Δλληνική ηθογραθία

Transcript

1 Δλληνική ηθογραθία Ο ρεαλιζμός ζηην ηθογραθία 1. Οι απαρτές ηοσ διηγήμαηος α) νη πξψηνη εθπξφζσπνη θαη ηα έξγα ηνπο: - «Έξωηνο απνηειέζκαηα» 1792 Α. Φαιίδαο: «Η Βαζηιηθή Πιέζω ζύδπγνο ηνπ Μνπρηάξ Παζά» Κ. Πσπ (αθεγήκαηα) Α. Ρ. Ραγθαβή: «Γηάθνξα δηεγήκαηα» (1855)δπν ηφκ., «Γηάθνξα δηεγήκαηα θαη πνηήκαηα» (1859) Γειηγηάλλε: «Γηεγήκαηα» (1845) Γ. Παληαδή: «Γηεγήκαηα θαη Μπζνπιαζηίαη» Γεκεηξίνπ Αηληάλ 2. Η κσριαρτία ηοσ διηγήμαηος ( ελληνικός ρεαλιζμός) α)διζαγωγικά «Σν ακάξηεκα ηεο κεηξφο κνπ» 1883 ηνπ Βηδπελνχ Σν πεξηνδηθφ «Δζηία» Ο Παιακάο β) Το κοινωνικό και πνεσμαηικό ηοπίο η θέζη ηοσ διανοούμενοσ ζ ασηό μέτρι ηο 1880 Σσμπληρωμαηικά κείμενα: α) Βιογραθικά ζηοιτεία: 1. Αζαλάζηνο Φαιίδαο 2. Κ. Πψπ 3. Γεκήηξηνο Αηληάλ Βιβλιογραθία: Μ. Vitti: Ιδενινγηθή ιεηηνπξγία ηεο ειιεληθήο εζνγξαθίαο, Αζήλα 1991, ζει Κ. Σηεργιόποσλοσ: Η λενειιεληθή αθεγεκαηηθή πεδνγξαθία, Ησάλληλα 1977, ζει Α. Σατίνη: Τν λενειιεληθό κπζηζηόξεκα, εθδ. Γαιαμίαο Η παιαηόηεξε πεδνγξαθία καο, εθδ. νθφιε Β. Αθαναζόποσλος: Οη κάζθεο ηνπ ξεαιηζκνύ, εθδ. Καζηαληψηε, Αζήλα 2003 Δ. Πολίηοσ-Μαρμαρινού: Ηζνγξαθία, ζηελ εγθπθινπαίδεηα Πάππξνο- Λαξνύο -Μπξηηάλληθα, η.26 Γ. Παπακώζηα: Τν πεξηνδηθό Δζηία θαη ην δηήγεκα, Δθπαηδεπηήξηα Κσζηέα-Γείηνλα, Αζήλα 1982 Π.Μοσλλάς: Τν λενειιεληθό δηήγεκα θαη ν Γεώξγηνο Βηδπελόο, εηζαγσγή ζην: Γ.Μ.Βηδπελφο, Νενειιεληθά δηεγήκαηα, Δζηία 2003 (3ε έθδνζε) Δλληνική ηθογραθία Ο ρεαλιζμός και ηθογραθία

2 1. Οι απαρτές ηοσ διηγήμαηος Ζ πεξίνδνο είλαη ε πεξίνδνο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο. Σν κπζηζηφξεκα επηθξαηεί αηζζεηά θαηά ηα πελήληα απηά ρξφληα, πνπ ν αθεγεκαηηθφο πεδφο ιφγνο θάλεη ηα πξψηα ηνπ βήκαηα. Απφ ην 1880 θαη πέξα, φκσο, αξρίδεη λα αθκάδεη ην δηήγεκα θαη ην κπζηζηφξεκα παξνπζηάδεη κηα θάκςε. ρη πσο παχεη λα θαιιηεξγείηαη. Αιιά ην πξνβάδηζκα έρνπλ ηψξα ην δηήγεκα θαη ε λνπβέια, πξνπάλησλ θαηά ηελ εηθνζαεηία Δηπψζεθε φηη ν πξψηνο πνπ εηζάγεη ην δηήγεκα είλαη ν Βηθέιαο. Αλ δηήγεκα ζεσξνχκε ηνλ «Λνπθή Λάξα», φπσο ηνλ ραξαθηήξηζε ν Παιακάο, ηφηε ε άπνςε έρεη θάπνηα βάζε. Σελ αληίιεςε απηή ελίζρπζαλ φζα έγξαςε θαη ν Γξνζίλεο ζηα «θφξπηα θχιια ηεο δσήο κνπ», φπνπ αλάκεζα ζε άιια γηα ηελ θηιία ηνπ κε ηνλ Βηθέια ζεκεηψλεη, φηη «δηθή ηνπ είλαη ε ηηκή, πσο άλνημε ην δξφκν πξψηα ζηνλ Βηδπελφ θαη κεηά ζε εκάο ηνπο λεφηεξνπο θαη ην ειιεληθφ δηήγεκα έγηλε ζηγά - ζηγά ην αγαπεηφηεξν αλάγλσζκα. Πάλησο, ν αηαίξηαζηνο κε ηελ πξψηε καηηά ραξαθηεξηζκφο ηεο λνπβέιαο ηνπ «Λνπθή Λάξα» απφ απηνχο ηνπο δπν ζπλνδνηπφξνπο ηνπ Βηθέια δε ζα έπξεπε λα ζεσξεζεί θαη ηφζν άζηνρνο, αλ αλαινγηζζεί θαλείο, πσο εθείλν ην δηάζηεκα ηε λνπβέια ηελ ραξαθηήξηδαλ «καθξφλ δηήγεκα». Σα δηεγήκαηα ηνπ ν Βηθέιαο είρε αξρίζεη λα ηα δεκνζηεχεη ην 1886, ε ηηκή πνπ ηνπ αλήθεη κε ηνλ «Λνπθή Λάξα» είλαη φηη έθεξε ηελ αθεγεκαηηθή πεδνγξαθία πην θνληά ζην δηήγεκα, κνηξάδνληαο ηελ απφζηαζε απφ ην κπζηζηφξεκα θαη φηη κε ηα εζνγξαθηθά ηνπ ζηνηρεία έδσζε ηνλ ηφλν ηνπ εζνγξαθηθνχ δηεγήκαηνο πνπ ζα αθνινπζνχζε αξγφηεξα. Σν ίδην ην δηήγεκα, φκσο, ζαλ είδνο, αλεμάξηεηα απφ ηηο νπνηεζδήπνηε επηδφζεηο ησλ πξψησλ εθπξνζψπσλ ηνπ, είρε θάλεη ηελ εκθάληζε ηνπ θαη πνιχ λσξίηεξα. Μηα πξψηε απφπεηξα ζπγγξαθήο δηεγεκάησλ κπνξεί λα εληνπηζζεί κε ηε ζπιινγή, «Έρωηος αποηελέζμαηα» ην Απνηεινχλ ηα πξψηα λενειιεληθά δηεγήκαηα θαη εκθαλίζηεθαλ απηφ ην δηάζηεκα ηππσκέλα ζηε Βηέλλε. Ζ αλσλπκία ηνπ βηβιίνπ καο έθξπςε ην φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα. Πνιιέο θαη ζρεδφλ ζχγρξνλεο πιεξνθνξίεο παξνπζηάδνπλ γηα ζπγγξαθέα ηνπ ηνλ Αζαλάζην Φαιίδα (Η767-Η829). Έρεη γξαθεί, επίζεο, παιηφηεξα φηη ζπληάθηεο ηνπ βηβιίνπ είλαη ν ίδηνο ν Ρήγαο. Σειεπηαία πξνέθπςε θαη ηξίηε πιεξνθνξία φηη, ίζσο, είλαη ν Ησάλλεο Καξαηδάο( ). Σε δήηεκα δελ έρεη μεθαζαξηζηεί αθφκε. Έλα κηθξφ ηζηνξηθφ αθήγεκα έγξαςε δηαπηζησκέλα ν Α. Φαιίδαο ην «Ζ Βαζηιηθή Πιέζσ ζχδπγνο ηνπ Μνπρηάξ Παζά», ην νπνίν δεκνζηεχηεθε κφιηο ην Γηάθνξεο απφπεηξεο έγηλαλ θαη γχξσ ζηα 1836, φηαλ βγήθε ζην Ναχπιην ην πεξηνδηθφ «Ίξηο», φπνπ δεκνζηεχηεθαλ αθεγήκαηα ηνπ Κ. Πσπ, νη πξψηεο δνθηκέο ηνπ Ραγθαβή, ηνπ Γειεγηάλλε, ηνπ Παληαδή θαη ηνπ Γεκεηξίνπ Αηληάλ. Αιιά πξέπεη λα πνχκε πσο ζα ρξεηαζηεί λα πάκε ζηα 1845, φηαλ ν Γειεγηάλλεο ηππψλεη ηελ πξψηε ηνπ ζπιινγή δηεγεκάησλ κε ηνλ ηίηιν, «Γηεγήκαηα» θαη ιίγν αξγφηεξα ζηηο εθδφζεηο ησλ πεξηνδηθψλ «Δπηέξπε» 1847 θαη «Παλδψξα» 1850, γηα λα αξρίζεη λα δηαγξάθεηαη ην δηήγεκα σο αθεγεκαηηθφ είδνο. Δδψ, ζπλερίδνπλ λα γξάθνπλ νη Ραγθαβήο θαη Πσπ, ελψ ην 1868 βγαίλεη ην βηβιίν ηνπ Γ. Παληαδή κε ηνλ ηίηιν «Γηεγήκαηα θαη Μπζνπιαζηίαη». Ήδε έρνπλ θπθινθνξήζεη νη ζπιινγέο, «Γηάθνξα δηεγήκαηα» (1855) ζε δπν ηφκνπο ηνπ Ραγθαβή θαη ηα «Γηάθνξα δηεγήκαηα θαη πνηήκαηα» ηνπ ίδηνπ ην Ο Ραγθαβήο παξακέλεη ν πην αμηφινγνο απφ φινπο φζνπο αλαθέξζεθαλ, φηαλ αζρνιείηαη πεξηζηαζηαθά κε ην δηήγεκα, φρη, φκσο, ζε ηέηνην βαζκφ, ψζηε λα ζεσξεζεί «παηέξαο ηνπ λενειιεληθνχ δηεγήκαηνο», φπσο ηνλ ραξαθηεξίδεη ν Γ. Βαιέηαο. Πνιιά απφ ηα δηεγήκαηα ηνπ είλαη δηαζθεπέο μέλσλ, ελψ νη αξεηέο ηνπο δελ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο, ππάξρνπλ ζπρλά κέζα ζ απηά κεινδξακαηηζκνί, ξνκαληηθέο ππεξβνιέο θαη αδηθαηνιφγεηεο καθξεγνξίεο. 2. Η κσριαρτία ηοσ διηγήμαηος ( ελληνικός ρεαλιζμός) α) Διζαγωγικά Σν δηήγεκα σο αθεγεκαηηθφ είδνο αξρίδεη λα απνθηά ππνινγίζηκε ππφζηαζε νπζηαζηηθά κε ην δηήγεκα, «Σν ακάξηεκα ηεο κεηξφο κνπ» ηνπ Γ. Βηδπελνχ πνπ δεκνζηεχηεθε ζην πεξηνδηθφ «Δζηία» ην Δδψ, ζα αθνινπζήζνπλ θαη άιια δηεγήκαηα ηνπ ηδίνπ, ηνπ Μεηζάθε θαη ηνπ Γξνζίλε. Ζ «Δζηία» έκειιε λα γίλεη ην πεξηνδηθό-ιίθλν ηνπ ειιεληθνχ δηεγήκαηνο θαη γηα δέθα ρξφληα θαη πεξηζζφηεξα ζα θηινμελήζεη ζηηο ζειίδεο ηεο κεξηθά απφ ηα πην γλσζηά ζήκεξα

3 νλφκαηα ηεο ινγνηερλίαο θαη θάπνηα απφ ηα θαιχηεξα δείγκαηα ηνπ είδνπο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1896 θπθινθνξεί απφ ηηο εθδφζεηο ηεο κηα αλζνινγία κε ηίηιν, «Διιεληθά δηεγήκαηα», φπνπ αλζνινγνχληαη ηξηάληα ηέζζεξηο Έιιελεο ινγνηέρλεο. Σν γεγνλφο, έδσζε αθνξκή ζηνλ Γ. Ξελφπνπιν θαη ιίγν αξγφηεξα ζηνλ Κ. Παιακά λα εθζεηάζνπλ ηελ πινχζηα παξαγσγή ζην ζπγθεθξηκέλν ινγνηερληθφ είδνο, ηα ηειεπηαία δεθαπέληε ρξφληα. Ο Παιακάο είλαη κάιηζηα ηεο άπνςεο, πσο νη Έιιελεο δηεγεκαηνγξάθνη, επηηέινπο απαγθηζηξψζεθαλ απφ ηα μέλα πξφηππα θαη εκπλένληαη πιένλ απφ ηελ ειιεληθή γε, ηελ αιήζεηα ηεο θχζεσο ζηε δσή ησλ ηαπεηλψλ. Ζ πην αληηπξνζσπεπηηθή θσλή ηεο γεληάο ηνπ 80 παλεγπξίδεη γηα ην ζξίακβν ηνπ ειιεληθνχ δηεγήκαηνο, ρσξίο λα ππνςηάδεηαη, πσο κεηά απφ ηέζζεξα αθξηβψο ρξφληα ε πιεζψξα ηνπ είδνπο ζα κπνξνχζε λα ζεσξεζεί έλαο πεξηνξηζκφο γηα ηελ ηέρλε θαη φηη ζα ήηαλ δηθαηνινγεκέλε ε ζρεηηθή κε ην δήηεκα θαηαγγειία ηνπ Γ. Υαηδφπνπινπ ζην ηεχρνο ηνπ πεξηνδηθνχ «Ο Γηφλπζνο». β) Το κοινωνικό και πνεσμαηικό ηοπίο η θέζη ηοσ διανοούμενοσ ζ ασηό μέτρι ηο 1880 Δίλαη γεγνλφο, πσο ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα ηνπ 19 νπ αηψλα ηξέρνπλ γξήγνξα θαη γηα ηελ Διιάδα, ζην δηάζηεκα απηφ δελ δηαγξάθεη κνλάρα ην ειιεληθφ δηήγεκα ηελ πιήξε ηξνρηά ηνπ, έρνπκε κηα ζεηξά θαη απφ πξσηνγλψξηζηεο εκπεηξίεο, εξεζίζκαηα δηαλνεηηθά θαη βηνηηθά, πνπ αηθληδηάδνπλ ηε ζπλείδεζε ηνπ δηαλννχκελνπ θαη επηζπεχδνπλ κέζα ηεο ηελ σξίκαλζε κηαο λέαο επζχλεο. Ηδηαίηεξε ζεκαζία έηζη έρεη, ε ζέζε πνπ παίξλεη ν δηαλννχκελνο αλάκεζα ζηα 1880 θαη ζηα 1896, απέλαληη ζηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ηφπνπ ηνπ. Μηα ηέηνηα πξνζέγγηζε ζα κπνξνχζε λα βνεζήζεη ζε κηα πξνζεθηηθφηεξε θαηαλφεζε θαη γλσξηκία κε γλσζηά θείκελα ηεο πεξηφδνπ ηεο εζνγξαθίαο ζηελ Διιάδα. Μέζα ζηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα ηνπ 19 νπ αηψλα ζπληειείηαη ζηελ Διιάδα κηα δηεχξπλζε ηεο θνηλσληθήο θαη δηαλνεηηθήο ζπλείδεζεο, εξεζίζκαηα δπηηθά δηαζηαπξψλνληαη κε ειιεληθέο ηάζεηο. Κάηη ηέηνην ζπκβαίλεη κε ηελ πεξίπησζε δηεμαγσγήο ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ ζηελ Αζήλα, νη νπνίνη πέξα απφ έλα γεγνλφο θαζαξά εληζρπηηθφ ηεο αξραηνιαηξείαο ησλ Διιήλσλ, απνθαιχπηνπλ ηε ζσκαηηθή αξκνλία θάησ απφ ηνλ αηηηθφ νπξαλφ, έλα πξνκήλπκα ησλ δηεθδηθήζεσλ ηνπ ζψκαηνο, πνπ ιίγν αξγφηεξα σο επηδησθφκελε αξρή ζα δηαδνζνχλ αλάκεζα ζηνπο σξαηνιάηξεο. Έλα άιιν πξνκήλπκα δηεθδίθεζεο θαη ηθαλνπνίεζεο ζηε ζπλέρεηα αηηεκάησλ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα ηελ ίδηα επνρή είλαη ε ζχγθξνπζε εξγαηψλ θαη ρσξνθπιάθσλ ζηελ απεξγία ηνπ Λαπξίνπ. Ο Παιακάο θάλνληαο ηνλ ηζνινγηζκφ ηνπ απφ ηελ δεκηνπξγία ηνπ ειιεληθνχ δηεγήκαηνο αλαθέξεηαη θαηαξρήλ ζηε ρξνλνινγία ηνπ 1880 σο αθεηεξία θαη ζην 1883 έηνο ηνπ δηαγσληζκνχ ηεο «Δζηίαο». Πξφθεηηαη γηα εθείλα ηα ρξφληα, φπνπ ζπκππθλψλεηαη ε ειιεληθή πεδνγξαθία θαη παγηψλεηαη, θαηά ηε γλψκε ηνπ, σο κέζνλ ηεο αθήγεζεο ε ξεαιηζηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Πξνυπφζεζε ηεο ζπκπχθλσζεο απηήο ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ ηα έξγα ηνπ Ραγθαβή θαη θπξίσο ηνπ Καιιηγά. Ο Θάλνο Βιέθαο είλαη έλα έξγν, πνπ παξφηη δελ είρε ζπλέρεηα, δείρλεη πσο ν ζπγγξαθέαο ηνπ, ρσξίο λα είλαη ηπθισκέλνο απφ ηα ηδεψδε ελφο κειινληηθνχ κεγαιείνπ ηνπ ειιεληζκνχ, έρεη ην ζάξξνο λα θνηηάμεη θαηάκαηα ηηο πιεγέο ηεο παηξίδαο ηνπ. Ζ θαηαγγειία ηνπ Καιιηγά βάδεη ζε θίλεζε ηε ξεαιηζηηθή κέζνδν θαηά ηα δπηηθά πξφηππα «ωο κειέηε ηνπ πξαγκαηηθνύ», φπσο απηφ εθδειψλεηαη ζηηο θνηλσληθέο κεηαβνιέο θαη ζηηο ζπγθξνχζεηο ηνπ θαηξνχ ηνπο. Σν παξάδεηγκα, σζηφζν, ηνπ Καιιηγά δελ εκπφδηζε ηελ πνξεία ηνπ ηζηνξηθνχ θαη ηνπ πεξηπεηεηψδνπο κπζηζηνξήκαηνο. Ζ αθήγεζε απηή ηελ επνρή απνδεηά κηα δηδαθηηθή πξφθαζε, ελψ αξλείηαη λα ιεηηνπξγήζεη ππέξ κηαο δηεχξπλζεο ηεο ζπλείδεζεο, ζθνπεχνληαο ζην θνηλφηνπν θξηηήξην, «ην ηεξπλό κεηά ηνπ ωθειίκνπ». Σν πεξηνδηθφ «Παλδώξα» θαη ε ζηάζε ηεο ζχληαμεο ηνπ γχξσ απφ ην ζέκα είλαη ελδεηθηηθή, κηα θαη είλαη ππνρξεσκέλν λα παξαθνινπζεί ην ηδηαίηεξν θνηλφ ηνπ. Σν 1854 παξνπζηάδεηαη ν Νηίθελο απφ ηηο ζειίδεο ηνπ, ν νπνίνο εθηηκάηαη, πσο δηαθξίλεηαη απφ «αθξίβεηα» θαη «αγάπε πξνο ηνλ πιεζίνλ», έηζη ψζηε λα ελδείθλπηαη πξνθεηκέλνπ λα αληιήζεη θαλείο ρξήζηκα δηδάγκαηα. ην ίδην ην πεξηνδηθφ ζπρλά ηίζεληαη δεηήκαηα, πνπ αθνξνχλ ζην πνηφλ ησλ μέλσλ έξγσλ πνπ δεκνζηεχνληαη θαη ηδηαίηεξα ζηελ αξλεηηθή επηξξνή, πνπ ζα κπνξνχζαλ απηά λα έρνπλ ζην αλαγλσζηηθφ ηνπ θνηλφ. Μεξηθά ρξφληα αξγφηεξα, δηαηππψλεηαη κηα πξφηαζε πξνο ηνπο Έιιελεο ινγνηέρλεο απφ ηνλ Ε. ηεθαλφπνπιν, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ζα πξέπεη απηνί λα αζρνιεζνχλ κε ηε ζπγγξαθή εζνγξαθηθνχ κπζηζηνξήκαηνο, θαηά ηνλ ίδην ην εζνγξαθηθφ κπζηζηφξεκα είλαη ην «επηθόλ πνίεκα ηωλ λεωηέξωλ εζλώλ». Χο θχθινη έκπλεπζεο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ε πξν ηνπ1821 επνρή, ε επνρή

4 ηεο επαλάζηαζεο θαη ηέινο ε ζχγρξνλε θαηάζηαζε. ηηο απφςεηο ηνπ Ε. ηεθαλφπνπινπ βιέπνπκε λα ηνπνζεηείηαη ζην ίδην ηζνπβάιη ην εζληθφ κε ην εζνγξαθηθφ κπζηζηφξεκα, ελψ ππάξρεη δπζθνιία ζην δηαρσξηζκφ παξειζφληνο θαη παξφληνο. Μπνξεί λα δηαπηζηψζεη θαλείο, πσο απηή ηελ επνρή βξηζθφκαζηε αθφκε πνιχ καθξηά απφ ηελ εζνγξαθία ηνπ 1880, πνπ αζρνιείηαη κε ηε ζπζηεκαηηθή πεξηγξαθή ησλ εζψλ ηεο ππαίζξηαο δσήο. Έξγα, εμάιινπ, ζαλ ην Θάλν Βιέθα, κέλνπλ ρσξίο ζπλέρεηα, φπσο πξναλαθέξζεθε, ε ειιεληθή πεδνγξαθία απνθεχγεη δπζάξεζηα γηα ην γφεηξν ηεο Διιάδαο ζέκαηα. Ζ επηηαγή λα απνζησπνχληαη ηα αθαλζψδε δεηήκαηα ηεο θνηλσλίαο απφ ηε κηα πιεπξά, ν θφβνο ησλ θαθψλ επηδξάζεσλ απφ ηελ άιιε, νη ηδέεο νπζηαζηηθά, πνπ ήηαλ θπζηθφ λα επηθξαηνχλ ζην αλαγλσζηηθφ θνηλφ εθείλεο ηεο επνρήο, αληηπξνζσπεχνπλ ηα πην ζνβαξά εκπφδηα γηα ηελ επηθξάηεζε ηνπ ξεαιηζκνχ. Έηζη, θπξηαξρνχλ ζέκαηα θαη έξγα αληίζηνηρα, πνπ αθνινπζνχλ ην κεγάιν ξεχκα ηεο Μεγάιεο Ιδέαο, ελψ θάπνηα πέξαζε έρνπλ θαη έξγα κε βπδαληηλφ ζέκα. Σν 1880 ν Α.Ρ.Ραγθαβήο ζα δεκνζηεχζεη ζηα γαιιηθά κηα ηζηνξία ηεο λέαο ειιεληθήο ινγνηερλίαο, φπνπ απνζησπά ηελ πεδνγξαθία, ελψ ζεσξεί, φηη ν νισκφο θαη ε επηαλεζηαθή γεληθφηεξα ζρνιή δελ γλσξίδεη ειιεληθά. ηα γαιιηθά, επίζεο, έλα ρξφλν αξγφηεξα ν Βηθέιαο 1881 ζα γξάςεη κηα κειέηε, φπνπ πξνβάιιεηαη ην παλφξακα ηεο ινγνηερλίαο κε αληηπξνζψπεπζε φισλ ησλ ηάζεσλ θαη κε έθδειε ηελ αλάγθε γηα κηα ζχλζεζε θαη ελφηεηα φινπ ηνπ ειιεληζκνχ ζην ρψξν ηνπ πλεχκαηνο. ηνλ πνιηηηθφ ρψξν ην ίδην δηάζηεκα έρνπκε αληηκέησπνπο ηνπο ζπληεξεηηθνχο ππνζηεξηθηέο ηεο Μεγάιεο Ηδέαο ππφ ηνλ Γειηγηάλλε θαη ηνπο κεηαξξπζκηζηέο ππφ ηνλ Υ. Σξηθνχπε. Σν 1885 ν Καιιηγάο, πνπ αλήθεη ζηνπο κεηαξξπζκηζηέο, δείρλεη φηη ε πνιηηηθή ηνπο κπνξεί λα πξνζηαηεχζεη ηα ζπκθέξνληα ηεο ρψξαο, «άλεπ παηάγωλ θαη άλεπ άθαηξωλ αμηώζεωλ». Αλ ζειήζεη θαλείο απηφ ην δηάζηεκα λα έρεη κηα εηθφλα θαη κηα άπνςε γηα ηελ αζηηθή ηάμε, ε αλάπηπμε ηεο νπνίαο έρεη ζρέζε κε ηελ ηχρε ησλ γξακκάησλ, ίζσο δελ ππάξρεη δηαθσηηζηηθφηεξν θείκελν απφ ηελ εηζήγεζε πνπ δηάβαζε ην Μάξηην ηνπ 1877 ν Ρνίδεο γηα ηελ αζηηθή ηάμε, κε πεξηζζή νμχλνηα θαη θαηεγνξεκαηηθφ χθνο γηα ην πνηφλ ηεο ζηνλ Παξλαζζφ. Ζ ηάμε απηή βξίζθεηαη θαηά ηε γλψκε ηνπ καθξάλ ησλ νπζηαζηηθψλ πξνβιεκάησλ ηνπ ηφπνπ. Πάξαπηα, ε παηξησηηθή έμαξζε, πνπ πξνβάιιεηαη θαη απφ ηνλ ηχπν, δελ εκπνδίδεη ηελ αθχπληζε ηνπ θφζκνπ αιιά θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπγγξαθείο, πνπ απνκαθξχλνληαη απφ ηα κεγαιντδεαηηθά νξάκαηα πιαηζηψλνληαο ηειηθά ηνπο κεηαξξπζκηζηέο. Σν βαζηθφ πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη Έιιελεο ινγνηέρλεο κεηά ηελ απειεπζέξσζε είλαη ην πξφβιεκα ησλ μέλσλ επηδξάζεσλ θαη απηφ δελ αθνξά κφλνλ ζε δεηήκαηα γξαθήο, έρεη ζρέζε κε ηνλ γεληθφηεξν πξνζαλαηνιηζκφ ηνπο, ηε ζρέζε ηνπο κε ην μέλν, μελφθεξην θαιχηεξα ζηνηρείν, φπσο θαη κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ νηθείνπ, δηθνχ ηνπο, ειιεληθνχ ρψξνπ. Γεληθφηεξα, ην ίδην δηάζηεκα γηα λα θαηαλνεζεί θαιχηεξα ε ζέζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη νη Έιιελεο ινγνηέρλεο- ζην ρψξν ηεο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα ηα μελφθηια θφκκαηα καζηίδαλε ηνλ ηφπν, ε πηνζέηεζε μέλεο δηθαηνζχλεο (λνκηθνχ ζπζηήκαηνο) ήηαλ γεγνλφο, φπσο θαη ε επηβνιή μέλσλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ. Θεζκνί μελφθεξηνη επηθάιπςαλ ή θαη εμφλησζαλ παιηέο παξαδφζεηο, ππνθαηέζηεζαλ κε άιια ιφγηα κηα παξαδνκέλε θνπιηνχξα ηφζν ζηε δεκφζηα φζν θαη ζηελ ηδησηηθή δσή. Γηαπηζηψλεη θαλείο βιέπνληαο ηελ φιε θαηάζηαζε απφ ηε ζθνπηά ηνπ ζήκεξα φηη νη ζπλέπεηεο ηεο επαθήο κεηαμχ μέλσλ θαη ληφπησλ ζηελ φιε νξγάλσζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη ηεο θνηλσλίαο αληίζηνηρα κεγηζηνπνίεζαλ κηα ζεηξά απφ αληηθάζεηο θαη απνθάιπςαλ κε ηξφπν δξακαηηθφ αζπλέρεηεο θαη ζηξεβιψζεηο ζε επίπεδν θπξίσο ζεζκψλ πνπ γηα πνιιά ρξφληα ζα ηαιαηπσξήζνπλ ηε ρψξα. Ήηαλ, ινηπφλ, επείγνπζα ε αλάγθε κειέηεο ησλ γλήζησλ ειιεληθψλ εζίκσλ θαη ηεο παξάδνζεο, ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ πξαγκάησλ ζε ζρέζε κε ηελ ειιεληθή θνηλσλία καθξηά απφ φηη είρε κέρξη ζηηγκήο παξακνξθψζεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Μέζα ζ απηφ ην πιαίζην ζα δεκνζηεπηνχλ νη κειέηεο ηνπ Ν. Πνιίηε, πνπ αλ θαη απαξαίηεηεο δελ ζα έπξεπε λα νδεγήζνπλ ζηελ ππνηίκεζε νχηε θαη ζηνλ απνθιεηζκφ ηεο επαθήο ησλ Διιήλσλ ινγνηερλψλ κε ηελ μέλε ινγνηερλία θαη εηδηθά κε ην γαιιηθφ κπζηζηφξεκα θαζψο απηά ηα δπν ζα ζπληειέζνπλ αλαπφθεπθηα ζηελ πνξεία ησλ ειιεληθψλ γξακκάησλ. 3. Σσμπληρωμαηικά κείμενα: α) Βιογραθικά ζηοιτεία:

5 1.Ψαλίδας Αθανάζιος Ζπεηξψηεο ιφγηνο (Ησάλληλα Λεπθάδα 1829). Σα πξψηα ηνπ γξάκκαηα ηα έκαζε ζηε ρνιή ησλ Μπαιάλσλ ζηα Ησάλληλα. Σε κφξθσζε ηνπ ηε ζπκπιήξσζε ζηε Μφζρα, φπνπ ήηαλ εγθαηεζηεκέλνη νη έκπνξνη αδεξθνί ηνπ. Απφ ηε Ρσζία πήγε ζηε Βηέλλε, φπνπ έκεηλε νθηψ ρξφληα. Δθεί έκαζε ηε γεξκαληθή, ηε γαιιηθή θαη ηελ ηηαιηθή θαη ζπνχδαζε θπζηθνκαζεκαηηθά, ειιεληθή θαη ιαηηληθή θηινινγία. Καηά ηελ πεξίνδν απηή δεκνζίεπζε θαη ην πξψην θηινζνθηθνζξεζθεπηηθφ έξγν ηνπ, πνπ ζηξεθφηαλ θαηά ησλ πιηζηηθψλ αληηιήςεσλ, κε ηίηιν «Αιεζήο επδαηκνλία». ηε Βηέλλε έγξαςε άιια δχν έξγα: κηα κεηάθξαζε αξηζκεηηθήο, γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηα ειιεληθά ζρνιεία, θαη έλα παηξησηηθφ θπιιάδην κε ηίηιν «Κνινθηλήκαηα». ην θπιιάδην απηφ έρνπκε έλα εγεξηήξην ζάιπηζκα πξνο ην ππφδνπιν έζλνο. Οη Έιιελεο δε ζηελάδνπλ θάησ απφ ην βαξχ πέικα ηνπ θαηαθηεηή είλαη βπζηζκέλνη ζηελ ακάζεηα θαη ηε βαξβαξφηεηα. Γη απηφ ν Φαιίδαο ηνπο θαιεί λα μππλήζνπλ απφ ην βαζχ χπλν ηεο αγξακκαηνζχλεο, λα ζπκεζνχλ ηελ πξνγνληθή δφμα θαη λα κηκεζνχλ ηα πνιηηηζκέλα θξάηε ηεο Δπξψπεο. Πηζηεχεη βαζηά, φπσο φινη νη εζλνθσηηζηέο ηνπ θαηξνχ ηνπ, φηη ε ειεπζεξία ζα έιζεη κφλν κε ηελ παηδεία. Σν 1795 επέζηξεςε ζηα Ησάλληλα, φπνπ έκεηλε θαη έδξαζε 25 νιφθιεξα ρξφληα. Σνλ έθεξε απφ ην εμσηεξηθφ ν εζληθφο επεξγέηεο Εψεο Καπιάλεο, ν νπνίνο αλαζχζηεζε ηε Μαξνπηζαία ρνιή, πνπ απφ ηφηε νλνκάζηεθε Καπιάλεηνο, θαη αλέζεζε ζηνλ Φαιίδα ηε δηεχζπλζε ηεο. Ο Φαιίδαο δηαθξίζεθε γηα ηα δηνηθεηηθά ηνπ πξνζφληα αιιά θαη γηα ηε δηδαθηηθή ηνπ ηθαλφηεηα. Γίδαμε καζεκαηηθά, ειιεληθή θαη ιαηηληθή θηινινγία θαη θπζηθή πεηξακαηηθή. Σα ηειεπηαία ηα παξαθνινπζνχζαλ θαη ηα παηδηά ηνπ Αιή παζά. Ο ίδηνο ν Αιή ηνλ εθηηκνχζε θαη ηνλ ρξεζηκνπνηνχζε ζε δηάθνξεο ζέζεηο. Ο Φαιίδαο έγηλε ζεβαζηφο φρη κφλν ζηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπ, αιιά θαη ζηνπο μέλνπο. Σν 1820, κεηά ηελ θαηαζηξνθή ησλ Ησαλλίλσλ εμαηηίαο ηεο ζχγθξνπζεο ηνπ Αιή παζά κε ηα ζνπιηαληθά ζηξαηεχκαηα, ν Φαιίδαο θαηέθπγε ζηα Εαγνξνρψξηα θαη απφ εθεί ζηελ Κέξθπξα, φπνπ εξγάζηεθε σο ηδησηηθφο δάζθαινο, θαη κφλν ζηα 1828 αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηνπ Λπθείνπ ηεο Λεπθάδαο, φπνπ θαη δίδαμε κέρξη ην ζάλαην ηνπ. Μαθξηά απφ ηελ παηξίδα ηνπ ν Φαιίδαο έδεζε κία δσή βαζαληζκέλε. Γε ζηακάηεζε νχηε ζηηγκή λα αγσλίδεηαη γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ νξάκαηνο ηνπ, ηελ απειεπζέξσζε ηεο παηξίδαο. Αιιεινγξαθνχζε κε ππεχζπλα πξφζσπα ηνπ Αγψλα, δεκηνπξγνχζε ζρέζεηο κε θηιέιιελεο, θαηάζηξσλε πνιεκηθά ζρέδηα θαη μφδεπε ρξήκαηα γηα ηελ πεξίζαιςε πξνζθχγσλ θαη ηε ζηξαηνιφγεζε αλδξψλ. ηελ Διιάδα ν Φαιίδαο δε δεκνζίεπζε θαλέλα έξγν. Σα κφλα πνπ ζψζεθαλ είλαη πνιιά απφ ηα ρεηξφγξαθα ησλ δηδαζθαιηψλ ηνπ θαη αξθεηέο επηζηνιέο, ζηηο νπνίεο θαίλεηαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηελ παηξίδα ηνπ, ηελ παηδεία ηεο, ηελ πξνθνπή ηεο θαη ηελ ηζηνξηθή ηεο πνξεία. 2. Κ. Πωπ Γελλήζεθε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ην 1816 θαη πέζαλε ην Ήηαλ απφγνλνο επηθαλνχο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο. Σν φλνκα ηνπ απνηειεί ηε ζιαβηθή κεηάθξαζε ηνπ ειιεληθνχ Παππάο. Ήηαλ γηνο ηνπ γλσζηνχ ιφγηνπ Εελνβίνπ Πσπ. Σηο ζπνπδέο ηνπ ηηο έθαλε ζηελ Οδεζζφ, ζηελ Διιάδα επέζηξεςε ην Δξγάζηεθε σο ζπλεξγάηεο ζε πνιιέο εθεκεξίδεο, ελψ ππήξμε θαη ηθαλφο δηπισκαηηθφο αθφινπζνο. ηα πεξηζζφηεξα έξγα ηνπ, πνπ είλαη εκπλεπζκέλα απφ ηνλ ξνκαληηζκφ, αιιά θαη ηελ ζχγρξνλε ειιεληθή δσή, ππνγξάθεη κε ην ςεπδψλπκν Πσπ. Γηνο ηνπ ήηαλ ν επηθαλήο δεκνζηνγξάθνο Γεψξγηνο Πσπ πνπ ππήξμε δηεπζπληήο ηεο εθεκεξίδαο «Αζήλαη». Πέζαλε πάκθησρνο θαη ε θεδεία ηνπ έγηλε δεκνζία δαπάλε. Έργα ηοσ: Έργα και ημέραι. Σσγγραθαί ποικίλαι ήηοι θιλολογικά πάρεργα. 3. Γ. Αινιάν ( ) Ο Γεκήηξηνο Οηθνλφκνπ γελλήζεθε ζην Μαπξίιν ηνπ Σπκθξεζηνχ, ζηεξλνπαίδη ηνπ παπά - Εαραξία Οηθνλφκνπ (ην Αηληάλ πξνήιζε απφ πηνζέηεζε ηνπ επηζέηνπ Αηληάλ [=Φσθηδεχο] - άγλσζην πφηε - απφ ηνλ παηέξα ηεο νηθνγέλεηαο). Σν 1806 εγθαηαζηάζεθε κε ηνπο δηθνχο ηνπ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Δθεί ν παηέξαο δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ζηε ρνιή ηνπ Γέλνπο ζηα Θεξαπεηά, φπνπ θνίηεζε ν Γεκήηξηνο, θαη ζηε ζπλέρεηα ζηε ρνιή ηεο Ξεξάο Κξήλεο (Κνπξνχ Σζεζκέ). Σν

6 1818 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Δηαηξεία, κέιε ηεο νπνίαο ήηαλ ήδε ν παηέξαο θαη ηα δχν αδέξθηα ηνπ Γεψξγηνο θαη Υξηζηφδνπινο. Μεηά απφ δηψμεηο θαηέθπγε ζηελ Οδεζζφ θαη ην 1822 έθηαζε ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν, φπνπ ππεξέηεζε ηνλ Αγψλα, αξρηθά σο απιφο ζηξαηηψηεο, ζηε ζπλέρεηα σο γξακκαηέαο ηνπ Δθηειεζηηθνχ θαη ηεο Δπηηξνπήο ηεο Δζλνζπλέιεπζεο θαη ηέινο σο γξακκαηηθφο ηνπ Γεψξγηνπ Καξατζθάθε (απφ ην 1826). ην ειεχζεξν ειιεληθφ θξάηνο δηεηέιεζε γξακκαηέαο ηνπ εθηάθηνπ Δπηηξφπνπ Αραΐαο, κέινο ηνπ Δθεηείνπ ησλ Νήζσλ (θαηά ηε δηαθπβέξλεζε Καπνδίζηξηα) θαη πξφεδξνο πξσηνδηθψλ ζηε Λακία, ζέζε απφ ηελ νπνία παξαηηήζεθε ην 1835, κεηά απφ έθθξαζε δπζπηζηίαο ηνπ ζσλα πξνο ην πξφζσπφ ηνπ. Απνζχξζεθε ζην θηήκα ηνπ ζηελ Τπάηε θαη αλέπηπμε γεσξγηθή αιιά θαη πνιηηηθή δξάζε ελάληηα ηνπ θαζεζηψηνο. Απνηέιεζκα ηεο ηειεπηαίαο ήηαλ ε ιεειαζία ηνπ ζπηηηνχ ηνπ, ε δπζκέλεηα ηνπ Παιαηηνχ θαη έληνλα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα. Σν 1850 εθιέρηεθε βνπιεπηήο, κεηά απφ αθχξσζε ηεο εθινγήο ηνπ απφ ην παιάηη φκσο, έθπγε γηα ηελ Αζήλα. Δθεί αλέπηπμε εθδνηηθή θαη δεκνζηνγξαθηθή δξαζηεξηφηεηα (εθδφηεο θαη ζπληάθηεο ηνπ πεξηνδηθνχ Βηβιηνζήθε ηνπ Λανχ θαη ζπλεξγάηεο ζηηο εθεκεξίδεο Αζελά θαη Σν Παλειιήληνλ), ελψ παξάιιεια εξγάζηεθε σο Πάξεδξνο ηνπ Διεγθηηθνχ πλεδξίνπ θαη ηκεκαηάξρεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ. Με πνιχ θφπν θαηφξζσζε λα εμαζθαιίζεη πεληρξή θξαηηθή ζχληαμε θαη ην 1863 (κεηά ηελ εθζξφληζε ηνπ ζσλα) εθιέρηεθε πιεξεμνχζηνο ηεο Φζηψηηδνο ζηε Β Δζληθή πλέιεπζε. Με ελδηάκεζεο κεηαθηλήζεηο κεηαμχ Αζήλαο θαη Τπάηεο εγθαηαζηάζεθε ηειηθά ην 1878 ζηελ πξσηεχνπζα, φπνπ πέξαζε ην ππφινηπν ηεο δσήο ηνπ πάκθησρνο. Πέζαλε ζηε ηπιίδα. Ζ δσή ηνπ Γ. Αηληάλ ραξαθηεξίδεηαη ζεκειησδψο απφ ηελ αγσλία ηνπ γηα ηελ πξφνδν ηνπ ειιεληθνχ ιανχ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ελαζρφιεζεο ηνπ κε ηελ πνιηηηθή θξφληηζε γηα ηελ ίδξπζε ηππνγξαθείσλ, βηβιηνδεηείσλ θαη ζρνιείσλ ζηελ ειιεληθή επαξρία θαη αξλήζεθε λα ππνρσξήζεη ζε ηαθηηθέο ςεθνζεξίαο θαη πειαηεηαθψλ ζρέζεσλ. ηα γξάκκαηα πξσηνεκθαλίζηεθε κε ηε δεκνζίεπζε ηνπ πνηήκαηνο Ωδή ζην Μεζνιόγγη ζηελ εθεκεξίδα Γεληθή Δθεκεξίο ηεο Διιάδνο, ελψ ην ζχλνιν ηνπ ζπγγξαθηθνχ έξγνπ ηνπ πεξηιακβάλεη επίζεο γισζζνινγηθέο, βηνγξαθηθέο, γεσπνληθέο θαη ηζηνξηθέο κειέηεο θαη ζην ρψξν ηεο ινγνηερλίαο δηεγήκαηα, ηα πεξηζζφηεξα δεκνζηεπκέλα ζην πεξηνδηθφ ηνπ ίδηνπ Βηβιηνζήθε ηνπ Λανύ. Σν δηεγεκαηηθφ έξγν ηνπ Γ. Αηληάλ θηλείηαη ζην ρψξν ηεο θνηλσληθήο πεδνγξαθίαο, κε ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηηο ζπλζήθεο δσήο ησλ αγξνηηθψλ πιεζπζκψλ. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ ηνπ είλαη ε ξεαιηζηηθή γξαθή, ν θνηλσληθνπνιηηηθφο πξνβιεκαηηζκφο θαη ε ζπλεηδεηή ζηξάηεπζε ζηελ ππεξεζία ηνπ δηδαθηηζκνχ θαη ηνπ εζηθνχ παξαδεηγκαηηζκνχ κε ζπλαθφινπζε απνθπγή νπνηνπδήπνηε ινγνηερληθνχ χθνπο.

7