Η εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε θάπνηεο γεληθέο παξαηεξήζεηο ζπκπεξάζκαηα γηα ην ξφιν θαη ηηο ζχγρξνλεο πξννπηηθέο ησλ ππφ ζπδήηεζε αγνξψλ εξγαζίαο.

Transcript

1 1 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Η έληαμε ηεο Πνξηνγαιίαο, ηεο Ιζπαλίαο, ηεο Ιξιαλδίαο θαη ηεο Διιάδαο ζηε δψλε ηνπ επξψ δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα θαη πξνθιήζεηο γηα ην κέιινλ ηεο απαζρφιεζεο θαη γεληθφηεξα ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο. Σν ζέκα ηεο αγνξάο εξγαζίαο είλαη έλα ζέκα πνπ έρεη ην ίδην παξά πνιιέο πηπρέο θαη απφ ηελ άιιε εκπιέθεηαη ζε φιεο ηηο πηπρέο κηαο νηθνλνκίαο. Οη αγνξέο εξγαζίαο ζηηο ζχγρξνλεο νηθνλνκίεο απνηεινχλ ην εξγαιείν γηα ηελ κεγέζπλζε θαη ηειηθά ηελ επεκεξία ησλ θνηλσληψλ. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, ε νπνία έρεη βαζηζηεί εμ νινθιήξνπ ζε βηβιηνγξαθηθέο πεγέο θαη ζε πιηθφ πνπ αληιήζεθε απφ ην δηαδίθηπν είλαη ε πξνζέγγηζε θαη πεξηγξαθή ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ αγνξψλ εξγαζίαο ησλ ηεζζάξσλ ρσξψλ ζπλνρήο κεηά ηελ έληαμή ηνπο ζηε δψλε ηνπ επξψ, δειαδή πεξίπνπ ζην δηάζηεκα Πεξηγξάθεηαη ζπλνπηηθά ην γεληθφηεξν νηθνλνκηθφ πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ θηλνχληαη, νη βαζηθνί δείθηεο απαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο, ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη «αδχλακεο» πιεπξέο ησλ αγνξψλ εξγαζίαο θαη παξάιιεια εληνπίδνληαη θάπνηα απφ ηα ζεκεία φπνπ απαηηνχληαη πεξαηηέξσ βειηηψζεηο. Ιδηαίηεξε έκθαζε δίδεηαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηεο Διιάδαο, ε νπνία παξνπζηάδεη θάπνηεο ηδηαηηεξφηεηεο ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο ρψξεο ζπλνρήο. Η εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε θάπνηεο γεληθέο παξαηεξήζεηο ζπκπεξάζκαηα γηα ην ξφιν θαη ηηο ζχγρξνλεο πξννπηηθέο ησλ ππφ ζπδήηεζε αγνξψλ εξγαζίαο. Λέξειρ κλειδιά : Πνξηνγαιία, Ιζπαλία, Ιξιαλδία, Διιάδα, ρψξεο ζπλνρήο, αγνξά εξγαζίαο, ΟΝΔ, δείθηεο, απαζρφιεζε, αλεξγία, εθπαίδεπζε, επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, δηα βίνπ εθπαίδεπζε, επειημία, δπζθακςία, κεξηθή απαζρφιεζε, ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, καθξνρξφληα άλεξγνο, απηναπαζρφιεζε, Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε, Δπξσπατθφ πκβνχιην Ληζζαβφλαο 1

2 2 SUMMARY The participation of Portugal, Spain, Ireland and Greece in the euro area creates new conditions and challenges for the future of employment and of the operation of labour markets in general. The issue of labour markets is an issue that has itself many aspects and at the same time is involved in all aspects of an economy. The labour market in modern economies consists an instrument for the growth of output and finally for the welfare of societies. The aim of this paper, which is entirely based on bibliography and material collected from Internet, is the approach and description of the main characteristics of the labour markets of the four cohesion countries after their accession to euro zone, namely during the period The general economic context, within which these labour markets develop, is described in brief, as well as the main indicators of employment and unemployment, the features and the weak aspects of the labour markets, while some aspects that need further improvements are identified. Particular emphasis is given to the labour market of Greece which has some particular features in comparison with the other cohesion countries. The paper is completed with some general remarks conclusions on the role and the actual perspectives of the labour markets in question. Key words : Portugal, Spain, Ireland, Greece, cohesion countries, labour market, EMU, indicators, employment, unemployment, education, training, lifelong learning, flexibility, rigidity, part-time employment, fixed-term contracts, long term unemployment, self employment, National Action Plan for Employment, Lisbon European Council 2

3 3 ΔΙΑΓΧΓΗ Σν πκβνχιην ηεο 3εο Μαΐνπ 1998 απνθάζηζε φηη ε Ιζπαλία, ε Ιξιαλδία θαη ε Πνξηνγαιία πιεξνχλ ηηο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο απφ ηελ 1ε Ιαλνπαξίνπ Σν πκβνχιην απνθάζηζε ζηηο 19 Ινπλίνπ 2000 φηη ε Διιάδα πιεξνί ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ πηνζέηεζε ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο απφ ηελ 1ε Ιαλνπαξίνπ Η έληαμε ηεο Πνξηνγαιίαο, ηεο Ιζπαλίαο, ηεο Ιξιαλδίαο θαη ηεο Διιάδαο ζηε δψλε ηνπ επξψ ζπλνδεχεηαη θαη απφ ηελ έληαζε ηεο ζπδήηεζεο γηα ην πεξηερφκελν θαη ην ραξαθηήξα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο πνιηηηθήο, πξνθεηκέλνπ λα βειηησζεί ε αληαγσληζηηθφηεηα ζε ζπλζήθεο εληαίνπ λνκίζκαηνο κε παξάιιειε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη κείσζε ηεο αλεξγίαο. Αλ θαη ε ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ζα ζπληειέζεη απνθαζηζηηθά ζηελ ηαρχηεξε άλνδν ηνπ ΑΔΠ θαη ηεο απαζρφιεζεο, ε αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο αλεξγίαο απαηηεί θαη πξφζζεηεο πνιηηηθέο. Η πιήξεο αμηνπνίεζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ απνηειεί θεληξηθφ ζηφρν ηεο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, επεηδή είλαη πξψηηζηε θνηλσληθή επηινγή θαη ζα νδεγήζεη ζε αχμεζε ησλ πξαγκαηηθψλ εηζνδεκάησλ θαη ζπλεπψο ζε θνηλσληθή επεκεξία. Οη δηαζηάζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο είλαη θνηλέο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε σο ζχλνιν θαη ηδηαίηεξα ζηηο ρψξεο ζπλνρήο : πςειή αλεξγία (ηδηαίηεξα ησλ λέσλ), ρακειφ πνζνζηφ απαζρφιεζεο (ηδηαίηεξα ησλ γπλαηθψλ), κεγάιεο πεξηθεξεηαθέο δηαθνξνπνηήζεηο, παξάιιεια φκσο αλεπαξθήο πξνζθνξά εξγαζίαο ζε ζπγθεθξηκέλεο εηδηθφηεηεο. Σν πξφβιεκα είλαη έληνλν ζε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ρσξψλ ζχγθιηζεο, αιιά αθφκα εληνλφηεξν ζηε Διιάδα, ηνπιάρηζηνλ σο πξνο νξηζκέλεο δηαζηάζεηο ηνπ. πγθεθξηκέλα, ελψ ην πνζνζηφ αλεξγίαο κεηψλεηαη ζηελ Έλσζε ηα ηειεπηαία ρξφληα, ζηελ Διιάδα απμαλφηαλ κέρξη ην 1999 θαη παξακέλεη θαη ζήκεξα πςειφηεξν απφ ηνλ θνηλνηηθφ κέζν φξν. Σα πνζνζηά αλεξγίαο ησλ λέσλ θαη ησλ γπλαηθψλ είλαη επίζεο πςειφηεξα απφ φηη ηα αληίζηνηρα ζηελ Έλσζε θαη ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο είλαη κηθξφηεξν. Αληίζεηα, θπξίσο ιφγσ ηεο ζεκαληηθήο εηζξνήο 3

4 4 κεηαλαζηψλ, νη επηκέξνπο αλεπάξθεηεο ηεο πξνζθνξάο ζνβαξφηεξεο απφ φ,ηη ζηελ Έλσζε. δελ θαίλεηαη λα είλαη Απφ ηελ εμέηαζε ηεο επξσπατθήο εκπεηξίαο, πξνθχπηνπλ νξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα γηα ηα θχξηα αίηηα ηεο πςειήο αλεξγίαο, αιιά θαη γηα ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηε ζεκαληηθή κείσζή ηεο ζε αξθεηέο ρψξεο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ζηελ Ιξιαλδία, θαηά 11 πνζνζηηαίεο κνλάδεο θαη ζηελ Ιζπαλία θαηά 10 πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Ο βαζκφο επειημίαο ηεο αγνξάο εξγαζίαο εμεγεί ελ κέξεη ηε δηαρξνληθή κεηαβνιή ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο θαη ηηο δηαθνξέο ζην επίπεδφ ηνπ κεηαμχ ησλ ρσξψλ. Γηα ην ιφγν απηφ, νη δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ απμάλνπλ ηελ επειημία ηεο αγνξάο εξγαζίαο κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο. ην πιαίζην ινηπφλ απηφ νη θπξηφηεξεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ ππνζηεξίδνληαη θαη πξνσζνχληαη κέζα απφ ηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε, αθνξνχλ ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε, ηελ επειημία θαη ηελ αχμεζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ηε κείσζε ηνπ κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο, ηελ επέθηαζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο, ηελ παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο. Απφ ηελ εμέηαζε φκσο ησλ εμειίμεσλ ζηηο ρψξεο πνπ κείσζαλ αηζζεηά ηελ αλεξγία πξνθχπηεη φηη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε ζπλνρή κεηαμχ ησλ επηκέξνπο ζεζκηθψλ ξπζκίζεσλ ή πξαθηηθψλ θαη ηεο καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ζπλεηέιεζε ζε ηαρχηεξε αλάπηπμε θαη ιηγφηεξε αλεξγία. ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε ζηξαηεγηθή πνπ έρεη πηνζεηεζεί απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην νπζηαζηηθά ζηεξίδεηαη ζε κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε, εθ φζνλ επηδηψθεη ηε ζπλνρή κεηαμχ ηεο καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνζαξκνγψλ, ησλ εηδηθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηεο δηαδηθαζίαο θαζνξηζκνχ ησλ κηζζνινγηθψλ απμήζεσλ. Η πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο αλακέλεηαη φηη ζα νδεγήζεη ζε κείσζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο πνπ είλαη ζπκβαηφ κε ρακειφ πιεζσξηζκφ, δηεπθνιχλνληαο ηελ άζθεζε ηεο εληαίαο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηεο ΟΝΔ. 4

5 5 Η ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΠΑΥΟΛΗΗ : ΑΡΥΔ ΚΑΙ ΔΞΔΛΙΞΗ 1 ηε δεθαεηία ηνπ 90 επεηεχρζε πνιηηηθή ζπλαίλεζε, φζνλ αθνξά ην δηαξζξσηηθφ ραξαθηήξα ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Δπξψπε θαη ηελ αλάγθε λα απμεζεί ε αληαγσληζηηθφηεηα θαη νη ξπζκνί αλάπηπμεο ζηελ Δπξψπε 2. Σφζν ε πνιηηηθή γηα ηε λνκηζκαηηθή ζηαζεξνπνίεζε, ζηελ νπνία βαζηδφηαλ ε πξνεηνηκαζία γηα ηελ ΟΝΔ, φζν θαη ν θνηλφο ραξαθηήξαο ηεο πξφθιεζεο γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηελ αλεξγία, απαηηνχζαλ κεγαιχηεξν ζπληνληζκφ ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ απαζρφιεζε ζε επξσπατθφ επίπεδν. ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Έζζελ (1994), ηέζεθαλ ηα ζεκέιηα γηα κηα θνηλή επξσπατθή ζηξαηεγηθή απαζρφιεζεο κε ηελ αλάζεζε ζηα θξάηε κέιε ηεο ππνρξέσζεο λα κεηαθέξνπλ ζην δηθφ ηνπο δίθαην ηηο θχξηεο πξνηεξαηφηεηεο ηνπ Έζζελ ζε πνιπεηή πξνγξάκκαηα πνπ ζα εμεηάδνληαλ θάζε ρξφλν απφ ηνπο αξρεγνχο θξαηψλ ζην πκβνχιην. Η Γηάζθεςε ηνπ Έζζελ θαζφξηζε πέληε βαζηθέο πεξηνρέο δξάζεο : αχμεζε επελδχζεσλ γηα ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, αχμεζε ηνπ ξπζκνχ αλάπηπμεο ηεο απαζρφιεζεο, κείσζε ηνπ κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο ηεο εξγαζίαο, βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ πνιηηηθψλ αγνξάο εξγαζίαο, βειηίσζε ησλ κέηξσλ βνήζεηαο νκάδσλ νη νπνίεο ζίγνληαη ηδηαίηεξα ζθιεξά απφ ηελ αλεξγία, φπσο νη λένη θαη νη καθξνρξφληα άλεξγνη. Δκπλεφκελν ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην ζπληνληζκφ ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε πνπ μεθίλεζε ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Έζζελ, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Άκζηεξληακ (1997) εηζήγαγε λέεο δηαηάμεηο γηα ηελ απαζρφιεζε. ην άξζξν 126 δειψλεηαη φηη ε απαζρφιεζε απνηειεί θνηλφ κέιεκα θαη ηα θξάηε κέιε 1 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, ζηελ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, Απνινγηζκφο πέληε εηψλ Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε, Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Πξφηαζε Απφθαζεο ηνπ πκβνπιίνπ ζρεηηθά κε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηηο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ηελ απαζρφιεζε, COM/2003/0176, 2003 Proposal for Employment Guidelines, European Commission -«Δπξσπατθή πνιηηηθή απαζρφιεζεο θαη θνηλσληθή πνιηηηθή : κηα πνιηηηθή γηα ηνλ άλζξσπν», έθδνζε ηεο Γεληθήο Γ/λζεο Δθπαίδεπζεο θαη Πνιηηηζκνχ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ΙΝΔ-ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ, Η Διιεληθή νηθνλνκία θαη ε απαζρφιεζε, Δηήζηα Έθζεζε Λεπθφ Βηβιίν ηεο Δπηηξνπήο Delors, γηα ηελ αλάπηπμε, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε 5

6 6 θαινχληαη λα αλαπηχμνπλ ζπληνληζκέλε ζηξαηεγηθή ζε επίπεδν Δ.Δ., ελψ παξάιιεια επηβεβαηψλεηαη ε εζληθή αξκνδηφηεηα φζνλ αθνξά ηελ πνιηηηθή γηα ηελ απαζρφιεζε. Σν λέν άξζξν 128 θαζφξηζε ην πιαίζην γηα ηελ αλάπηπμε εζληθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε κε βάζε ηηο θνηλέο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηα θνηλά ζπκθέξνληα ηεο Δπξψπεο. χκθσλα κε ην λέν απηφ πιαίζην, νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε απνθαζίδνληαη θάζε ρξφλν απφ ην πκβνχιην χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο Δπηηξνπήο. Οη θαηεπζπληήξηεο απηέο γξακκέο πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο, ηα νπνία αμηνινγνχληαη κε ηελ Κνηλή Δηήζηα Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε ηεο Δπηηξνπήο θαη ηνπ πκβνπιίνπ, ψζηε λα θαζνξηζηνχλ νη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηνπ επφκελνπ έηνπο. Απφ ην 2000, ην πκβνχιην, χζηεξα απφ πξφηαζε ηεο Δπηηξνπήο, εθδίδεη ζπγθεθξηκέλεο ζπζηάζεηο πξνο ηα θξάηε κέιε, ζπκπιεξψλνληαο έηζη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε. ηε χλνδν Κνξπθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ ην 1997, νη επξσπαίνη αξρεγνί θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ, αληηκέησπνη κε ηα πςειά πνζνζηά αλεξγίαο εθείλεο ηεο επνρήο, ράξαμαλ γηα πξψηε θνξά «θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ απαζρφιεζε», κε ζηφρν ηελ αλάπηπμε κηαο πην ελεξγνχο απφ φηη θαηά ην παξειζφλ πνιηηηθήο γηα ηελ αγνξά εξγαζίαο. Αληί ηεο επηθέληξσζεο απνθιεηζηηθά ζηηο παζεηηθέο πνιηηηθέο κε πξνζηαζία θαη ζηήξημε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αλέξγσλ, ηα πξνιεπηηθά κέηξα θαη νη ελεξγεηηθέο πνιηηηθέο απνηέιεζαλ ηψξα ηελ πξνηεξαηφηεηα, κε γλψκνλα ηέζζεξηο ππιψλεο : 1. Απαζσοληζιμόηηηα : Αλαθέξεηαη ζηηο δεμηφηεηεο ησλ αηφκσλ πνπ αλαδεηνχλ εξγαζία. Η θαηάξηηζε, ε πεξαηηέξσ θαηάξηηζε ή επαλαθαηάξηηζε θαη νη νξζέο ζπκβνπιέο ζηαδηνδξνκίαο είλαη ηα κέζα κε ηα νπνία νη θπβεξλήζεηο κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ φηη ηα άηνκα πνπ αλαδεηνχλ εξγαζία έρνπλ ηηο δεμηφηεηεο θαη ηελ εμεηδίθεπζε πνπ απαηηεί ε αγνξά εξγαζίαο 2. Δπισειπημαηικό πνεύμα : Γηα λα δεκηνπξγεζνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, είλαη ζεκαληηθφ λα απινπζηεπζνχλ νη ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ 3. Πποζαπμοζηικόηηηα : Οη επηρεηξήζεηο θαη νη εξγαδφκελνη πξέπεη λα ελζαξξπλζνχλ ψζηε λα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο αγνξάο. ην πιαίζην ηνπ ππιψλα απηνχ επηδηψθεηαη επίζεο ε ζχγρξνλε θαη επέιηθηε νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο 6

7 7 4. Ιζόηηηα εςκαιπιών : ην πιαίζην ηνπ Ππιψλα απηνχ επηδηψθεηαη λα εμαζθαιηζηεί φηη νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο έρνπλ ίζεο επθαηξίεο ζηαδηνδξνκίαο, πξνσζείηαη ε ζπκθηιίσζε νηθνγέλεηαο θαη εξγαζίαο θαζψο θαη ε βειηίσζε ηεο έληαμεο ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Ληζζαβφλαο (2000) έζεζε σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν γηα ηελ ηξέρνπζα δεθαεηία λα γίλεη ε Δπξσπατθή Έλσζε ε πην αληαγσληζηηθή θαη δπλακηθή νηθνλνκία ηεο γλψζεο ζηνλ θφζκν, ηθαλή γηα βηψζηκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη κε κεγαιχηεξε θνηλσληθή ζπλνρή. Γχν εηδηθφηεξνη ζηφρνη πνπ ηέζεθαλ ήηαλ ν κέζνο ξπζκφο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζηε δεθαεηία λα δηαηεξεζεί ζην 3% θαη ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο λα απμεζεί έσο ην 2010 ζην 70% γηα ην ζχλνιν (άλδξεο θαη γπλαίθεο) θαη ζην 60% γηα ηηο γπλαίθεο. Οη ζηφρνη απηνί γηα ηελ νηθνλνκία ηεο Δ.Δ. απαηηνχλ ζπλερή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ελίζρπζε ησλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ ηεο θαη ηζνδπλακνχλ κε ζεκαληηθή κείσζε ηεο αλεξγίαο ζηελ θαηεχζπλζε ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Νίθαηαο (2000) ελέθξηλε ηελ Δπξσπατθή Κνηλσληθή Αηδέληα έσο ην 2005, ζηελ νπνία ην βαζηθφ δήηεκα είλαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ζηελ απαζρφιεζε. Σφληζε ηνλ πνιπδηάζηαην ραξαθηήξα ηνπ δεηήκαηνο ηεο πνηφηεηαο φζνλ αθνξά ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο αιιά θαη ην επξχηεξν πιαίζην ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ππνγξάκκηζε φηη πξέπεη λα πξνσζεζεί κέζσ ελεξγεηψλ θαη ζηνπο ηέζζεξηο Ππιψλεο. Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο ηνθρφικεο (2001) ζπκπιήξσζε ηνπο ζηφρνπο ηεο Ληζζαβφλαο κε ηνπο εμήο ελδηάκεζνπο ζηφρνπο : Σν πνζνζηφ απαζρφιεζεο έσο ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2005 πξέπεη λα αλέιζεη ζην 67% γηα ην ζχλνιν θαη 57% γηα ηηο γπλαίθεο. Δπηπιένλ έζεζε έλα λέν ζηφρν, ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ απαζρφιεζεο ησλ αηφκσλ ειηθίαο εηψλ ζην 50% κέρξη ην 2010 (απφ 37,4% ην 2000). Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Βαξθειψλεο (2002) δήηεζε λα εληζρπζεί ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε θαη ηφληζε φηη ε πιήξεο απαζρφιεζε ζηελ Δ.Δ. βξίζθεηαη ζηνλ ππξήλα ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Ληζζαβφλαο θαη απνηειεί κεγάιεο ζπνπδαηφηεηαο ζηφρν ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο πνιηηηθήο. 7

8 8 πλνςίδνληαο, ην Δπξσπατθφ πκβνχιην κε ηηο απνθάζεηο ηνπ θαζνξίδεη ην επξχηεξν πιαίζην πνιηηηθήο εληφο ηνπ νπνίνπ θαιείηαη λα αλαπηπρζεί ε νηθνλνκία ησλ θξαηψλ κειψλ. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ ζπλεπψο νη ζηφρνη ηεο κείσζεο ηεο αλεξγίαο θαη ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο, πνπ έρεη θαζνξίζεη ην Δπξσπατθφ πκβνχιην, απαηηείηαη ζπλερήο βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ελίζρπζε ησλ παξαγσγηθψλ δπλαηνηήησλ ησλ θξαηψλ κειψλ. 8

9 9 1. ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ : Η ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΙΑ 1. ΓΔΝΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΚΑΙ ΔΞΔΛΙΞΔΙ 3 H Πνξηνγαιηθή νηθνλνκία ζεκείσζε ηαρεία αλάπηπμε θαηά ηα ηειεπηαία 20 ρξφληα, επηηξέπνληαο ηελ πξνζέγγηζε ησλ φξσλ δηαβίσζεο κε ηνλ Δπξσπατθφ κέζν φξν. Οη νηθνλνκηθέο εμειίμεηο ζηελ Πνξηνγαιία θπξίσο κεηά ην 1997 είραλ άκεζε εμάξηεζε απφ ηε ζπκκεηνρή ηεο Πνξηνγαιίαο ζην εληαίν λφκηζκα απφ ηελ αξρή 4. Η αλάπηπμε πνπ μεθίλεζε ην 1994 ζπλερίζηεθε κέρξη ην 2000, ράξε ζηηο πςειέο εμαγσγέο θαη παξά ηελ επηβξάδπλζε ζηελ εγρψξηα δήηεζε. Η νηθνλνκηθή αλάπηπμε ζηελ Πνξηνγαιία ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηε δηάξθεηα ηεο πεληαεηίαο κέρξη ην 2000, κε εηήζην κέζν ξπζκφ 4% θαη μεπεξλψληαο ζπλεπψο ην κέζν φξν ηεο δψλεο ηνπ επξψ θαηά 1,5 πνζνζηηαίεο κνλάδεο. Η θαιή απηή επίδνζε αληαλαθινχζε κηα αχμεζε ζηελ εζσηεξηθή δήηεζε πνιχ κεγαιχηεξε απφ εθείλε ζηε δψλε ηνπ επξψ. Ωζηφζν ε παξαηεηακέλε απηή πεξίνδνο πξαγκαηηθήο ζχγθιηζεο ησλ φξσλ δηαβίσζεο πξνο ην κέζν φξν ηεο δψλεο ηνπ επξψ έιεμε ην 2000 θαη ε Πνξηνγαιηθή νηθνλνκία ζπλέρηζε ηελ επηβξαδπληηθή ηεο πνξεία κέρξη ην Η θάκςε απηή αληηθαηνπηξίδεη θπξίσο ηε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ηεο ηδησηηθήο δήηεζεο πνπ μεθίλεζε ζηα κέζα ηνπ Οη εμειίμεηο απηέο ζπληειέζηεθαλ ζην πιαίζην ζεκαληηθψλ καθξννηθνλνκηθψλ αληζνξξνπηψλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 θαη πεξηιάκβαλαλ έλα κεγάιν εμσηεξηθφ έιιεηκκα θαη ππεξρξέσζε ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ. Σν 2001, νη παξάγνληεο απηνί ππεξηεξνχζαλ ζε ζρέζε κε ηε ζεηηθή παξαθίλεζε απφ ηελ επεθηαηηθή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή θαη ηηο ζρεηηθά επλντθέο λνκηζκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ ραξαθηήξηδαλ ηελ Πνξηνγαιηθή νηθνλνκία. Δλψ ζην δηάζηεκα , ην πνζνζηφ ηεο κέζεο εηήζηαο αχμεζεο ηνπ ΑΔΠ ήηαλ 3,3%, δειαδή 0,7 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πάλσ απφ ηνλ θνηλνηηθφ κέζν φξν (2,6%) γηα 3 OECD, Economic Survey, Volume 2003/2-February, Portugal - Bank of Portugal, Annual Report Bank of Portugal, Annual Report OECD, Economic Survey, Volume April 2001, Portugal 9

10 10 ην ίδην δηάζηεκα, ην ε πξαγκαηηθή αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ήηαλ 1,7%, ζεκείσζε δειαδή επηβξάδπλζε ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα έηε, Η επηβξάδπλζε ζηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ ην 2001 εμεγείηαη θπξίσο απφ ηηο εμειίμεηο ζηελ εμσηεξηθή δήηεζε (απφ 8,4% ην 2000 ζε 2,9% ην 2001), πνπ νθείινληαη ζηε κείσζε ηνπ παγθφζκηνπ εκπνξίνπ θαη ησλ επελδχζεσλ. Σν 2002 ηα απζηεξά δεκνζηνλνκηθά κέηξα πνπ πηνζεηήζεθαλ επέηεηλαλ ηελ επηβξάδπλζε ηεο εζσηεξηθήο δήηεζεο. Ο πιεζσξηζκφο εμαθνινχζεζε λα ππεξβαίλεη ην κέζν φξν ζηε δψλε ηνπ επξψ ην Η αλφξζσζε ηεο Πνξηνγαιηθήο νηθνλνκίαο πξνβιέπεηαη λα κείλεη πίζσ ζηε δψλε ηνπ επξψ θαη ζα εμαξηάηαη σο επί ην πιείζηνλ απφ ηελ εμσηεξηθή δήηεζε, θαζψο ε εζσηεξηθή δήηεζε αλακέλεηαη λα παξακείλεη ρακειή γηα θάπνηα ρξφληα. 2. Η ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΙΑ α. Γείκηερ Αθ φηνπ ε Πνξηνγαιία έγηλε κέινο ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο ην 1985, ε εμέιημε ηεο αγνξάο εξγαζίαο ηεο παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο : ηα πνζνζηά αλεξγίαο είλαη ρακειφηεξα, νη κηζζνί έρνπλ αλέβεη ηαρχηεξα θαη ε εξγαηηθή λνκνζεζία εμαθνινπζεί λα είλαη απζηεξφηεξε. Καηά ηελ ηεηξαεηία ην πνζνζηφ αλεξγίαο ζηελ Πνξηνγαιία αλήιζε απφ 1,7% ζε 7,9%. πσο θαη ζε άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο, ε απφηνκε απηή αχμεζε νθεηιφηαλ ζε κεγάιν βαζκφ ζηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο πξψηεο πεηξειατθήο θξίζεο. Γχν φκσο εηδηθφηεξνη γηα ηελ Πνξηνγαιία ιφγνη βάξπλαλ πεξηζζφηεξν : ε αλαηαξαρή απφ ηελ επαλαζηαηηθή πεξίνδν ηνπ , κεηά ηελ αιιαγή ηνπ θαζεζηψηνο θαη ε είζνδνο πεξηζζφηεξσλ απφ πξνζθχγσλ απφ ηηο πξψελ απνηθίεο ηεο Αλγθφιαο θαη ηεο Μνδακβίθεο. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, ην 1978 ε αλεξγία ζηελ Πνξηνγαιία μεπέξαζε ην κέζνλ φξν ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. 6 5 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May The Role of the State in the Labour market : its impact on Employment and Wages in Portugal as compared with Spain, Jose Da Silva Lopes, Chairman of the Economic and Social Council, Portugal,

11 11 Ωζηφζν απφ ην 1978 ε αλεξγία ζηελ Πνξηνγαιία ζηακάηεζε λα απμάλεηαη ζε αληίζεζε κε φ,ηη ζπλέβε ζηηο πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο ρψξεο. Η δεχηεξε κεηαβαηηθή κεηά ηε δηθηαηνξία θάζε ηεο Πνξηνγαιίαο μεθίλεζε ην 1986, κε λέεο πξνθιήζεηο λα πξνθχπηνπλ απφ ηελ απμεκέλε νηθνλνκηθή νινθιήξσζε, νη νπνίεο νδήγεζαλ ζε κείσζε ηεο αγξνηηθήο απαζρφιεζεο θαη αθνινχζσο ζε ηδησηηθνπνίεζε βαζηθψλ θξαηηθψλ εηαηξεηψλ θαη κεηαηξνπή ηεο νηθνλνκίαο απφ νηθνλνκία βαζηζκέλε ζηε βηνηερλία (θαη γεσξγία) ζε νηθνλνκία βαζηζκέλε ζηηο ππεξεζίεο. ηελ Πνξηνγαιία θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε απαζρφιεζε εκθαλίδεη θαιέο επηδφζεηο φζνλ αθνξά ηνπο πνζνηηθνχο φξνπο, ηφζν σο πξνο ην επίπεδν ζπκκεηνρήο φζν θαη σο πξνο ηνπο δείθηεο απαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο. 7 Καηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ην πνζνζηφ αλεξγίαο ζηελ Πνξηνγαιία ήηαλ ηέζζεξηο πνζνζηηαίεο κνλάδεο θάησ απφ ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο πεξίπνπ νθηψ πνζνζηηαίεο κνλάδεο πην πάλσ. Παξά ηελ πξφζθαηε επηδείλσζε κεηά ηελ νηθνλνκηθή θάκςε, κε ηελ αλεξγία ην επηέκβξην ηνπ 2002 ζην 5,1%, ε θαηάζηαζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο εμαθνινπζεί λα είλαη ζπγθξηηηθά θαιχηεξε απφ ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. Υάξε ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο εμαθνινχζεζε ην χκθσλα κε ηελ Κνηλή Έθζεζε 2001 ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηηο Πνιηηηθέο Απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ θαη ζηα Κξάηε Μέιε 8, ε νηθνλνκία ηεο Πνξηνγαιίαο ζεκείσζε πνζνζηφ αλάπηπμεο 3,3% ηο 2000, πνζνζηφ πςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν ηνπ Οη δείθηεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο γεληθά είραλ θαιέο επηδφζεηο, κε βειηίσζε ζην δείθηε απαζρφιεζεο (68,3%). Η ζπλνιηθή απαζρφιεζε εθηηκάηαη φηη απμήζεθε πεξίπνπ θαηά 1,5% ην Σν πνζνζηφ αλεξγίαο έπεζε ζην 4% πεξίπνπ ζηα κέζα ηνπ 2000, απφ 4,7% ζηηο αξρέο ηνπ Οη λένη θαη νη καθξνρξφληα άλεξγνη είδαλ επίζεο ηα πξάγκαηα λα θαιπηεξεχνπλ. Σν πνζνζηφ αλεξγίαο ησλ λέσλ ην νπνίν είρε μεπεξάζεη ην 16% ην 1996, έπεζε ζην 8,7% ην 1999 θαη πεξίπνπ ζην 9% ην Σν πνζνζηφ ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο 7 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May Banco de Portugal/Economic Bulletin/March Employment policies in the EU and in the member States, Joint Report 2001, European Commission

12 12 κεηψζεθε επίζεο ζεκαληηθά. Σν 1999 είρε πέζεη ζην 41% ηεο ζπλνιηθήο αλεξγίαο, θάησ δειαδή απφ ηνλ Δπξσπατθφ κέζνλ φξν 9. Ωζηφζν θάπνηεο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο εμαθνινπζνχλ λα ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηε κειινληηθή αλάπηπμε ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Οη πην ζεκαληηθέο είλαη : ρακειή παξαγσγηθφηεηα θαη ρακειά επίπεδα δεμηνηήησλ ηνπ δπλακηθνχ, ρακειή ζπκκεηνρή ζηε δηαξθή εθπαίδεπζε, πςειά πνζνζηά εγθαηάιεηςεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ππναλάπηπθηνο ηνκέαο ππεξεζηψλ. Αλ θαη ην νη γεληθνί νηθνλνκηθνί δείθηεο επηδεηλψζεθαλ, ε ζπκπεξηθνξά ηεο αγνξάο εξγαζίαο εμαθνινχζεζε ζε γεληθέο γξακκέο λα είλαη ζεηηθή. Σν 2001 ν ελεξγφο πιεζπζκφο (πνζνζηφ ζπκκεηνρήο) απμήζεθε ζε ζρέζε κε ην 2000 θαηά 1,7%, κε κεγαιχηεξν δειαδή ξπζκφ απφ ηα πξνεγνχκελα δχν έηε (1,3% ην 1999 θαη 2000). Η αχμεζε απηή ήηαλ κεγαιχηεξε γηα ηηο γπλαίθεο (1,9%) απφ φ,ηη γηα ηνπο άλδξεο (1,5%). Παξά ηελ επηβξάδπλζε ζε ζχγθξηζε κε ηα δχν ηειεπηαία ρξφληα (1,8% ην 1999 θαη 1,7% ην 2000), ε απαζρφιεζε ζηελ Πνξηνγαιία εμαθνινχζεζε λα απμάλεηαη ζεκαληηθά (1,6%). Απηή ε αχμεζε κνηξάζηεθε θαη ζηα δχν θχια, αιιά ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηηο γπλαίθεο. Σν 2001 απμήζεθαλ ηα πνζνζηά απαζρφιεζεο γηα φιεο ηηο ειηθηαθέο νκάδεο, κε εμαίξεζε ηελ ειηθηαθή νκάδα ησλ εηψλ (-0,7% πνζνζηηαίεο κνλάδεο). Σν 2001 ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο έθηαζε ην 69,1% (76,7% γηα ηνπο άλδξεο θαη 61,7% γηα ηηο γπλαίθεο), ην νπνίν ζεκαίλεη αχμεζε 0,6 πνζνζηηαίσλ κνλάδσλ κεηαμχ 2000 θαη ηελ πεξίπησζε ησλ γπλαηθψλ ην πνζνζηφ απηφ είλαη ήδε πάλσ απφ ην ζηφρν γηα ην 2010 πνπ εηέζε ζηε χλνδν ηεο Ληζζαβφλαο (60%) θαη θνληά ζην ζηφρν ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνζηνχ απαζρφιεζεο (70%). ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη ελδηάκεζνη ζηφρνη πνπ απνθαζίζηεθαλ ζηε χλνδν ηεο ηνθρφικεο γηα ην 2005 έρνπλ ήδε επηηεπρζεί θαη μεπεξαζηεί (67% θαη 57% αληίζηνηρα γηα ην πνζνζηφ ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο θαη γηα ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ). 9 OECD, Economic Survey, Volume April 2001, Portugal 10 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ρέδην Κνηλήο Έθζεζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 2002, Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ,

13 13 Σν πνζνζηφ ησλ απηναπαζρνινχκελσλ ζηε ζπλνιηθή απαζρφιεζε, ην νπνίν είλαη πςειφηεξν ζηελ Πνξηνγαιία απφ φηη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. κεηψζεθε κεηαμχ 1998 θαη 2001, κνινλφηη απμήζεθε ην 2001 ζε ζχγθξηζε κε ην 2000 (24,3% θαη 23,2% αληίζηνηρα). Σν πνζνζηφ αλεξγίαο ζεκείσζε ην 2001 αχμεζε 0,1 πνζνζηηαίσλ κνλάδσλ ζε ζρέζε κε ην 2000 θαη αλήιζε ζε 4,1%, είλαη σζηφζν αθφκα ζεκαληηθά θαηψηεξν απφ ηνλ θνηλνηηθφ κέζν φξν (ζηελ Δ.Δ. ην πνζνζηφ αλεξγίαο έπεζε απφ 8,1% ζε 7,6%). Σν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ ζηε ζπλνιηθή αλεξγία, ε νπνία ήηαλ 56,9% αλήιζε ζε 57% ην Σν πνζνζηφ αλεξγίαο ησλ λέσλ απμήζεθε θαηά 0,4% πνζνζηηαίεο κνλάδεο θαη γηα ηα δχν θχια, ζε αληίζεζε κε ηελ ηάζε πνπ παξαηεξείην απφ ην κσο ην εηήζην πνζνζηφ καθξνρξφληαο αλεξγίαο έπεζε ην 2001 απφ 2,2% ην 1998 ζε 1,6% 12. Μέρξη ην νη εμειίμεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ραξαθηεξίδνληαλ απφ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο, ζεκαληηθή αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηδηαίηεξα ηεο εμαξηεκέλεο θαη ρακειά πνζνζηά αλεξγίαο. Σν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο εθηηκάηαη φηη ζεκείσζε πεξαηηέξσ αχμεζε ην 2002, θηάλνληαο ζρεδφλ ην 75%, έλα ζρεηηθά πςειφ πνζνζηφ. Η αχμεζε απηή εμεγείηαη απφ δεκνγξαθηθνχο παξάγνληεο θαη ηελ αλνδηθή ηάζε γηα ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ. Καηά ηα ηειεπηαία δχν ρξφληα, νη εηζξνέο νηθνλνκηθά ελεξγψλ κεηαλαζηψλ ζπλέβαιαλ επίζεο ζηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο. Η ζπλνιηθή απαζρφιεζε επηβξαδχλζεθε, εκθαλίδνληαο κηα νπζηαζηηθά κεδεληθή αχμεζε απφ ην πξνεγνχκελν έηνο (1,4% ην ,2% ηo 2002) 14. Ιδηαίηεξα πξέπεη λα ηνληζηεί ε θάκςε ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. 15 Σν 2002 ε αγνξά εξγαζίαο ηελ Πνξηνγαιία ραξαθηεξίζηεθε απφ κεγάιε αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ αλεξγίαο, ηδηαίηεξα θαηά ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο ηνπ έηνπο. 16 πγθεθξηκέλα, θαηά ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2002 ην πνζνζηφ αλεξγίαο έθηαζε ζην 11 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ρέδην Κνηλήο Έθζεζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 2002, Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May OECD, Economic Survey, Volume 2003/2-February, Portugal 14 - Banco de Portugal/Economic Bulletin/March European Commission-Spring 2003 Economic Forecasts-Portugal 15 Banco de Portugal/Economic Bulletin/March Banco de Portugal, Economic bulletin/march

14 14 6,2 %, πνζνζηφ 2 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν δηάζηεκα ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο 17 θαη ην πςειφηεξν απφ ηα ηέιε ηνπ χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ηεο Πνξηνγαιίαο ην 2002 ην κέζν εηήζην πνζνζηφ αλεξγίαο αλήιζε ζε 5,1% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ (1 πνζνζηηαία κνλάδα πςειφηεξo απφ ην 2001). β. Ιδιαίηεπα σαπακηηπιζηικά ηηρ αγοπάρ επγαζίαρ 19 Σα ηειεπηαία ρξφληα, θπξίσο κεηά ην 1998 ε Πνξηνγαιηθή αγνξά εξγαζίαο έρεη επηδείμεη κηα ζπλνιηθά ζεηηθή ζπκπεξηθνξά, κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά αθ ελφο ηελ αχμεζε ησλ πνζνζηψλ απαζρφιεζεο θαη αθ εηέξνπ ηε κείσζε ηεο αλεξγίαο παξά ηελ ειαθξά αχμεζε ην 2001 θαη ην δηάζηεκα απηφ νη ηνκείο πνπ ζπλέβαιαλ πεξηζζφηεξν ζηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ήηαλ νη νηθνδνκέο θαη ηα δεκφζηα έξγα, θαζψο θαη νη ππεξεζίεο (2,8%). Ωζηφζν νη ζεκαληηθέο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ζην ζχζηεκα απαζρφιεζεο πθίζηαληαη αθφκα θαη κφλν κηα ζπληνληζκέλε κεζνπξφζεζκε ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε, κε κεγάιε ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζην πιαίζην κηαο βηψζηκεο καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο ζα επηηξέςεη λα μεπεξαζηνχλ. ηηο αδπλακίεο ηνπ ζπζηήκαηνο πξέπεη λα αλαθεξζνχλ: -Σν ρακειφ εθπαηδεπηηθφ/ κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ πεξηζζφηεξσλ νκάδσλ ηνπ Πνξηνγαιηθνχ πιεζπζκνχ θαη θπξίσο ησλ κεγαιχηεξσλ ειηθηαθά νκάδσλ, γεγνλφο πνπ αληαλαθιά ζπζζσξεπκέλα εθπαηδεπηηθά ειιείκκαηα, παξά ηηο βειηηψζεηο πνπ ζπληεινχληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα 17 -Banco de Portugal/Economic Bulletin/March European Commission-Spring 2003 Economic Forecasts-Portugal -INE (Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία ηεο Πνξηνγαιίαο)-Employment Statistics-Population Indicators- Portugal 18 OECD Economic Outlook -April PORTUGAL 19 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May OECD, Economic Survey, April 2001, Portugal - OECD, Economic Survey, Volume 2003/2-February, Portugal - The Role of the State in the Labour market : its impact on Employment and Wages in Portugal as compared with Spain, Jose Da Silva Lopes, Chairman of the Economic and Social Council, Portugal,

15 15 -Η αθφκα βαξχλνπζα ζεκαζία ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο ζηε ζπλνιηθή αλεξγία (39%), παξά ηελ κείσζε πνπ παξαηεξήζεθε ζην δηάζηεκα Η χπαξμε νκάδσλ κε ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα εηζφδνπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο φπσο είλαη α) νη λένη ησλ νπνίσλ ην πνζνζηφ αλεξγίαο είλαη 5,1 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πάλσ απφ ην ζχλνιν θαη νη νπνίνη αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηε κεηάβαζε απφ ην ζρνιείν ζηελ αγνξά εξγαζίαο, β) νη κεγαιχηεξνη ζε ειηθία εξγαδφκελνη πνπ αληηκεησπίδνπλ ηηο κεγαιχηεξεο αλάγθεο ζηε δηαδηθαζία αλαδηάξζξσζεο θαη εθζπγρξνληζκνχ ηεο εξγαζίαο θαη απηφ απμάλεη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε ζπλνιηθή καθξνρξφληα αλεξγία, γ) νη γπλαίθεο πνπ έρνπλ ιηγφηεξν επλντθέο ζπλζήθεο απαζρφιεζεο θαη κεγαιχηεξα πνζνζηά αλεξγίαο απφ ηνπο άλδξεο, δ) εζληθέο κεηνλφηεηεο θαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο. - Η επάισηε δνκή ηεο αγνξάο εξγαζίαο φζνλ αθνξά ηε δηαξθή βηψζηκε αλάπηπμε, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε, θαζψο βαζίδεηαη θπξίσο ζε παξαδνζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, κε ρακειή παξαγσγηθφηεηα θαη επίπεδα κηζζψλ, ελψ ε Σερλνινγία Πιεξνθνξηψλ θαη Δπηθνηλσληψλ (ΙCT) έρεη αθφκα κηθξφ βαζκφ δηαζπνξάο. - ζνλ αθνξά ηηο επηρεηξήζεηο ε δνκή βαζίδεηαη θπξίσο ζε κηθξέο θαη πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο θάπνηεο απφ ηηο νπνίεο έρνπλ ρακειά επίπεδα πξνζαξκνζηηθφηεηαο, θαηλνηνκίαο θαη δπλαηφηεηεο επηβίσζεο. Πξνζιακβάλνπλ ππαιιήινπο κε ρακειά πξνζφληα θαη πξνζθέξνπλ ιίγεο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο -Υακειφ επίπεδν κέζεο παξαγσγηθφηεηαο ζε ζχγθξηζε κε άιια Δπξσπατθά θξάηε φπνπ ε ζχγθιηζε πξνο ην θνηλνηηθφ επίπεδν θαίλεηαη ζηαζεξή. -Η χπαξμε ζεκαληηθψλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ πνπ βαζίδνληαη σο επί ην πιείζηνλ ζηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ζηα επίπεδα πξνζφλησλ ηνπ έκςπρνπ δπλακηθνχ θαζψο θαη ζηε δηαθνξεηηθή αληαπφθξηζε ζηηο ζχγρξνλεο δηαδηθαζίεο αλακφξθσζεο ηεο εξγαζίαο, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί ζεκαληηθέο πεξηθεξεηαθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. 15

16 16 γ. Νομοθεζία 20 Η αγνξά εξγαζίαο εμαξηάηαη απφ ζπγθεθξηκέλνπο ζεζκνχο πνπ ηε δηέπνπλ, φπσο ν βαζκφο θηλεηηθφηεηαο θαη πξνζαξκνζηηθφηεηαο ηνπ δπλακηθνχ, ε θχζε ησλ ζπκβάζεσλ θαη ε ειαζηηθφηεηα ησλ κηζζψλ. Η θηλεηηθφηεηα θαη πξνζαξκνζηηθφηεηα ηνπ δπλακηθνχ είλαη ρακειέο ζηελ Πνξηνγαιία ζε ζρέζε κε πνιιά άιια θξάηε. Η λνκνζεζία γηα ηελ πξνζηαζία ηεο απαζρφιεζεο είλαη κάιινλ πεξηνξηζηηθή, αθφκα θαη κεηά θάπνηεο αιιαγέο ζηε δεθαεηία ηνπ πγθεθξηκέλα, ε λνκνζεζία γηα ηηο απνιχζεηο επηβάιιεη κηα καθξά, πεξίπινθε θαη θνζηνβφξα δηαδηθαζία γηα ηνπο εξγνδφηεο. Καηά ζπλέπεηα, ην πςειφ θφζηνο ησλ απνιχζεσλ νδεγεί ζε δηαηήξεζε κε παξαγσγηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ, κεηψλεη ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη παξαηείλεη ηε δηάξθεηα ηεο αλεξγίαο. Δπηπιένλ, ην ρακειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ εκπνδίδεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο λέεο βηνκεραλίεο. Αληίζεηα, πνιινί παξάγνληεο εμαζθαιίδνπλ πςειφ βαζκφ ειαζηηθφηεηαο ζηνπο κηζζνχο, γεγνλφο πνπ βνεζά λα αληηζηαζκίδνληαη θάπνηεο απφ ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηεο ρακειήο θηλεηηθφηεηαο ηνπ δπλακηθνχ. Σν πςειφ θφζηνο ησλ απνιχζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ κε θαλνληθέο ζπκβάζεηο έρεη σο ζπλέπεηα λα απνθηήζνπλ κεγάιε ζεκαζία νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, θαιχπηνληαο πεξηζζφηεξν απφ 20% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο ην πλήζσο νη Πνξηνγαιηθέο εηαηξίεο πξνηηκνχλ απηφ ην είδνο ζχκβαζεο σο έλα ηξφπν γηα λα επηιέμνπλ, λα δνθηκάζνπλ ηνπο ππαιιήινπο ηνπο ζε έλα πξψην ζηάδην θαη λα εθηηκήζνπλ θαηά πφζν νη δεμηφηεηέο ηνπο είλαη θαηάιιειεο γηα ηε δνπιεηά. Ωζηφζν είλαη γεγνλφο φηη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ εξγαδφκελσλ ζπλερίδεη λα εξγάδεηαη ζε ρξφληα βάζε κε ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ. Αληίζεηα, ε αγνξά εξγαζίαο ηεο Πνξηνγαιίαο ραξαθηεξίδεηαη απφ ζρεηηθά ρακειφ πνζνζηφ κεξηθήο απαζρφιεζεο. ηελ Πνξηνγαιία ην πνζνζηφ ησλ απηναπαζρνινχκελσλ αληηζηνηρεί ζε 17% ησλ απαζρνινχκελσλ εθηφο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, πνζνζηφ πνπ είλαη ην ηξίην πςειφηεξν ζηελ Δ.Δ., φπνπ ην κέζν πνζνζηφ είλαη πεξίπνπ 12,5%. 20 OECD, Economic Survey, Volume 2003/2-February, Portugal -Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May EVALUATION OF THE IMPACT OF THE EUROPEAN EMPLOYMENT STRATEGY, Department of Studies, Prospective and Planning of the Ministry of Labour and Solidarity, February

17 17 Γηα λα πξνζαξκνζηεί ε εξγαηηθή λνκνζεζία ζε λέεο κνξθέο απαζρφιεζεο, ην ζρεηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην πθίζηαηαη αιιαγέο θαη αλαζεσξήζεηο απφ ην Σν πκβνχιην ηεο εβίιιεο ηνλ Ινχλην ηνπ 2002 ζηηο Καηεπζπληήξηεο γξακκέο έζεζε σο πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ Πνξηνγαιία ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ζεζκψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο πξνζαξκφδνληαο ηε λνκνζεζία γηα ηηο ζπκβάζεηο θαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ αλάγθε γηα ειαζηηθφηεηα θαη ζπγρξφλσο αζθάιεηα. Σν 2001 ηέζεθε ζε ηζρχ λέα λνκνζεζία γηα ηηο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, εηζάγνληαο απζηεξφηεξα κέηξα γηα ηηο ζπκβάζεηο απηέο. πγθεθξηκέλα, νη ζπκβάζεηο απηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κφλν ζε πεξηπηψζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζην λφκν θαη αληαπνθξίλνληαη ζε πεξηνξηζκέλεο ρξνληθά αλάγθεο. Η κεγαιχηεξε πξνβιεπφκελε δηάξθεηα ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ είλαη ηξία ρξφληα. ηε ζπλέρεηα νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ κεηαηξέπνληαη απηφκαηα ζε ανξίζηνπ. To 2002 δφζεθε πάιη ηδηαίηεξε πξνζνρή ζηηο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ. Σέζεθε ζε ηζρχ ζπκπιεξσκαηηθή λνκνζεζία πνπ ελζαξξχλεη κέζσ επηδνηήζεσλ ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο λα κεηαηξέπνπλ ηηο ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, κεηά ηε ιήμε ηνπο, ζε ανξίζηνπ ρξφλνπ. θνπφο είλαη λα ππάξμεη βειηίσζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο κε ηε κεηαηξνπή ηεο εξγαηηθήο ζρέζεο απφ πξνζσξηλή ζε κφληκε. Δμάιινπ ην δήηεκα ησλ ζπκβάζεσλ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ ππήξμε έλα απφ ηα πην δηαθηινληθνχκελα δεηήκαηα θαηά ηε ζπδήηεζε γηα ηελ εηζαγσγή ηνπ Δξγαηηθνχ Κψδηθα. Η αξρηθή πξφηαζε ηεο Κπβέξλεζεο πξνέβιεπε επξεία ρξήζε ησλ ζπκβάζεσλ νξηζκέλνπ ρξφλνπ απφ ηηο εηαηξίεο. Σν αλαζεσξεκέλν σζηφζν ζρέδην πνπ εθδφζεθε ην Ννέκβξην ηνπ 2002, κεηά απφ δηαβνπιεχζεηο, αλαθέξεη φηη νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ ζα επηηξέπνληαη ζε νξηζκέλεο κφλν δξαζηεξηφηεηεο θαη ζα κπνξνχλ λα αλαλεψλνληαη κέρξη ηξεηο θνξέο θαη κέρξη ηξία ρξφληα 21. Οη νηθνλνκηθέο επηδφζεηο ηεο Πνξηνγαιίαο ζα σθειεζνχλ απφ ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πξνζηαηεπηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ απαζρφιεζε. Η ρακειή θηλεηηθφηεηα ηνπ δπλακηθνχ πνπ νθείιεηαη ελ κέξεη ζηελ ηζρπξή πξνζηαζία ηεο απαζρφιεζεο κπνξεί λα εκπνδίζεη κηα πην απνηειεζκαηηθή θαηαλνκή ησλ πφξσλ θαη λα επεξεάζεη αξλεηηθά ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Πξέπεη ζπλεπψο λα γίλνπλ πξνζπάζεηεο 21 EUROPEAN FOUNDATION for the Improvement of Living and Working Conditions, 2002 Annual Review for Portugal 17

18 18 ψζηε λα ππάξρεη κεγαιχηεξε ειαζηηθφηεηα ζηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ φξσλ ιήμεο ησλ ζπκβάζεσλ θαη λα κεησζνχλ ηα εκπφδηα ζηηο απνιχζεηο 22. δ. Δκπαίδεςζη/ Καηάπηιζη 23 Παξά ηελ πξφνδν θαη ηηο βειηηψζεηο θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε Πνξηνγαιία έρεη απφ ηηο ρεηξφηεξεο επηδφζεηο φζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ, σο απνηέιεζκα ηεο επί δεθαεηίεο ειιηπνχο εθπαίδεπζεο. Παξά ηηο πξφζθαηεο βειηηψζεηο ζηελ εθπαίδεπζε δχν ηξίηα ηνπ πιεζπζκνχ κεηαμχ 25 θαη 64 εηψλ έρνπλ ηειεηψζεη κφλν ην δεκνηηθφ. Δπίζεο πνιχ κηθξά είλαη ηα πνζνζηά εθείλσλ πνπ νινθιεξψλνπλ ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (56% έλαληη 80% γηα ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ), θαζψο θαη απηψλ πνπ παξαθνινπζνχλ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σν 2001 κφλν ην έλα πέκπην ηνπ πιεζπζκνχ κεηαμχ 25 θαη 64 εηψλ είρε νινθιεξψζεη ηνπιάρηζηνλ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Αθφκα θαη γηα ηελ θαηεγνξία ησλ κηθξφηεξσλ ειηθηψλ, ε Πνξηνγαιία παξακέλεη πνιχ θάησ απφ ην κέζν φξν ηνπ ΟΟΑ: ην 2001, πεξίπνπ έλα ηξίην ησλ αηφκσλ κεηαμχ 25 θαη 34 εηψλ είραλ νινθιεξψζεη ηνπιάρηζηνλ δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε. Η Πνξηνγαιία έρεη γεληθά ηε ρακειφηεξε ζέζε: πσο έδεημε Γηεζλήο Έξεπλα Αιθαβεηηζκνχ Δλειίθσλ πεξηζζφηεξν απφ 40% ηνπ πιεζπζκνχ έρεη ην ρακειφηεξν επίπεδν αιθαβεηηζκνχ κεηαμχ κεγάινπ αξηζκνχ ρσξψλ 24. Σν πνζνζηφ ησλ ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ πφξσλ πνπ ε Πνξηνγαιία δηνρεηεχεη ζηελ εθπαίδεπζε έρεη απμεζεί ζεκαληηθά θαηά ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα. Ωζηφζν, ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ηεο Πνξηνγαιίαο δελ θαίλεηαη απνηειεζκαηηθφ, ζπγθξίλνληαο ηα επίπεδα δαπαλψλ κε ηα απνηειέζκαηα ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Σα πνζνζηά θαθψλ επηδφζεσλ θαζψο θαη εγθαηάιεηςεο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη πςειά θαη ζπλεπψο ζρεηηθά ρακειφ ην πνζνζηφ ησλ απνθνίησλ ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Η 22 OECD, Economic Survey, Volume 2003/2-February, Portugal 23 - OECD, Economic Survey, April 2001, Portugal - OECD, Economic Surveys: Portugal, Volume 2003/2 February -Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL ACTION PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ρέδην Κνηλή Έθζεζε γηα ηελ Απαζρφιεζε 2002, Βξπμέιιεο EVALUATION OF THE IMPACT OF THE EUROPEAN EMPLOYMENT STRATEGY, Department of Studies, Prospective and Planning of the Ministry of Labour and Solidarity, February OECD, Economic Surveys: Portugal, Volume 2003/2 February 18

19 19 εηθφλα είλαη παξφκνηα θαη γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, φπνπ ηα πνζνζηά απνηπρίαο θαη εγθαηάιεηςεο είλαη επίζεο πςειά, κνινλφηη ην άλνηγκα ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα νδήγεζε ζε αικαηψδε αχμεζε ησλ πξνζθεξφκελσλ ηκεκάησλ. Σα ρακειά επίπεδα γλψζεσλ ηνπ έκςπρνπ δπλακηθνχ ηεο Πνξηνγαιίαο θαζηζηά ηηο δεμηφηεηεο ηδηαίηεξα ζπάληεο θαη γη απηφ πνιχηηκεο. Σα νηθνλνκηθά νθέιε ηδηαίηεξα απφ ηε δεπηεξνβάζκηα θαη ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε είλαη πςειά θαη απνηεινχλ ζπλεπψο θίλεηξν γηα ην κέζν Πνξηνγάιν καζεηή λα νινθιεξψζεη ηε δεπηεξνβάζκηα θαη ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σα νηθνλνκηθά απηά νθέιε απφ ηελ εθπαίδεπζε αληαλαθινχλ ηελ έιιεηςε ζε δπλακηθφ κε γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ζε ζρέζε κε ηε δήηεζε γηα ηέηνηνπο εμεηδηθεπκέλνπο εξγαδφκελνπο. Η δήηεζε γηα απνθνίηνπο εληζρχεηαη θαη απφ ην δεκφζην ηνκέα, ν νπνίνο απαζρνιεί πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο κηζνχο απνθνίηνπο παλεπηζηεκίνπ θάζε ρξφλν. Η βειηίσζε ησλ δεμηνηήησλ θαη εηδηθνηήησλ είλαη κηα απφ ηηο πην ζεκαληηθέο πξνθιήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο πνπ αληηκεησπίδεη ε Πνξηνγαιία πξνθεηκέλνπ λα πξνζαξκνζηεί ζε έλα αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Οη παξαγσγηθέο δνκέο ηεο Πνξηνγαιίαο εμαθνινπζνχλ λα απνξξνθνχλ δπλακηθφ ρακειψλ δεμηνηήησλ, έηζη ψζηε ε αλεξγία ζηνλ πιεζπζκφ κε ρακειή κφξθσζε λα είλαη κηθξή. Η έιιεηςε εμεηδηθεπκέλνπ δπλακηθνχ είλαη αηζζεηή φρη κφλν ζηνπο ηνκείο πςειήο ηερλνινγίαο αιιά θαη ζε πην παξαδνζηαθνχο ηνκείο. Σφζν ζε βξαρππξφζεζκν φζν θαη ζε καθξνπξφζεζκν νξίδνληα νη απαηηήζεηο είλαη ζαθείο : ε δηαξθήο βηψζηκε αλάπηπμε απαηηεί ζπλερείο επελδχζεηο ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Σν πνζνζηφ ησλ πφξσλ πνπ ε Πνξηνγαιία δηνρεηεχεη ζηελ εθπαίδεπζε απμήζεθε ζεκαληηθά θαηά ηε δεθαεηία ηνπ Ωο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, ε ζπλνιηθή δαπάλε γηα ηελ εθπαίδεπζε αλήιζε απφ 4,3% ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ζε πεξίπνπ 6% ην Ο αξηζκφο ησλ εηψλ πνπ αλακέλεηαη ππφ ηηο παξνχζεο ζπλζήθεο λα θνηηήζνπλ νη καζεηέο έρεη απμεζεί θαηά ηξία έηε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο γηα φια ηα επίπεδα εθπαίδεπζεο. Δπίζεο έρνπλ γίλεη πξνζπάζεηεο γηα λα εθζπγρξνληζηεί ν θχθινο καζεκάησλ ζηα ζρνιεία κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηα ηερληθά καζήκαηα θαη ζηα καζήκαηα πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσλίαο. Σα πξνβιήκαηα ζηελ εθπαίδεπζε ζηελ Πνξηνγαιία δελ θαίλεηαη φηη ζα βειηησζνχλ ηφζν κε αχμεζε ησλ ζρεηηθψλ δαπαλψλ, αιιά κάιινλ κε θαιχηεξε ρξήζε ησλ 19

20 20 πφξσλ. πλεπψο απαηηείηαη κηα δηνηθεηηθή αλακφξθσζε ηεο παηδείαο ζε ζπλδπαζκφ κε θαιχηεξα θίλεηξα θαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο. Η Πνξηνγαιηθή θπβέξλεζε έρεη αλαγλσξίζεη ηελ αλάγθε γηα πεξηζζφηεξε πξνζνρή ζηελ πνηφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζην πιαίζην απηφ, απφ ην 2001 ζπληάζζεηαη ιεπηνκεξήο έθζεζε αμηνιφγεζεο ησλ επηδφζεσλ ησλ βαζκίδσλ απφ ηελ πξνζρνιηθή έσο θαη ηε δεπηεξνβάζκηα, ελψ ην 2002 εγθξίζεθε έλαο λένο λφκνο γηα ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαηαβάιινληαη πξνζπάζεηεο γηα λα βειηησζεί ε πξνζρνιηθή εθπαίδεπζε, ελψ ζηε βαζηθή εθπαίδεπζε ηα καζήκαηα έρνπλ εκπινπηηζζεί θαη εθζπγρξνληζηεί ψζηε λα κεησζεί ην πνζνζηφ εγθαηάιεηςεο ηνπ ζρνιείνπ. Αλαγλσξίδεηαη ε αλάγθε λα παξαηαζεί ε δηάξθεηα ηεο ππνρξεσηηθήο εθπαίδεπζεο. Δθ φζνλ παξαηαζεί ε ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, ζχκθσλα κε ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΝΑΡ) 2002, ζα ρξεηαζηνχλ κεγαιχηεξε αλάπηπμε θαη ε ηερληθή θαη επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε, έηζη ψζηε λα παξέρνληαη επαξθείο δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο πνπ εηζέξρνληαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ην πιαίζην απηφ, εθαξκφδεηαη ην πξφγξακκα «ελλέα ζπλ έλα», έλα πξφγξακκα πνπ έρεη ζηφρν λα εμαζθαιίζεη φηη φζνη ηειεηψλνπλ ηε βαζηθή εθπαίδεπζε κε ζθνπφ λα εηζέιζνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, έρνπλ πξφζβαζε ζε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε. Δπίζεο είλαη ζεκαληηθφ λα εληζρπζεί ε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, έηζη ψζηε λα κπνξεί λα πξνεηνηκάζεη θαιχηεξα ηνπο καζεηέο γηα ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε. ζνλ αθνξά ηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, είλαη βαζηθφ νη εηδηθφηεηεο πνπ παξέρεη λα εμαζθαιίδνπλ ηηο βάζεηο γηα ηερλνινγηθή αλάπηπμε θαη επηρεηξεκαηηθφ πλεχκα. Καηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο έρεη απμεζεί ζεκαληηθά ν αξηζκφο ησλ παλεπηζηεκίσλ θαη ησλ εηδηθνηήησλ πνπ πξνζθέξνληαη. Απφ ην 2001 ν αξηζκφο ησλ πξνζθεξφκελσλ ζέζεσλ ζηα παλεπηζηήκηα είλαη κεγαιχηεξνο απφ ηνλ αξηζκφ ησλ ελδηαθεξνκέλσλ λα θνηηήζνπλ ζε απηά. Μέξηκλα ηνπ Τπνπξγείνπ Αλψηεξεο Δθπαίδεπζεο θαη Δπηζηήκεο είλαη ε βειηίσζε ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη ν εθζπγρξνληζκφο ηνπ θχθινπ ησλ καζεκάησλ έηζη ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε νη αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζεί ε κεηάβαζε απφ ην ζρνιείν ζηελ εξγαζία θαη λα δηαζθαιηζηεί φηη ππάξρεη αληηζηνηρία κεηαμχ ησλ δεμηνηήησλ θαη ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ην Φεβξνπάξην ηνπ 2001 νη θνηλσληθνί εηαίξνη ππέγξαςαλ κηα 20

21 21 ηξηκεξή ζπκθσλία 25 κε ηελ θπβέξλεζε γηα ηελ «απαζρφιεζε, ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε» κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ λέσλ. Σν Μάξηην ηνπ 2002 εηζήρζεζαλ λέεο ξπζκίζεηο πνπ επέηξεπαλ ζηηο εηαηξίεο λα πξνζιακβάλνπλ λένπο άλσ ησλ 16 εηψλ νη νπνίνη δελ έρνπλ ηειεηψζεη ηελ ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε ή δελ έρνπλ θακκηα επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ππφ ηνλ φξν φηη ζα ηνπο πξνζθέξνπλ επθαηξίεο θαηάξηηζεο. νβαξή πξφνδνο έρεη ζεκεησζεί ζηελ ελίζρπζε ησλ ηερληθψλ καζεκάησλ κε έκθαζε ζηελ πιεξνθνξηθή θαη ηελ ηερλνινγία επηθνηλσληψλ. Απφ ηηο αξρέο ηνπ 2002 φια ηα ζρνιεία είλαη ζπλδεδεκέλα κε ην δηαδίθηπν. Η εθπαίδεπζε κέζσ ηεο βειηίσζεο ηεο παηδείαο πνπ παξέρεηαη απφ ην ζρνιείν δελ είλαη αξθεηή γηα λα απμήζεη ηηο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο ηνπ δπλακηθνχ. Η δηαξθήο δηα βίνπ εθπαίδεπζε παξέρεη ηελ επθαηξία ζηα άηνκα λα ζπκπιεξψζνπλ ηηο ήδε απνθηεζείζεο γλψζεηο. Σν πνζνζηφ ησλ αηφκσλ ζηελ Πνξηνγαιία απφ 25 έσο 64 εηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε πξνγξάκκαηα δηα βίνπ εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο είλαη ρακειφ ζε ζρέζε κε ην κέζνλ φξν ηεο Δ.Δ.. Καηά ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ εηζαρζεί κέηξα κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο κάζεζεο ησλ ελειίθσλ. Σν 1998 θαηαξηίζηεθε ζηξαηεγηθή γηα ηελ αλάπηπμε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ελειίθσλ, θπξίσο γηα ηα άηνκα κε ρακειφ κνξθσηηθφ επίπεδν. ε. Δθνικό σέδιο Γπάζηρ για ηην Απαζσόληζη (National Action Plan for Employment - NAP) 26 Σν 1998 ε Πνξηνγαιία θαηάξηηζε ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΝΑΡ), πξνθεηκέλνπ λα πινπνηήζεη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ απνθαζίζηεθαλ ην Ννέκβξην ηνπ 1997, ζηελ Έθηαθηε χλνδν Κνξπθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε ζην 25 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May OECD, Economic Surveys: Portugal, Volume 2003/2 February - EUROPEAN FOUNDATION for the Improvement of Living and Working Conditions, 2002 Annual Review for Portugal 26 Ministry of Social Security and Labour, NATIONAL PLAN FOR EMPLOYMENT 2002, Portugal, May EVALUATION OF THE IMPACT OF THE EUROPEAN EMPLOYMENT STRATEGY, Department of Studies, Prospective and Planning of the Ministry of Labour and Solidarity, February

22 22 Λνπμεκβνχξγν. Οη θαηεπζπληήξηεο απηέο γξακκέο απνηππψλνπλ ηελ πξνζπάζεηα γηα ζπληνληζκέλε ζηξαηεγηθή γηα ηελ απαζρφιεζε βαζηζκέλε ζε ηέζζεξηο ππιψλεο : βειηίσζε ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο, αλάπηπμε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο, ελζάξξπλζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ελίζρπζε ησλ πνιηηηθψλ ίζσλ επθαηξηψλ. Σν Δζληθφ ρέδην Γξάζεο πνπ αλαπηχρζεθε κε ζπλεξγαζία πνιιψλ Τπνπξγείσλ θαη κε ηε ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ αλαζεσξείηαη θάζε ρξφλν, ψζηε λα ελζσκαηψλνληαη λέα ζηνηρεία ζχκθσλα κε ηηο ζπζηάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ πξνο ηελ Πνξηνγαιία, ηηο παξαηεξήζεηο ηεο Δπηηξνπήο θαη ηελ Κνηλή Έθζεζε πνπ αθνξά ηελ πινπνίεζε ηνπ ΝΑΡ θαηά ην πξνεγνχκελν έηνο. Σν 2000, ε Πνξηνγαιηθή Κπβέξλεζε αμηνιφγεζε ηα απνηειέζκαηα κε ζθνπφ λα εληνπίζεη ηηο βέιηηζηεο πξαθηηθέο θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηηο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο. Η αλαζεσξεκέλε έθδνζε αθνινπζεί ηελ ίδηα επξεία ζηξαηεγηθή κε ην πξψην ρέδην. Αλαγλσξίδεη ηνπο ηδηαίηεξνπο ηνκείο πνπ ρξεηάδνληαη πξνζνρή θαη ζπγθεθξηκέλα : 1. ζπλέρηζε ηεο βειηίσζεο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ ζπζηεκάησλ θαηάξηηζεο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο 2. ελίζρπζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο (entrepreneurship) θαη δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ θαη 3. ελζάξξπλζε ησλ ζπκθσληψλ κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ κε ζθνπφ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο. Η επηηπρεκέλε πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο 27 γηα ηε δηα βίνπ κάζεζε πνπ εγθξίζεθε ην 2001 είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ρακειψλ εθπαηδεπηηθψλ επηπέδσλ, ηνπ πςεινχ πνζνζηνχ πξφσξεο εγθαηάιεηςεο ηνπ ζρνιείνπ θαη ησλ αδπλακηψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηα πξνζφληα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη ζπκθσλίεο πνπ ππνγξάθεθαλ κεηαμχ ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ απαηηνχλ ηε ζζελαξή δέζκεπζε φισλ ησλ ζπκβαιινκέλσλ λα ζέζνπλ ζε εθαξκνγή θαη λα παξαθνινπζνχλ ηα ιεηηνπξγηθά κέηξα ηεο ελ ιφγσ ζηξαηεγηθήο 28. Θα ρξεηαζηνχλ 27 Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζην πκβνχιην, ρέδην Κνηλήο Έθζεζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 2002, Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, EUROPEAN FOUNDATION for the Improvement of Living and Working Conditions, 2001 Annual Review for Portugal : ζνλ αθνξά ην ξφιν ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ην 2001 ε δηαδηθαζία ηνπ εζληθνχ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ κεηαμχ θπβέξλεζεο θαη θνηλσληθψλ εηαίξσλ, πνπ μεθίλεζε ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2000, απέθεξε θαξπνχο κε ηε κνξθή ηξηψλ ηξηκεξψλ ζπκθσληψλ : -Μηα ζπκθσλία, πνπ ππεγξάθε ην Φεβξνπάξην κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο, ηελ πγηεηλή θαη αζθάιεηα θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηπρεκάησλ ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο 22

23 23 ζπλερείο πξνζπάζεηεο φζνλ αθνξά ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο πνηφηεηαο ζηελ εξγαζία. Ο ζπλδπαζκφο ηεο αλάγθεο απηήο, ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο επηβξάδπλζεο, κε ην ζηφρν ηεο θπβέξλεζεο λα δηαηεξήζεη ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηε ρακειή αλεξγία, αλαδηαξζξψλνληαο παξάιιεια ηελ νηθνλνκία θαη ηε δεκφζηα δηνίθεζε, ζα απνηειέζεη κεγάιε πξφθιεζε. Σν λέν αλαζεσξεκέλν Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε γηα ην 2002 αθνινχζεζε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη ζπζηάζεηο πνπ φξηζε ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Μεηαμχ ησλ πξνηεξαηνηήησλ ηνπ ρεδίνπ είλαη λα δνζεί ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο. ηφρνο ηεο θπβέξλεζεο είλαη λα απμήζεη ηελ πνηφηεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ελζαξξχλνληαο ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, βειηηψλνληαο ηελ εμεηδηθεπκέλε απαζρφιεζε θαη θαηαπνιεκψληαο δηάθνξεο κνξθέο παξάλνκεο εξγαζίαο. Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ ηνπ πνξηνγαιηθνχ ζπζηήκαηνο απαζρφιεζεο, νη πνιηηηθέο επηθεληξψζεθαλ ζε ηξεηο ζηξαηεγηθέο πξνηεξαηφηεηεο :1. ηε βησζηκφηεηα ησλ επηπέδσλ απαζρνιεζηκφηεηαο κέζσ ηεο εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηε δηα βίνπ εθπαίδεπζε, 2. ηελ ελζσκάησζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ θνηλσληθά απνθιεηζκέλσλ ή φζσλ θηλδπλεχνπλ κε απνθιεηζκφ, κέζσ ηνπ εζληθνχ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε, 3. ηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ πνηφηεηα ηεο απαζρφιεζεο θπξίσο κέζσ ηεο βειηίσζεο ησλ επηπέδσλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ πξνζφλησλ, θαζψο θαη ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ θαη ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Δηδηθφηεξα νη ζηφρνη ηεο θπβέξλεζεο σο πξνο θάζε ππιψλα έρνπλ σο αθνινχζσο: Ππιψλαο 1 : Βειηίσζε ηεο Aπαζρνιεζηκφηεηαο ην πιαίζην ησλ Καηεπζπληεξίσλ γξακκψλ γηα ηελ Απαζρνιεζηκφηεηα, ε βειηίσζε ηεο απαζρνιεζηκφηεηαο εμαθνινπζεί λα είλαη βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο ζηελ Πνξηνγαιία, θαζψο παξά ηηο ζεηηθέο εμειίμεηο ζηνπο δείθηεο απαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο θαηά ηα ηειεπηαία ηέζζεξα έηε, νξηζκέλεο νκάδεο -Μηα ζπκθσλία, πνπ ππεγξάθε επίζεο ην Φεβξνπάξην 2001 γηα ηελ «απαζρφιεζε, αγνξά εξγαζίαο, εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε», κε ζθνπφ λα επηθέξεη νπζηαζηηθέο αιιαγέο ζηε δνκή ηεο Πνξηνγαιηθήο αγνξάο εξγαζίαο, εηδηθφηεξα φζνλ αθνξά ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε ησλ ππαιιήισλ θαη λα βνεζήζεη ηνπο λένπο λα απνθηήζνπλ επαγγεικαηηθά πξνζφληα. -Μηα ζπκθσλία πνπ ππεγξάθε ην Ννέκβξην 2001 πνπ αλαζεσξεί θάπνηεο πηπρέο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ζπγθεθξηκέλα αιιάδεη ην ζχζηεκα ππνινγηζκνχ ησλ ζπληάμεσλ θαη επηηξέπεη ζηνπο ππαιιήινπο λα επελδχνπλ ηηο ζπληαμηνδνηηθέο εηζθνξέο ηνπο πέξα απφ θάπνην φξην, ζε ηδησηηθά αζθαιηζηηθά πξνγξάκκαηα. 23

24 24 εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο εηζφδνπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, φπσο νη λένη, νη γπλαίθεο θαη νη καθξνρξφληα άλεξγνη. Ππιψλαο 2 : Αλάπηπμε ηνπ Eπηρεηξεκαηηθνχ Πλεχκαηνο θαη δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο Παξ φιν πνπ νη πξφζθαηεο καθξννηθνλνκηθέο εμειίμεηο ζπλνδεχνληαη απφ ζεηηθή ζπκπεξηθνξά ηεο αγνξάο εξγαζίαο, φζνλ αθνξά ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηε κείσζε ηεο αλεξγίαο, πθίζηαληαη αθφκα ζην Πνξηνγαιηθφ παξαγσγηθφ ζχζηεκα πνιιέο πνηνηηθέο αδπλακίεο θαη πεξηθεξεηαθέο αζπκκεηξίεο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά απηφλ ηνλ ππιψλα ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηελ εζληθή πνιηηηθή απαζρφιεζεο. Ππιψλαο 3 : Δλζάξξπλζε ηεο Πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ ππαιιήισλ ηνπο ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ππιψλα απηφ, ζπκπεξηιακβάλεηαη ε ελζάξξπλζε ηφζν ηεο επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο σο εξγαιείν πνπ εμππεξεηεί ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ φζν θαη ηεο δηαξθνχο βειηίσζεο ηνπ επηπέδνπ ησλ εξγαδνκέλσλ. Δηέζε ν ζηφρνο ηεο αλάπηπμεο βηψζηκνπ ζπζηήκαηνο δηαξθνχο δηα βίνπ επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο, έηζη ψζηε θάζε εξγαδφκελνο λα έρεη ην 2003 ηνπιάρηζηνλ 20 πηζηνπνηεκέλεο ψξεο θαη ην πηζηνπνηεκέλεο ψξεο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο. Ππιψλαο 4 : Δλίζρπζε ησλ πνιηηηθψλ ίζσλ επθαηξηψλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο Δπεηδή νη δηαθξίζεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο είλαη απφξξνηα ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ νηθνγελεηαθή δσή, είλαη ζεκαληηθφ λα θαηαπνιεκεζνχλ απηνί νη δχν ηχπνη δηαθξίζεσλ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα ζηεξεφηππα ησλ θνηλσληθψλ ξφισλ πνπ δελ ζπλάδνπλ πιένλ κε ηελ αλάπηπμε θαη ηηο δεκνθξαηηθέο απαηηήζεηο ησλ θνηλσληψλ καο. Γηα ην ιφγν απηφ ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε 2002 εμαθνινπζεί λα ζέηεη σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν αθ ελφο ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηελ απαζρφιεζε θαη αθ εηέξνπ ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ αλδξψλ ζηελ νηθνγελεηαθή δσή. 24

25 25 3. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Μνινλφηη νη γεληθνί νηθνλνκηθνί δείθηεο ζηελ Πνξηνγαιία επηδεηλψζεθαλ απφ ην 2001 θαη κεηά, ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο εμαθνινχζεζε λα απμάλεηαη θαη ε πξφνδνο σο πξνο ηνπο ζηφρνπο πνπ θαζνξίζηεθαλ ζηηο ζπλφδνπο θνξπθήο ζηε Ληζζαβφλα θαη ζηε ηνθρφικε είλαη ζεηηθή. κσο, φπσο ήδε αλαθέξζεθε, παξ φιν πνπ ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο ζηελ Πνξηνγαιία, είλαη ήδε πάλσ απφ ην ζηφρν ηνπ 67% γηα ην 2005, ε παξαγσγηθφηεηα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ είλαη ε ρακειφηεξε ζηελ ΔΔ θαη απμάλεηαη αξγά, ελψ ην κέζν κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ ελήιηθνπ πιεζπζκνχ φζν θαη ησλ νκάδσλ λεψηεξεο ειηθίαο εμαθνινπζεί λα είλαη ρακειφ, παξά ηελ αχμεζε ησλ δαπαλψλ γηα ηελ εθπαίδεπζε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Η Πνξηνγαιία ζπλεπψο πξέπεη λα ζπλερίζεη ηελ εθαξκνγή ηεο εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηε δηα βίνπ κάζεζε θαη λα βειηηψζεη ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ψζηε λα κεησζεί ην πςειφ πνζνζηφ ησλ λέσλ πνπ εγθαηαιείπνπλ ην ζρνιείν. Πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ηελ πξνζθνξά εηδηθεπκέλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη λα εθαξκφζεη ηνπο ζηφρνπο γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ θαηάξηηζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο επηρεηξήζεηο. Δπίζεο ε Πνξηνγαιία πξέπεη λα εληζρχζεη, κε βάζε ηηο πθηζηάκελεο ζπκθσλίεο κεηαμχ ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ηε ζπλεξγαζία ζηνπο ηνκείο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο, ηεο νξγάλσζεο εξγαζίαο θαη ηεο πνηφηεηαο ζηελ εξγαζία. Η αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο πνηφηεηαο ζηελ εξγαζία ζε πεξίνδν νηθνλνκηθήο επηβξάδπλζεο θαη παξάιιεια ε δηαηήξεζε ηεο αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο ρακειήο αλεξγίαο ζα απνηειέζεη γηα ηελ Πνξηνγαιία κεγάιε πξφθιεζε. 25