ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑ ΤΡΙΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Κωνσταντίνος Κ. Χατζόπουλος Καθηγητής Το εµιράτο του Οσµάν - Οι θεωρίες για τη γένεση και την ανάπτυξη του οθωµανικού κράτους- Η δηµιουργία της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΣΕΛΤΖΟΥΚΩΝ & ΤΟ ΣΟΥΛΤΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΡΟΥΜ (α µισό 13ου αι.) ΟΙ ΣΕΛΤΖΟΥΚΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ 1243: Μάχη του Köse-Dağ. Οι Μογγόλοι του Τσέγκις Χαν συνέτριψαν τους Σελτζούκους και διέλυσαν το κράτος τους. Στη Μ. Ασία δηµιουργήθηκαν µια σειρά από «εµιράτα» ή «µπεηλίκια» φόρου υποτελή στη µογγολική αυτοκρατορία των Ιλχανιδών. Ανάµεσά τους και το «µπεηλίκι» των Οθωµανών στη Β Μ. Ασία 1 Καραµάν Τουρκικά εµιράτα (µ εηλίκια) της Μ. Ασίας (13 ος -15 ος αι.) ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΕΜΙΡΑΤΑ Μ. ΑΣΙΑΣ 2 Καρεσί 3 Μεντεσέ 4 Αϊντίν (Αϊδινίου) 5 Σαρουχάν 6 Γκερµιγιάν 7 Οσµανλί(Οθωµανοί) 1288/1289 κεξ. 8 Χατζί Εµίρ 9 Ισφεντιγιάρ (Τζαντζάρ) 10 Τεκκέ 11 Χαµίτ 12 Κασταµονής 1

2 ΟΙ ΕΜΙΡΗ ΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Όποτε το θεωρούσαν αναγκαίο οι σουλτάνοι ενίσχυαν τα στρατεύµατά τους µε δυνάµεις που καλούνταν από τα «άκρα». Αυτές οι δυνάµεις αποτελούνταν από νοµαδικές τουρκµενικές φυλές µε επικεφαλής τους αρχηγούς τους. Η κεντρική κυβέρνηση έδωσε τον τίτλο του µπέη των άκρων, ουτς-µπέη {uc beyi} σε ορισµένους αρχηγούς φυλώνπου είχαν αποκτήσει δύναµη µε διάφορους τρόπους και είχαν θέσει πολλές µικρές φυλές υπό τον έλεγχό τους. Πάνω απ αυτούς τοποθετήθηκαν ένας ή περισσότεροι διακεκριµένοι διοικητές, εµίρηδες των άκρων, ουτς-εµιρί {uc emiri} οι οποίοι επιλέγονταν µεταξύ των υψηλών κρατικών αξιωµατούχων» ΟΙ ΕΜΙΡΗ ΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Η αποδυνάµωση της βυζαντινής µεθοριακής άµυνας µετά τη µεταφορά της πρωτεύουσας από τη Νίκαια στην ΚΠολη είχε µεγάλη επίδραση και διευκόλυνε τα µέγιστα στην αργή αλλά σίγουρη εξάπλωση προς τα δυτικά των εδαφών των τούρκων µπέηδων της µεθορίου και στη δηµιουργία νέων πολιτικών οντοτήτων επί των βυζαντινών συνόρων, όταν η σελτζουκική εξουσία αποδυναµώθηκε κάτω από τη µογγολική πίεση» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ. 193 Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ. 189 ΟΙ ΕΜΙΡΗ ΕΣ ΤΩΝ «ΑΚΡΩΝ» «Τα άκρα δεν ήταν απλώς περιοχές που περιείχαν θερινά και χειµερινά βοσκοτόπια για τις νοµαδικές και ηµινοµαδικές τουρκµενικές φυλές. Εκτός από τα χειµερινά και θερινά βοσκοτόπια της κάθε φυλής υπήρχε ένας πολύ µεγάλος αριθµός χωριών, µικρών πόλεων και, ακόµη µικρών οχυρωµένων θέσεων σε στρατηγικά σηµεία. Επιπλέον, κάπως πιο πίσω από τα σύνορα υπήρχαν µερικές σχετικά µεγάλες, αλλά όχι πολυπληθείς πόλεις. Αυτές οι πόλεις, µε καλά οργανωµένη άµυνα, οι οποίες είχαν κυριευτεί από τους Βυζαντινούς χρησίµευαν ως πρωτεύουσες των συνοριακών µπεηλικίων» ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΕΜΙΡΑΤΟ Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ. 197 Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ & Η Μ. ΑΣΙΑ στο α µισό του 13 ου αιώνα Η Ι ΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΕΜΙΡΑΤΟΥ «Ανάµεσα στο 1260 και το 1320 οι γαζήδες αρχηγοί και οργανωτές των φιλοπόλεµων Τουρκοµάνων ίδρυσαν στη δυτική Μικρασία ανεξάρτητες ηγεµονίες, αποσπώντας τα εδάφη τους από το Βυζάντιο [ ] Κατά την τελευταία δεκαετία του 13ου αι. τα γιουρούσια των Τουρκοµάνων γαζήδων στη δυτική Μικρασία πήραν το χαρακτήρα γενικής εισβολής. Από όλους αυτούς τους µπέηδες ο Οσµάν Γαζής κατείχε την πιο βορεινή επικράτεια, πλησιέστερα στο Βυζάντιο και τα Βαλκάνια [ ]Όπως και στις άλλες παραµεθόριες ηγεµονίες, όλοι έπαιρναν το όνοµα του αρχηγού τους, ονοµάζονταν δηλαδή Οσµανλήδες» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία, σ. 21 2

3 ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΗΤΑΝ ΟΓΟΥΖΟΙ «Ως προς τον καθορισµό της καταγωγής της ίδιας της οθωµανικής οικογένειας, όλες οι πρώιµες πηγές συµφωνούν ότι το στοιχείο που σχηµάτισε αυτό το κράτος ήταν, όπως και η µεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων που ήρθαν στην Ανατολία, Ογούζ, δηλαδή Τουρκµένοι» «Πρόσφατα έργα που γράφτηκαν στην ύση και την Ανατολή παραδέχονται γενικώς την καταγωγή των Οθωµανών από τη φυλή Καγί» [η άποψη αυτή αµφισβητήθηκε & τελικά απορρίφθηκε Κ.Κ.Χ.] «Εποµένως [ ] µπορούµε να καταλήξουµε πως ο Οσµάν, ο οποίος ίδρυσε το κράτος και του έδωσε το όνοµά του, και ο πατέρας του Ερτογρούλ βρίσκονταν επικεφαλής µίας σηµαντικής φυλής όχι απαραίτητα σε µέγεθος που ανήκε στους Καγί» «Οι Καγί, οι οποίοι από πολλού είχαν καταστεί ένας σηµαντικός κλάδος των Ογούζ, συµµετείχαν στις γενικές µετακινήσεις των τελευταίων κατά τη σελτζουκική περίοδο και ήρθαν από την Ανατολή στη ύση [ ] Εποµένως, εκείνα τα µέλη των Καγί τα οποία συνόδευαν αρχικά τον Ερτογρούλ και στη συνέχεια τον Οσµάν ήταν µία ελάχιστη υποδιαίρεση των Καγί που σκορπίστηκαν σε πολλά µέρη» «Οι παλαιότερες γραπτές πηγές δηλώνουν συνήθως ότι οι πρόγονοι των Οθωµανών ήρθαν στην ανατολική Ανατολία µε τους Σελτζούκους» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σσ ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΗΤΑΝ ΟΓΟΥΖΟΙ «Ο Ερτογρούλ και ο Οσµάν ήταν οι αρχηγοί µίας µικρής φυλής που ανήκε στους Καγί. Ήταν µία από τις φυλές των άκρων, η οποία θεωρητικά αλλά όχι πρακτικά υπαγόταν στο σελτζούκο σουλτάνο του Ρουµ και αργότερα στους Ιλχανίδες. Αυτή η φυλή έζησε στην τουρκοβυζαντινή µεθόριο γύρω από το Εσκί-Σεχίρ στη βορειοδυτική Φρυγία». Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σσ. 186 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜA Οι Οθωµανοί υπήρξαν φυλή που ανήκε στη µεγάλη οικογένεια των Ογούζων. Ήρθε στη Μ. Ασία τον 13 ο αι., προφανώς πριν από τη διάλυση του κράτους των Σελτζούκων. Μετακινούµενη συνεχώς προς τα δυτικά εγκαταστάθηκε τελικά στη Βιθυνία (βορειοδυτική Μ. Ασία) γύρω από τη µικρή πόλη Sogüt κοντά στην Προύσα. ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η θεωρία της ανάµειξης Τούρκων και εξισλαµισµένων χριστιανών της Μ. Ασίας και της Βαλκανικής Gibbons (1916), Αρνάκης (1947), Βρυώνης (1972), Ronald Jennings (1986) Η θεωρία της φυλετικής καταγωγής του οθωµανικού κράτους & της οργάνωσής του µε βάση σελτζουκικά και ιλχανιδικά (µογγολικά) πρότυπα Köprülü (1922), Lindner (1983) Η θεωρία του «Ιερού πολέµου» (gaza ή ghaza) Wittek (1938), Ιναλτζίκ (1973) Η θεωρία του «δυναστικού κράτους» Sugar (1994) Η θεωρία του «πραγµατιστικού κράτους» (ρεαλισµός των θεµελιωτών του οθωµανικού κράτους) Donald Quataert (2000) Η θεωρία της «ληστρικής αδελφότητας»: Heath Lowry (2003) Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Gibbons (1916): «Οι Οθωµανοί ήταν µία «νέα φυλή», που διαµορφώθηκε από την πρόσµιξη εξισλαµισµένων ελλήνων και βαλκάνιων σκλάβων µε τουρκικούς λαούς [ ] Ο Gibbons εξήγησε την οθωµανική ανάπτυξη υποστηρίζοντας ότι ο σχηµατισµός αυτής της «νέας φυλής» διασφάλισε τη συνέχεια των βυζαντινών πρακτικών κάτω από ισλαµικό προσωπείο. Αφού, δηλαδή, οι Οθωµανοί ήταν πράγµατι οι κληρονόµοι των βυζαντινών παραδόσεων και των διοικητικών πρακτικών, παρέµειναν (µέχρι την κατάκτηση του αραβικού κόσµου στις αρχές του 16ου αιώνα) ένα είδος ισλαµοβυζαντινού µείγµατος». 3

4 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Αρνάκης (1947): «Υποστήριξε µε πειστικότητα ότι κατά την κατάκτηση της Βιθυνίας, η οποία διήρκεσε πάνω από µισό αιώνα, οι Οθωµανοί δεν επέδειξαν το παραµικρό ίχνος ισλαµικού φανατισµού. Αντιθέτως, τόνισε ότι αρχικά οι Οθωµανοί συνάντησαν µία αγροτική τάξη που έως τότε την εκµεταλλεύονταν άγρια οι βυζαντινοί άρχοντες Υπογράµµισε την επιεική στάση των Οθωµανών, κάτι που διευκόλυνε ευρείας κλίµακας προσηλυτισµό και επακόλουθη αφοµοίωση επεσήµανε το γεγονός ότι η υλική ανάπτυξη και η επιτυχία του πρώτου οθωµανικού κράτους µπορεί να συνδεθεί άµεσα µε την εκ µέρους του απορρόφηση του ιθαγενούς ελληνικού πληθυσµού της Βιθυνίας» (Lowry, Η φύση του πρώιµου οθωµανικού κράτους, σσ ) Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Βρυώνης (1971): «Από την εποχή της εµφάνισης των Οθωµανών η διαδικασία εξισλαµισµού που συνοδεύτηκε από τουρκοποίηση διήρκεσε για περισσότερο από δύο αιώνες η ηµινοµαδική τουρκική ζωή της στέπας ταίριαξε ιδανικά µε τον «γκαζά» (µε τη σηµασία της επιδροµής) και το γεγονός αυτό ήταν που περισσότερο από τον όποιον ιδιαίτερο ζήλο για το ισλάµ παρείχε το κίνητρο για τις πρώτες οθωµανικές κατακτήσεις» (Lowry, Η φύση του πρώιµου οθωµανικού κράτους, σ. 38) Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΜΕΙΞΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ Ronald Jennings (USA) (1986): «Υπογραµµίζει ότι η κατάκτηση των Βαλκανίων υπήρξε σαφώς το αποτέλεσµα ενός κοινού αγώνα µουσουλµάνων και χριστιανών, οθωµανών στρατιωτικών διοικητών και οθωµανικών δυνάµεων, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση µε την εµµονή του Βίτεκ ως προς το ήθος του γκαζά/ ιερού πολέµου». Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Το οθωµανικό κράτος θεµελιώθηκε αποκλειστικά από Τούρκους το δέκατο τέταρτο αιώνα. Μόνον αφότου το κράτος αυτό είχε αρχίσει να εξελίσσεται σε µία µεγάλη αυτοκρατορία η οποία κυβερνούσε διάφορους λαούς µετά το πρώτο µισό του 15ου αιώνα όπως συνέβη και µε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και την αυτοκρατορία των Αβασιδών, άλλα στοιχεία τα οποία στην περίπτωσή µας οθωµανοποιήθηκαν εισήλθαν στην κυβέρνηση» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ. 208 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Η πολιτική, στρατιωτική και δικαστική οργάνωση του οθωµανικού κράτους ήταν ουσιαστικά µια προέκταση εκείνου των Σελτζούκωντης Ανατολίας αλλά, εν µέρει, επηρεάστηκε και από την οργάνωση των Ιλχανιδών και κάπως λιγότερο από τους Μαµελούκους της Αιγύπτου [ ] Με πολύ λίγες εξαιρέσεις, το οθωµανικό κράτος βρήκε τα στοιχεία που του ήταν αναγκαία από κάθε άποψη για την οργάνωσή του το 14ο αιώνα µεταξύ των Τούρκων» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Köprülü) «Αυτό το κράτος [το οθωµανικό] δεν ήταν ένας νέος οργανισµός, µια νέα εθνική και πολιτική οντότητα, η οποία δεν είχε σχέσεις µε το εκλιπόν σελτζουκικό σουλτανάτο ή τα µπεηλίκια της Ανατολίας που το διαδέχτηκαν. Αντίθετα, ήταν µια νέα σύνθεση, ένα νέο ιστορικό σύνθεµα που προέκυψε από την πολιτική και κοινωνική εξέλιξη των Τούρκων της Ανατολίας το 13ο και 14ο αιώνα, των ίδιων Τούρκων οι οποίοι είχαν προγενέστερα δηµιουργήσει τα κράτη των Σελτζούκων της Ανατολίας και των Ντανισµέντ, καθώς και τα τουρκµενικά µπεηλίκια» Mehmed Fuad Koprulu, Οι απαρχές της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, σ

5 Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Lindner (1983)(USA): «Υποστήριξε (χρησιµοποιώντας τα εργαλεία και τη µεθοδολογία της πολιτισµικής ανθρωπολογίας) τη φυλετική φύση του πρώιµου οθωµανικού κράτους». Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Wittek) «Ακόµη και ο Μ. Fuad Koprulu δεν κατόρθωσε να αποδεσµευτεί από αυτήν την παράδοση και εξακολουθεί να επιµένει ότι οι Οθωµανοί είναι Καγί Ογούζοι και ότι το κράτος τους βασιζόταν σε φυλετικούς δεσµούς». «Η φιλολογική κριτική της παράδοσης καταλήγει στο ότι η καταγωγή των Οθωµανών από ένα ογουζικό φύλο είναι επίπλαστη δηµιουργία της κατοπινής ιστοριογραφικής θεωρίας [ ] όλοι αυτοί οι µύθοι, που δεν απαντώνται στην παλαιότατη πηγή του 14ου αιώνα, πρέπει να αποδοθούν στον 15ο αιώνα» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 24 &29-30 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΠΕΡΙ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (Sugar) «Ο Οσµάν πέτυχε τον ιδανικό συνδυασµό έγινε συγχρόνως ο στρατιωτικός και πνευµατικός αρχηγός που όφειλαν οι υπήκοοι του να σέβονται και να τιµούν προσωπικά. Ως εκ τούτου, οι υπήκοοι του Οσµάν, οι Οθωµανοί Τούρκοι, δεν ανήκαν σε κάποια συγκεκριµένη φυλετική παράδοση ή φύλο, αλλά αποτέλεσαν ένα κράµα από τουρκικούς πληθυσµούς και εκτουρκισµένα φύλα διαφορετικής καταγωγής που ακολούθησαν τον Οσµάν και αργότερα την οικογένειά του» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ), τόµος Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σ. 40 (Wittek) OXI «Αυτή η παλιότερη οθωµανική αυτοκρατορία, που µπορούµε να ονοµάζουµε «σουλτανάτο του Ρουµ» -οι ίδιοι οι Οθωµανοί του έδωσαν αυτό το όνοµα, επειδή περιλάµβανε τη «ρωµαϊκή», δηλαδή τη βυζαντινή περιοχή δεν αφοµοιώθηκε ποτέ τελείως από τη µεταγενέστερη και µεγαλύτερη µουσουλµανική αυτοκρατορία που δηµιουργήθηκε. ιατήρησε καθαρά τη θέση που κατείχε ως ζωτικό κύτταρο ολόκληρης της αυτοκρατορίας και επέβαλε τη συνέχιση της ιδιαίτερης πολιτικής του παράδοσης. Από την πρώτη εµφάνιση των Οθωµανών, βασικός παράγοντας αυτής της πολιτικής παράδοσης ήταν ο πόλεµος κατά των χριστιανών γειτόνων. Αυτός ο αγώνας είχε πάντα ιδιάζουσα σηµασία για την οθωµανική αυτοκρατορία. Οι Οθωµανοί ακόµη και όταν ασχολούνταν µε τις µεγαλύτερες κατακτήσεις τους στο µουσουλµανικό κόσµο, δεν µείωσαν στο ελάχιστο τις προσπάθειες για την εξάπλωσή τους στην Ευρώπη» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 15 «Η ενότητα του οθωµανικού κράτους δεν µπορεί να οφείλεται σε φυσικούς φυλετικούς δεσµούς» «Πρόκειται για κοινότητα Γαζήδων, πολεµιστών της µουσουλµανικής θρησκείας, µια κοινότητα µουσουλµάνων φρουρών των συνόρων που ήταν αφοσιωµένοι στους αγώνες εναντίον των απίστων γειτόνων τους» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 30 «Τι ήταν οι Γαζήδες;» «Ο Ahmedi αφιερώνει στο έργο του Iskender name ένα κεφάλαιο στην ιστορία των οθωµανών σουλτάνων [ ] Ο ποιητής συνεχίζει µε την ερώτηση: «Τι είναι Γαζής;» και εξηγεί: «Ο Γαζής είναι ο µεσάζων της θρησκείας του Αλλάχ, ο υπηρέτης του Θεού που αποκαθαίρει τη γη από τον ρύπο της πολυθεΐας. Ο Γαζής είναι το σπαθί του Θεού, είναι ο προστάτης και το καταφύγιο των πιστών. Αν µαρτυρήσει στο δρόµο του Θεού, δεν θεωρείται ότι πέθανε. Ζει στη µακαριότητα µε τον Αλλάχ, έχει κερδίσει την αιώνια ζωή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ

6 Τι ήταν οι Γαζήδες; «Το λαϊκό κίνηµα των Γαζήδων που κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών είχε βρει αµέριστη υποστήριξη στα κέντρα του Ισλάµ και είχε αυξήσει µοιραία το γόητρό του έγινε τώρα στη Συρία και στη Μεσοποταµία θεσµός που µπορεί να συγκριθεί µε τον ευρωπαϊκό ιπποτισµό. Στα αποµακρυσµένα σύνορα της Ανατολίας το κίνηµα των Γαζήδων παρέµεινε αναµφίβολα δηµοφιλές». «Οι Γαζήδες διακρίνονται από τον υπόλοιπο πληθυσµό από ένα ειδικό κάλυµµα κεφαλής, ένα άσπρο καπέλο, που πέρασε στους Γαζήδες των συνόρων της δυτικής Ανατολίας στα τέλη του 13ου αιώνα και διατηρήθηκε από τους Οθωµανούς µέχρι πολύ αργά». «Το κράτος των Γαζήδων ήταν ένα σώµα µε στόχο του τις στρατιωτικές κατακτήσεις. Ο αρχηγός απολάµβανε την αφοσίωση των οπαδών του µε την υποχρέωση βέβαια να τους βρίσκει τα µέσα για την επιβίωσή τους. Την εποχή της ίδρυσής του ένα κράτος Γαζήδων αποτελούνταν εξολοκλήρου από πολεµιστές» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 62 & 63 Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ Μ. ΑΣΙΑΣ «Η κατάκτηση της Μ. Ασίας από τους Τούρκους ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια. Προς τα τέλη του 11ου αιώνα, αν και είχαν κατακλύσει ολόκληρη τη Μ. Ασία, ήταν σε θέση να κρατήσουν µόνον τα κεντρικά και ανατολικά τµήµατα της χερσονήσου. Περίπου διακόσια χρόνια αργότερα, προς τα τέλη του 13ου αιώνα, µε µια δεύτερη επιδροµή έγιναν κύριοι και της δυτικής Μ. Ασίας. Οι δύο επιδροµές είχαν κοινά σηµεία. εν αποτελούσαν ούτε καλοσχεδιασµένη στρατιωτική κατάκτηση ενός επεκτατικού κράτους, ούτε νοµαδική επιδροµή. Αντίθετα και οι δύο ήταν συνέπεια της παλιάς έντασης που προερχόταν από τη συνεχή αύξηση της επιθετικής ισχύος των Τούρκων και την προοδευτική µείωση των αµυντικών δυνάµεων του Βυζαντίου» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 55 «Οι Γαζήδες ήταν οι ηγέτες των επιδροµών και σ εκείνους οφείλεται το µεγαλύτερο µέρος των κατακτήσεων. Εποµένως οι αρχηγοί των Γαζήδων έγιναν ηγεµόνες των εµιράτων που ιδρύθηκαν στα νεοκατακτηµένα εδάφη». «Ανάµεσα σ αυτά ήταν το εµιράτο του Οσµάν: ο πυρήνας από τον οποίο δηµιουργήθηκε αργότερα η Οθωµανική Αυτοκρατορία [ ] η αρχαιότερη και καλύτερη παράδοση, η µόνη που άντεξε στην κριτική της ιστορίας, παρουσιάζει καθαρά τους Οθωµανούς ως Γαζήδες και τους αρχηγούς τους ηγέτες µιας συνεχώς αυξανόµενης και παντοδύναµης οργάνωσης Γαζή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σσ. 55 & 56 «Το οθωµανικό εµιράτο παρέµενε το µόνο πραγµατικό Γαζή κράτος και ήταν αποκλειστικά ο δραστήριος και πετυχηµένος εκπρόσωπος αυτής της κίνησης. Η δόξα του είχε πια διαδοθεί και πέρα από τα δικά του σύνορα. Για το λόγο αυτόν προσέλκυσε όλη τη φιλοπόλεµη νεολαία της Ανατολίας και όλα τα στοιχεία που ήταν γεµάτα ενθουσιασµό για θρησκευτικό πόλεµο, για περιπέτεια, δόξα και λάφυρα. Το στρατιωτικό δυναµικό του κράτους των Οθωµανών ήταν πάντα πολύ µεγαλύτερο από την ίδια του την επικράτεια, παρόλη την πολύ γρήγορη επέκτασή του. Έτσι αυτό το κράτος είχε αποστολή να κατακτήσει, να συνεχίσει τον Ghaza, τον ιερό πόλεµο» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 70 Σε επιγραφή που χρονολογείται από το 1337 και βρέθηκε σε τζαµί της Προύσας ο σουλτάνος Ορχάν Α φέρει τους εξής τίτλους: «Σουλτάνος, γιος του Σουλτάνου των Γαζήδων, γαζής, γιος Γαζή, άρχοντας των οριζόντων, ήρωας της οικουµένης» (Sultân ibn sultân al ghuzât, ghâzi ibn alghâzi, Shuja ad-daula wa d-din, marzbân al âfâq, bahlavân-i jihân, Orkhân ibn Othmân» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 31 (Inalcik) «Στην ίδρυση και διαµόρφωση του οθωµανικού κράτους η ιδέα του ιερού πολέµου, του Γαζά, έπαιξε σηµαντικό ρόλο.η κοινωνία των παραµεθορίων ηγεµονιών ανταποκρινόταν σ ένα συγκεκριµένο πολιτισµικό κλίµα, όπου δέσποζε το ιδανικό του αδιάκοπου ιερού πολέµου και της αδιάκοπης επέκτασης του νταρου λ-ισλάµ, της ισλαµικής επικράτειας, ως τη στιγµή που θα κάλυπτε ολόκληρο τον κόσµο. Ο Γαζάς αποτελούσε θρησκευτικό καθήκον Ο ιερός πόλεµος δεν απέβλεπε στην καταστροφή αλλά στην υποταγή του νταρου λ-χαρπ, του κόσµου των απίστων». «Με τον τρόπο αυτόν η Οθωµανική Αυτοκρατορία αναδείχτηκε σε µια αληθινή «µεθοριακή αυτοκρατορία», σ έναν κοσµοπολίτικο οργανισµό που αντιµετώπιζε ισότιµα κάθε θρήσκευµα και φυλή, ενώνοντας τα Ορθόδοξα χριστιανικά Βαλκάνια και τη µουσουλµανική Ανατολή σε µια κοινή κρατική υπόσταση» Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία, σ & 23 6

7 (Inalcik) Ιναλτζίκ (1973): «Είναι ο µόνος τούρκος ιστορικός που αποδέχθηκε και ενσωµάτωσε πλήρως τη θέση του Βίτεκ. έχθηκε µεν ότι η µικρή συνοριακή ηγεµονία του Οσµάν Γαζή ήταν «αφοσιωµένη σε Ιερό Πόλεµο εναντίον του χριστιανικού Βυζαντίου παράλληλα όµως τόνισε όµοια µε τον Köprülü και διαφορετικά από τον Βίτεκ τη φυλετική προέλευση των Οθωµανών» (Lowry, H., Η φύση του πρώιµου οθωµανικού κράτους, σ. 32) (Inalcik) «Ο ιερός πόλεµος και ο εποικισµός αποτελούσαν τους δυναµικούς παράγοντες των οθωµανικών κατακτήσεων τα διοικητικά και πολιτισµικά πρότυπα που υιοθετήθηκαν στις κατακτηµένες περιοχές προέρχονταν από τη δηµόσια ζωή και τον πολιτισµό της Μέσης Ανατολής». «Έτσι, στα 1389 οι Οθωµανοί είχαν θεµελιώσει στα Βαλκάνια και στη Μικρασία µια αυτοκρατορία σχηµατισµένη από υποτελείς ηγεµονίες. Θα πρέπει όµως να τονιστεί ότι αυτές οι ηγεµονίες πάντοτε ζητούσαν ευκαιρία να εξεγερθούν ενάντια στην οθωµανική εξουσία, υποχρεώνοντας τελικά τους Οθωµανούς να παραµερίσουν τις δυναστείες τους και να µετατρέψουν την κάθε ηγεµονία σε απλή επαρχία υπό την άµεση διοίκησή τους». Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία, σ. 24 & 35 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗ ΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Τούρκοι ιστορικοί) Feridun Emecen (I995) (Τουρκία): «Τόνισε την έκταση στην οποία ο τίτλος του γαζή και η έννοια του γκαζά εµφανίζονται σε µία µεγάλη ποικιλία κειµένων και επιγραφών που διασώθηκαν από άλλα τουρκικά κράτη της Ανατολίας του 14ου και του 15ου αιώνα και, εποµένως, αµφισβήτησε τη σπανιότητα της εµφάνισης αυτών των όρων στην οθωµανική χρήση» Cemal Kafadar (1995): «Προσδιόρισε αυτό που θεωρεί ως την πλέον αξιοπρόσεκτη όψη της πρώιµης οθωµανικής κουλτούρας των συνόρων χρησιµοποιώντας την έκφραση: «ρευστότητα και ευµεταβλησία». Η άποψή του για το Ισλάµ και το χριστιανισµό µοιάζει να δίνει έµφαση στο «περιεχόµενο» αυτών των δύο κυρίαρχων πολιτισµών ο Kafadarδεν επέτυχε να προωθήσει τη γενική συζήτηση πέραν του σηµείου που την έφτασε ο Ιναλτζίκ». Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗ ΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Gyula Kaldy-Nagy (1979): «Υποστήριξε ότι οι Οθωµανοί τους πρώτους αιώνες δεν ήταν παρά κατ όνοµα ή επιφανειακά µουσουλµάνοι και πως ούτε οι πρώτες τους κατακτήσεις, ούτε η ανάπτυξή τους µπορεί να θεωρηθούν ότι προήλθαν από ένα ήθος γκαζά/ ιερού πολέµου». Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗ ΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Pal Fodor (1984) (Ούγγρος): «Κατέδειξε µε πειστικότητα ότι οι ιδέες του γκαζά και των γαζήδωνστο έργο του Αχµεντί (που αποτελεί τη σηµαντικότερη πηγή του Βίτεκ) ήταν ένα λεκτικό επινόηµα διά του οποίου ο Αχµεντί παρουσιάζει τους οθωµανούς ηγεµόνες ως γαζήδες κατά τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετήσει καλά προσδιορισµένους στόχους». Ronald Jennings (USA) (1986): «Υπογραµµίζει ότι η κατάκτηση των Βαλκανίων υπήρξε σαφώς το αποτέλεσµα ενός κοινού αγώνα µουσουλµάνων και χριστιανών, οθωµανών στρατιωτικών διοικητών και οθωµανικών δυνάµεων, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση µε την εµµονή του Βίτεκ ως προς το ήθος του γκαζά/ ιερού πολέµου» Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗ ΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) Colin Imper (1986, 1987, 1993) (Αγγλία): «Υποστήριξε ότι κατά βάση ο 14ος αιώνας δεν είναι παρά µια «µαύρη τρύπα» και έτσι πρέπει να τον αντιµετωπίζουµε. Με άλλα λόγια, απλώς δεν διαθέτουµε επαρκή αριθµό σύγχρονων πηγών που θα µας επέτρεπαν να αναπλάσουµε αυτήν την εποχή της οθωµανικής ιστορίας» Heath W. Lowry (2003): «Η εµφανισθείσα οθωµανική πολιτεία ήταν περισσότερο µια «ληστρική αδελφότητα» ενωµένη στους σκοπούς της κατάκτησης και του πλιάτσικου, παρά µια «θρησκευτική αδελφότητα» σχεδιασµένη για να διαδώσει το Ισλάµ µεταξύ των χριστιανών γειτόνων της» (στο ίδιο, σ. 170) 7

8 Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ «ΒΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙ ΓΑΖΗ ΩΝ ΘΕΩΡΙΑΣ» (Ευρωπαίοι ιστορικοί) «Εκείνο λοιπόν που φαίνεται καίριο όσον αφορά τους Οθωµανούς δεν ήταν ο θρησκευτικός χαρακτήρας τους ως γαζήδων, αν και ενίοτε τον επικαλούνταν. Το πιο εντυπωσιακό στο οθωµανικό εγχείρηµα ήταν µάλλον ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του ως κράτους στη διαδικασία διαµόρφωσής του, στην πορεία του για να γίνει και να κάνει ό,τι ήταν απαραίτητο, προκειµένου να προσελκύσει και να διατηρήσει οπαδούς. Για να το θέσω σαφέστερα, το οθωµανικό εγχείρηµα δεν αφορούσε τη διαµόρφωση ενός θρησκευτικού κράτους, αλλά ενός πραγµατιστικού» Donald Quataert, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία. Οι τελευταίοι αιώνες, , Αθήνα Αλεξάνδρεια,2006, σ. 33 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) «Ακριβώς όπως ο ιππότης της µεσαιωνικής ύσης χρειαζόταν έναν καθοδηγητικό κώδικα συµπεριφοράς κατά τη διάρκεια των τοπικών πολέµων των πρώιµων µεσαιωνικών χρόνων, έτσι και ο πολεµιστής της Ανατολίας έπρεπε να αναπτύξει τους δικούς του κανόνες σωστής συµπεριφοράς σύµφωνα µε τις ιδιαίτερες θρησκευτικές πεποιθήσεις του. Έχοντας κυρίαρχο χαρακτηριστικό το τουρκικό στοιχείο, ένας τέτοιος ηθικός κώδικας της ιπποσύνης στην Ανατολία όφειλε να εστιαστεί στο πρόσωπο (ή την οικογένεια) του ηγεµόνα» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ), τόµ. Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σ. 37 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) «Η ύπαρξη της οθωµανικής αυτοκρατορίας ήταν αναπόσπαστα δεµένη µε την ισχύ µιας και µόνης δυναστείας, αυτής των Οσµανληδών (Osmanli)». «Κανένας άλλος δεσµός δεν µπορούσε να κρατήσει ενωµένους τους «Οθωµανούς» εκτός από την πίστη και την αφοσίωσή τους στην ηγεµονική οικογένεια» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ),. τόµος Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σσ. 31 & 40 Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΗΤΑΝ ΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑ ΜΙΑΣ ΥΝΑΣΤΕΙΑΣ (Sugar) Η επίσηµη ονοµασία του κράτους των Οθωµανών ήταν η εξής: «Η θεϊκά προστατευόµενη και αδιάκοπα αυξανόµενη κι ευηµερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσµάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ), τόµ. Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σσ. 31 & 40 Η ΘΕΩΡΙΑ ΠΕΡΙ «ΛΗΣΤΡΙΚΗΣ Α ΕΛΦΟΤΗΤΑΣ» Heath W. Lowry (2003): «Η εµφανισθείσα οθωµανική πολιτεία ήταν περισσότερο µια «ληστρική αδελφότητα» ενωµένη στους σκοπούς της κατάκτησης και του πλιάτσικου, παρά µια «θρησκευτική αδελφότητα» σχεδιασµένη για να διαδώσει το Ισλάµ µεταξύ των χριστιανών γειτόνων της» (στο ίδιο, σ. 170) Heath W. Lowry (2003): «Κατά τις πρώτες δεκαετίες η οθωµανική πολιτεία ήταν µία [κρατική οντότητα] όπου µία οµάδα µουσουλµάνων (Οσµάν) και χριστιανών (Κιοσέ Μιχάλ και Εβρενός) πολεµιστών συµφώνησαν και εξέλεξαν τον ικανότερό τους Οσµάν ως αρχηγό της συντονισµένης προσπάθειάς τους, που σχεδιάστηκε για να τους πλουτίσει µε λάφυρα και δούλουςπου θα έπαιρναν κυρίως (αλλά όχι αποκλειστικά) από τους χριστιανούς γείτονές τους» (Στο ίδιο, σ. 299) ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η θεωρία της ανάµειξης Τούρκων και εξισλαµισµένων χριστιανών της Μ. Ασίας και της Βαλκανικής Gibbons (1916), Αρνάκης (1947), Βρυώνης (1972), Ronald Jennings (1986) Η θεωρία της φυλετικής καταγωγής του οθωµανικού κράτους & της οργάνωσής του µε βάση σελτζουκικά και ιλχανιδικά (µογγολικά) πρότυπα Köprülü (1922), Lindner (1983) Η θεωρία του «Ιερού πολέµου» (gaza ή ghaza) Wittek (1938), Ιναλτζίκ (1973) Η θεωρία του «δυναστικού κράτους» Sugar (1994) Η θεωρία του «πραγµατιστικού κράτους» (ρεαλισµός των θεµελιωτών του οθωµανικού κράτους) Donald Quataert (2000) Η θεωρία της «ληστρικής αδελφότητας»: Heath Lowry (2003) 8

9 ΑΠΟ ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ «ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ» ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( ) Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ Μ. ΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΥΠΗΡΞΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΠΙ ΡΟΜΩΝ (Wittek) «Η κατάκτηση της Μ. Ασίας από τους Τούρκους ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια. Προς τα τέλη του 11ου αιώνα, αν και είχαν κατακλύσει ολόκληρη τη Μ. Ασία, ήταν σε θέση να κρατήσουν µόνον τα κεντρικά και ανατολικά τµήµατα της χερσονήσου. Περίπου διακόσια χρόνια αργότερα, προς τα τέλη του 13ου αιώνα, µε µια δεύτερη επιδροµή έγιναν κύριοι και της δυτικής Μ. Ασίας. Οι δύο επιδροµές είχαν κοινά σηµεία. εν αποτελούσαν ούτε καλοσχεδιασµένη στρατιωτική κατάκτηση ενός επεκτατικού κράτους, ούτε νοµαδική επιδροµή. Αντίθετα και οι δύο ήταν συνέπεια της παλιάς έντασης που προερχόταν από τη συνεχή αύξηση της επιθετικής ισχύος των Τούρκων και την προοδευτική µείωση των αµυντικών δυνάµεων του Βυζαντίου» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 55 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΕΜΙΡΑΤΟΥ Το πρώτο οθωµανικό κρατικό µόρφωµα ήταν ένα αυτόνοµο «µπεηλίκι των άκρων» που δηµιούργησε ο Οσµάν στη Β Μ. Ασία στα τέλη του 13 ου & στις αρχές του 14 ου αι., εκµεταλλευόµενος τη διάλυση του σελτζουκικού Σουλτανάτου του Ρουµ. Η κατάκτηση από τους Τούρκους του χώρου όπου δηµιουργήθηκε το µπεηλίκι είχε προηγηθεί της δηµιουργίας του. Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΥΠΗΡΞΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ (Wittek) «Όπως τον 11ο αιώνα αυτό το µέτωπο είχε µετακινηθεί από τον Ταύρο και τον Ευφράτη προς τα δυτικά όρια της κεντρικής Ανατολίας και τον 13ο αιώνα είχε προωθηθεί µέχρι το Αιγαίο, µε τον ίδιο τρόπο τώρα, τον 14ο αιώνα, έφτασε στα Βαλκάνιακαι µεταφέρθηκε µε επιτυχία παραπέρα, µέχρι την Αδριατική ακτή και τις παρυφές των Άλπεων. Μόνον που αυτές τις δραστηριότητες δεν τις αναλάµβαναν αυτόβουλα πια ανεξάρτητοι Γαζήδες, αλλά ήταν προµελετηµένες και καλά οργανωµένες επιχειρήσεις κράτους. Το κράτος είχε τώρα στην κατοχή του τα απαραίτητα εφόδια γι αυτές τις εκστρατείες, δηλαδή στρατό και διοικητική µηχανή» Paul Wittek, Η γένεση της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα, Πορεία, 1988, σ. 70 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ Το µπεηλίκι του Οσµάν έγινε «κράτος» από τον Ορχάν Α ο οποίος, 1.συνέχισε τους επεκτατικούς πολέµους του γενάρχη των Οθωµανών, κατακτώντας όσα εδάφη της βορειοδυτικής Μ. Ασίας ανήκαν ακόµη στους Βυζαντινούς 2.ένωσε κάτω από το σκήπτρο του τους ηγεµόνες των εµιράτων της δυτικής κυρίως Μ. Ασίας 3.κατέκτησε τη ΝΑ Θράκη Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΧΑΝ Α ( ) Ο Ορχάν Α όρισε το 1326 ως πρωτεύουσα του νέου κράτους την Προύσα Έκοψε νόµισµα (=ένδειξη πολιτικής αυτονοµίας), Προχώρησε στη διοικητική διαίρεση του κράτους και στην καθιέρωση της διοικητικής ιεραρχίας Καθιέρωσε για πρώτη φορά το ιδιόµορφο στρατοφεουδαρχικό οθωµανικό σύστηµα, σύµφωνα µε το οποίο οι γαίες των κατακτηµένων περιοχών διανέµονταν ως «τιµάρια» στους πολεµιστές ("γαζήδες"), οι οποίοι είχαν το δικαίωµα να τις εκµεταλλεύονται προσφέροντας ως αντάλλαγµα στους ηγεµόνες τους τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες. Έτσι, οι πολεµιστές του οθωµανικού στρατού είχαν άµεσο ενδιαφέρον από τη συνεχή επέκταση των ορίων του νέου κράτους, κυρίως βέβαια σε βάρος των "άπιστων" Βυζαντινών, µια και αυτό σήµαινε αυτόµατα την απόκτηση νέων γαιών και Αναδιοργάνωσε το στρατό, σχηµατίζοντας ηµιτακτικά σώµατα πεζικού και ιππικού. 9

10 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Α ΦΑΣΗ: ηµιουργήθηκε το οθωµανικό µπεηλίκι στη βορειοδυτική Μ. Ασία (τέλη 13 ου & αρχές 14 ου αι.) Υπήρξε αποτέλεσµα των τουρκικών επιδροµών στη Μ. Ασία και της κατάλυσης του σελτζουκικού κράτους Το ίδρυσε ο Οσµάν Α Β ΦΑΣΗ: ηµιουργήθηκε το πρώτο οθωµανικό κράτος στη Β Μ. Ασία & ΝΑ Βαλκανική ( β τέταρτο 14 ου αι.) Υπήρξε αποτέλεσµα ενός καλά οργανωµένου σχεδίου που το προετοίµασε και το πραγµατοποίησε ο Ορχάν Α Το κράτος αυτό το οργάνωσε ο Ορχάν Α ( ) Γ ΦΑΣΗ: ηµιουργήθηκε η Οθωµανική Αυτοκρατορία (µέσα 14 ου µέσα 15 ου αι.) Την οραµατίστηκαν και τη δηµιούργησαν οι Μουράτ Α, Μπαγιαζήτ Α, Μουράτ Β και Μεχµέτ Β Υπήρξε αποτέλεσµα ενός καλά οργανωµένου σχεδίου ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Η Ε ΑΦΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΕΙΡΗΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗΣ Επιγαµίεςµε άλλες ηγεµονικές οικογένειες της Μ. Ασίας & των Βαλκανίων (αδιακρίτως θρησκείας) Συµµαχίες µε άλλες ηγεµονικές οικογένειες της Μ. Ασίας & των Βαλκανίων (αδιακρίτως θρησκείας) Εξαναγκασµός των γειτονικών ηγεµονιών σε υποτέλειαµε την απειλή ή χρήση βίας Χορήγηση προνοµίων για αποδοχή της οθωµανικής κυριαρχίας Ένταξη των αρχοντικών οικογενειών στην οθωµανική άρχουσα τάξη (στη διοίκηση & στο στρατό) Εποικισµοί Εξισλαµισµοί Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ & Η Μ. ΑΣΙΑ στο α µισό του 13 ου αιώνα Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 13ου ΑΙ. ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ στις αρχές του 14 ου αιώνα 10

11 4/5/2015 ΝΟΤΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ & ΥΤΙΚΗ Μ. ΑΣΙΑ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 14ου αι. ΤΟ ΣΕΡΒΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΝΤΟΥΣΑΝ & ΤΩΝ ΙΑ ΟΧΩΝ ΤΟΥ (µέσα 14ου αι.) ΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 14ο & 15ο ΑΙ. ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΟΥΡΑΤ Α & ΤΟΥ ΒΑΓΙΑΖΙΤ Α (β µισό 14ου αι.) ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ Β & ΤΟΥ ΒΑΓΙΑΖΙΤ Β (β µισό 15ου αι.) Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 15ου αι. 11

12 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (αρχές 11ου αι.) & ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ (τέλη 15ου αι.) Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 16ου ΑΙ. ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ «Ο Βαγιαζίτ Α θεωρούσε τον εαυτό του όργανο του Θεού, που η αποστολή του ήταν να κυριεύσει τον κόσµο για να δοξάσει έτσι το µεγαλείο του Αλλάχ. Η φιλοδοξία του ήταν να γίνει ένας οικουµενικός ηγέτης» Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ), τόµ. Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σ. 57 ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ «Ο κύριος στόχος του Μεχµέτ ήταν να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία του προπάππου του Μπαγιαζήτ, υποτάσσοντας στην άµεση οθωµανική εξουσία όλα τα εδάφη της Ευρώπης νότια του ούναβη και όλα τα εδάφη της Ασίας δυτικά του Ευφράτη αντίθετα όµως µε τον προπάππου του, ως πρώτο του στόχο έθεσε την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης». Χ. Ιναλτζίκ, Η Οθωµανική Αυτοκρατορία, σ. 47 ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΙΡΑΤΟ ΤΟΥ ΟΣΜΑΝ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ Heath W. Lowry (2003): «Από την περίοδο της βασιλείας του Μεχµέτ Β ( ) το φαινόµενο που εξετάζουµε, η θρησκευτικοκοινωνική υβριδική ισλαµοχριστιανική οντότηταπου δηµιούργησε το πρώιµο οθωµανικό κράτος εξαφανίστηκε. Στη θέση της έχουµε την Οθωµανική Αυτοκρατορία, η οποία µετά από την κατάληψη της ΚΠολης το 1453 θα αποβάλλει σύντοµα και τα τελευταία κατάλοιπα συγκριτισµού» (Στο ίδιο, σ. 315) ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (κατά τον Μ. Φ. Κιοπρουλού) Η γεωγραφική θέση του οθωµανικού εµιράτου, δηλ. η γειτνίαση µε τα βυζαντινά εδάφη στη Μ. Ασία («γαζάς») Τα τουρκικά µπεηλίκια δεν προέβησαν σε εχθρικές ενέργειες εναντίον του µικρού οθωµανικού εµιράτου Οι πρώτοι οθωµανοί ηγεµόνες βρήκαν µέσα από το τουρκικό στοιχείο (νοµάδες, χωρικοί και κάτοικοι πόλεων) επαρκείς υλικές και ηθικές δυνάµεις που τους επέτρεψαν να κυριεύσουν τα βυζαντινά εδάφη της Ανατολίας (=Μ. Ασίας) Σε όλα τα παραθαλάσσια µπεηλίκια, εκτός του οθωµανικού, το κράτος λογαριαζόταν κοινή περιουσία όλης της ηγεµονεύουσας οικογένειας [..] Στο οθωµανικό όλες οι εξουσίες ήταν στα χέρια ενός και µόνον άρχοντα Οι συνθήκες ευνόησαν την είσοδο των Οθωµανών στην Ευρώπη Η ταχύτητα µε την οποία οι Οθωµανοί εισέβαλαν στην Ευρώπη Η εφαρµογή του συστήµατος των γενιτσάρων Το τιµαριωτικό σύστηµα Η υιοθέτηση της στρατιωτικής πολιτικής και δικαστικής παράδοσης των Σελτζούκων και των Ιλχανιδών Οι οργανωτικές δεξιότητες των πρώτων οθωµανών ηγεµόνων 12

13 ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΡΑΓ ΑΙΑΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ (Κατά τον Χ. Ιναλτζίκ) 1. Η πολυδιάσπαση της Μ. Ασίας και της Βαλκανικής σε πολλά µικρά κρατίδια, 2. υναστικές έριδες των Βυζαντινών και των άλλων ηγεµόνων των βαλκανικών µεσαιωνικών κρατών 3. Στρατιωτική ισχύς Οθωµανών (Γαζήδες) 4. Φιλολαϊκή πολιτική των πρώτων σουλτάνων (µικρή φορολογία, επιστροφή της γης στους αγρότες, κατάργηση φεουδαρχικών προνοµίων κ. ά.) 5. Ανοχή απέναντι στη χριστιανική θρησκεία 6. Αναγνώριση της ορθόδοξης Εκκλησίας 7. ιπλωµατία των σουλτάνων (εφαρµογή της πολιτικής της επικυριαρχίας/ µετατροπή των ηγεµόνων σε φόρου υποτελείς των σουλτάνων) 8. Αδυναµία της ύσης να οργανώσει νέα σταυροφορία 9. Ενσωµάτωση χριστιανών αρχόντων και κυρίως στρατιωτικών στην οθωµανική άρχουσα τάξη 10.Προσχώρηση µονοφυσιτικών και «αιρετικών» χριστιανικών πληθυσµών της Μ. Ασίας στο Ισλάµ Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ Η επίσηµη ονοµασία του κράτους των Οθωµανών ήταν η εξής: «Η θεϊκά προστατευόµενη και αδιάκοπα αυξανόµενη κι ευηµερούσα απόλυτη κυριαρχία του Οίκου του Οσµάν» (Memalik-i mahruseh-i ma mureh-i osmaniyeh ) Peter Sugar, Η Νοτιοανατολική Ευρώπη κάτω από οθωµανική κυριαρχία ( ), τόµ. Α, Αθήνα, Σµίλη, 1994, σσ. 31 & 40 ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ ΣΟΥΛΤΑΝΩΝ 1326: Bursa (Προύσα) 1371: Edirne (Αδριανούπολη) [η αγαπηµένη πόλη των σουλτάνων] 1453: Istanbul - Κονσταντινίγιε (Κωνσταντινούπολη) Ισλαµπόλ ΘΕΜΑ ΠΡΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η ονοµασία των πόλεων (των τοπωνυµίων) στα τουρκικά και στα ελληνικά ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΣΟΥΛΤΑΝΟΙ /9: Ο Οσµάν Α «Γαζί»διαδέχτηκε τον Ερτογρούλ, πρώτο φύλαρχο των Οθωµανών, στη Σογιούτη. Ίδρυση του οθωµανικού εµιράτου. Ηγεµόνευσε ως το Ορχάν Α «Γαζί» ( ) (οργάνωσε το κράτος) Μουράτ Α «Γαζί»-»Χουνταβεντικιάρ» ( ) Μπαγιαζίτ Α «Γιλντιρίµ» ( ) Μεσοβασιλεία υναστικοί πόλεµοι ( ) Μούσα «Τσελεµπί» ( ) Μεχµέτ Α «Τσελεµπί» ( ) Μουράτ Β ( & ) (κατακτήσεις στη Βαλκανική & στη Μ. Ασία) Μεχµέτ Β «Φατίχ» ( ) [κατάκτηση ΚΠολης] Μπαγιαζίτ Β «Βελί» ( ) Σελίµ Α «Γιαβούζ» ( ) [κατάκτηση αραβικών χωρών] Σουλεϊµάν ο «Νοµοµαθής» ( ) 13