periòdico grico derentinò

Transcript

1 i Spitta Magna Graecia mailing-list group/magnagraecia periòdico grico derentinò DECEMBRI 2006/GHΙENNARI 2007 Mia spitta na nàtzome to àvvri Francesco Penza Apùtten èrkete tusi spitta pu teli na natzi tin glossa grika? Irte apù ena topo pu vrìskutte derentinì, kalavrì, griki ce kristianì apù olo to kkosmo na diskorrètzune atti kkurtura grika is Italia. Uso topo kui mailing-list Magna Graecia, anitti ottò chronus ampì sto internet ce vrìskete ettù: Apù cì ìrtamo emì, mia vanguàrdia pu teli na zisi o Griko san glossa grammeni ce milimmeni. Fantasia, paccìa? Soggeste. Emìs en erkomèsta sa mmàsciu tinò, tzèrome ti èchome poddhì na màsome, ma pistèome ti o Griko ene mia glossa p ôchi ti dignitàti, ena mea patrimògno pu e stòria chàrise s alia chorìa. Ce noìsamo puru ti en èchune dìgghio ja makàta cini pu lèune ka o Griko enna pesani jatì e ssozzi pì ola ta lòja pu ndiàzzutte sìmmeri. E glossa peseni jatì cini pu ti tzèrune e ttèlune n i mmilìsune, manku i mali studiusi. Jatì milìsonta e glossa, ta loja tu kosmu cinùrriu vrìskatto, o jennìatto. Àrtena quai kristianì mbece na kulusìsune na rotistùne ti enna jettì na zisi o Griko, oj chiru, n âmbune sto koro tze rèpute pu to klèune già pesammeno, valòsisa na milìsune ce na gràtzune grika, tzèronta ti e speràntze na ddhàssune ta pràmata ce ta mialà os addhò en ine poddhève. Ma tzèronta puru ka mia spitta meni risp ôchi tinò pu tèli o Griko na zisi ccerò. per inserzioni pubblicitarie su questo giornale contattare: spitta@grikamilume.com CHRONO I - Nùmero 0 Sergio: sozi visisi ja mala pràmata kundu i Notte della Taranta O Kutrofiana ghiurizi sta Dekatría Choría Motte milume a' tta paléa Dekatría Choría-ma, imí i Griki tsérume 'tse ti prama milume. 'Isone ola ta choría pu símeri ine sianomena stin «'Enosi tos chorío tis Grecía Derentiní (Unione dei Comuni della Grecìa Salentina)», pléo téssara choría pu arte vrískotte stin akra tis énosi cè 'ttupetsu a' ttin area grika, cè pu ine o Sughiana, to Kurtse, ta Kánnula cè o Kutrofiana. Me tus chronu i glossa ipirte chatonta is téssara 'tse 'utta paísia, c' ímine anía st' addha ennéa pu símeri fonázome tin «Grecía Derentiní». "Ius en' i zoí" isí soggeste lete, ma ti kánnete a' kkane' ppaísi pu prita íone griko cè pu arte e' tto ene pléo, olo mmía iteli na ghiurisi ampí? kulusà sti ppagina 3 Foto Paolo Di Mitri giornali tu gruppu O mea campanari tu Kutrofiana T ammài anittò: sordi. Panta sordi...? Carlo Guarini 'O fatto ka e nn ambi o Kutrofiana stin énosí-ma, síkuro ene 'na kkaló prama ghiá tus polítiku pu ikámane citto affare. Sozi este n' âne kaló fatto puru ghiá tes imprese, ghiá tes infrastrutture cè ghiá tus servítsiu sto choma-ma. Ma tin kalí ttichi pu kuai tóssonna sti zoíma vrískome, e' kkaló na ti metrìsome panta m'o chrusafi cè me tu ssordu? O Presidento tis 'Enosi tos chorío tis Grecía Derentiní, o Luigino Sergio, ancigná kalá motte lei ka i sordi pu mbén- nune s'i ppunga tos chorío griko, ine kalí proná ghiá tin kultura grika, ghiái ímesta mia «area linguistica» mas léi. Amartía ka dopu kulusá cè lei 'ti i «Notte della Taranta» e' ffúlgido esempio. Ittú érkete sto pi ka i sordi e' nna pane oli 's progettu kunda túo? Degghe. Imí pentséome pu ene 'o gheno ka sfazzi oj kratenni anía tin glossa grika, c' ikanúne olíi christianí me tsichí cè télima na mi ffíkome tin glossa na pesani. Cino pu sózune kamin i énosi ce i sordi ene na visísune 's progettu ghiá to griko, ma 'en ene a' tt' otsiló ka sozi egui i zoí tis glossa grika.

2 2 i Spitta n. 0 S tutto nnùmero: Mia spitta na nàtzome t avvri Francesco Penza pag. 1 Kutrofiana ghiurizi sta Dekatria Choria Carlo Guarini pag. 1 ce 2 Ammai anittò: Sordi panta sordi... Carlo Guarini pag. 1 Jennìete o cinùrrio Coordinamento Francesco Penza pag. 3 Nuova Messapia: mali vantaggi is alò Carlo Guarini pag. 3 Posson ìmesta palei Carmine Greco ce Paolo Di Mitri pag. 4 Chrònika pag. 4 A ssarànta xròni sas fènutte alìi Giuseppe De Pascalis pag. 5 Stin aglisia pu Martignana Dekatria pag. 5 Ta fiddha ti kkardia pag. 6 O tseno kavalieri Theonìa Diakidis Nnorizzo alio ta cherria Paolo Di Mitri J i Kulonna tu A Ppantaleu pu Martignana Giovanni Fazzi Τα ρωµαϊκά µνηµεία της Αθήνας του Γιάννη Παϖαγεωργιάδη pag. 7 Εϖιστρέφει ενα κοµµάτι της Γεωργίας Παϖαδοϖούλου pag. 7 Σχετικά µε τον Γαριβάλδη και την Ελλάδα του Γεωργίου Ασδέρη pag. 8 I ènosi jetti pleo mali, e prama kalò jin glòssama? O Kutrofiana ghiurizi sta Dekatría Choría kulusà atti pronì 'Iu ghietti me ton Karpignana dio chrònia 'mpi, cè próbia túo ste cè ghiènete me to chorío 'pu Kutofiana pu, dopu tossus chronu pu icí en omilíete pléo grika, iteli na ghiurisi ampí cè n' ambi stin énosi tos chorío griko. 'Iu, stin protiní Ghiennaríu tu chronu 2007, e' nn' âchume 'nan cinúrghio «partner» stin énosí-ma pu kúete Kutrofiana, cè pu dopu mian makréa lotta pu o kuverno-tu ípire ambró me tin énosi tos chorío, finarmente sozi ambi c' essu. Echi kanena pu tutto fatto e' tto vlévi tosso mavro. Itsérome ka panta ine sordi cini pu mbénnune motte, san énosi, échume c' essu plo' ppoddhín gheno cè to choma-ma ghiènete plo mmalo cè me cino, puru i simasía p' ôchume milonta m' o kuverno tis provincia ojpuru me tin «Unione Europea (UE)» 'tse sordu cè progettu. Ma motti o stesso presidento tis énosi tos chorío, o Luigino Sergio, mas léi ka "en enghizi na kombósume tin Grecía Derentiní me tin énosi tos chorío, ghiái i proní echi na kami me tus aspettu atse kultura c' identitá, cè i sekundi ene mia entitá pu stei akáu tin leggi a' tto «ordinamento degli enti locali (Decreto Legislativo n. 267 del 2000)»", e' nna pume ka ghi' alísio i' ddískula ta prámata demena 'ss 'uttu ffattu. Mas afitá o cirio Ssergio n' anoìsume kaddhio, motti kulusá cè léi 'ti "arte pu ímesta plo' ppoddhí atse 50'000 christianí c' essu stin énosi, échome ghiusso n' agguálome plo' ppoddhú ffinantsiamentu a' ttin provincia, a' ttin regiuna cè puru a' ttin UE (pale ghiái tin leggi pu itorísamo pléo panu). Sordi pu sózune duletsi ghiái progettu kunda i «Notte della Taranta» ma nde manechá ghiá túo, sindé puru ghiá progettu kumunitariu a' ttin UE pu e' nn' atsikkósune presta. 'Ius e' nna mattésume na mi pensétsome pleo passonena panta ghiá to dikó-tu kampanili ghiái, a' nnutrikeomesta, to kánnome ormái oli mía, oj tispo pléo manechó-tu. Cè na min allimonísume tin possibilità n' agguálome plo' ppoddhú ssordu a' ttin UE, gratsie stin leggi 482 tu 1999 ghiá tes minorantse. E' nna kratísume ste' nnu ti o Kutrofiana, sakundu ipe o síndekó-tu o Giovanni Leuzzi, ene 'na mmalo paísi me tus 9'400 christianú p' ôchi cè me tus 5'600 éttaru choma-tu. Ene 'na ccentro atse dinatí ekonomía, me fábrike ipú polemíete i krita c' ipú ghiènotte kapase, kraste, tsukkàlia, piattu c' addha prámata 'tse krita (terracotta). Léone ti ísone ats' uttes attivitá pu ghiennísi to simerinó 'noma tu paisíu Kutrofiana, érkete sto pi a' ttin palèa omilía grika «koutra (vaso)». O féo Kutrofiana ene choma 'tse ampèghia cè atse krasí, símeri en' annorimmeno ghiá tus prodottu-tu puru 'ttupetsu a' ttin provincia Lluppío, cè sto paísi vrískete mía mali Cooperativa Sociale ipu kánnune krasía c' alàdia, c' echi ditte priváe pu kánnune krasía 'tse poddhín otsilí qualitá. 'O emporio atse skarpe c' atse rucha sto Kutrofiana echi traditsiuna, me puteke cè negoziu pukane' pu pulune sto gheno p' ôrkete a' tta choría simá cè ats' oli tin provincia. Sto choma vrískome puru dio musèa, cino a' ttin cerámica cè ton «Parco dei Fossili», cè passo chrono to kalocèri ghiènete mia mostra pu kúi «Mostra dell'artigianato». Ghiortízete puru kampossa panaíria cè ghiorté sto paísi, kunda i annorimmeni «Festa del Tamburrello» pu atsíkkose sto largo chrono Tóa, antama m' enan kumbegno a' ttin musika popolare, cini pu stin Ellada tin léone laikí musikí ghiá n' anoistúme, kumbegno ipú ébike mira cè o Diego Carpitella. M' olo túo, itorume 'ti échume ambró-ma 'na ccentro 'tse mali ssimasía, cè pu fortsi tradéi 'nkora 'na spri atse paléa traditsiuna grika stin toponimía, tin gastronomía, tin musika me kutrofianú gruppu kunda «Kumenéi» ma pu símeri, cè túo e' ssíkuro, en anoíete pléo griko. Ma tis to tseri, sakundu léi o síndeko Leuzzi, "o Kutrofiana ic' es' tin énosi echi poddhí na piái ma puru poddhá prámata na doki.". Carlo Guarini

3 i Spitta n. 0 Ste ssianònnutte cirkuli kurturali apù ola ta choria Jennìete o cinùrrio Coordinamento? Francesco Penza Kajo nomeni pi tzechorimmeni? Apù alio cerò o lò coordinamento jùrise na diaì atto llemò cinò p ûne mplicai stes associaziune ttù sta chorìa grika. Ottò chronus ampì ena Coordinamento delle Associazioni della Grecìa Salentina iche jennisònta sti Sternatia, ma kammia mali associaziuna iche èmbonta ce tuso Coordinamento iche sianòsonta manechà lius àntrepu. Iche mìnonta to sito internet krammeno atto Gaetano Giuri apù Galàtuna, o kristianò pu iche polemìsonta poddhì j utto Coordinamento. To vrìskete nkora on line ettù: Àrte quaitì ste ce sìete mapale. Fènete ka e adea guike atto gruppo Nuova Messapia pu iche piàkonta mira sto Coordinamento to paleo, ma ta scinìa pu dènnune to cinùrrio Coordinamento sto paleo en ine poddhève. To kalò ene ka tunìs forà già poddhèes associaziune ine mbemmene. Nghizzi na dume arte possi furtuna enn âchi tuso cinùrrio Coordinamento ce pos sozi felasi tu Griku. O logo tu paleu Coordinamentu 3 Carlo Guarini Milìsamo m on Alfredo Melissano c o Francesco Manni apù Nuova Messapia, mia attes associaziune pu dòkane zoì sto Coordinamento. Apùtten ìrte e adea na kàmete ena "coordinamento delle associazioni della Grecìa Salentina"? Atto paleo Coordinamento pu iche jettònta sti Sternatia? I idéa a' tto Coordinamento ghiennisi ghiái ipentséamo ka íone andiastikó n' annorísume cinu pu kunda imí, ittú stin área ellinófona, polemune ghiá tin kultura, ghiá tin glossa cè ghiá tes traditsiune grike, cè ghiá na merásume me cinu tin annosi kulumommeni stus cerú diammenu, cè na kámome oli mmía cinúrghies esperientse kulturale, polemonta antama me cino pu kuái associatsiuna echi na doki atse strutture cè christianú. Tsérume ti i esperientsa a' tto paléo Coordinamento ghiennimeno sti Sternatía ene i naka a' tto cinúrghio Coordinamento, si nde próbia i protiní zoí-tu. Ti enna 'felasi tuso coordinamento? Respundèune o Alfredo Melissano ce o Francesco Manni Nuova Messapia: Mali vantaggi is alò Sozi afelasi puru jin glossa grika? 'Na kkoordinamento prita na doki servitsiu e' nna kratestí sa kkòtimo. Ena kòtimo ipú oli pu già stéune sto choma cè polemune manechí-tto, i associatsiune cè i sínguli christianí, chiúnnotte sentsa na chatúne ic' essu. O Coordinamento díi malu vvantaggiu is aló. Prita ka ttikane' ikanni na diavúne presta i noe gratsie puru stin avisía tu internet, anitti iss aló o bagaglio kulturalo atsé kuái associatsiuna permeno a' ttu ssòciu-ti, dìi t ármata cè ta lokália, ikanni n' affruntettúne associatsiune eterogénee demene sti músika, stin glossa, sto téatro, sto turismo, cè depói mas díi dinatí ffoní milonta m'o kuverno. Plèi gruppi sianòsisa ghià t'àrtena sto coordinamento? Già i protiní forá pu ammasunettimósto iche 'na mméa interesse a' ttes associatsiune. Cine pu arte ine sianomene sto Coordinamento ine: i Kaliglossa apú Kalimera, Chora-ma a' tti Chora (Sternatía), Carpiniana eis ten Polin apú Karpiniana, o Církulo kulturale Ghetonía apú Kalimera, Andrea Pazienza apú Sulito, 'Anemo Griko a' tti Chora, Nuova Messapia apú Sulitu, i Puteka tu Teatru apú Tsuddhinu, i Glossa-ma apú Martana, N' agapisi apú Tsuddhinu, Grecia- GR (Ass. Italo-Ellenica) apú Martana, o Argalío apú Choriana, Salento Griko apú Martiniana cè Astèria a' tti Chora. O Coordinamento ene anittó is addhes associatsiune pu télune n' âmbune ghiá na mas dókune mia chera. Tusi gruppi chànnune ti libbertà dopu mbènnune sto Coordinamento? Degghe, degghe! Kuái associatsiuna kratenni oli tin autonomía-ti. O Coordinamento delle Associazioni duléi manechá n' âne plo' kkàddhio i attività cè na sianosi tes risorse umane e t ármata, cè n' âne plo' ffaneró kuái evento. Plei ine i pronì obbiettivi tunù Coordinamentu? O pronó obbiettivo ene n' organósume 'nan inkontro ats' ole tes associatsiune grammene sto Coordinamento me tin 'Enosi tos chorío tis Grecía Derentiní (Unione dei Comuni della Grecìa Salentina), ipú télume na milísume a' ttes línee guida ghiá na polemísume antama. Depói, e' nna ghiurétsume n' âchume 'nan inkontro me kanena a' ttin Regiuna Puglia, na diskorrétsome 'tse mía lleggi tis regiuna ghiá tes minorantse.

4 4 i Spitta n. 0 Kumbègno sti Kalimera: milìsane i studiusi Posson ìmesta palei x =aspirata χ Carmine Greco ce Paolo Di Mitri To vrati tu ikosipènte Settembrìu, si Kalimèra, me tin okkasiùna atsè nan ankòntro apa ses rize tis glossa grika, attsìkkose na milìsi ja protinò o màstora Ernesto Aprile ka, na to po me alìa loja, ìpe ka i protinì ka stàsane ittù so Salènto ìsane i Kretèsi (itu kundu lei puru o professùri Salvatore Sicuro). Èpike to lò o professùri Cosimo Pagliara, pu ansegnèi Arkeologìa sin università apù Luppìu, arotònta tu Ernesto Aprile na pretsi cino pu ipe, ce lèonta puru ka atsè mia kolonitsaziùna kretèse, opuramente a ti Magna Grecia, en èxome manku nan dokumènto (lei cino però, ka jatì i dokumènti grammèni, en ì dokumènti?). Anvèce patimàte ka o griko to milùane sin èpoka bizantìna tes èxome, specialmènte sin èpoka a tes krociàte, motte si Torre dell Orso i kavajèri jurèano afitìa tu Teù ce to rengrazièane nà xone kalì sorta na javìkone ti tàlassa. Ti tesi apa ses rize bizantìne tu griku tu Morosi ce tu Parlangèli ti kràtise puru o messere Daniele Palma, fèrnonta paradìgmata atsè loja bizantìna, ce arotònta tunù stesso a si i pronùncia tu Erasmu e stammèni manexà nan akkòrdo so Medioevo. O professùri atsè filosofìa, o Salvatore Tommàsi, cino pu ègratse ti grammàtika grika Katalìsti o kosmo ce pubblìketse tus kuntu ka o Vito Domenico Palumbo ixe nònnonta so spiccètsi tu Ottakòssie, èpike to lo kratènnonta ti tesi ka sus kuntu apù Kalimèra vrìskome patimàte a tus palèu mitu greku, kundu cino tu Polifèmu. Poi ipe puru ka sekùndu cino, i glossa grika milimmèni èn destinàta n apetàni is alìo cerò, ma però sozi zìsi san glossa grammèni, san dokumènto a tes tradiziùne, itu kundu ene sìmmeri o latìno. O professùri a tin universitàva o Marcello Aprile ipe anvèce, sekùndu posso affermèone addi studiòsi pu en ine griki, ka i glossa grika en èstase apà so latino, ma ka o jeno dikò-mma e stammèno apù panta me dio glosse, jatì cinònigghe plo facilo me dio glosse me olu cinu pu èrkatto so Salento. Agùretse poi i enti lokàli na mpegnettùne na dòkone sordu na pubblikètsone olo cino pu e grammèno is grìka. So vrati pu kulùtise, so teàtro cìnema Elio apù Kalimèra o Emanuèle Licci travùtise travùtia grìka, kundu puru kuài addi poèti apù Kalimèra recitètsane tes poesìe dikè-tto. I mappa apù Sulìtu (V sìkulo p.x.) Chrònika Notte della Taranta, timí ghiá tin orkestra Domeni i cittadinanza onoraria grika stin «Orchestra popolare della Notte della Taranta». Ene i protiní forá pu 'utto prama érkete ghianomeno ghiá tossus christianú olu nomenu. Is mian cerimonia organomeni a' tton «Consiglio dei Comuni dell'unione», ipú piákane mira o presidento tis Regione Puglia o Nichi Vendola cè o presidento tis Provincia Lluppío o Giovanni Pellegrino, o síndeko 'pu Kalimera o Ciseppi Rosato charístise tin orkestra, ghiái ankotéstisa tosso na 'nnorísune tes traditsiúne grike cè tin Grecía Derentiní ic' es' tin Italía cè sti tsenía. Depói, cherétise m' oli tin kardía ton Kalimerito 'Ntoni Castrignanó, elemento atse simasía a' ttin orkestra, p' ôgratse tin músika tu film Nuovo Mondo, ka soggéste na piái ton Premio Oscar Sagra de la volia cazzata Iu ecùi mia jortì pu ghènete es Martàna apò decattà xrònu. Fèo eghètti apò Pètti, decannèa Ottobrìu, ros Ciuriacì, icosidìo. Tìpoti fse cinùrio. Sacùndu tòsses àddhe epiànnone a pretèstu a pràma, tunì forà in alèa, na sòsi ghèttì i jortì tu cordòsi. Tùsi sàgra ène gemellàa mo "risotto di Villimpenta". Villimpenta ène ena xorìo apu cirtèa sti Màntova. I cciuriacì to pornò, in emèra pu eclìsti e sàgra, ecamàne a ssimpòsio: "Le produzioni agroalimentari salentine: Tipicità e prospettiva". Inteziùna ène calì, ma dulèi manexà na dochι mian àddhi forà in occasiùna na cài òrrio dìfsi canèa polìtico, an ène alìssia ca ettù ta pràmata stin agricoltùra pàne pànta xìru. Sòzome pì tùo manexò: E alèa ìrte sconsagràa, an ène alìssia ca ettù s Martàna e alèa cazzimèni èrchete ghenomèni ma mian ràzza fonammèni "ojalùra", poddhì plèo chèccia. Jurèonta sto web enosi_griko/ Teli na milisi grika apù ìnternet? èmba stin avvlìmma: oppuru jura nakirio sto Skype per inserzioni pubblicitarie su questo giornale contattare: spitta@grikamilume.com Salotto Griko sto Zuddhino Ene animmeno quai petti stes ettà tu vradìu sto palai Raho tu Zuddhinu o Salotto Griko tis Associazione Italoellenica Grecia-GR, pu sòzzune vresì oli cini pu tèlu na kàone kumbersaziuna milònta grika atze pràmata grika. Ja noe: Masìmata tze Neogriko Ncignàsane tin 24 Ottobrìu ta masìmata tze Neogriko kumparato mo Griko atta Dekatria Chorìa sto palai Raho pa Triti ce Prasseì stes ettà tu vradìu. Ta kanni o prof. Sicuro apù Martana ce i Associazione Italoellenica Grecia-GR.

5 i Spitta n. 0 Milònta grica e Mmartana: i penziuna sìmmeri ce ttè A ssarànta xròni sas fènutte alìi Giuseppe de Pascalis ch=k, x=aspirata χ Tòssi ìne e xròni pu enna polèmisi na sòsi ppiài i ppenziùna, ce enna ìse essantapènte xronò. M òlo tùo, cai tòssonna, ecùete mìa fonì pu tèli na vàli xèra matapàle. Feo votèfsamo jo cinùrio parlamènto. Tis andèviche, ndèviche, evò ghiurèo a ppràma manexò. Motti èna fse tùtu, pu mas gràfune ce pòddhè forè mas afsevàfun tin zoì, artònnete na milìsi fse penziùna oi fse stipèndio, pròppi na ncignàsi na milìsi na mas pi: - Pòsso piànni stin emèra o sto mmìna. - Pòssi xròni u ndiàzzutte na piài i ppenziùna - Pòsso depòi piànni fse penziùna - Pòsso xronò enn àne na sòsi piài i ppenziùna. Ma pos estèane ta pràmata campòssu xronus ampì? Culusìsete na meletìsete acàu cio pu m ùpe o Pascàli. -Pè-mmu tìpoti atti ppenziùna-su Evò stàsimo decapènte, ìcosi xrònu mu Ssicùru. Mu dìane ettà, ottacòsce lìre sènza tìpoti. Depòi cài forè ecàmamo o cùnto ce mu dìane a spirì crasì, a spirì sitàri, pùru a spirì sitàri, ce èsirna ambrò. Ma ca evò ìbbionna apòde pu ci, pu ìbbione? Ixa na cào o dicòmmu, ma evò o dicòmmu efidèamo no cào pùru nonostànte ca ìbbione ecì. Depoi cini màncu se forzèane na pàis anfòrza. Motti ìxe ghèno, motti ìxe addhus operàiu, remundatoru evò ìbbione pànta. -Na canonìsi! Na canonìso sacùndu àntrepo fse fidùcia.però cinò os èddiane us tèsserus sòrdu attin ghiurnàta ce pìane apòde, espiccèane ecì. Però tìpoti ghiurnàe na vàli ghiurnàte ghi ppensiùna. Mòtti ìrta attin guèrra e' vvàstona màncu ena contribbùto. Mòtti ddunèttimo ca etèli u contribbùtu, ca allòra tòa pènte xròni ecanùsane, ècco pos ècama: pènte xrònu, cammìa ghiurnàta èvala ettù, depòi cammìa ghiurnàta epolèmisa, depòi epolèmone pànta. Depòi mòtti mu ìpane ettù enghìzi na vàli cammìa ghiurnàta na sòsi stàsi sti ppenziùna, epìrta sto sìndaco, ca io cumpagnùna dicòmmu. Ipa evò: enghìzi n'àrto na polemìso. Dèla ìpe cìo de, dèla ce polèma! Ce cìo m'òvaddhe e ghiurnàe. -Tis ìone o sìndeco? O Curìna, o don Tommàso, ìone. Depòi èvala campòsse ghiurnàe, depòi ecanùsane e pènte xròni fse sordào fse guèrra, ca ce ma cìu depòi eppàttefsa ji ppensiùna. Però èxasa triànta mijùnu, pòsso piànnane àddhi, jacài cìni ca ìsan stasònta rèduci, ca iàn cànta pènte xrònu sacùndu mèa, piàcane triànta, sarànta mijùnu. En efsèro pòsso piàcane. Igguone evò ca piànnane. Mòtti ècama ta xartìa evò, enn ìxe, enn ìxe. -Enn' ìxe plèo sòrdu? Nde, sòrdu ìxe, ma en ìxe macàta, pos cùne, en ìxe macàta contribbùtu plèo, jacài us ìxa piànta na cào na stàso sti ppenziùna. Depòi èmina sènza sòrdu, ma evò ìmon cuntènto. Pìnnule ja pa ccacò Mòtti voràzi tìpoti ce ccutèonta e' ssu dìone to xartàci, crài stènnu ca evrìschese ambrò `s èna clettàri. Clelia milì grika stin aglisia pu Martignana. 5 Prakalìmmata grika j on a Ppantaleo Stin agglisia pu Martignana Dekatria O vrài tu dekottò tu Alonarìu, stin agglisìa pu Martignàna, sti lutrìa jì pronì novèna j on An Pantaleo, kùsamo, dopu poddhì cerò, diu poesie palèe. E kristianì plèo mali pu Martignana es ìchan màsonta motti ìsane pedàcia, ma àrtena vastùsane sta nnù manechò kammìa strofa; alìi es etzèrane ole. Mia kiaterèddha pente chronò, pu pànu ston altàri, mes tin agglisìa gomài ghèno, èkame na ghennisùne mapàle, m ì fonìtti tin glicèa, itta palèa prakalìmmata. Olo o ghèno in kulùsa motti èle ta lòja vloimmèna, ce es alò ìrtane sta nnù ta prakalìmmata j on An Pantaleo ka ìche màsonta motti ìone kècci. Mìa poesia ìone en dialetto, in àddhi en grìka. Olo o ghèno èmine smammào na kùsi itti kiaterèddha; òli cherèstisa, ce ìche cini pu vastùsane ta dàmmia st ammàddia. E kiaterèddha kùi Clelia Fazzi, ce èssuti st in mattènnune na milìsi grìka. Chronus ampì, mia kristianì pu Martignana, pu ìtzere kalà ce ole posse es diu poesie, is tes ìpe i mana tìs Clelia pu es ègrapse panu es ena libro (Loja ce Lisària). E nonna tis Clelia, pu es ìche màsonta motti ìone kiaterèddha, meletònta o libro is tes èmase is anipsìatti. O patèra pu Martignana, Don Renato Delos, in ìkuse ena vrài pos èle ìtte diu poesie, ce tèlise n es pì stin agglisìa sto vrai pu ncìgna i novena. Sta paìssiama ancora èchi gheno pu milì o griko; addhi o noùne ma en to milùne. Cini pu tzèrune o griko, puru ka en to tzèrune olo ce kalà, ce puru ka en to milùne pleo, kànnune prama kalò na màsune os pedìo ce os anipsìo cino pu tzèrune. Sadìa sadìa, èssuto, quai mèra. Soggèste ka ìu e glòssama zìi lion àddho.

6 6 Ta fiddha ti kkardia Cherèome poddhì jo cinùrrio giornali griko i Spitta. Ìtela na ndegraziètso olu cinu pu jo giornali ste polemùne ce specialmente to Francesco Penza ka epolèmise poddhùs chronu na kami na kustì e glossa Grika puru mesa sto jeno ka e ttin ìtsere. Evò gapò tin glossa Grika. Èn orria ce mmiàzzi poddhì min glossa pu e mamma mali c e màna-mu stèane panta milònta, stin ìsula atti Rodi. Antàma cine kuntèane stòrie palèe ce evò kecciuleddha tòan ìgguone ce èmasa na noiso. Àrtena pìrtane e Mamma Mali ce e Mana-mu ce llimonìsti e orria glossa. O Neogriko arte kùete sto paisi ce ta pedia e tsèrune tìpoti atta òrria palea loja. Ma e glossa Grika en enghìzzi na pesani. O jeno stin Grecìa Salentina ka sozzi milisi Grika, nghìzzi na milisi ce na masi os pedìo ta òrria traùddia grika. Evò jàddhetsa ena kunto paleo apù cinu p òmasa c èkama ena traudi. To traudi ettù simà ene piammeno attus kuntu tos kavajero nnamurào atta koràssia tu Rodu, pu icha na skoristùne na taràssune jes guerre ce na jurìsune dopu cerò Theonia Norìzzo alìo ta chèrria mu Norìzzo alìo ta chèria mu E scarpe pu vastò sta pòddia. Tzèro in emèra ce i nìcta, ce o faristì tu ànemu. Ce ta chrògna?... E pu stèune a chrògna mu... ce ola ta vivlìa pu melètisa? A pròsopa pu agàpisa... chàsisa, ce pu ci'ppu m'ùpane... mènun ta nòmata... manechà. Olo a to nu mu pètti es stozze: chànnete ce katènni satia...san nìma. Ah! E pu stèune is' acùne tos cerìo diammènu?! Isa plàsmata termà?!... O cirì ecì pu gràzzane olo cino ca nòstisa?! E pu krifìete o noìsi atta pràmata ca ime ziimèna?! Ce o tramàssi... pu lùstre... ce ès anghère pu pètasa?!... da Vittorio Bodini: Paolo Di Mitri i Spitta O TSENO KAVALIERI n. 0 Pèmmu koràsin òrrio, ka sianònni ta ròda M èchi sta nnu kammia forà, Mòtti evò pào sti chòra? Taràsso làrga pu ttù, jùrizzo ampì s esèna Ghiatì ìse to paìsi mu, ce ta àddha ine tsèna... Pèmmu koràsin orrio, pèmmu esù a mme agapà? Dòmmu to ròdo rodinò, ka mes sti chèra sù vasta... Jùretse pus tin òrria, o kavalièri, o tsèno Ce cìni entropiàzzato, ce u doke to mazzeto Ta ammàddia cìni ekàletse, c emìlise ma pèna. Pànta sena ècho sta nnù, ce stin kardìa mmu sèna An esù en diàenne,mbròmmu... ce na se nnorìso En ìsozza jennìsi, sto chòma vo na pratìso Na mi pensetsi ka evo enna se llimoniso Pronà pu na mbo sti mavri ghi ta ammadia mu na kliso. (Theonia Diakidis) J i Kulonna tu A Ppantaleu pu Martignana Ena vrai, utto kalocèri, proppi na ftàsi e ghiortì, posso gheno essianòsti apù ttù ce apù cì. En pìrte manechò stin agglisìa na filìsi i statua norimmèni, ma motti spìccetse i lutrìa mes ti mesi òrria stiammèni èmine na dì tin evloìa tis statua tse lisàri ghianomèni. Iche o Sìndico ce i Commissiona O patèra a tto Derentò, gheno mea ce gheno minciò; paddhikàrria ce kiatère mane ce pedìa, ce i banda pu ndali i melodia. Oli kàmane in omilìa ce ìpane ena òrrio lòo es oli ti ghetonìa. Ma motti o patèra na doki in evloìa pèjase o nerò, apù panu èpese kau to pannì to rotinò. Ce pànu sti kulònna panu st apsilò, tsesciopammèno èsten Esù m i potenza tu Kristù. Is se prakàli, is se fìli, is se kanòni, is ìsele na se mbratsòsi; olo o gheno pu èste ecì èkame mali ghiortì. Ma tappu o gheno pirte essu ce en kùsti pleo fonì, panu sti kulònna lisaregna ce apsilì, mes ti mesi èmine Esù m i chari tu Teù. Fènese katemmèno a tti anghèra, na kanonìsi us kristianù ce m in òrria dikìssu chera na dòki passo visìa es oli ti ghetonìa. Jàmu Pantalèemu prakàliso o Kristò jà passo kristianò: visa cino pu o pornò pai na polemìsi ce o vrai sto spiti teli na jurìsi; visa o dìnato pu èssutu teli na ghiani ce cino pu pai votònta na vrìki prama n o kami na mì pesàni. Visa o andra pu èchase i ghinèka ce èchi pedìa: ce pai ambrò mes ti fotìa; visa i chira pu passo vrai manechìti mbènni essu ce klinni o spiti, ce se prakalì: o avri n i kàmi na skosì. Visa cino pu èrkete na se filìsi stin agglisìa, ce cino pu stei larga ma se vastà sti kardìa. Prakàliso jà olu us kristianù: na mì vastàtsun sti kardìa pràmata àscima ce misitrìa. Ce prakàlison jà mena: sbinno o lustro ce klinno o kartì, ma a tti fenèstrammu torò ka esù me kanonì. (Dekatria)

7 εφηµερίδα της Magna Graecia mailing-list group/magnagraecia η Σϖίνθα Υδρεντινό Ελληνικό ϖεριόδικο Γιά διαφηµίσεις σε αυτή την εφηµερίδα επικοινωνήσετε µαζί µας µέσω στο: ΕΚΕΜΠΡΗΣ 2006/ΓΕΝΑΡΗΣ 2007 ΕΤΟΣ 1 - Αρ. 0 Συµϖόσιο στο Μουσείο Μϖενάκη Τα ρωµαϊκά µνηµεία της Αθήνας Ιάννης Παπαγεωργιάδης Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Τα µνηµεία της Ακρόπολης των Αρχαιοτήτων, την Γ Εφορεία Προϊστορικών Αθηνών έχουν υποφέρει πολλές ζηµιές και Κλασικών Αρχαιοτήτων, την µέσα στους αιώνες. Μια από τις Αµερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών σοβαρότερες υπήρξε η αφαίρεση των Αθήνας και το Γερµανικό Αρχαιολογικό γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν Ινστιτούτο Αθηνών, τριάντα αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες απ όλον τον κόσµο που τον 19ο αιώνα. Πολλά µικρότερα µελετούν και ερευνούν την ιστορία και τα τµήµατα βρίσκονται σε διάφορα µέρη µνηµεία της ρωµαϊκής εποχής, συνεδρίασαν του κόσµου και γίνονται διαρκώς για να θέσουν τέλος σ αυτή την επιστηµονική προσπάθειες για ανάκτησή τους. έλλειψη. Στην Αθήνα υπάρχουν πολλά ρωµαϊκά µνηµεία τα οποία γενικά υποτιµούνται. Τα πιο γνωστά στο κοινό είναι έργα του Ρωµαίου Αυτοκράτορα Αδριανού (Publius Aelius Hadrianus µ.χ.) ο οποίος εκλέχτηκε επώνυµος άρχοντας της Αθήνας το 122 και µυήθηκε και στα Ελευσίνια µυστήρια. Για να δείξει την αγάπη του προς την πόλη, ο Αδριανός συµπλήρωσε το Αδριάνειο Υδραγωγείο, έκτισε την Πύλη και τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού, ολοκλήρωσε το ναό του Ολυµπίου ιός και την Ρωµαϊκή Αγορά. Φυσικά τα ελληνικά κλασικά µνηµεία είναι επιβλητικότερα και έτσι τα ρωµαϊκά αγνοούνται από πολλούς µολονότι τα συναντά κανείς καθηµερινά στην Αθήνα. Οι ανασκαφές για το Μετρό έφεραν στο φως κι άλλα µνηµεία της ρωµαϊκής εποχής. Βρέθηκαν λουτρα, αγωγοί, ιερά, δρόµοι, οικίες και άλλα πολλά τα οποία παραµένουν άγνωστα στο κοινό. Μόνο στον σταθµό του Μετρό στο Σύνταγµα αξιολογήθηκαν και εκτέθηκαν µερικά ευρήµατα. Στο ιεθνές Αρχαιολογικό Συµπόσιο που διοργανώθηκε στην Αθήνα τον οκτώβριο του 2006 (19/10/ /10/2006) µε τίτλο «Η Αθήνα κατά την ρωµαϊκή εποχή: Πρόσφατες ανακαλύψεις, νέες έρευνες», στο Μουσείο Μπενάκη στο Κτήριο της οδού Πειραιώς, από το Μουσείο Μπενάκη, την Α Αντικείµενο της συνάντησης ήταν, όπως διαβάζεται στην ιστοσελίδα του Μουσείου Μπενάκη, «η διερεύνηση της επίδρασης των ρωµαϊκών αντιλήψεων στην τοπική κοινωνία, µέσα από την µελέτη των αλλαγών που επήλθαν στην αστική δοµή της Αθήνας και των εξελίξεων στους τοµείς της γλυπτικής, κεραµικής και µικροτεχνίας. Στόχος είναι να εξετασθεί ο βαθµός ανασυγκρότησης της ελληνικής παράδοσης υπό ρωµαϊκή κυριαρχία, µέσα από µια λεπτοµερή παρουσίαση της καλλιτεχνικής παραγωγής, της αρχιτεκτονικής και της καθηµερινής ζωής και επιπλέον, η συνάντηση αυτή, να αποτελέσει σηµείο αναφοράς στη µελέτη της Αθήνας κατά τη ρωµαϊκή αρχαιότητα. ίνεται, µε τον τρόπο αυτό, µια µοναδική ευκαιρία σε αρχαιολόγους και ερευνητές να ενηµερωθούν για τις πρόσφατες µεγάλες ανακαλύψεις και το νέο υλικό, καθώς και η δυνατότητα επικοινωνίας και συζήτησης µε το επιστηµονικό κοινό». Γιά διαφηµίσεις σε αυτή την εφηµερίδα µπορείτε να επικοινωνήσετε µαζί µας µέσω στο spitta@grikamilume.com Τα µνηµεία της Ακρόπολης Εϖιστρέφει ενα κοµµάτι Γεωργία Παπαδοπούλου Ένα τµήµα του γλυπτού διακόσµου του Ερεχθείου που είχε σταλεί στη Σουηδία από έναν αξιωµατικό του ναυτικού πριν από 110 χρόνια θα επιστραφεί επίσηµα στην Ελλάδα. Αυτό ανακοίνωσε σήµερα το Μουσείο Αρχαιοτήτων της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής της Στoκχόλµης όπου εκτίθεται το γλυπτό αυτό. Η Μπίργκιτ Βίγκερ Ανγκνερ, η οποία είχε λάβει αυτό το γλυπτό -µήκους 20 και ύψους 8 εκατοστών-ως κληρονοµιά από τον πατέρα της, του οποίου ο αδελφός, Χένινγκ Λούντ είχε αφαιρέσει το κοµµάτι αυτό από την Ακρόπολη το 1895 ή το 1896, παρέδωσε το γλυπτό αυτό στο µουσείο όταν διάβασε ένα άρθρο για την επιθυµία της Ελλάδας να επιστραφούν τα γλυπτά του Παρθενώνα. Την Παρασκευή, 10/11 η κυρία Βίγκερ παρέδωσε η ίδια το γλυπτό στον υπουργό Πολιτισµού Γιώργο Βουλγαράκη σε τελετή που έγινε στην Ακρόπολη.

8 8 η Σϖίνθα Αρ. 0 Σχετικά Με Τον Γαριβάλδη Και Την Ελλάδα Γ.Σ. Ασδέρης Γιά τήν ζωή καί τό έργο του Γριβάλδη έχουν γραφεί πάρα πολλά. Θά ήθελα νά προσθέσω καί εγώ λίγα µόνο σχετικά µε τόν Γαριβάλδη τούς Γαριβαλδινούς καί τήν Ελλάδα, που δέν αναφέρουν τά βιβλία τής ιστορίας. Σύµφωνα µέ όσα διηγούνται ο Φραγκίσκος οµενεγήνης και ο Γεώργιος Τερτσέτης, οι οποίοι είχαν σταλεί γιά να συναντήσουν τόν Γαριβάλδη στήν βίλλα που τόν φιλοξενούσαν στό Τρέσκορε, ξαφνιάστηκαν γιατί εισερχόµενοι στήν µεγάλη σάλα τής βίλλας είδαν τόν στρατηγό νά κρατά στό χέρι του µία κιθάρα καί νά τραγουδά στά Ελληνικά τόν Θούριο τού Ρήγα Φερραίου. Ο Τερτσέτης τότε ρώτησε πού καί πότε ο στρατηγός είχε µάθει τήν Ελληνική γλώσσα.γελώντας ο Γαριβάλδη εξήγησε:< Από τήν αρχή τής Ελληνικής Επαναστάσεως βρισκόµουν µέ ένα πλοίο στήν Μυτιλήνη.Εκεί είχα τήν ευκαιρία νά γνωρίσω έναν Ελληνα καπετάνιο ο οποίος µε φωνή µελαγχολική τραγουδούσε αυτόν τόν σπουδαίο ύµνο.μού άρεσε τόσο πολύ ώστε τόν έµαθα καί τώρα τόν τραγουδάω παίζοντας τήν κιθάρα µου>. Καί µέ φωνή κρυστάλλινη ξανατραγούδησε καί πάλι τόν Θούριο. Στά "αυτοβιογραφικά ενθύµια"του, ο Γαρβάλδη διηγείται ότι είχε επιβιβαστεί σάν µούτσος στήν γολέττα "Κοστάντζα" γιά τό πρώτο του ταξείδι σέ ηλικία 15 ετών, δηλαδή τό 1822 τό πλοίο έφευγε από τήν Νίκαια γιά νά πάει στήν Οδησσό.Κατά τήν διάρκεια τού ταξειδιού του σταµάτησε στήν Μυτιλήνη όπου καί έµαθε τόν Θούριο τού Ρήγα.Αργότερα έκανε καί άλλα ταξείδια πρός τήν ανατολή όπου γνώρησε καί καί άλλους Έλληνες.Σέ ένα από αυτά τά ταξείδια του αρώστησε καί αναγκάστηκε νά µείνει στήν Κωνσταντινούπολη. Κατά τήν διάρκεια αυτής τής περιόδου, διηγείται ο Γαριβάλδη, συναίβει νά γίνω παιδαγωγός τών παιδιών τής Κυρίας Τιµόνη στήν οποία µέ είχε συστήσει ο κ. Ντιέγκο. Έτσι µένοντας σ'αυτό τό σπίτι σάν δάσκαλος τών τριών παιδιών καί έχοντας αρκετό χρόνο ελεύθερο βρήκα τήν ευκαιρία νά µελετήσω τήν Ελληνική γλώσσα. Ο Γαριβάλδη,διηγείται ακόµη ότι κατά τήν διάρκεια τής µάχης τής Μεσσίνης τό 1848 ήταν πάρα πολλοί οί Έλληνες εθελοντές που πολέµησαν µαζί του. Ήταν πάρα πολλοί οι Έλληνες που έγευγαν κρυφά από τήν Ελλάδα γιά νά πολεµήσουν κάτω από τήν σηµαία του. Μεταξύ αυτών ήταν ο ήσσιος, ο Στεκούλης, ο Λοϊζος καί πολλοί άλλοι. Ο Α. Βαφιάδης ήταν ο βασικός ήρωας τής µάχης τού Ασπροµόντε, ενώ ο πολύ στενός φίλος τού Γαριβάλδη Ζήσης Σωτηρίου, τραυµατίστηκε σ'αυτή τήν µάχη καί συνελήφθη. Ο Πέτρος Λαγκαδάς, καπετάνιος από τήν Ύδρα πολέµησε µέ τό Ιταλικό ναυτικό. Ο ήρωας τής Ελληνικής επαναστάσεως,καρατάσος, βοηθούµενος οικονοµικά από τόν πρίγκιπα Αλέξανδρο Γκίκα, ίδρυσε,στην Νάπολη, τόν σύλλογο "Ιταλοελληνκή Αδελφότητα" η οποία προσέφερε στούς Ιταλούς πολλές υπηρεσίες. Η Ελληνκή Κυβέρνηση, ύστερα από διαµαρτυρία τού Αυστριακού πρέσβυ, είχε απαγορεύσει τήν αναχώρηση τών Ελλήνων εθελοντών, αλλά χωρίς αποτέλεσµα, καί έτσι στά κρυφά οι Έλληνες συνέχισαν νά αναχωρούν κρυφά από τίς Ελληνικές ακτές πρός τήν Ιταλία. Κατά τήν διάρκεια αυτής τής περιόδου πολλοί Έλληνες σπούδαζαν στά Πανεπιστήµια τής Πάδοβας, Πίζας καί Παβίας, όπου σπούδασε καί ο ποιητής Σολωµός. Μόλις άρχισε η Επανάσταση τό 1848 όλοι οι Έλληνες σουδαστές άφησαν τίς σπουδές τους καί πήραν τά όπλα εναντίον τών Αυστριακών. Πολέµησαν σάν ήρωες στίς µάχες τής Βολώνιας, Αγκώνας καί Φάνο.Ειδικώτερα ξεχώρισαν οι Ν. Φωκάς, Παπούλης, Κουρκουµέλης, καί ιονύσιος Λεονταράκης ο οποίος τόσο θαυµάστηκε από τούε επαναστάτες ωστε ονοµάστηκε κυβερνήτης της πόλεως Φάνο. Glossario Sianònnome ttù kau loja area ce neologìsmu pu vrìskutte s tutto nnùmero. ankónnome, v.rifl., sforzarsi annósi, s.f., conoscenza antáma, avv. insieme charistó, v.tr., ringrazio, grazie chloró(s), (-i, -o), agg. verde Círio(s), s.m., signore, padreterno eleménto, s.n., elemento empório, s.n., commercio fanerò(s), (-í, -ó), agg, visibile, evidente fóo, s.m, paura, timore ghiússo, s.m, diritto ittupétsu, 'ttupétsu, avv., fuori, di fuori (Corigliano d'o.) kalavró(s) (-í, -ó), s. e agg., calabrese kómma, s.n., pezzo kuaimerinó(s), (-i, -o), agg., quotidiano kumparéo, v.tr., comparo organónno, v.tr., organizzo simasía, s.f., importanza, significato simerinó(s), (-i, -o), agg., odierno smímma, s.n. miscuglio smimméno(s), (-i, -o), part.med. di smío, mischiato tichi, s.f., fortuna, sorte timí, s.f., onore toponimía, s.f., toponomastica Periódiko griko derentinó attin mailinglist Magna Graecia. Υδρεντινό Ελληνικό ϖεριόδικο της Magna Graecia mailing-list. Redaziuna: Georgios S. Asderis, Giuseppe De Pascalis, Theonia Diakidis, Paolo Di Mitri, Giovanni Fazzi, Carmine Greco, Carlo Guarini, Georgia Papadopoulou, Iannis Papageorgiadis, Francesco Penza. Ndegrazièome: Alberto Giamarruco Pompeo Maritati Gratzetèmma ttù: Γράψετέ µας: Redazione i Spitta Via Principe Umberto, Martano (LE) Fax: (+39) spitta@grikamilume.com