ιδιαίτερη επικοινωνιακή δράση. Αντίθετα, πολλές φορές τα εξαιρετικά εξειδικευμένα και τεχνικού χαρακτήρα αντικείμενα καθεμιάς από αυτές, τις μετέτρεψαν σε σχετικά απομονωμένες υπηρεσίες από το ευρύ κοινό. Αυτή 9 H. Simon, P. Smithburg, V. Thompson, Public Administration, Syracuse University, New York, 1950, p