Ενεργειακός Σχεδιασμός στο δομημένο περιβάλλον Μια ολιστική προσέγγιση

Transcript

1 ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» 12, 13 και 14 Δεκεμβρίου 2012 Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα Ενεργειακός Σχεδιασμός στο δομημένο περιβάλλον Μια ολιστική προσέγγιση Εύη Τζανακάκη Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ., MSc. ASU Τμήμα Κτιρίων Διεύθυνση Ενεργειακής Αποδοτικότητας

2 ένα ισχυρό κίνημα

3 Το Σύμφωνο των Δημάρχων Covenant of Mayors ( Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες και ίσως η πιο επιτυχημένα πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και για τη στροφή της κοινωνίας σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο αστικής ανάπτυξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση Το Σύμφωνο των Δημάρχων αναγνωρίζει ότι οι τοπικές και περιφερειακές αρχές μοιράζονται την ευθύνη για την καταπολέμηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη με τις εθνικές κυβερνήσεις και οφείλουν να αναλάβουν τη δέσμευση αυτή ανεξαρτήτως των δεσμεύσεων άλλων ενδιαφερομένων φορέων.

4 Το Σύμφωνο των Δημάρχων Covenant of Mayors ( ) Πάνω από 4500 Δήμοι ανά την Ευρώπη υποστηριζόμενοι από πάνω από 170 υπερτοπικούς φορείς) κ 98 στην Ελλάδα συμμετέχουν σε μια εθελοντική, αλλά δεσμευτική συμφωνία για να μειώσουν την ενεργειακή τους κατανάλωση και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πάνω από 20% και να αυξήσουν κατά πάνω από 20% τη διεύσδυση ΑΠΕ στο χώρο επικράτειάς τους, να υπερβούν, δηλαδή τους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5 ένα ισχυρό κίνημα

6 Οι πόλεις σήμερα σχεδιάζονται και λειτουργούν με την ευθύνη των αποφάσεων κατακερματισμένη σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό και ατομικό επίπεδο και με την κεκτημένη ταχύτητα του μοντέλου ανάπτυξης του τελευταίου αιώνα, παρουσιάζουν διαφωνίες, δυσλειτουργίες και προβλήματα που φαίνονται άλυτα.

7 Οι πόλεις σήμερα με τις διαφοροποιήσεις τους, παρουσιάζουν στο σύνολό τους κοινά προβλήματα κοινωνικής συνοχής υποδομών (ιδιαίτερα στους τομείς της παροχής και διάθεσης ενέργειας και των μεταφορών) στην ανάπτυξη και επέκτασή τους δυσλειτουργία του αστικού ιστού (με αισθητικά, κινητικά και άλλα λειτουργικά προβλήματα) προβλήματα ρύπανσης προβλήματα υγείας των κατοίκων (τόσο λόγω της κακής ποιότητας του αέρα, όσο λόγω άγχους και στρες).

8 το μεγαλύτερο πρόβλημα σήμερα ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: ποιος την προκαλεί; κάποτε... η βιομηχανία ήταν ο βασικός χρήστης ενέργειας και κύριος τομέας ενεργειακής κατανάλωσης σήμερα...

9 σήμερα ΚΤΙΡΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: σημαντικός ρυπαντής του περιβάλλοντος τα κτίρια καταναλώνουν το 40% περίπου της ενέργειας με συνεχώς αυξανόμενη τάση το 35% των πρώτων υλών, ευθύνονται για 10-35% των δομικών αποβλήτων τα αστικά κέντρα συγκεντρώνουν το 80% περίπου του πληθυσμού και καταναλώνουν περίπου το 75% της παραγόμενης ενέργειας με κύριους τομείς κατανάλωσης τον κτιριακό και τις μεταφορές για την παραγωγή αυτής της ενέργειας, η καύση ορυκτών καυσίμων προκαλεί το 35% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου 50% των εκπομπών SO 2, 35% των εκπομπών CO 2 25% των εκπομπών NOx και 10% των εκπεμπόμενων σωματιδίων

10 αλλοιώνεται τη σύσταση της ατμόσφαιρας προκαλείται ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (φαινόμενο θερμοκηπίου) με Ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφές Οικονομικές επιπτώσεις έτσι εντείνεται η εξάρτηση από εισαγόμενο πετρέλαιο και επιβαρύνεται το ηλεκτρικό σύστημα δημιουργείται το φαινόμενο της αστικής νησίδας με ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες μέσα στις πόλεις που συντελεί σε ακόμα μεγαλύτερη ενεργειακή κατανάλωση...

11 Οι πόλεις σήμερα Ένα από τα σημαντικά προβλήματα των τελευταίων χρόνων, ιδιαίτερα σε θερμότερες χώρες, όπως η Ελλάδα, είναι η υπερκατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος το καλοκαίρι, με αποτέλεσμα την τρομακτική αύξηση της διαθέσιμης ισχύος αιχμής, με επιπτώσεις σημαντικές στο σύστημα ηλεκτροδότησης και στην οικονομία της χώρας. Οι πόλεις, βεβαίως, συντελούν στο παγκόσμιο κλιματικό πρόβλημα, όσο και υποφέρουν από τις επιπτώσεις του.

12 Οι πόλεις σήμερα θα πρέπει να πρωτοστατήσουν στην πρόκληση του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής πέρα από τον μετριασμό, υπάρχει και το πρόβλημα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, με κατοίκους πολλών πόλεων ανά τον κόσμο να είναι εκτεθειμένοι στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της Από τη μια πολλές πόλεις κινδυνεύουν λόγω της γειτνίασής τους με θάλασσα και ποταμούς, από την άλλη η αύξηση της θερμοκρασίας σε πολλά αστικά κέντρα θα επιφέρει επιπτώσεις στην υγεία αλλά και αλλαγές στις ενεργειακές απαιτήσεις.

13 Στόχοι του ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του φορτίου αιχμής μείωση των εκπομπών CO 2 και περιορισμός της κλιματικής αλλαγής δημιουργία ευνοϊκού αστικού περιβάλλοντος και περιορισμός του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης στα κτίρια και στις πόλεις και η βελτίωση της καθημερινότητας του πολίτη στήριξη της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και η ανάδειξη του υποδειγματικού ρόλου και της τοπικής αυτοδιοίκησης για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας ευαισθητοποίηση και αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών για την αποδοτική χρήση της ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος κινητοποίηση των δυνάμεων της αγοράς και η προώθηση επενδύσεων προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης

14 Στόχοι του ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού Για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και των εκπομπών θα πρέπει να υπάρχει συγκεκριμένος ποσοτικός στόχος μείωσης (π.χ. kwh, tco 2 ) σε σχέση με μια υφιστάμενη κατάσταση η οποία ορίζεται ως βάση αναφοράς.

15 Τομείς παρέμβασης κατά τον ενεργειακό σχεδιασμό τα δημόσια και δημοτικά κτίρια και οι δημοτικές εγκαταστάσεις τα ιδιωτικά κτίρια του τριτογενή τομέα και της κατοικίας ο δημοτικός φωτισμός οι δημόσιες και δημοτικές μεταφορές οι ιδιωτικές μεταφορές η τοπική βιομηχανία η τοπική παραγωγή και διαχείριση ενέργειας (θερμικής και ηλεκτρικής) με την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) η πολεοδομία και το αστικό περιβάλλον με επίδραση στους παραπάνω τομείς

16 Βιώσιμα Κτίρια/Βιώσιμες Πόλεις Πράσινα Κτίρια/ Πράσινες Γειτονιές Ενεργειακά αποδοτικά κτίρια/πόλεις Στρατηγικές χαμηλού άνθρακα (low carbon) Κτίρια (σχεδόν) μηδενικής ενέργειας (Nearly zero energy buildings) Αρχιτεκτονική/δόμηση που ανταποκρίνεται στο κλίμα (Climate Responsive) Βιοκλιματικά κτίρια/οικισμοί Παθητικά κτίρια Ηλιακά κτίρια/ηλιακή αρχιτεκτονική

17 Βιώσιμα Κτίρια (Sustainable Buildings): Κτίρια που ένας Ορισμός Ελαχιστοποιούν την συνολική επιβάρυνση στο φυσικό και τεχνητό περιβάλλον και την υγεία Αξιοποιούν αποδοτικά την ενέργεια, το νερό, τους άλλους πόρους Προστατεύουν την υγεία των χρηστών και παρέχουν βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης και παραγωγικότητας Περιορίζουν τη ρύπανση, τα απορρίμματα και την περιβαλλοντική υποβάθμιση

18 Βιώσιμα Κτίρια (Sustainable Buildings): Κτίρια που ένας Ορισμός χρησιμοποιούν αποδοτικά τους διαθέσιμους πόρους σέβονται το περιβάλλον σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους χωροθέτηση και σχεδιασμό κατασκευή (πρώτες ύλες-κτίριο) χρήση επισκευή ανακαίνιση αποδόμηση

19 Αρχές ενεργειακού σχεδιασμού κτιρίων Αξιοποίηση των τοπικών περιβαλλοντικών πηγών και τους νόμους ανταλλαγής ενέργειας κατά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, βιοκλιματικός σχεδιασμός Ρύθμιση της εσωτερικής (θερμικής) λειτουργίας των κτιρίων Χρήση τεχνολογιών και συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας στις ΗΜ εγκαταστάσεις και στις ηλεκτρικές συσκευές Ενεργειακή διαχείριση των κτιρίων με τεχνολογικά και μη μέσα Ενσωμάτωση τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για θέρμανση, ψύξη, ηλεκτρισμό Βελτίωση του κλίματος έξω και γύρω από τα κτίρια, με τον βιοκλιματικό σχεδιασμό των εξωτερικών χώρων και, εν γένει, του δομημένου περιβάλλοντος

20 Παρεμβάσεις σε κτίρια βιοκλιματικός σχεδιασμός νέων κτιρίων με ενσωμάτωση ενεργειακών τεχνολογιών για επίτευξη σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης

21 σήμερα... υπάρχει πρακτική για νέα κτίρια Τα βιοκλιματικά κτίρια απαιτούν λιγότερη ενέργεια σε ποσοστό ώς και 30% από τα συμβατικά όμοιας κατασκευής.

22 σήμερα... υπάρχουν αποτελέσματα σε νέα κτίρια Σε βιοκλιματικές κατοικίες στην Ελλάδα το καλοκαίρι η θερμοκρασία μέσα στα κτίρια είναι σημαντικά χαμηλότερη από την εξωτερική θερμοκρασία (ως και 10 o C χαμηλότερη), ενώ παράλληλα παρατηρούνται συνθήκες άνεσης σε πολύ υψηλότερες θερμοκρασίες (ώς και σε 31,5 o C)

23 σήμερα... υπάρχουν αποτελέσματα σε νέα κτίρια Σε κτίρια κατοικιών και σχολείων στην Ελλάδα η χρήση παθητικών και υβριδικών συστημάτων δροσισμού (επαρκής σκίαση, νυχτερινός αερισμός και, επικουρικά, ανεμιστήρες οροφής) πρακτικά καταργεί την ανάγκη εγκατάστασης κλιματιστικού συστήματος.

24 σήμερα... υπάρχουν λύσεις για νέα κτίρια Η εφαρμογή τεχνικών φυσικού φωτισμού μειώνει την ηλεκτρική κατανάλωση για φωτισμό κατά τουλάχιστον 30% εφόσον εφαρμόζεται σύζευξη φυσικού/τεχνητού φωτισμού. Στην Ελλάδα συχνά η εξοικονόμηση ενέργειας ξεπερνά και το 60%.

25 εφαρμογές στην Ελλάδα

26 εφαρμογές στην Ελλάδα

27 εφαρμογές στην Ελλάδα Κτίριο ΡΑΕ Κτίριο ΑΗΚ 07:30 / ο 08:30 / ο 09:30 / ο 10:30 / ο Νοσοκομείο Χαλκίδας Κτίριο ΙΜΕ

28 ΚΑΠΕ εφαρμογές στην Ελλάδα

29 Παρεμβάσεις σε κτίρια 29,7 C βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας υφιστάμενων κτιρίων μέσω AR03 AR02 AR01 LI04 LI03 LI02 SP05* SP04* SP03* SP02* της ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού κελύφους SP06* LI01 SP01* 22 20,9 C της αναβάθμισης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων της χρήσης ενεργειακά αποδοτικών συσκευών της ενεργειακής διαχείρισης της ενσωμάτωσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για παροχή θερμότητας και ηλεκτρισμού

30 σήμερα... υπάρχουν τρόποι για υφιστάμενα κτίρια Στην Ελλάδα μπορούμε να πετύχουμε ώς και 70% εξοικονόμηση ενέργειας στα παλαιά κτίρια με την ενεργειακή αναβάθμιση του κελύφους και των εγκαταστάσεων Εξοικονόμηση ενέργειας σε πολυκατοικίες (Πηγή: Ο.Ε.Ε.-ΙΕΠΒΑ-ΕΑΑ) Θερμομόνωση εξ. τοίχων 29-42% Θερμομόνωση οροφής 3-10% Θερμομόνωση δαπέδου 8-10% Διπλά τζάμια 5-19% Μείωση διείσδυσης του αέρα 7-20% Νέος λέβητας 18% Μόνωση σωληνώσεων 2% Θερμοστατικές βαλβίδες 20%

31 SCALE m εφαρμογές στην Ελλάδα Δήμος Ταύρου, ενεργειακή αναβάθμιση εργατικών κατοικιών με συμμετοχή των κατοίκων ΠΗΓΗ: Αικ. Βέη-Σπυροπούλου ΧΕΙΜΩΝΑΣ WINTER ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ SUMMER SCALE m TYPE A TOMH SECTION ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ SUMMER TYPE B TOMH SECTION

32 εφαρμογές στην Ελλάδα Δήμος Αγίας Βαρβάρας, Πράσινη Πιλοτική Αστική Γειτονιά ΠΗΓΗ: ΚΑΠΕ

33 Παρεμβάσεις στις δημοτικές εγκαταστάσεις/φωτισμό Μπορεί να υπάρξει σημαντική εξοικονόμηση σε δημοτικές/δημόσιες εγκαταστάσεις (π.χ. αθλητικές εγκαταστάσεις, αντλιοστάσια, κ.ά.). Ειδικά οι αθλητικές εγκαταστάσεις μπορεί να αξιοποιήσουν σημαντικά και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (π.χ. ηλιακή ή γεωθερμική ενέργεια για θέρμανση νερού πισίνας, φωτοβολταϊκά για κάλυψη του φωτισμού κ.ο.κ.)

34 Παρεμβάσεις στις δημοτικές εγκαταστάσεις/φωτισμό Οι παρεμβάσεις στον οδοφωτισμό και εν γένει στον αστικό φωτισμό απαιτείται να γίνονται μετά από μελέτη και να περιλαμβάνουν ολοκληρωμένη αναβάθμιση των εγκαταστάσεων (λαμπτήρων, φωτιστικών, κ.α.) και των συστημάτων διαχείρισης. Το δυναμικό εξοικονόμησης από μια ολοκληρωμένη παρέμβαση σε επίπεδο δήμου είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

35 Παρεμβάσεις στις μεταφορές βελτίωση της ενεργειακής/περιβαλλοντικής απόδοσης των οχημάτων (π.χ. δημοτικών στόλων, εταιρικών στόλων, ΙΧ) μέσω χρήσης εναλλακτικών καυσίμων, οικολογικής οδήγησης, κ.ο.κ, ανάπτυξη σχεδίων αστικής κινητικότητας υλοποίηση συγκοινωνιακών μελετών Η αειφόρος διαχείριση των οδικών μεταφορών περιλαμβάνει σε επίπεδο τελικών χρηστών την αλλαγή των συνηθειών στον τρόπο μετακίνησης και την προώθηση της χρήσης των ενεργειακά και περιβαλλοντικά αποδοτικών τύπων οδικών μεταφορών (π.χ. περιορισμοί στην κυκλοφορία, όρια ταχύτητας, πεζοδρομήσεις, στροφή στα μέσα μαζικής μεταφοράς, χρήση ποδηλάτου, κλπ.). Στόχος είναι η βελτίωση της κινητικότητας, της ασφάλειας μετακίνησης, ο περιορισμός της μεμονωμένης χρήσης Ι.Χ. και η εξοικονόμηση ενέργειας.

36 Τοπική παραγωγή ΑΠΕ κεντρικά, σε επίπεδο οικισμού (π.χ. τηλεθέρμανση/τηλεψύξη με βιομάζα ή γεωθερμία, ηλεκτροδότηση με φωτοβολταϊκά, αιολικά ή άλλα συστήματα ΑΠΕ) μεμονωμένα σε επίπεδο αστικού χώρου ή κτιρίου (π.χ. παθητικά και ενεργητικά ηλιακά συστήματα, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, φωτοβολταϊκά συστήματα ενσωματωμένα σε κτίρια, πλατείες κ.ο.κ.)

37 όταν λέμε ενσωμάτωση, εννοούμε...

38 όταν λέμε ενσωμάτωση, εννοούμε...

39 όταν λέμε ενσωμάτωση, εννοούμε...

40 όταν λέμε ενσωμάτωση, εννοούμε... ενσωμάτωση!

41 Πολεοδομία και αστικό περιβάλλον 1. εξέταση ή και διαμόρφωση των συνθηκών του αστικού περιβάλλοντος, ως προς τις χρήσεις γης τις πυκνότητες και τους συντελεστές δόμησης τον ηλιασμό και την ηλιοπροστασία των κτιρίων και συνόλων τις μικροκλιματικές συνθήκες και τον άνεμο τα συστήματα μεταφορών (π.χ. χρήσεις γης για ελαχιστοποίηση των μεταφορών μέσω ΙΧ, μεγιστοποίηση της χρήσης ΜΜΜ) και τις υποδομές τη χωροθέτηση του πρασίνου με στόχο τη συνολική βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας αλλά και την κατάλληλη αξιοποίηση των στοιχείων του αστικού ιστού σε κάθε επί μέρους παρέμβαση

42 Πολεοδομία και αστικό περιβάλλον 2. βιοκλιματικός σχεδιασμό των αστικών χώρων με στόχους τη δημιουργία χώρων με ευνοϊκό μικροκλίμα, βελτίωση των συνθηκών άνεσης και ποιότητας, με αποτέλεσμα την μεγαλύτερη αξιοποίησή τους από το κοινό, περιλαμβανομένης και τις βελτίωσης της αειφορικής αστικής κινητικότητας τον περιορισμό του φαινομένου της «αστικής θερμικής νησίδας» τη μείωση των ενεργειακών καταναλώσεων για θέρμανση και ψύξη των κτιρίων τη βελτίωση των συνθηκών άνεσης και ποιότητας, την αναβάθμιση των χώρων και μέγιστη αξιοποίησή τους από το κοινό

43 Βιοκλιματικός σχεδιασμός Επίπεδο οικισμού Α. ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ηλιασμός των κτιρίων και των υπαιθρίων χώρων χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως ο προσανατολισμός και κατεύθυνση οδικών και άλλων αξόνων, προσανατολισμός κτιρίων, γεωμετρία (ύψος και αποστάσεις κτιρίων) φύτευση

44 Βιοκλιματικός σχεδιασμός Επίπεδο οικισμού Α. ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Θερμική προστασία, ιδιαίτερα ανεμοπροστασία των κτιρίων και των υπαιθρίων χώρων χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως: οργάνωση του χώρου σε σχέση με τις κατευθύνσεις των επικρατέστερων ανέμων, πύκνωση του πολεοδομικού ιστού και χωροθέτηση πολεοδομικών στοιχείων, χρήση πυκνής δενδροφύτευσης ως ζώνες προστασίας και χρήση κατάλληλης βλάστησης μέσα στον οικισμό

45 Βιοκλιματικός σχεδιασμός Επίπεδο οικισμού Β. ΘΕΡΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Ηλιοπροστασία των κτιρίων και των υπαιθρίων χώρων χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως: χρήση συστημάτων σκίασης (πέργκολες, στέγαστρα κλπ.), χρήση κατάλληλης βλάστησης μέσα στον οικισμό και γύρω από τα κτίρια (δένδρα, αναρριχόμενα φυτά κλπ.), χρήση άλλων πολεοδομικών στοιχείων (αλληλοσκιασμός επιφανειών)

46 Βιοκλιματικός σχεδιασμός Επίπεδο οικισμού Β. ΘΕΡΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αερισμός των κτιρίων και των υπαιθρίων χώρων χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως: χωροθέτηση πράσινων χώρων (πάρκα κλπ) κατάλληλου σχήματος και μεγέθους (ανακατεύθυνση και όδευση ανέμων), συσχέτιση κτιριακών εμποδίων και ανοικτών χώρων (εξασφάλιση επαρκούς μη τυρβώδους ροής αέρα) κατάλληλη χωροθέτηση κτιρίων (συσχέτιση ύψους και απόστασης)

47 Βιοκλιματικός σχεδιασμός Επίπεδο οικισμού Β. ΘΕΡΙΝΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Χρήση κατάλληλων (ψυχρών) υλικών για μείωση της θερμικής επιβάρυνσης Φυσικός δροσισμός και εξασφάλιση θερμικής άνεσης με άλλες τεχνικές όπως: εξασφάλιση ανεμπόδιστης θέας (sky view factor) των εξωτερικών επιφανειών των κτιρίων προς τον ουρανό (δροσισμός με ακτινοβολία προς τον ουρανό), χωροθέτηση υδάτινων στοιχείων κατάλληλου σχήματος και μεγέθους (ψύξη με εξάτμιση)

48 Βιοκλιματικός σχεδιασμός αστικών χώρων Βελτίωση των συνθηκών με αποτέλεσμα να αναβαθμίζεται η ποιότητα ζωής στις πόλεις, μεγιστοποιείται η χρήση των υπαίθριων χώρων, ενισχύονται οι δραστηριότητες ψυχαγωγίας, άθλησης, περιπάτου και περπατήματος και περιορίζεται η χρήση του αυτοκινήτου Μειώνεται το φορτίο ψύξης στα παρακείμενα κτιρια

49 Βιοκλιματικός Σχεδιασμός Υπαίθριων Χώρων στην Ελλάδα Δ. Αλίμου και Δ. Θέρμης Δ. Βριλησσίων Δ. Αμαρουσίου Βιοκλιματικές παρεμβάσεις στον αστικό ιστό

50 Σκιασμός Βιοκλιματικός σχεδιασμός αστικών χώρων χρήση δέντρων και συστημάτων φύτευσης πάνω από το έδαφος (π.χ. πέργκολες) γεωμετρία των στοιχείων του αστικού ιστού (γύρω κτίρια κλπ) αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις όπως στοές, στέγαστρα, τοιχία κλπ ειδικά συστήματα σκίασης συμπαγή ή περσιδωτά ή διάτρητα, σταθερά ή κινητά, τα οποία μπορεί να έχουν και άλλες χρήσεις (π.χ. φωτοβολταϊκά στέγαστρα ή στοιχεία αστικού εξοπλισμού, όπως στάσεις λεωφορείων, στεγασμένες θέσεις στάθμευσης

51 Πράσινο Βιοκλιματικός σχεδιασμός αστικών χώρων Βελτιώνει το μικροκλίμα της περιοχής, το δυναμικό αερισμού της πόλης, παρέχει σκιασμό, θερμική και οπτική ανακούφιση Μειώνει τη θερμοχωρητικότητα του χώρου, και την επανεκπομπή της αποθηκευμένης στα υλικά θερμότητας,βελτιώνοντας τις συνθήκες θερμικής άνεσης

52 Πράσινο ένα μεγάλο υγιές δέντρο: εξατμίζει περίπου 1460 κ. νερό κατά τη διάρκεια μίας ημέρας συμβάλλει σε δροσισμό ισοδύναμο με τη λειτουργία πέντε κλιματιστικών ένα πάρκο μέσα στην πόλη: έχει θερμοκρασία αέρα έως και 8 ο C χαμηλότερη από γειτονικούς δομημένους χώρους η θερμοκρασία αέρα αυξάνεται γύρω από το πάρκο κατά 0 C - 5 C περίπου κάθε 100m συμβάλλει στη μειωμένη χρήση κλιματιστικών των γύρω κτιρίων έως και 40% συνολικά στην πόλη: αύξηση δενδροκάλυψης κατά 30% μπορεί να μειώσει την καταναλισκόμενη ενέργεια για ψύξη κατά 30% ετησίως επιφάνεια πρασίνου 10,000m 2, με δέντρα, θάμνους, χλόη παράγει 600 kg οξυγόνου σε 12 ώρες και δεσμεύει 900 kg CΟ 2

53 Υλικά Βιοκλιματικός σχεδιασμός αστικών χώρων Επηρεάζουν το μικροκλίμα, τις συνθήκες άνεσης σε υπαίθριους χώρους και την ενεργειακή κατανάλωση των γύρω κτιρίων Ανοιχτόχρωμες επιφάνειες ανπατύσσουν μειωμένες θερμοκρασίες, συμβάλλοντας στη μείωση της υπερθέρμανσης του γύρω χώρου και των κτιρίων Τα νέας τεχνολογίας «ψυχρά» υλικά μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στη βελτίωση του μικροκλίματος.

54 Στόχοι Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη Συντελεί στην οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ανάπτυξη και ευημερία όχι μόνο των κατοίκων του σήμερα αλλά και των μελλοντικών γενεών. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να διασφαλίζει ποιότητα του χώρου, τοπική ταυτότητα υψηλού επιπέδου υπηρεσίες προς τους κατοίκους με τις ελάχιστες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον δυνατότητες προσαρμογής σε νέες συνθήκες (περιβαλλοντικές, κοινωνικές, κλπ).

55 Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη Ελαχιστοποίηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και περιορισμός των αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων ορθολογική διαχείριση του νερού ορθολογική ολοκληρωμένη διαχείριση και αξιοποίηση απορριμμάτων ορθολογική διαχείριση και αξιοποίηση όλων των τοπικών πόρων

56 Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη Ποιότητα Άνεση Αισθητική Λειτουργικότητα θερμική και οπτική άνεση, χρηστικότητα, θέα, συμβολισμό, ακουστική ποιότητα, καθαρό αέρα, ισορροπία φυσικού/τεχνητού, ήλιο, ουρανό, αέρα, πράσινο, ευκολία πρόσβασης και χρήσης υπηρεσιών κλπ

57 Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη Πολεοδόμηση, ανάπλαση χρήσεις γης αστικές αναπλάσεις ενεργειακός και περιβαλλοντικός σχεδιασμός μεταφορές και κινητικότητα οικονομία και η απασχόληση νέες τεχνολογίες

58 Υπηρεσίες Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη υγεία και περίθαλψης η χρήση νέων τεχνολογιών, ιδιαίτερα στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, των επικοινωνιών και των πληροφοριών. Η επιστήμη η τεχνολογία, αλλά και η τέχνη, συνεισφέρουν στην διεύρυνση των δυνατοτήτων και των επιλογών για αειφόρες λύσεις.

59 Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη Καθαρότερη Με βελτιωμένη ποιότητα ζωής Με ευαισθητοποιημένους πολίτες Με καλύτερες υπηρεσίες Οικονομικά ευρωστότερη Οικονομία Με κοινωνική συμμετοχή και πρόγραμμα Με δράσεις για ένα καλύτερο περιβάλλον Κοινωνία Βιώσιμη Ανάπτυξη Περιβάλλον

60 Βιώσιμη (αειφόρος) πόλη ένας χώρος όπου ο άνθρωπος αλληλεπιδρά συνεχώς με το άμεσο περιβάλλον του, το επηρεάζει με τον τρόπο ζωής του και ανταμείβεται πολλαπλά στο σήμερα και στο μέλλον. μια εναλλακτική πρόταση ζωής για τους κατοίκους μια πρόταση που απαιτεί συναίνεση και ενεργό συμμετοχή στις διαδικασίες της αειφόρου ανάπτυξης, διαδικασίες βιώσιμης αυτοδιαχείρισης μια πρόταση που μπορεί να εξασφαλίσει συνθήκες καλής και ευχάριστης διαβίωσης να αλλάξει τον τρόπο ζωής, να δώσει προοπτική για το μέλλον...

61 Ολοκληρωμένη προσέγγιση αειφορικού αστικού σχεδιασμού Ολοκληρωμένα Σχέδια Στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, θεσμών και δικτύων, έχουν αναπτυχθεί μεθοδολογίες για το σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης αστικού σχεδιασμού με κριτήρια βιωσιμότητας. Αναφέρονται ως Ολοκληρωμένα Σχέδια Δράσης, Σχέδια Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια, Ολοκληρωμένα Συστήματα Ενεργειακής/Περιβαλλαντικής Διαχείρισης κ.ά.

62 Βήματα ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού Καταγραφή της καταναλισκόμενης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο σύνολο της πόλης και των άλλων περιβαλλοντικών επιβαρυντών Δημιουργία διοικητικών/ οργανωτικών/ τεχνικών δομών σχεδιασμού, υλοποίησης, παρακολούθησης Σχεδιασμός στρατηγικών και μέτρων, επιλέγοντας από πιθανά εναλλακτικά σενάρια και εμπλέκοντας φορείς που αφορούν όλους τους τομείς της κοινωνίας, της οικονομίας και της ανάπτυξης, την ενέργεια, τα κτίρια και το αστικό περιβάλλον, την χωροταξία και πολεοδομία, τις μεταφορές, τις υποδομές, το δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Συσχέτιση των μέτρων με συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους

63 Βήματα ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού Εφαρμογή στοχευμένων μέτρων με έμφαση στην επίτευξη αποτελεσμάτων με κινητοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών μηχανισμών και πόρων σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα Παρακολούθηση των αποτελεσμάτων, αναθεώρηση, επανασχεδιασμός στρατηγικών και μέτρων.

64 Δεσμεύσεις των Δήμων του Συμφώνου: να υπερβούν τους στόχους της ΕΕ να ετοιμάσουν Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) να εφαρμόσουν το ΣΔΑΕ και να αναφέρουν την πρόοδο σε τακτικά διαστήματα (κάθε 2 χρόνια) να εμπλέξουν τους πολίτες οργανώνοντας Ημέρες για την Ενέργεια να ενθαρρύνουν και άλλους δήμους να συμμετάσχουν σε αυτή την πρωτοβουλία

65 Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς (ΑΕΑ) & Σχέδιο Δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια (ΣΔΑΕ) Τομείς δράσης Δημοτικά κτίρια/ εγκαταστάσεις Κατοικία Τριτογενής τομέας Μεταφορές Τοπική παραγωγή ενέργειας Χρήσεις γης-πολεοδομία Δημόσιες προμήθειες Συνεργασία με πολίτες και τοπικούς παράγοντες Βιομηχανίες (εκτός ETS) Άλλοι τομείς Συνιστάται Συνιστάται Συνιστάται Συνιστάται Προαιρετικά 4 ΒΑΣΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ μέγιστης προτεραιότητας Κάθε ΣΔΑΕ πρέπει να περιλαμβάνει: την Απογραφή Εκπομπών Αναφοράς, με τουλάχιστον 3 από τους 4 Βασικούς τομείς Κατάλογο συγκεκριμένων μέτρων, για τουλάχιστον τον Δημοτικό Τομέα και έναν ή παραπάνω από τους άλλους βασικούς τομείς

66 Μελέτη ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού (1/4) Διατύπωση ενεργειακών και περιβαλλοντικών στόχων στο πλαίσιο των θεσμικών υποχρεώσεων και πολιτικών δεσμεύσεων Καθορισμός όλων των τομέων δράσης για την επίτευξη των στόχων και σύνοψη των απαιτούμενων μελετών για την υλοποίησή τους Πρόταση για παρεμβάσεις τους ανοιχτούς αστικούς χώρους για βελτίωση των μικροκλιματικών και άλλων περιβαλλοντικών συνθηκών, Πρόταση για συνολικές αστικές αναπλάσεις λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργία των ανοιχτών αστικών χώρων σε συνέργια με τα κτίρια και με τα συστήματα μεταφορών με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και καυσίμου, αλλά και την αναβάθμιση (λειτουργική αλλά και οικονομική) της περιοχής ανάπλασης

67 Μελέτη ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού (2/4) Πολεοδομικές μελέτες με εισαγωγή ενεργειακών και άλλων περιβαλλοντικών παραμέτρων στον πολεοδομικό σχεδιασμό, όπως χρήσεις γης και συντελεστές δόμησης. Πρόταση παρεμβάσεων ενεργειακής αναβάθμισης σε υφιστάμενα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια. Διατύπωση σχετικών προδιαγραφών για την μελέτη-κατασκευή. Προτάσεις παρεμβάσεων σε κατοικίες, ανάλογα με τον τύπο και λαμβάνοντας υπόψη αρχιτεκτονικά, ενεργειακά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Διατύπωση σχετικών προδιαγραφών και διερεύνηση χρηματοδοτικών και άλλων μηχανισμών για τη στήριξη της υλοποίησής τους. Ειδική μέριμνα για την αναβάθμιση κοινωνικών κατοικιών και την αναζωογόνηση υποβαθμισμένων περιοχών

68 Μελέτη ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού (3/4) Οδηγίες/προδιαγραφές για το σχεδιασμό νέων κτιρίων με στόχο την επίτευξη του στόχου της μηδενικής κατανάλωσης και των μηδενικών εκπομπών. Προτάσεις ενσωμάτωσης ενεργειακά αποδοτικών τεχνολογιών και ΑΠΕ σε κτίρια, αστικούς χώρους και ευρύτερα. Προδιαγραφές προτεινόμενων παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας στα συστήματα δημοτικού φωτισμού/οδοφωτισμού και σε όλα τα δίκτυα και υποδομές Προτάσεις για ενεργειακές παρεμβάσεις ολοκληρωμένου χαρακτήρα σε επιλεγμένα σημεία ενδιαφέροντος της πόλης και, κατά το δυνατόν σύζευξή τους με άλλες παρεμβάσεις τοπικού χαρακτήρα για μέγιστη συνέργεια.

69 Μελέτη ολοκληρωμένου αειφορικού αστικού σχεδιασμού (4/4) Προτάσεις για ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στο σύστημα οδικών μεταφορών. Σε μητροπολιτικά κέντρα ολοκληρωμένες προτάσεις διαχείρισης όλων των τοπικών και υπερτοπικών μεταφορών Σχέδια αστικής κινητικότητας και ανάπτυξη εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς Προτάσεις για συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων Σχέδια κινητοποίησης ιδιωτικών αλλά και δημόσιων κεφαλαίων και εναλλακτικών χρηματοδοτικών μηχανισμών Στρατηγικές και σχέδια ευαισθητοποίησης του κοινού και διασφάλισης της συμμετοχικής διαδικασίας και της αποδοχής σε όλα τα στάδια σχεδιασμού και υλοποίησης

70 Δράσεις ευαισθητοποίησηςενημέρωσης

71 αλλά και συμμετοχής...

72 Βιώσιμος Σχεδιασμός Πολυεπίπεδη αντιμετώπιση Υλικό Ιδιοκτήτητης Δομικό στοιχείο Μελετητική ομάδα Κτίριο Κατασκευαστής Εξωτερικός/περιβάλλων χώρος Πωλητής Οικοδομικό τετράγωνο Πάροχος τεχνολογίας/υπηρεσίας Γειτονιά Τεχνήτης Πόλη Χρηματοδότης Μητρόπολη Χρήστης Ευρύτερη γεωγραφική περιοχή... Εκπαιδευτικός Χώρα Πολιτεία Κόσμος... Κοινή γνώμη Τοπική κοινωνία Παγκόσμια αγορα...

73 σκέψεις για τη βιωσιμότητα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό η ποιότητα του χώρου είναι αλληλένδετη με τα θέματα του περιβάλλοντος, της κοινωνίας και της αειφόρου ανάπτυξης η βιωσιμότητα εξαρτάται από όλους τους παράγοντες της τοπικής κοινωνίας και ιδιαίτερα το χρήστη

74 σκέψεις για τη βιωσιμότητα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ένα ξεχωριστό έργο, ένας ποιοτικός τόπος ορίζεται από τις τοπικές συνθήκες, σε ένα παγκόσμιο όμως πλαίσιο αλληλένδετων παραμέτρων ένα αειφόρο δομημένο περιβάλλον περιλαμβάνει ερεθίσματα, λύσεις, διαδικασίες, δυνατότητες αλλαγής και προσαρμογής και, οπωσδήποτε, μια διευρυμένη αντίληψη του χώρου και του χρόνου

75 η λύση σήμερα Βιώσιμος (αειφορικός) αρχιτεκτονικός πολεοδομικό σχεδιασμό Βιώσιμη (αειφορική) κατασκευή Αειφόρα κτίρια-αειφόρες πόλεις Βιώσιμη κινητικότητα Υπεύθυνη συμπεριφορά Αειφορική πολιτική και σε τοπικό επίπεδο με συνέπεια τη ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

76 η λύση σήμερα «Η πόλη δεν είναι τόσο το πρόβλημα, μάλλον περιέχει μια λύση για όλα. Οι πόλεις είναι ένα συλλογικό όνειρο και έργα (βιωσιμότητας) υλοποιούνται όταν υπάρχει πολιτική βούληση, ένα κοινό όραμα, αλλά, κυρίως, όταν οργανώνεται μια εξίσωση κοινής ευθύνης.» Jaime Lerner Πολυβραβευμένος αρχιτέκτων/πολεοδόμος, Πρ. Πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων, Πρ. Δήμαρχος της Curitiba (πόλης βραβευμένης για τη βιωσιμότητά της, που ανακηρύχθηκε και Παγκόσμια Βιώσιμη Πόλη 2010) και κυβερνήτης της Πολιτείας Paraná, της Βραζιλίας

77 ευχαριστώ για την προσοχή σας Εύη Τζανακάκη