Εισήγηση Πέγκυ Καρατζοπούλου-Βάβαλη: CELLULOID DIGITAL: ΓΑΜΟΣ Ή ΚΗΔΕΙΑ?

Transcript

1 Εισήγηση Πέγκυ Καρατζοπούλου-Βάβαλη: CELLULOID DIGITAL: ΓΑΜΟΣ Ή ΚΗΔΕΙΑ? ΗΜΕΡΙΔΑ Ι.Ο.Μ. της 11 ης /06/2008 «ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ: ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ» 3 η Ενότητα: ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗΣ (τι αλλάζει στη Διανομή, ευκαιρίες και προβλήματα, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, τρόποι χρηματοδότησης) Ώσπου να κατανοήσουμε ένα άλμα της Τεχνολογίας, αυτή πραγματοποιεί το επόμενο υψηλότερο άλμα της, καταρρίπτοντας τα ατομικά της ρεκόρ με μια ανθρωπίνως ασύλληπτη πρόοδο. Ώσπου να εξοικειωθούμε με κάθε νέο της επίτευγμα, οι ειδικοί μας παρουσιάζουν κάτι διαφορετικό, ως καλύτερο και ωφελιμότερο, το οποίο είναι συνήθως πολυπλοκότερο και, αρχικά τουλάχιστον, δύσχρηστο, ακριβό και σίγουρα μικρό-βιο (δηλαδή με μικρή διάρκεια ζωής). Με τη φόρα που έχουμε πάρει, αλλάζουμε κινητά τηλέφωνα επειδή κυκλοφόρησε το καινούριο μοντέλο, αλλάζουμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές επειδή πρέπει να πιάνουμε υψηλότερες ταχύτητες κάθε λίγους μήνες, και ου τω καθ εξής, ώστε να τρέχουμε γρηγορότερα γύρω και έξω από τη ζωή μας. Αποχωριζόμαστε σπάταλα τα χρήματά μας προς όφελος των εκάστοτε «παρόχων» αυτών των αμφίβολης αξίας νέων υπηρεσιών. Είμαι υπέρ της προόδου, υπέρ της ωφέλιμης τεχνολογικής προόδου, υπέρ της αληθινής Επιστήμης, υπέρ της ψηφιακής τεχνολογίας, η οποία, στον χώρο του σινεμά, έχει κάνει θαύματα στην λήψη, στην επεξεργασία, στη βελτίωση και στην εγγραφή της εικόνας. Η ψηφιακή τεχνολογία απελευθέρωσε την δημιουργικότητα των καλλιτεχνών, μείωσε ανέλπιστα τους προϋπολογισμούς, κάνοντας την παραγωγή ταινιών προσιτή σε περισσότερους δημιουργούς, και μας έδωσε εικόνες που ούτε καν είχαμε ονειρευτεί. Η ψηφιακή τεχνολογία, μέσω της κινηματογραφικής προβολής από projector ενός dvd ή digi master, μας έδωσε έναν πολύ οικονομικό τρόπο διανομής για ταινίες καλλιτεχνικής αξίας, μεν, αλλά αμφίβολης εμπορικότητας. Παρότι η ποιότητα προβολής είναι χαμηλότερη αυτής του celluloid, αυτό δεν μετράει μπροστά στο γεγονός ότι δίνεται η ευκαιρία σε μικρού βεληνεκούς ταινίες να βρουν το περιορισμένο κοινό τους και να πάρουν τον δρόμο τους. Είναι επισφαλής τρόπος ως προς την πειρατεία, αλλά, ποιος σοβαρός πειρατής ασχολείται με ταινίες cinephile? Ας πάμε στο σημερινό θέμα. Ο νέος ψηφιακός κινηματογράφος κατανοούμε ότι θα λειτουργεί με τον εξής τρόπο: Ένας δορυφόρος θα εκπέμπει το κωδικοποιημένο ψηφιακό σήμα, και οι κινηματογράφοι που θα έχουν το αντίστοιχο ψηφιακό κλειδί, κάθε φορά, θα φορτώνουν στα μηχανήματα τους την εκάστοτε ταινία, ήδη υποτιτλισμένη ή μεταγλωττισμένη και έτοιμη για προβολή από το σύστημα. Σήμερα, αν δεν υπάρχει η δυνατότητα της δορυφορικής λήψης, αυτό γίνεται με εγγραφή της ταινίας από σκληρό δίσκο σε σκληρό δίσκο. Οι κατασκευαστές διατείνονται ότι τα ψηφιακά αυτά κλειδιά είναι αδύνατον να «σπάσουν». Εγώ δεν τους πιστεύω. Είναι αρκετά χρόνια που έχω πάψει να εμπιστεύομαι τις κατασκευαστικές μεγαλοστομίες περί των άρρηκτων κωδικών. Και το dvd σαν μη αντιγράψιμο μας παρουσιάστηκε, όταν αντικατέστησε την κασέτα. Αντιγράφεται 1

2 πανεύκολα και είναι υπεύθυνο για την επικίνδυνη αύξηση της παράνομης διακίνησης οπτικοακουστικών έργων διεθνώς, με όλες τις αρνητικές κοινωνικές, ατομικές, νομικές και οικονομικές συνέπειες που παρελκύει. Η κόπια από celluloid, ως προς την προστασία από την πειρατεία, εξακολουθεί να είναι η συγκριτικά ασφαλέστερη μέθοδος προβολής. Είναι δύσκολα αντιγράψιμη, καθώς απαιτείται η συνεργασία μερικών ανθρώπων και ενός εργαστηρίου σε μια σειρά παράνομων διαδικασιών, γεγονός που κάνει ένα τέτοιο εγχείρημα ιδιαίτερα επικίνδυνο και ακριβό. Το δε αντίγραφο είναι πολύ χαμηλότερης ποιότητας από το πρωτότυπο. Αν κοιτάξουμε το παρελθόν και διδαχθούμε από αυτό, θα παρατηρήσουμε ότι στον χώρο της δισκογραφίας, η μεγάλη πειρατεία άρχισε με την χρήση του cd. Η αντιγραφή από το βινύλιο στην κασέτα ήταν ασύγκριτα δυσκολότερη από την αντιγραφή ενός, ή πολλών cds μέσω ενός cd recorder. Τι εγγύηση θα έχουμε ότι τους κωδικούς και τις δικλείδες ασφαλείας αυτού του δορυφορικού εγχειρήματος δεν θα τις σπάσει μια μέρα, κάποιος έξυπνος, όπως έχει αρχίσει να συμβαίνει ακόμα και με τους κωδικούς των συνδρομητικών καναλιών? Ο ανθρώπινος εγκέφαλος πάντα θα υπερισχύει της τεχνητής νοημοσύνης που δημιουργεί. Πρόσφατα, ο καινοτόμος Spielberg επέβαλε να γίνει η κινηματογραφική προβολή του Indiana Jones μόνο με κόπιες παραδοσιακές, αμετακίνητος από τα ποιοτικά του standards. Όχι άδικα, καθώς στο cinemascope τα 2Κ, ακόμα και τα 4Κ, αποδίδουν σήμερα σε τόσο χαμηλή ανάλυση, που θα χανόταν μεγάλο μέρος της αισθητικής αξίας της ταινίας. Η ποιότητα της προβολής από καλής ποιότητας κόπια 35mm είναι ασύγκριτα υψηλότερη από την αντίστοιχη ψηφιακή της προδιαγραφής των 2Κ, των 4Κ, ίσως και περισσοτέρων «Κ». Σ αυτό συμφωνούμε όλοι. Συμπέρασμα: Το celluloid υπερτερεί κατά πολύ των διαθέσιμων «Κ». Σήμερα. «Το αύριο είναι μια άλλη μέρα», όπως έλεγε και η Σκάρλετ Ο Χάρα. Ή, όπως λέει ο Αγγελόπουλος: «Το αύριο είναι μια αιωνιότητα και μια μέρα.» Αναμφίβολα, θα ανέβει ποιοτικά ο νέος πήχης που φέρει το όνομα «Κ». Σήμερα, όμως, δεν γνωρίζουμε πόσο ακριβότερη ή φθηνότερη θα είναι η ψηφιοποίηση των ταινιών για υψηλότερης ανάλυσης προβολή στο κοντινό μέλλον. Το κόστος ανά ψηφιακή κόπια είναι υπολογισμένο με βάση στοιχεία ανοίγματος ταινιών σε χιλιάδες αίθουσες. Τα δε μοντέλα των εταιρειών βάσει των οποίων υπολογίζονται τα λειτουργικά - διοικητικά έξοδα, είναι αυτά των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών παραγωγής, ή διανομής, ή πολυκινηματογράφων, ή και τα τρία μαζί. Αυτές οι εταιρείες έχουν την υποδομή, την οικονομική ευχέρεια και την πιστοληπτική ικανότητα να υποστηρίξουν τέτοια εγχειρήματα. Επίσης, έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν παράλληλα και τα δύο συστήματα προβολής για όσο χρόνο πάρει η όποια μετάβαση. Ονομάζουμε «μεταβατική περίοδο» το χρονικό διάστημα που θα μεσολαβήσει από σήμερα ως την γενικοποίηση της ψηφιακής προβολής. Έχουμε αποφασίσει, δηλαδή, 2

3 την κατάργηση της «κόπιας των 35mm»? Ποιοι το αποφασίσαμε? Πόσο θα διαρκέσει η «μεταβατική περίοδος»? Πώς θα συγχρονισθεί και πώς θα πραγματοποιηθεί η εν λόγω μετάβαση στο ψηφιακό από ευρωπαϊκές χώρες σαν τη δική μας, από φτωχές ή αναπτυσσόμενες ασιατικές και αφρικανικές χώρες, από τις χώρες της Εγγύς και Μέσης Ανατολής, από μικρές-μεσαίες χώρες της Λατινικής Αμερικής? Στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, η κινηματογραφική αγορά διαθέτει ένα μικρό αριθμό μεγάλων εταιρειών, πολυεθνικών ή εθνικών, που δρουν στην παραγωγή, την διανομή και την αίθουσα, ενώ ο αριθμός των μικρομεσαίων διανομέων και αιθουσαρχών, είναι αρκετά μεγάλος. Η πιστοληπτική ικανότητα του μικρομεσαίου επιχειρηματία συνήθως ξεκινά και σταματά στην υποθήκευση της ακίνητης περιουσίας του, αν διαθέτει τέτοια. Τα δε τραπεζικά δάνεια, στη χώρα μας, φέρουν υψηλά επιτόκια και είναι, γενικά, ασύμφορα και επίφοβα για τον επιχειρηματία των μικρών ή μέσων ετήσιων τζίρων. Αλλά, πριν φθάσουμε στη δανειοδότηση, πρέπει να εξετάσουμε το πόσο συμφέρουσα είναι μια επένδυση της τάξης των 60,000 ευρώ ανά αίθουσα. Η πορεία του αριθμού των πραγματοποιουμένων εισιτηρίων είναι φθίνουσα για την «παραδοσιακή» αίθουσα. Συνεπώς γίνεται αρκετά δύσκολη και επικίνδυνη η ταχεία μετάβαση στη νέα τεχνολογία για τον παραδοσιακό αιθουσάρχη, ενώ είναι επείγουσα ανάγκη για τις πολύ-αίθουσες. Τα ίδια ισχύουν και για τη διανομή. Ο διανομέας ανεξάρτητων ταινιών μάλλον δεν επείγεται να αναπροσαρμοστεί ψηφιακά, καθώς τα διαθέσιμα στοιχεία και η πληροφόρηση δεν είναι ικανά για να ληφθούν ασφαλείς αποφάσεις. Αναγκαία και υποχρεωτική είναι, όμως, η άμεση προσαρμογή στην ψηφιακή διανομή για τον διανομέα που εκπροσωπεί μεγάλα studios και blockbusters. Η ψηφιακή προβολή είναι κατά πολύ οικονομικότερη της «παραδοσιακής» όταν μια ταινία προβάλλεται σε μερικές χιλιάδες αίθουσες συγχρόνως. Με βάση τα κόστη, όπως έχουν υπολογισθεί πρόσφατα, ας κάνουμε ένα αριθμητικό παράδειγμα: $1,200 ανά παραδοσιακή κόπια Χ 4,000 κόπιες =$4,800,000 δηλαδή, $5,000,000 περίπου $ 100 (300 giga bytes) ανά ψηφιακή κόπια Χ 4,000 κόπιες = $400,000. Άρα, έχουμε μια οικονομία της τάξεως των $4,500,000 στα έξοδα διανομή! Μιλάμε για αστρονομική μείωση των εξόδων διανομής, για τις 4,000 κόπιες! Δεν γνωρίζω πώς προκύπτει το κόστος των $100 ανά κόπια, αλλά το δέχομαι. Η απορία μου είναι αν κοστίζει το ίδιο και για την ψηφιακή διανομή ταινίας με 4 κόπιες. Όποιος έχει μαθηματικές γνώσεις της βασικής εκπαίδευσης, συμπεραίνει πως ο διαιρέτης του συνολικού «ψηφιακού» κόστους είναι μείζονος σημασίας. Όσο μεγαλύτερος ο διαιρέτης, δηλαδή ο αριθμός των «ψηφιακών» κοπιών, τόσο μικρότερο το αποτέλεσμα. Δηλαδή το κόστος ανά ψηφιακή οθόνη. Το πραγματικό κόστος της ψηφιακής προβολής είναι ασαφές. Βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια της εφαρμογής της, οπότε ακόμα διαμορφώνεται, και θα διαμορφώνεται για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι να, και εφόσον, εγκατασταθεί στη διεθνή κινηματογραφία. Σήμερα, επαναλαμβάνω, είναι αρκετά ασαφής και ανακριβής ο όποιος υπολογισμός του, καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι και «κρυφά-αόρατα» έξοδα υπάρχουν, τα οποία θα φανούν στην πορεία της ευρύτερης και σε μάκρος χρόνου 3

4 εφαρμογής, και «απρόβλεπτα» έξοδα θα προκύψουν από τους τόσο άβολους «αστάθμητους παράγοντες». Όσο ανόητη θα ήταν η αμφισβήτηση του γεγονότος ότι η διανομή των ταινιών που έχουν τη δυνατότητα να ανοίξουν σε μερικές χιλιάδες αίθουσες είναι φτηνότερη με τον ψηφιακό τρόπο, τόσο αφελής θα ήταν και η αυτόματη συνεπαγωγή ότι το celluloid είναι ασύμφορο. Για τη διανομή των ανεξάρτητων ταινιών, το κόστος μιας κόπιας μειώνεται συχνά, κατά 50% τουλάχιστον, καθώς είναι συνήθης πρακτική να αγοράζουμε χρησιμοποιημένες κόπιες (σε πολύ καλή, ως άριστη κατάσταση) από διανομείς άλλων χωρών που προβάλλουν την ταινία στην πρωτότυπη βερσιόν έχουν ολοκληρώσει την πρώτη προβολή της ταινίας τους. Ένας καλύτερος προγραμματισμός μεταξύ των ανεξάρτητων διανομέων της ίδιας ταινίας, θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τα κινηματογραφικά έξοδα για όλους. Συνήθως, δεν είμαστε πολλοί, άρα είναι εφικτή η αποτελεσματικότερη συνεργασία. Το celluloid χαρακτηρίστηκε πανάκριβο, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που διανύουμε. Πώς γίνεται, ενώ η κόπια των 35mm στοιχίζει αρκετά φθηνότερα τα τελευταία χρόνια, να χαρακτηρίζεται απαγορευτική η χρήση της? Γίνεται, με... πολλαπλασιασμό! Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας που διανύουμε, άλλαξε δραματικά η διανομή των ακριβών παραγωγών μεγάλης εμπορικής δυναμικότητας. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, αποκαλούσαμε blockbusters τις ταινίες που πραγματοποιούσαν τεράστιες εισπράξεις. Σήμερα, αποκαλούμε blockbuster την ταινία που εν δυνάμει θα σπάσει τα ταμεία. Αυτήν που, βάσει των μετρήσεων της αγοράς, έχει τις απαραίτητες προδιαγραφές για να πραγματοποιήσει εισπρακτική επιτυχία, ρεκόρ. Για να αποσβεσθούν οι πολλών δεκάδων ή εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων προϋπολογισμοί της παραγωγής, η παγκόσμια μαζική πρεμιέρα, προγραμματίζεται πριν καν αρχίσουν τα γυρίσματα της ταινίας! Η έγκριση και η εξαργύρωση του αστρονομικού προϋπολογισμού της παραγωγής, προϋποθέτει υψηλότερη πρόβλεψη εσόδων. Άρα, τα κινηματογραφικά έσοδα, πρέπει να τα πολλαπλασιάσουμε ανάλογα και να τα μαζέψουμε τάχιστα απ όλες τις χώρες. Πολλαπλασιασμός των αιθουσών με μεγάλο πολλαπλασιαστή, λοιπόν. Έτσι μας προέκυψε η Παγκόσμια Πρώτη των blockbusters, την οποία θα την έλεγαν «αρπαχτή», οι παλιοί κινηματογραφιστές! Αυτή η μέθοδος, εκτός από το οικονομικό όφελος, προσφέρει και σχετική μείωση του εισπρακτικού φιάσκου αν δεν αρέσει η ταινία. Μειώνει τα έξοδα διαφήμισης (μια καμπάνια παγκόσμια), και οργανώνει άριστα την εισπρακτική ροή από το βίντεο, την τηλεόραση, κλπ. Οι ημερομηνίες εξόδου στα άλλα μέσα, ακολουθούν την κινηματογραφική έξοδο με μικρές αποκλίσεις διεθνώς. Ο εν λόγω τρόπος διανομής έχει, επίσης, το πλεονέκτημα της σχετικής προστασίας από το σκιάχτρο της πειρατείας, η οποία τα blockbusters πλήττει, κυρίως. Ναι, είναι ακριβό το celluloid για τη νέα μέθοδο διανομής των υπερπαραγωγών. Ναι, η παγκόσμια ψηφιακή διανομή των blockbusters έχει ασύγκριτα φτηνότερο κόστος ανά οθόνη. 4

5 Ποιες αίθουσες, όμως μπορούν να την εξυπηρετήσουν? Επί πόσες δεκάδες χιλιάδες δολάρια ή ευρώ θα χρειαστεί να πολλαπλασιάσουμε τις 4,000 κόπιες του παραπάνω παραδείγματος? Πόσα δισεκατομμύρια δολάρια κοστίζει η ψηφιακή ανανέωση των οθονών-αιθουσών? Σε πόσες χιλιάδες προβολές, ή στα πόσα εισιτήρια αποσβένεται το κόστος του αιθουσάρχη? Με λίγα λόγια, μια που μιλάμε για παγκόσμιες (global) προβολές, πόσο θα στοιχήσει στην Παγκόσμια Κινηματογραφία αυτός ο νεωτερισμός? Πότε θα φέρει κέρδη, και πότε θα αυξήσει, επί τέλους, τα συνεχώς μειούμενα έσοδα ανά «κόπια», ανά οθόνη, ανά ταινία? Θα ζήσουμε για να τα απολαύσουμε, ή θα συνεχίσουμε να ζούμε για να τα εξοφλήσουμε? Βέβαια, η μέθοδος της μαζικής παγκόσμιας παρουσίασης ταινιών στην πλειονότητα των οθονών κάθε χώρας, αφορά έναν μικρό αριθμό ταινιών ετησίως. Πόσα είναι τα παγκόσμια blockbusters κάθε χρόνο? Δέκα, είκοσι? Αυτές οι υπερπαραγωγές, είναι ένας πολύ μικρός αριθμός σε σχέση με την ετήσια παγκόσμια παραγωγή ταινιών, οι οποίες είναι πολλές χιλιάδες. Ακόμα και αν τις συγκρίνουμε με τον αριθμό των «τυχερών» ταινιών που τυγχάνουν διανομής, όμως, και πάλι ελάχιστες είναι. Στην Ελλάδα μόνον, κυκλοφορούν διανέμονται 250 με 300 ταινίες κάθε χρόνο, τα τελευταία χρόνια. Πόσο πρακτικό είναι να προβληθεί digi μια «ανεξάρτητη» ταινία μέσω κεντρικού Ηλεκτρονικού Υπολογιστή? Πόσο οικονομικό είναι? Πόσο απλό είναι για έναν «παραδοσιακό» αιθουσάρχη, που πρόσφατα εξοικειώθηκε με τη χρήση του φαξ, να «παραγγείλει» τις προβολές του digitally? Πόσο απλό είναι για έναν «ανεξάρτητο» διανομέα να «προγραμματίσει» τις προβολές των ταινιών του digitally, όταν είναι συχνό το φαινόμενο του «κλεισίματος» της πολυπόθητης αίθουσας μια-δύο εβδομάδες πριν την πρώτη προβολή της ταινίας? (Όχι γιατί είμαστε ανοργάνωτοι, αλλά διότι αρκετές από τις ανεξάρτητες ταινίες παίρνουν ημερομηνία προβολής μόλις παρουσιαστεί κενό προγράμματος στις αίθουσες.) Για τη συνήθη κινηματογραφική ταινία των 2 έως 10 κοπιών για την Ελλάδα, και μικρές ή μεσαίες πληθυσμιακά χώρες, εξακολουθεί να είναι συμφέρουσα η κυκλοφορία με κόπιες των 35mm, οι οποίες δίνουν ευελιξία στον προγραμματισμό και τη δυνατότητα ευκαιριακών επαναλήψεων. Οι κόπιες κάποτε πάλιωναν. Αχρηστεύονταν από τις πολλές προβολές. Έκαναν «γραμμούλες». Κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, βέβαια, είχαμε και λιγότερα «μέσα» προβολής των οπτικοακουστικών έργων. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 60, δεν είχαμε καν τηλεόραση, μέχρι τη δεκαετία του 80 δεν είχαμε καλά-καλά βίντεο, ούτε Ιδιωτική Τηλεόραση, το δε dvd άρχισε την εμπορική του κυκλοφορία το 2000 περίπου. Πρόσφατα άρχισε και η διανομή ταινιών μέσω Internet, VOD, SVOD, PPTV, IPTV, κλπ. Εμφανίστηκαν και τα πρώτα blue ray στην αγορά του βίντεο. Οι λόγοι που δεν παλιώνουν πια οι κόπιες, παρά το γεγονός ότι αυξήθηκαν οι κινηματογράφοι και τα εισιτήρια διεθνώς, δεν είναι μόνο η πληθώρα των νέων μέσων προβολής των ταινιών, ούτε η αύξηση του αριθμού των ταινιών που παράγονται. Είναι, επίσης, το γεγονός ότι στις «προηγμένες» χώρες, το 60% με 80% 5

6 των κινηματογράφων παίζουν τα καινούρια blockbusters, ενώ στο εναπομένον 20% με 40% συνωστίζονται οι όλες οι υπόλοιπες «κοινές» ταινίες! Οπότε, ούτε οι κόπιες των blockbusters παλαιώνουν, καθώς είναι πολύ περισσότερες από όσες χρειάζεται η αγορά, ούτε οι των «απλών» ταινιών κόπιες παλιώνουν, γιατί δεν χωρούν πλέον στο πρόγραμμα των αιθουσών. Έτσι, η πλειονότητά τους αποθηκεύεται σε άριστη κατάσταση, περιμένοντας το τσεκούρι και τη σακούλα των σκουπιδιών. Η σακούλα των σκουπιδιών μας θυμίζει, όλο και συχνότερα δυστυχώς,, ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει μηχανισμός ανακύκλωσης των κοπιών κινηματογραφικών ταινιών. Είναι κρίμα, αυτή η τεράστια ποσότητα πολύτιμου ανακυκλώσιμου υλικού να πηγαίνει στα σκουπίδια. Είναι άλλο ένα περιβαλλοντικό-οικονομικό έγκλημα! Προτείνω να δημιουργήσουμε, εμείς οι άνθρωποι του κινηματογράφου, μια ιδιωτική μονάδα ανακύκλωσης του celluloid. Είναι μια πρακτική λύση με άμεσα οικολογικά, ακόμα και οικονομικά οφέλη. Αν το βάλουμε σαν κοινό στόχο, και αν τον πετύχουμε, πιθανότατα θα καταφέρουμε να μεταλλάξουμε και την αδικαιολόγητη διχόνοια που μας κατατρύχει, σε ομόνοια! Σκεφθείτε το. Κλείνω την παρένθεση, και συνεχίζω: Εκτός από τα διεθνή blockbusters, υπάρχουν και τα τοπικά σε κάθε χώρα, και στη δική μας επίσης. Άρα σε εθνικό επίπεδο, κάθε κινηματογραφία διαθέτει μερικές επί πλέον ταινίες οι οποίες κυκλοφορούν-διανέμονται με τεράστιο αριθμό κοπιών. Δεν γνωρίζω πόσο συμφέρουσα είναι για τους διανομείς των τοπικών blockbusters η επιλογή της εθνικής προβολής ψηφιακά. Πιθανότατα, όμως, να είναι φτηνότερη η ψηφιακή διανομή από την παραγωγή μεταφορά φύλαξη ενός αριθμού 100 έως 200 κοπιών, περίπου. Συμπεραίνουμε ότι η ψηφιακή προβολή μειώνει δραματικά το κόστος διανομής των ταινιών που διανέμονται με μαζικό τρόπο. Αν τα 1,200 ευρώ ανά κόπια-οθόνη μειώνονται σε 100 ευρώ ανά οθόνη, τι θα εμπόδιζε τους διανομείς και τους πολύαιθουσάρχες από το να διπλασιάσουν, να πολλαπλασιάσουν τον αριθμό των αιθουσών οθονών που προβάλλουν το μαζικής προβολής και διάθεσης έργο? Οι ταινίες που προβάλλονται είναι κατά πολύ περισσότερες του αριθμού των ταινιών που επιθυμεί να δει το κοινό. Η υπερπροσφορά, συνεπώς, δυσκολεύει την ανεξάρτητη ταινία να βρει το δρόμο της προς την αίθουσα, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των αιθουσών είναι αυξητικός επίσης. Αντίθετα με τον «ελαστικό» τοπικό προγραμματισμό των ανεξάρτητων ταινιών, οι παγκόσμιες πρώτες των blockbusters προγραμματίζονται πολλούς μήνες, συχνά περισσότερο από έτος πριν την προβολή τους. Τα studios συνεργάζονται έτσι ώστε να μην συμπίπτουν οι πρεμιέρες τους, γεγονός που μειώνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των υπερπαραγωγών, μειώνοντας επικίνδυνα τον ελεύθερο χώρο προβολής για τις υπόλοιπες πάρα πολλές ταινίες. Κανείς δεν αρνείται το γεγονός ότι η μερίδα του λέοντος των εισιτηρίων ανήκει στις υπερπαραγωγές. Και σωστό, και δίκαιο είναι. Όμως, αυτή η ανεξέλεγκτη πορεία, η ιλιγγιώδης κούρσα των εισπρακτικών ρεκόρ, είναι ανησυχητική, τουλάχιστον. 6

7 Ένας μικρός αριθμός ταινιών διανέμεται σε τεράστιο αριθμό αιθουσών, περιορίζοντας τον αριθμό των διαθέσιμων αιθουσών για άλλες ταινίες. Τηρώ μια επιφύλαξη ως προς το πόσο φρόνιμο, σκόπιμο και νόμιμο είναι κάτι τέτοιο. Ιδιαίτερα στη σημερινή κοινωνία των ελευθέρων οικονομιών. Ο αριθμός των ταινιών που ζητούν προβολή αυξάνει κάθε χρόνο. Ο αριθμός των αιθουσών αυξάνει, κάθε χρόνο. Ο αριθμός των κινηματογραφικών εισιτηρίων αυξάνει κάθε χρόνο. Ο ανά ταινία αριθμός εισιτηρίων μειώνεται, κάθε χρόνο. Ο ανά αίθουσα αριθμός των εισιτηρίων μειώνεται, κάθε χρόνο. Η Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, προσαρμόζεται τάχιστα στα διεθνή-παγκόσμια μοντέλα. Παρατηρούμε, συνεπώς, μεγάλη αύξηση των προβαλλομένων ταινιών, με τραγική μείωση των ημερών προβολής των περισσοτέρων ταινιών. Συγχρόνως, παρατηρούμε αύξηση του αριθμού των εισιτηρίων που πραγματοποιούν τα blockbusters, με τη χρήση του ανησυχητικού πολλαπλασιασμού των κοπιώνοθονών που απασχολούν. Παρατηρούμε μια, καλπαζόντως μειουμένη μείωση του κατά κεφαλήν, ή μάλλον, «κατά οθόνην-κατά κόπιαν» αριθμού των εισιτηρίων, δηλαδή των ανά ταινία θεατών. (Τους καημένους τους θεατές! Τους έχουμε τρελάνει με την αλόγιστη υπερπροσφορά ταινιών και με τους ακραίους τρόπους διανομής τους.) Ευτυχώς, έχουμε κάθε χρόνο και μερικές φωτεινές εξαιρέσεις, ιδιαίτερα ελπιδοφόρες για το αύριο του κινηματογράφου. Αυτές οι «εξαιρέσεις» λειτουργούν ως επαληθεύσεις και υπενθυμίσεις του ορισμού του Σινεμά. Αυτές οι λαμπρές «εξαιρέσεις» είναι πολλαπλά καρποφόρες, γιατί είναι αληθινές κινηματογραφικές δημιουργίες. Ας είναι καλά οι ομάδες που έχουν την έμπνευση και τη δύναμη να τις πραγματοποιούν! Η αισθητική και οι πρακτικές του digital cinema είναι συγγενέστερες της τηλεοπτικής πρακτικής απ ό, τι της κινηματογραφικής νοοτροπίας. Αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό, ούτε κακό. Είναι καινούριο. Η δορυφορική, δηλαδή η «μακρόθεν», η «τηλε» μετάδοση των κινηματογραφικών ταινιών, λεκτικά είναι συνώνυμη, αν κυριολεκτήσουμε, με την τηλε-θέαση των ταινιών. Σε συνδυασμό με την προβολή τους ίδια μέρα ίδια ώρα σ όλο τον κόσμο, συγγενεύει με τηλεοπτική μετάδοση αγώνων, πολέμων, πολιτικών debates, κλπ. Ως προς την ψηφιακή ποιότητα, πλησιάζει τα τεχνικά χαρακτηριστικά της κατ οίκον διασκέδασης (Home Entertainment). Είναι φαυλοκυκλικό, αλλά είναι νωρίς για όποιες θέσεις. Εν τούτοις, είναι βέβαιη η θετική αποτίμηση της ψηφιακής προβολής ως προς το γεγονός ότι δίνει μεγάλες δυνατότητες στη διανομή οπτικοακουστικών έργων πέραν των κινηματογραφικών. Αυτό είναι πολύ καλό, όχι απαραίτητα εισοδηματικά, όσο πολιτιστικά, επιμορφωτικά, παιδαγωγικά, καλλιτεχνικά. Φέρει θετικά αποτελέσματα αν αξιοποιηθεί με στόχο το κοινωνικό όφελος. Οι ρυθμοί ψηφιοποίησης της διανομής σε άλλες χώρες είναι ταχείς, όπως στην Αμερική, την Αγγλία, το Βέλγιο, ενώ σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ρωσία, η Γαλλία, είναι πιο αργοί. Χώρες δε, όπως η Πορτογαλία, η Ουγγαρία, η Τσεχία, η Ελλάδα, βρίσκονται στο στάδιο των πρώτων δοκιμών. 7

8 Για να συμβαδίσει ο κινηματογραφικός επιχειρηματίας με τη Νέα Τεχνολογία, καλείται να ξοδέψει πολλά χρήματα. Το μεγάλο ερώτημα είναι: «Να digi κανείς, ή να μη digi? Ιδού η απορία.» (To digi or not to digi?). Επενδύουμε σε κάτι προβλέποντας και προσβλέποντας σε κέρδη σε συγκεκριμένο βάθος χρόνου: βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα. Ποιες είναι οι πιθανότητες, τα ποσοστά και οι προβλεπόμενοι χρόνοι κερδοφορίας της επένδυσης στην ψηφιακή προβολή διανομή κινηματογραφικών ταινιών? Ένα από τα φλέγοντα ερωτήματα που προκύπτουν με την ψηφιοποίηση, είναι το ποιος πληρώνει τη νύφη. Πώς χρηματοδοτείται η ψηφιοποίηση της αίθουσας? Και πώς αποσβένεται το ποσό της χρηματοδότησης? Έχουν παρουσιαστεί μερικές προτάσεις μικτής χρηματοδότησης και απόσβεσης για την αναμόρφωση των αιθουσών. Στις περισσότερες συμπεριλαμβάνονται το Κράτος και η Διανομή ως συ-χρηματοδότες με τον αιθουσάρχη. Άλλο ερώτημα είναι το πώς θα χρηματοδοτηθεί η ψηφιοποίηση των ταινιών. Αναλαμβάνει το κόστος ο παραγωγός? Το ανακυλά στον διανομέα? Είναι άκαιρο να συζητήσουμε για τον τρόπο συν-χρηματοδότησης της ψηφιακής κινηματογραφικής προβολής στη χώρα μας. Σχετικά, όμως με το θέμα, θεωρώ πως, καθώς οι εν λόγω επενδύσεις αφορούν σε επιχειρηματικές δράσεις, η χρηματοδότησή τους αφορά αυστηρά τον κάθε επιχειρηματία. Ο τρόπος προβολής των ταινιών στις κινηματογραφικές αίθουσες δεν είναι μια απόφαση ούτε του Κοινοβουλίου ούτε Διεθνών Κυβερνητικών Οργάνων, ούτε ποτέ ήταν. Για δε την προτεινόμενη συμμετοχή του διανομέα στην ανακαίνιση της αίθουσας, τηρώ επιφυλάξεις, κυρίως διότι τα πραγματικά κόστη θα υπολογίζονται για αρκετό καιρό και ο λειτουργικός τρόπος συνεργασίας χρειάζεται μερικά χρόνια για να διαμορφωθεί. Στην Ελλάδα σήμερα, σε σύνολο 400 περίπου οθονών, από τις οποίες οι 220 περίπου βρίσκονται σε πολύ-κινηματογράφους, διαθέτουμε 4 οθόνες ψηφιακές 3D, ενώ, μέχρι το τέλος του 2008, αναμένεται η λειτουργία άλλων τεσσάρων-πέντε. Καλώς συζητούμε για την ψηφιακή διανομή των ταινιών, όμως θέλει πολύ χρόνο η τοπική κινηματογραφία για να την πραγματοποιήσει. Πενταετία τουλάχιστον. Έχουμε τον χρόνο να παρατηρήσουμε τα πρώτα στάδια σε άλλες χώρες, γεγονός, που ελπίζω, θα μας προσφέρει αναίμακτη γνώση. Χρειάζεται χρόνος για να δούμε αν είναι πιθανή και χρήσιμη η ζεύξη των δύο μεθόδων προβολής. Η τεχνολογία προχωρεί με τόσο μεγάλες ταχύτητες που δεν ξέρουμε ποιοι καινούριοι τρόποι θα προταθούν σε πέντε χρόνια από σήμερα, ούτε ποια νέα μέσα αναμετάδοσης του οπτικοακουστικού έργου θα «εφευρεθούν», καταργώντας ή διατηρώντας τα παλαιά. Οπότε, προς το παρόν, ούτε γάμος ούτε κηδεία. Αναγκαστική συγκατοίκηση σε νοικιασμένο διαμέρισμα με ακριβά κοινόχρηστα! 8