Ένα ταξίδι στην Αθήνα του χθες και του σήµερα

Transcript

1 2ο ΓΕΛ. Αλίµου Σχολικό έτος Τάξη Α Λυκείου Ένα ταξίδι στην Αθήνα του χθες και του σήµερα Αντωνέλος Γαβριήλ Αποστολόπουλος Θεόδωρος Αποστόλου Παναγιώτης Γιάνγκ Φέι Γιαννιός Στέργιος εκουλάκος Στέφανος Καµπάκη Βασιλική Κανίκης Παναγιώτης Καπράλος Αναστάσιος Συµµετέχοντες µαθητές: Υπεύθυνη καθηγήτρια Λαζαράκη Ευγενία Κατσακάκη Ειρήνη Κιρτσίµπασης Παναγιώτης Κτιστάκης Βασίλης Πετράκη ηµήτριος Τριάντης Αίας Τσίρος Τρύφων Φραγκούλης Αθανασίου Φύκαρης Αλέξανδρος

2 2 Περιεχόµενα Περίληψη... 5 Σκοπός της εργασίας ερευνητικά ερωτήµατα... 5 Μαθησιακά Οφέλη... 6 Κεφάλαιο Ανοικοδόµηση... 7 Η περίοδος του Μεσοπολέµου... 7 Νοµοθεσία... 8 Αντιπαροχή και αυθαίρετη δόµηση... 8 Μετά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο Το νοµοθετικό υπόβαθρο µετά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο Η Αθήνα τις δεκαετίες του 60 και του Περιοχές της Αθήνας µε ιδιαίτερο χαρακτήρα Η Πλάκα Το Μοναστηράκι Το Θησείο Το Γκάζι Ο πληθυσµός της Αθήνας... 21

3 3 Πληθυσµός και αστυφιλία Η Αθήνα ως πόλος έλξης πληθυσµών Κεφαλαιο Το περιβάλλον στην Αθήνα Η ρύπανση στην Αθήνα Ενέργειες αντιµετώπισης του προβλήµατος Ο Κηφισός ποταµός Τα πάρκα της Αθήνας Πεδίον του Άρεως Εθνικός Κήπος Το Αττικό Άλσος Κεφάλαιο Τα Ολυµπιακά Έργα Η Αττική Οδός Το Αττικό Μετρό Το τραµ Ολυµπιακό Χωριό H Ολυµπιακή χρήση... 41

4 4 H Μετα-Ολυµπιακή χρήση Το Ολυµπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθήνας Οι Ολυµπιακοί του τσιµέντου Κεφάλαιο H διασκέδαση από το 1950 έως σήµερα Η µπουάτ ως νέο κέντρο διασκέδασης Ο Ελληνικός Κινηµατογράφος Ο κινηµατογράφος στην Aθήνα Τα θερινά σινεµά στην παλιά Αθήνα Κεφάλαιο Το ερωτηµατολόγιο Συµπέρασµα Βιβλιογραφία Παράρτηµα Α... 67

5 5 Περίληψη Η Αθήνα του χθες και η εξέλιξη της σε µια σύγχρονη µεγαλούπολη είναι το θέµα της εργασίας αυτής. Οι µαθητές εστιάσαµε την ερευνά µας στο οικιστικό περιβάλλον ξεκινώντας από τα χρόνια του Μεσοπόλεµου, όταν η πόλη άρχιζε να αλλάζει πρόσωπο κυρίως λόγω της εσωτερικής µετανάστευσης και της ακόλουθης ανοικοδόµησης της, ώστε να στεγάσει τον πληθυσµό που συνέρεε µε σκοπό την αναζήτηση µιας καλύτερης ζωής. Αναφερθήκαµε στα σηµαντικότερα περιβαλλοντολογικά προβλήµατα που µοιραία αντιµετώπισαν και εξακολουθούν να αντιµετωπίζουν οι κάτοικοι. Ερευνήσαµε κατά πόσο τα έργα που έγιναν στα πλαίσια των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 βελτίωσαν την καθηµερινότητα των κατοίκων της Αθήνας, ενώ επίσης µελετήσαµε τις αλλαγές στους τρόπους ψυχαγωγίας των κατοίκων που είναι άρρηκτα συνδεδεµένοι µε τις αλλαγές στο οικιστικό περιβάλλον. Ακόµα συντάξαµε ερωτηµατολόγιο σχετικά µε το πως οι κάτοικοι της Αθήνας αντιλαµβάνονται τις αλλαγές στον τρόπο ζωής τους σε όλους τους τοµείς. Τα συµπεράσµατα από το ερωτηµατολόγιο τα αναπαραστήσαµε µε διαγράµµατα στο Microsoft Excel. Σκοπός της εργασίας ερευνητικά ερωτήµατα Ο βασικός σκοπός της έρευνας µας είναι να ενηµερωθούµε για τους τρόπους που έχει αλλάξει η Αθήνα από την περίοδο του Μεσοπόλεµου µέχρι και σήµερα, όσο µάλιστα και για να διαπιστώσουµε αν αυτές οι αλλαγές έχουν βοηθήσει στην ανάπτυξη της πρωτεύουσας ή αν αντιθέτως έχουν κάνει χειρότερη την κατάσταση για τους Αθηναίους πολίτες. Τα ερευνητικά µας ερωτήµατα πάνω στο θέµα είναι τα εξής : -Ποια είναι η πολεοδοµική περίοδο του µεσοπόλεµου έως και σήµερα; εξέλιξη της ελληνικής πρωτεύουσας από τη

6 6 -Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην ανοικοδόµηση της Αθήνας; -Ποια είναι τα περιβαλλοντολογικά προβλήµατα που αντιµετώπισε και αντιµετωπίζει ακόµα η πόλη λόγω της ανοικοδόµησης; -Ποιες αλλαγές επέφεραν τα ολυµπιακά έργα στο αθηναϊκό τοπίο; -Πως αντιλαµβάνονται οι κάτοικοι της Αθήνας τις αλλαγές αυτές; -Τα χρήµατα που δαπανήθηκαν για την κατασκευή των έργων αυτών άξιζαν σε σχέση µε τις υπηρεσίες που προσφέρουν? -Ποιες οι αλλαγές στον τρόπο ψυχαγωγίας που σχετίζονται µε τις αλλαγές στο περιβάλλον; Μαθησιακά Οφέλη Τα µαθησιακά οφέλη που αποκοµίσαµε από την εργασία ως µαθητές είναι πολλά: Αποτελεσµατική συνεργασία µεταξύ των µελών της οµάδας Αποκόµιση αίσθησης υπευθυνότητας Απόκτηση δεξιοτήτων διαχείρισης και αξιοποίησης πληροφοριών Εκµάθηση σύνταξης εργασίας, παρουσίασης και βιβλιογραφίας ιεύρυνση γνώσεων σχετικά µε τις αλλαγές που πραγµατοποιήθηκαν στην Αθήνα ανά τις εποχές

7 7 Κεφάλαιο 1 Ανοικοδόµηση Την περίοδο που ακολούθησε µετά τον εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο και ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1950, σηµειώνεται στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και µε επίκεντρο την Αθήνα, µια έντονη στροφή προς την οικοδοµή και την οικοδοµική δραστηριότητα γενικά. Η ανοικοδόµηση αυτή πραγµατοποιείται, αφ ενός µέσα από την επέκταση της πόλης µε το χτίσιµο νέων κτηρίων και αφ ετέρου µέσω της αντιπαροχής, της εξαγοράς δηλαδή παλιών ιδιόκτητων κατοικιών για κατεδάφιση και χτίσιµο νέων, πολυκατοικιών για εµπορική εκµετάλλευση για τη στέγαση µεγάλου αριθµού κατοίκων. Η έντονη οικοδόµηση της αστικής γης, ήταν αποτέλεσµα της στροφής προς την εµπορευµατοποίηση της γης γενικότερα και της κατοικίας, της λογικής ότι η εµπορική εκµετάλλευση της γης µπορεί να αποφέρει κέρδος. Η περίοδος του Μεσοπολέµου Με το τέλος του Α Παγκόσµιου Πολέµου, η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα επίπεδο µέσης ανάπτυξης, είναι η περίοδος που η ελληνική αστική τάξη αρχίζει να εµφανίζεται. Είναι χώρα γεωργική και µε ελάχιστη βιοµηχανία, που βρίσκεται ακόµα στο στάδιο της βιοτεχνίας και αφορά κυρίως είδη κατανάλωσης, µε σχέσεις εξάρτησης από τις ξένες δυνάµεις σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας, και στον τοµέα της βιοµηχανίας. Η στροφή προς την οικοδοµή σχετίζεται µε το γενικότερο οικονοµικό πλαίσιο που επέβαλαν στη χώρα οι ξένες δυνάµεις. Έτσι έχουµε µια σειρά νόµων που εξυπηρετούν και διευκολύνουν αυτό το στόχο.

8 8 Νοµοθεσία Με το νόµο 3741/29 «περί οριζοντίου ιδιοκτησίας», του 1929, θεσµοθετείται η οριζόντια ιδιοκτησία και η εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησία του οικοπέδου. Μ αυτό τον τρόπο επιτρέπεται η ιδιοκτησία τµηµάτων του οικοδοµηµένου χώρου ενός οικοπέδου, ρύθµιση που οδηγεί στην πολυκατοικία. Αµέσως µετά δηµοσιεύεται ο Γενικός Οικοδοµικός Κανονισµός του1929 ο οποίος καθορίζει ιδιαίτερα µεγάλους συντελεστές εκµετάλλευσης. Με το Προεδρικό ιάταγµα του 1934 καθορίζονται τα επιτρεπόµενα ύψη κατά τοµείς στην Αθήνα και ορίζεται το ανώτατο ύψος σε σχέση µε το πλάτος του δρόµου στο 20/10 και µε έναν επιπλέον όροφο σε εσοχή, για το κέντρο της Αθήνας. Έτσι µπήκαν οι βάσεις και έγινε η αρχή για τη λεγόµενη «πολυκατοικιοποίηση» της Αθήνας. Αντιπαροχή και αυθαίρετη δόµηση Οι δύο άξονες µε τους οποίους πραγµατοποιήθηκε η ανοικοδόµηση στην

9 9 Αθήνα ήταν η αντιπαροχή και η αυθαίρετη δόµηση. Χαρακτηριστικό και των δύο είναι η απουσία κρατικής χρηµατοδότησης. Οι δύο αυτοί τρόποι δόµησης εφαρµόστηκαν παράλληλα, αλλά από διαφορετικές αφετηρίες, αφού η µεν αντιπαροχή αφορούσε και απευθυνόταν στα µεσαία κοινωνικά στρώµατα ενώ η δε αυθαίρετη δόµηση τα λαϊκά στρώµατα από κοινού πάντως διαµόρφωσαν τη µορφή της πόλης της Αθήνας όπως τη βλέπουµε και σήµερα. Η µέθοδος της αντιπαροχής, χρησιµοποιήθηκε για πρώτη φορά µέσα στη δεκαετία του 30 αλλά σε πολύ µεγαλύτερη έκταση στη δεκαετία του 50, µετά τον πόλεµο. Η οικοδόµηση κατοικιών µε αντιπαροχή απαλλάσσει την οικοδοµική επιχείρηση από το να επενδύσει χρηµατικό κεφάλαιο στο έργο, πράγµα που διευκόλυνε πολύ το ξεκίνηµα της οικοδοµής. Η αυθαίρετη δόµηση αφορά το χτίσιµο κατοικιών σε φτηνά χωράφια στην περιφέρεια της Αθήνας, µε πρόχειρα υλικά, σε µεγάλο βαθµό προσωπική εργασία και χωρίς τις απαραίτητες υποδοµές. Η πάγια τακτική αρµοδίων και κυβερνήσεων ήταν η κατά διαστήµατα νοµιµοποίηση των αυθαιρέτων και η ένταξή τους στο σχέδιο πόλης, έστω µε αποζηµίωση. Η αυθαίρετη κατοικία διατηρεί τα χαρακτηριστικά χρήσης της κατοικίας, σε αντίθεση µε την αντιπαροχή η οποία προϋποθέτει την κατοικία-εµπόρευµα και γι αυτό παίζει και σηµαντικότερο ρόλο.

10 10 Πολυκατοικίες του Μεσοπολέµου στα Εξάρχεια για την µεσαία αστική τάξη. Είναι χαρακτηριστική η χρήση του «έρκερ», της προεξοχής, το οποίο καταργήθηκε αργότερα γιατί στένευαν πολύ οι ήδη στενοί αθηναϊκοί δρόµοι Μετά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τη γερµανική κατοχή, γίνεται φανερός ο ρόλος των συµµαχικών δυνάµεων, κυρίως της Αγγλίας, ως νέων κατακτητών και ο στόχος να µεταµορφωθεί η χώρα σε κράτος µε τη συναίνεση βέβαια και τη βοήθεια της ελληνικής αστικής τάξης. Έτσι η χώρα µπαίνει σε οικονοµική εξάρτηση από το βρετανικό κεφάλαιο, µε αποστολές οικονοµικής βοήθειας και δανείων. Από τα µέσα της δεκαετίας του 50 γίνεται προσπάθεια να µπουν οι κατευθυντήριες γραµµές της ανάπτυξης της οικονοµίας της χώρας. Όσον αφορά στην οικοδοµή συγκεκριµένα, στηρίζει τη θέση του αυτή στα εξής: Πρώτον, η οικοδοµή θα δηµιουργήσει θέσεις απασχόλησης για µεγάλο αριθµό εργαζοµένων άρα θα αποτελέσει λύση για την ανεργία. εύτερον, οι

11 11 οικοδοµικές επιχειρήσεις χρησιµοποιούν εγχώριες πρώτες ύλες και υλικά, ενώ παρέχουν απασχόληση και σε πολλά σχετικά επαγγέλµατα, όπως οι τεχνίτες και οι βιοτέχνες, άρα θα βοηθήσει στην εσωτερική κίνηση της οικονοµίας. Τέλος, η στέγαση του πληθυσµού θα οδηγήσει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου του λαού. εκαετία 1950 Λεωφόρος Κηφισίας

12 12 Οδός Πανεπιστηµίου Μεταπολεµικές µεσοαστικές πολυκατοικίες στα Κάτω Πατήσια.

13 13 Το νοµοθετικό υπόβαθρο µετά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο Σε συνδυασµό µε τον ήδη υπάρχοντα κανονισµό του «ενοικιοστασίου», που προέβλεπε το «πάγωµα» των ενοικίων (άρα και των εισοδηµάτων) των παλιών κατοικιών, και το ΚΗ ψήφισµα της Αναθεωρητικής Βουλής του 1947 και που απάλλασσε από το ενοικιοστάσιο και από τους φόρους τα εισοδήµατα που προέρχονται από κατοικίες χτισµένες µετά το 1945, οι νόµοι που έπονται όχι απλά δίνουν κίνητρα, αλλά έχουν σαν αποτέλεσµα ένα άνευ προηγουµένου «ξαναχτίσιµο» της Αθήνας µε το σύστηµα της αντιπαροχής. Ο νέος ΓΟΚ του 1955 αύξησε ακόµα περισσότερο τους ήδη υψηλούς συντελεστές εκµετάλλευσης. Επίσης, το Βασιλικό ιάταγµα 30/8/1955 καθόρισε τους νέους τοµείς υψών της Αθήνας µε βάση αυτό, χτίστηκαν πολυκατοικίες σε όλες τις κεντρικές συνοικίες της πόλης. Έτσι αντικαθίσταται το µεγαλύτερο ποσοστό των κτηρίων της Αθήνας και χτίζονται, µε µεγάλες πυκνότητες, περιοχές όπως το Παγκράτι, οι Αµπελόκηποι, τα Πατήσια, η Κυψέλη, οι οποίες µάλιστα άλλοτε αποτελούσαν προάστια της Αθήνας. Συνοψίζοντας, µπορούµε να πούµε ότι για την εκτεταµένη ανοικοδόµηση της Αθήνας στη δεκαετία του 1950 οι βάσεις, µε την έννοια του καθορισµού του πολιτικού και οικονοµικού πλαισίου, της µεταλλαγής του χαρακτήρα της κατοικίας και της αστικής γης, µπαίνουν από την περίοδο του Μεσοπολέµου. Η πολυκατοικιοποίηση παίρνει γιγαντιαίες διαστάσεις τη δεκαετία 1950 στηριγµένη στο σύστηµα της αντιπαροχής, η πύκνωση βέβαια και η επέκταση της πόλης συνεχίζεται και στην επόµενη δεκαετία, αλλά µε σηµαντικά µειωµένους ρυθµούς.

14 Η Αθήνα τις δεκαετίες του 60 και του 70 14

15 Η Αθήνα σήµερα 15

16 16 Περιοχές της Αθήνας µε ιδιαίτερο χαρακτήρα Παρά την έντονη ανοικοδόµηση της Αθήνας από τα χρόνια του Μεσοπόλεµου έως και τις δεκαετίες κάποιες περιοχές της Αθήνας διατήρησαν τον αναλλοίωτο χαρακτήρα τους στο πέρασµα των χρόνων και ακόµα και σήµερα αποτελούν πόλο έλξης για τους αθηναίους ως µια όαση ψυχαγωγίας και ηρεµίας. Η Πλάκα Η περιοχή της Πλάκας είναι η πιο ιστορική συνοικία της Αθήνας που διασώζεται µέχρι σήµερα και µια από τις πιο ελκυστικές περιοχές της. Χτισµένη κάτω από τις πλαγιές της Ακρόπολης, εξού και ο χαρακτηρισµός της ως «η γειτονιά των θεών», η Πλάκα προσελκύει Έλληνες και ξένους επισκέπτες µε τα νεοκλασικά αρχοντικά και τα σπίτια µε τις στέγες από κόκκινα κεραµίδια, τους µικρούς ανηφορικούς δρόµους µε τα σκαλοπάτια, τα µπαλκόνια µε τις µπουκαµβίλιες, γεράνια και γιασεµιά. Εκεί είναι και τα

17 17 Αναφιώτικα, περιοχή που χτίστηκε από Αναφιώτες µετανάστες σε κυκλαδίτικο ρυθµό. Τα κτήρια της Πλάκας διακηρύχθηκαν διατηρητέα µετά τον Β' παγκόσµιο πόλεµο και σήµερα στην περιοχή λειτουργούν πολλά καταστήµατα, ταβέρνες, καφετέριες, µουσεία, γκαλερί και σπίτια ιστορικών αθηναϊκών οικογενειών. Ήταν χώρος της εργατικής τάξης και πολλές ελληνικές ταινίες των αρχών της δεκαετίας του 50 και 60 έχουν γυριστεί εδώ, όταν τα σπίτια της δεν είχαν ανακαινιστεί και οι περισσότεροι δρόµοι της ήταν απλά χωµατόδροµοι. Μια από τις πιο διάσηµες ελληνικές ταινίες η "Στέλλα" µε τη Μελίνα Μερκούρη και τον Γιώργο Φούντα γυρίστηκε στο σπίτι απέναντι από τους Αέρηδες που σήµερα φιλοξενεί το παράρτηµα ενός αµερικανικού πανεπιστηµίου. Η Πλάκα έχει την δική της ιδιαίτερη θέση στην µνήµη των ηλικιωµένων της Αθήνας. Ήταν το µέρος που γέννησε την τυπική ελληνική ταβέρνα, όπου οι παλιοί Αθηναίοι πήγαιναν και έπιναν ρετσίνα βαρελίσια από τα Μεσόγεια και το Μαρκόπουλο συντροφιά µε λίγο µεζέ και µια κιθάρα. Σε κάθε µικρή πλακιώτικη ταβέρνα πάντα κάποιος µπορούσε να παίξει µια καντάδα και άλλα τραγούδια του κρασιού και της παρέας. Οι Αθηναίοι απολαµβάνουν την λιακάδα κυρίως στα καφενεία της οδού Αδριανού κοντά στην στοά του Αττάλου, στην πλατεία Φιλόµουσου

18 18 Εταιρείας και στο Θησείο µε θέα την Αρχαία Αγορά και το βράχο της Ακρόπολης. Άποψη της παλιάς συνοικίας Πλάκα από την Ακρόπολη. Το Μοναστηράκι Το Μοναστηράκι είναι µια παλιά συνοικία της Αθήνας φωλιασµένη κάτω από την αρχαία Ακρόπολη. Πήρε το όνοµά της από µια εκκλησία στην συµβολή της Ερµού και Αθηνάς, ενώ στην περιοχή υπάρχει και τζαµί από την τουρκοκρατία. Η περιοχή είναι γνωστή για τα πολλά παλαιοπωλεία και άλλα εµπορικά καταστήµατά. Στο κέντρο του βρίσκεται η Πλατεία Αβησσυνίας, όπου φιλοξενείται το δηµοπρατήριο από το 1910.

19 19 Το Μοναστηράκι είναι ένα πραγµατικό πανηγύρι για τους επισκέπτες. Χιλιάδες πράγµατα είναι προς πώληση εκεί, από στολές των Ναζί και ρολόγια µε τον Μίκυ µέχρι ψευδεπίγραφα ρωµαϊκά κράνη και παλαιά νοµίσµατα, που θα βρείτε στα καταστήµατα διασχίζοντας τα στενά δροµάκια της περιοχής. Τα αναµνηστικά αφθονούν και µερικά από αυτά είναι πολύ καλές ευκαιρίες

20 20 που µπορείτε να βρείτε σε κοσµηµατοπωλεία και καταστήµατα επίπλων. Το παζάρεµα είναι επιτρεπτό, όπως άλλωστε σε όλη την Ελλάδα και µπορεί να είναι ακόµα και διασκεδαστικό. Το Θησείο Ο Πεζόδροµος της οδού ιονυσίου Αρεοπαγίτου Το Θησείο είναι µια συνοικία της Αθήνας που βρίσκεται βορειοδυτικά της Ακρό-πολης, κοντά στο Αστεροσκοπείο. Σηµαντικά µνηµεία του Θησείου είναι το "Θησείο" και η Στοά της Αττάλου, όπου υπογράφηκε και η συνθήκη διεύρυνσης της Ε.Ε. Σήµερα η περιοχή είναι γνωστή ως χώρος αναψυχής µε πολλές καφετέριες και ταβέρνες. Το Γκάζι Οι πρώτες εγκαταστάσεις του εργοστασίου παραγωγής φωταερίου, που έδωσε το όνοµά του στην περιοχή "Γκάζι" των Αθηνών, οικοδοµήθηκαν περί

21 21 το έτος Παράλληλα, το εργοστάσιο συνέχισε να επεκτείνεται, εξελισσόµενο σε ένα βιοµηχανικό συγκρότηµα που περιλάµβανε ξυλουργεία, σιδηρουργεία, µηχανουργεία, επισκευαστικά συνεργεία, φούρνους, κτίρια υπηρεσιών και διοικήσεως, κ.τ.λ. Η ανάπτυξη της πόλης που αντίκειτο στην παρουσία µιας ρυπογόνας δραστηριότητας στην περιοχή, και µάλιστα κοντά σε σηµαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και η αντιµετώπιση της µορφής ενέργειας που παρήγε ως "ξεπερασµένης", οδήγησε στην παύση της λειτουργίας του το Από το 1988 και εξής, ο ήµος πραγµατοποίησε µια ευρύτατη ανάπλαση του συγκροτήµατος, µε τη διατήρηση και ανακαίνιση χαρακτηριστικών τµηµάτων του, υπό την επωνυµία "Τεχνόπολις - Γκάζι", που λειτουργεί από το 1999, φιλοξενώντας ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ο πληθυσµός της Αθήνας Πληθυσµός και αστυφιλία Η εσωτερική µετανάστευση, µε προορισµό την Αθήνα, άρχισε από τις πρώτες, κιόλας, ηµέρες ζωής της νέας πρωτεύουσας. Μοιραία, δηµιουργήθηκαν πολυάριθµες θέσεις εργασίας, έγινε µεταφορά ορισµένων εταιρειών, καθώς

22 22 και συγκέντρωση όλων των δηµόσιων υπηρεσιών. Έκτοτε, η Αθήνα εξακολούθησε να αυξάνεται σε έκταση και σε πληθυσµό. Οι 125 χιλιάδες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία το 1922, ο οικοδοµικός οργασµός τη δεκαετία του 1960, καθώς και ο ερχοµός πληθώρας µεταναστών για οικονοµικούς λόγους τα τελευταία χρόνια επιβάρυναν ακόµα περισσότερο την κατάσταση. Ενδεικτικά, αναφέρουµε ότι ο πληθυσµός της Αθήνας ήταν διαδοχικά: κάτοικοι το 1839, το 1896, το 1920, το 1940, το 1961, ενώ σήµερα, ο πληθυσµός της Αθήνας ανέρχεται περίπου στο ένα τρίτο όλης της Ελλάδας. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της τελευταίας απογραφής που ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), η οποία διενεργήθηκε κατά το χρονικό διάστηµα από Μαΐου 2011, στο λεκανοπέδιο της Αττικής συγκεντρώνεται ο µεγαλύτερος πληθυσµός της χώρας. Πιο συγκεκριµένα: Στην Περιφερειακή Eνότητα του Kεντρικού Tοµέα Aθηνών σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της απογραφής, ο πληθυσµός ανέρχεται σε , µε τον δήµο Aθηναίων να καταγράφει πληθυσµό άτοµα, ο οποίος είναι µειωµένος κατά άτοµα σε σχέση µε το H περιφερειακή Eνότητα Bόρειου Tοµέα Aθηνών έχει πληθυσµό H περιφερειακή ενότητα υτικού Tοµέα Aθηνών έχει πληθυσµό άτοµα. H περιφερειακή ενότητα Nοτίου Tοµέα Aθηνών έχει δηµότες. H περιφερειακή ενότητα Aνατολικής Aττικής έχει άτοµα. Eπίσης, η περιφερειακή Eνότητα υτικής Aττικής έχει πληθυσµό και η περιφερειακή ενότητα Πειραιώς Η τάση που αναδεικνύεται σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της απογραφής είναι η εξής: Τόσο ο κεντρικός δήµος της Αθήνας όσο και οι περισσότεροι από τους όµορούς της έχουν απώλειες πληθυσµού, ενώ αντιθέτως σηµαντικά κέρδη καταγράφουν οι περιφερειακοί της δήµοι. Ειδικότερα, η µείωση του

23 23 πληθυσµού είναι εντονότατη στον κεντρικό δήµο της Αθήνας (-16,9% ) ενώ αξίζει να σηµειωθεί η σηµαντικότατη θετική µεταβολή (της τάξης του 30%) στη Περιφερειακή ενότητα Ανατολικής Αττικής ( κάτοικοι το 2011, έναντι το 2001). Επιπλέον, στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας παρουσιάζεται συγκέντρωση των επιχειρήσεων και συνάµα της απασχόλησης. Σύµφωνα µε ανάλυση της Hellastat (Ελληνική Εταιρεία Στατιστικών και Οικονοµικών Πληροφοριών), κατά το έτος 2004, 6 στους 10 εργαζοµένους απασχολήθηκαν σε επιχειρήσεις που είχαν την έδρα τους στο νοµό Αττικής. Οι λόγοι προφανείς: η πρωτεύουσα προσφέρει πρόσβαση στο σύνοδο των δηµόσιων υπηρεσιών, ενώ αποτελεί αφετηρία για τα περισσότερα µέρη της Ελλάδας, έχοντας πλησίον της το µεγαλύτερο αεροδρόµιο και λιµάνι της χώρας. Όλα αυτά, σε συνδυασµό µε το χαµηλό επίπεδο ανεργίας που υπήρχε, µεταµόρφωσαν την πρωτεύουσα σε «Γη της Επαγγελίας» για πολλούς. Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι σήµερα η ευρύτερη περιοχή πρωτεύουσας έχει περίπου το 40% του συνολικού πληθυσµού της χώρας. Οι άνθρωποι αυτοί βρέθηκαν στην Αθήνα για να αξιοποιήσουν τις αυξηµένες ευκαιρίες για εργασία και κέρδος. Πέρα όµως από την εσωτερική αυτή µετανάστευση, ένα κύµα οικονοµικών µεταναστών από άλλες χώρες κατέφυγε στην Ελλάδα και ειδικότερα στην Αθήνα, αυξάνοντος κατά πολύ τον πραγµατικό πληθυσµό της και συµβάλλοντας στον πολυπολιτισµικό χαρακτήρα της πόλης. Η Αθήνα ως πόλος έλξης πληθυσµών Οι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα έχει αποτελέσει χώρα προορισµού των µεταναστών, είναι οι εξής: Είναι η µοναδική βαλκανική χώρα, µέλος της Ε.Ε., γεγονός που θεωρήθηκε ότι θα εξασφάλιζε ένα σταθερό οικονοµικό περιβάλλον..

24 24 Έχει χερσαία σύνορα µε τις γείτονες χώρες από όπου δέχεται και τους περισσότερους µετανάστες Οι συνθήκες διαβίωσης είναι πολύ καλύτερες από ότι στην πατρίδα τους και η πιθανότητα εύρεσης εργασίας µεγάλη. Οι µικρής κλίµακας οικογενειακές επιχειρήσεις για να επιβιώσουν στον ανταγωνισµό χρειάζονται φτηνά εργατικά χέρια ανειδίκευτων ή ηµιειδικευµένων εργατών. Οι µετανάστες, παράνοµοι στην αρχή και νόµιµοι οι περισσότεροι εκ των υστέρων, αποτέλεσαν την άριστη λύση. Η µείωση της προσφοράς εργασίας σε κάποιους κλάδους (βιοµηχανία, κατασκευές κλπ) από τον ντόπιο εργαζόµενο πληθυσµό, µε συχνό αποτέλεσµα, οι µετανάστες να καλύπτουν πλέον κάποιες θέσεις που κάποτε καλύπτονταν από την προσφορά των εσωτερικών µεταναστών, ιδιαίτερα κατά τις δεκαετίες του 50 και του 60. Η αύξηση του εκπαιδευτικού επιπέδου (µε τη µαζικοποίηση της µέσης, ανώτερης και βαθµιαία, της ανώτατης εκπαίδευσης) οδήγησε τους εργαζόµενους στην αναζήτηση περισσότερο «αξιοπρεπών» θέσεων εργασίας. Έτσι, έγινε σταδιακά αναγκαίο το ξένο εργατικό δυναµικό, κυρίως στη βιοµηχανία, στη γεωργία και στις υπηρεσίες που οι ντόπιοι αρνούνταν να κάνουν. Όσον αφορά την Αθήνα, το ιστορικό της κέντρο, εξακολουθεί να κατέχει το ρόλο του πρώτου πόλου έλξης πληθυσµών. Όπως και τα περισσότερα ιστορικά κέντρα των µεγάλων ελληνικών πόλεων, περιλαµβάνει µια πλούσια τυπολογία περιοχών, οι οποίες διέθεταν ένα οικιστικό απόθεµα που ήταν πρόσφορο για την εξασφάλιση κατοικίας από το µεταναστευτικό πληθυσµό. Την περίοδο από το 1971 έως το 1991, πραγµατοποιήθηκε µια µετακίνηση µεσαίων και υψηλών κοινωνικών στρωµάτων από το κέντρο της πόλης προς τα βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά προάστια. Τα κενά διαµερίσµατα, οι βιοτεχνίες στα υπόγεια πολυκατοικιών, η γήρανση του πληθυσµού λόγω της παραµονής κυρίως των ηλικιωµένων στο κέντρο της πόλης, οδήγησαν στη διατήρηση των χαµηλών ενοικίων και τιµών στα ακίνητα, κάτι που τα έκαναν πιο ευπρόσιτα για το νέο µεταναστευτικό πληθυσµό. Η θέση της περιοχής που

25 25 οι παλιοί κάτοικοι εγκαταλείπουν εξ αιτίας του θορύβου ή της ρύπανσης, προσφέρει στους µετανάστες εύκολη προσβασιµότητα, καλές συγκοινωνίες, κοντινά σχολεία, και τη σηµαντική δυνατότητα να συνδυαστεί εύκολα µε την εργασία σε άλλες περιοχές της πόλης, µε τη φροντίδα του σπιτιού και των παιδιών.

26 26 Κεφαλαιο 2 Το περιβάλλον στην Αθήνα Η αλόγιστη ανοικοδόµηση της Αθηνάς είχε ως αποτέλεσµα την δηµιουργία ενός επιβαρυµένου µικροκλίµατος στην πόλη µε αυξηµένη θερµοκρασία και περιβαλλοντική µόλυνση. Λόγω της ανοικοδόµησης, η κάλυψη του 86 % του φυσικού εδάφους από κτίρια και σκληρές αδιάβροχες επιφάνειες είχε φυσικά πολλές παρενέργειες, όπως η αύξηση της ρύπανσης και οι πληµµύρες σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων. Ωστόσο,υπάρχει και η θετική πλευρά. Τα πάρκα της Αθηνάς που δηµιουργήθηκαν στα παλαιά χρονιά και διατηρούνται έως σήµερα προσφέρουν µια πνοή οξυγόνου στην Αθηνά αλλά και ψυχαγωγία. Η ρύπανση στην Αθήνα Η περιοχή της Αθήνας, όπως και άλλες µεγαλουπόλεις, έχει ατµοσφαιρική χηµική ρύπανση που οφείλεται κυρίως στην υπερσυγκέντρωση πληθυσµού και δραστηριοτήτων και την δίχως σχεδιασµό ανάπτυξη της πόλης.

27 27 Οι ρύποι δηµιουργούνται πιο πολύ από διάφορες ουσίες που διοχετεύονται στον αέρα. Σηµαντικό ρόλο επίσης παίζουν τα µεγάλα ψηλά κτήρια τα οποία λειτουργούν ως <<φυλακή>> και εγκλωβίζουν τους ρύπους. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Α) Σε πρωτογενείς: Στους πρωτογενείς οι ουσίες διοχετεύονται κατευθείαν στον αέρα. Επίσης, είναι αυξηµένοι τον χειµώνα διότι τότε λειτουργεί η θέρµανση και τότε υπάρχει µεγαλύτερη κυκλοφορία. Β) Σε δευτερογενείς: Οι δευτερογενείς ρύποι όπως το όζον και το διοξείδιο του άνθρακα είναι πιο αυξηµένοι το καλοκαίρι γιατί τότε έχει περισσότερη ηλιοφάνεια όπου βοήθα στο σχηµατισµό των αερίων από τις φωτοχηµικές αντιδράσεις. Η διαµόρφωση των επίπεδων ατµοσφαιρικής ρύπανσης επηρεάζεται από παραµέτρους, για παράδειγµα η διεύθυνση και η ταχύτητα του άνεµου, η βροχόπτωση και η σχετική υγρασία της ατµόσφαιρας. Λόγω της φυσικής διάταξής του το Αθηναϊκό λεκανοπέδιο έχει µια τάση προς καιρούς ανάστροφης. Αύξηση της θερµοκρασίας κατά τους θερινούς µήνες, αλλά πιο έντονα φαινόµενα ατµοσφαιρικής ρύπανσης το χειµώνα εξαιτίας της θέρµανσης. Λόγω των διευθύνσεων του άνεµου παρουσιάζονται µεγάλες τιµές ρύπανσης. Η τοπογραφία της Αθήνας δεν αφήνει την επίτευξη της διάχυσης των αερίων εξαιτίας των βουνών εκτός των περιπτώσεων ύπαρξης βορειοανατολικών ανέµων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η ατµοσφαιρική ρύπανση υπήρξε έντονη ήδη από την δεκαετία του 70 και επιδεινώθηκε κατά την δεκαετία του 80. Όµως, η διαχρονική εξέλιξη της χηµικής ατµοσφαιρικής ρύπανσης είναι από το 1998 πτωτική ή σταθεροποιητική χάρη σε διαφορές ενέργειες όπως είναι η σταδιακή αντικατάσταση των αυτοκίνητων.

28 28 Ενέργειες αντιµετώπισης του προβλήµατος Σήµερα, η χηµική ατµοσφαιρική ρύπανση αποτελεί µεγάλο πρόβληµα για το περιβάλλον της Αθηνάς σε συνάρτηση µε την κυκλοφορία και τη δόµηση. Έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες για την αντιµετώπιση του προβλήµατος, όπως η αντικατάσταση των παλαιών αυτοκίνητων µε καταλυτικά. Όµως, δεν είναι αρκετά για την επίλυση του προβλήµατος, καθώς η αύξηση των αυτοκίνητων στους δρόµους, η µεγάλη επιδείνωση των συνθηκών κυκλοφορίας επιβαρύνουν σηµαντικά τη χηµική ρύπανση της ατµόσφαιρας. Όµως, υπάρχουν προοπτικές αντιµετώπισης. Οι αρµόδιες υπηρεσίες βασίζονται στην κατασκευή έργων για τη βελτίωση της κυκλοφορίας. Η Αττική οδός, οι υπόγειοι και ανισόπεδοι κόµβοι, η επέκταση του µετρό κ.α. είναι κάποια από τα έργα που έχουν γίνει για την αντιµετώπιση του προβλήµατος. Ακόµα, σχεδιάζουν να ενοποιήσουν τους αρχαιολογικούς χώρους, να εξοικονοµήσουν ενέργεια σε κτίρια, να χρησιµοποιηθεί το φυσικό αέριο, να µειωθούν τα αυτοκίνητα κ.α. Τέλος, η ολοκληρωµένη προσέγγιση των προβληµάτων και η ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης θα έχουν ως αποτέλεσµα να δηµιουργήσουν θετικές προοπτικές για την προστασία, ανάκτηση και ανάδειξη του περιβάλλοντος. Ο Κηφισός ποταµός Ο Κηφισός ποταµός είχε αξιοποιηθεί για πρώτη φορά στην εποχή του Αδριανού, όταν κατά µήκος του κατασκευάστηκε επί ρωµαϊκό χρόνων το πρώτο οργανωµένο υδρευτικό σύστηµα για την άνυδρη Αθήνα. Η δεξαµενή ενισχυόταν από τα ποικίλα ρέµατα του Πεντελικού και της Πάρνηθας, µε αφετηρία τη ζώνη δεξαµενής στη σηµερινή Νέα Πεντέλη, διέλευση από Χαλάνδρι, Κοκκιναράς (Κηφισιά) και Μονοµάτι (Αχαρνές) και τέρµα την Πλατεία εξαµενής στο σηµερινό Κολωνάκι των Αθηνών. Στη νεότερη ιστορία της Ελλάδος και ενώ οι κάτοικοι της Αττικής γης προσπαθούσαν να ορθοποδήσουν µετά από πολέµους και κακουχίες, η

29 29 πρωτεύουσα "τσιµεντοποιείται" µε τη µέθοδο της αντιπαροχής και την άναρχη δόµηση και διευθέτηση των εκτάσεων. Ο Κηφισός είναι από τα πρώτα στοιχεία του φυσικού πλούτου της Αττικής που πλήττονται από αυτή την οικοδοµική φιλοσοφία. Συγκεκριµένα, το νοτιοδυτικό τµήµα του ποταµού που χωρίζει την ιστορική πόλη των Αθηναίων από τη βιοµηχανική πόλη του Πειραιά εγκλωβίζεται στη βιοµηχανική ζώνη της Αττικής. Αµφίπλευρα του Κηφισού ξεφυτρώνουν µε γοργούς ρυθµούς παντός είδους εργοστάσια, βιοµηχανίες και βιοτεχνίες βαρέως τύπου επιχειρηµατικής δραστηριότητας, σε ένα άναρχο και άτυπο βιοµηχανικό πάρκο. εν καταρτίζεται ουδέν σχέδιο διευθέτησης των εκτάσεων, ούτε και σχέδιο απορροής των βιοµηχανικών αποβλήτων. Τα πάντα καταλήγουν στο πολύπαθο ποταµό, ενώ στις παραρεµάτιες ζώνες του ξεφυτρώνει πληθώρα από παραπήγµατα, από τις Αχαρνές, µέχρι το Περιστέρι (Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και Τσαλαβούτα) και τον Ταύρο. Η κεντρική λεωφόρος του λεκανοπεδίου, η Εθνική Οδός Αθηνών-Λαµίας-Θεσσαλονίκης χαράσσεται επίσης επάνω στον ποταµό, το ίδιο και οι γραµµές του ηλεκτρικού σιδηροδρόµου. Μέχρι και το 2000 η υπερχείλιση του σε κάθε βροχόπτωση απειλεί σπίτια και ανθρώπινες ζωές ώσπου πλέον µπαζώνεται ολόκληρος. Παρά το γεγονός δε ότι ψηφίζεται από το ελληνικό Κοινοβούλιο νόµος που απαγορεύει την εγκατάσταση βιοµηχανιών κοντά στον ποταµό και η ρίψη σκουπιδιών καµία προσπάθεια αστυνόµευσης των ανωτέρω δε λαµβάνει χώρα.

30 30 Τα τελευταία χρόνια, µετά την καταστροφή κάθε ίχνους φυσικού κάλλους, µετά την πυρπόληση Πεντέλης και Πάρνηθας και το µπάζωµα του ποταµού, µε τα σηµάδια της καταστροφής να γίνονται κάθε χρόνο εµφανή, µε ακραία καιρικά φαινόµενα το χειµώνα και εξοντωτική ζέστη το καλοκαίρι άρχισε το όψιµο ενδιαφέρον για τον εγκλωβισµένο ποταµό. Σε εκδήλωση ευαισθητοποίησης που διοργάνωσε γνωστός τηλεοπτικός και ραδιοφωνικός σταθµός, οι κάτοικοι των εφαπτόµενων στον ποταµό ήµων ξεκίνησαν εθελοντικό καθαρισµό από τα βιοµηχανικά σκουπίδια. Οι ήµοι που είχαν και τη µεγαλύτερη συµµετοχή ήταν: Κηφισιάς, Μεταµόρφωσης, Νέας Φιλαδέλφειας και Φαλήρου. Τα πάρκα της Αθήνας Κι όµως η Αθήνα έχει πάρκα! Αν σας αρέσει η επαφή µε τη φύση, αν θέλετε να απολαύσετε έναν ήσυχο περίπατο ή µια βόλτα µε το ποδήλατό σας µακριά από τα αυτοκίνητα, αν θέλετε να κάνετε ένα πικνίκ µε τους φίλους ή την οικογένειά σας τότε τι καλύτερο από το να επισκεφθείτε το πλησιέστερο πάρκο; Τα πάρκα της Αττικής µπορεί να είναι λίγα, αλλά είναι υπαρκτά. Το πρόβληµα είναι ότι οι περισσότεροι τα αγνοούµε και ακόµα και αν βρίσκονται πολύ κοντά στο σπίτι µας πιθανόν και να µην τα έχουµε επισκεφθεί ποτέ. Τα σηµαντικότερα πάρκα της Αθήνας είναι το Πεδίον του Άρεως και ο Εθνικός Κήπος, στην καρδιά της πόλης, και το Αττικό Άλσος, στην περιοχή του Γαλατσίου. Πεδίον του Άρεως Σχεδιασµένο στα πρότυπα της προπολεµικής γαλλικής κηποτεχνίας, το 1934, µε κυριότερο χαρακτηριστικό ένα ευρύ δίκτυο ασφαλτοστρωµένων γραµµικών αξόνων και µικρών δροµίσκων, το Πεδίον του Άρεως µε έκταση 277 στρέµµατα δηµιουργήθηκε πριν από περίπου 70 χρόνια για να τιµηθούν οι

31 31 ήρωες της Επανάστασης του Για το λόγο αυτό είναι διακοσµηµένο µε τις προτοµές των ηρώων κατά µήκος της κεντρικής οδού του πάρκου. Περικλείεται από τις οδούς Μαυροµµαταίων, Ευελπίδων, Μπούσγου και από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στην είσοδο του πάρκου στη συµβολή της λεωφόρου Αλεξάνδρας µε την οδό Μαυροµµαταίων βρίσκεται ανδριάντας του βασιλιά Κωνσταντίνου Α έφιππου. Αν και στην πρώτη του µορφή ήταν το µεγαλύτερο αστικό πάρκο των Αθηνών, ανάµεσα στις οδούς Μαυροµµαταίων, Ευελπίδων, Πριγκιποννήσων και στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, η µετέπειτα χάραξη της οδού Μουστοξύδη σε συνδυασµό µε τις παράνοµες επεκτάσεις του Πανελληνίου Γυµναστικού Συλλόγου οδήγησε σε σηµαντική µείωση της αρχικής του έκτασης. Ανακαινισµένο παραδόθηκε το Πεδίον του Άρεως το 2009 στο οποίο φυτεύτηκαν εκατοντάδες δέντρα, ανθόφυτα και θάµνοι, ξηλώθηκε η άσφαλτος από τις διαδροµές του και αναπλάστηκαν πλήρως οι εγκαταστάσεις του. Το έργο της ανάπλασης, υπό τις οδηγίες του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Τοµπάζη, παραδόθηκε µε την λήξη του θεσµού της Υπερνορµαχίας Αθηνών- Πειραιώς, σύµφωνα µε την οποία το Πεδίο «είναι πνεύµονας πρασίνου, εφάµιλλο των µεγαλύτερων πάρκων του εξωτερικού, ανοιχτό και ασφαλές για όλους τους πολίτες». Το µεγαλύτερο µέρος του έργου που υλοποιήθηκε αφορά σε βασικά έργα υποδοµής, όπως τα χιλιόµετρα υπόγειων δικτύων άρδευσης, αποχέτευσης, συλλογής όµβριων υδάτων και ηλεκτροδότησης. Ενώ για καλύτερη ασφάλεια ενισχύθηκε και αναβαθµίστηκε ο φωτισµός του χώρου µε λαµπτήρες χαµηλής κατανάλωσης. Το πεδίο του Άρεως σήµερα είναι πλήρως φωταγωγηµένο, φυλασσόµενο και ασφαλές, ενώ υπάρχει εταιρεία συντήρησης και καθαριότητας. Η ανάπλαση βασίσθηκε στη λογική

32 32 της διατήρησης της ιστορίας του πάρκου, καθώς περιλαµβάνονται σ' αυτό σηµαντικά µνηµεία και γλυπτά τα οποία όλα καθαρίστηκαν µε βάση τις προδιαγραφές του Υπουργείου Πολιτισµού. Πέρα από το µοναδικό περιβαλλοντικό και αισθητικό αποτέλεσµα των έργων, αξίζει να σηµειωθεί ότι στο πάρκο, κατά τους καλοκαιρινούς µήνες η θερµοκρασία θα είναι 3 µε 5 βαθµούς χαµηλότερη από αυτήν της πόλης, γεγονός που το καθιστά, κυριολεκτικά, µια όαση στο κέντρο της Αθήνας. Εθνικός Κήπος O Εθνικός Κήπος έχει έκταση 158 στρεµµάτων και βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας. Αν στην έκτασή του προστεθεί και ο διπλανός κήπος του Ζαππείου (130 στρέµµατα), τότε συγκροτείται στην περιοχή ένα µεγάλο παρτέρι ολικής επιφάνειας 288 στρεµµάτων. Παρότι πρόκειται για ενιαίο χώρο, υπάρχει διαφοροποίηση στο σχεδιασµό των δύο τµηµάτων. Ο Εθνικός Κήπος έχει ακολουθήσει το αγγλικό πρότυπο της ελεύθερης χάραξης, ενώ ο κήπος του Ζαππείου διαµορφώθηκε κατά το γαλλικό, αυστηρό, µπαρόκ πρότυπο µε την κεντρική διάταξη, βάσει του οποίου το κτίριο ορίζει το σχεδιασµό του κήπου.

33 33 Είναι το πρώτο πάρκο που έγινε στη νεότερη Ελλάδα και ο πρώτος κήπος της πρωτεύουσας. Έχει χαρακτηριστικά ενός ευρωπαϊκού πάρκου: άριστες κηποτεχνικές διαµορφώσεις, χωµάτινα µονοπάτια, µελετηµένη χάραξη και σύνδεση µε την πόλη. Βρίσκεται στον ίδιο χώρο που στην αρχαία εποχή ήταν το ιερό άλσος του Λυκείου, αφιερωµένο στο θεό Απόλλωνα. Περικλείεται από τις λεωφόρους Βασιλίσσης Όλγας, Βασιλίσσης Αµαλίας και Βασιλίσσης Σοφίας και την οδό Ηρώδου του Αττικού, ενώ στην βορειοδυτική πλευρά του δεσπόζει η ελληνική Βουλή και το Μνηµείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Είναι αξιοσηµείωτο ότι ο Εθνικός Κήπος, 166 χρόνια µετά τον σχεδιασµό του, παραµένει το καλύτερο δείγµα δηµόσιου ελεύθερου χώρου στην Αθήνα. Το Αττικό Άλσος Το Αττικό Άλσος αποτελεί χώρο περιαστικού δάσους, ένα χώρο πρασίνου και αναψυχής, σηµαντικής οικολογικής αξίας για το Λεκανοπέδιο Αττικής. Καταλαµβάνει µεγάλο τµήµα του ορεινού όγκου των Τουρκοβουνίων, στα όρια των ήµων Αθηναίων, Γαλατσίου και Νέας Φιλοθέης. Έχει έκταση 550 στρεµµάτων, µέγιστο υψόµετρο 337µ και ελάχιστο 200µ. Αποτελείται από δύο λόφους µε βραχώδεις γυµνές πλαγιές και γκρεµούς. Περιέχει δασύλλια µε κυπαρίσσια, πεύκα και άλλα είδη δένδρων και ένα σπήλαιο. Έχει ποσοστό φυτοκάλυψης 67% και ελεύθερους χώρους και εγκαταστάσεις 33%. Στο Αττικό Άλσος υπάρχουν υπαίθριο θέατρο µε εγκαταστάσεις παρασκηνίου και κυλικείο, θερινός κινηµατογράφος, δύο αναψυκτήρια, παιδική χαρά (για παιδιά κυρίως προσχολικής ηλικίας), υπαίθρια γήπεδα βόλεϊ, µπάσκετ και τένις, χώρος αποδυτηρίων και υπαίθριος χώρος στάθµευσης. Η εύκολη και φυσική πρόσβαση στο εσωτερικό του Άλσους το καθιστά οικείο και παρέχει την ευκαιρία στον επισκέπτη να προσανατολιστεί εύκολα και να αντιληφθεί όλες τις χωροθετηµένες λειτουργίες ενώ οι χώροι που βρίσκονται στις περιοχές ως κεντρικά ξέφωτα αποτελούν χώρους ανάπαυσης και περιπάτου ηλικιωµένων ατόµων, καθώς και τόπο σχολικών εκδροµών και συγκέντρωσης προσκόπων.

34 34 Την τελευταία δεκαετία αποτελεί έναν από τους κυριότερους πόλους ψυχαγωγικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων των όµορων δήµων ενώ από το 2006 διοργανώνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια των θερινών µηνών στο υπαίθριο Θέατρο του Άλσους. ΤΟ 2010 ολοκληρώθηκε η ανάπλαση του Αττικού Άλσους που είχε ως στόχο να ξαναδώσει ζωή στο σηµαντικό αυτό χώρο πρασίνου υπερτοπικής εµβέλειας. Η ανάπλαση κατάφερε να µεταµορφώσει το Άλσος σ ένα σύγχρονο πόλο δασικού πρασίνου, αναψυχής και ψυχαγωγίας - µια µεγάλη ανάσα στην ασφυκτική αγκαλιά της τσιµεντούπολης. Η ανάπλαση του Αττικού Άλσους είχε κριθεί αναγκαία, καθώς δεν αφορά µόνο στο δήµο Αθηναίων αλλά σε όλο το λεκανοπέδιο, το οποίο ασφυκτιά από το µπετόν και την άναρχη δόµηση. Στα 650 στρέµµατά του φυτεύτηκαν πάνω από δέντρα και θάµνοι, αναδασώθηκαν τµήµατα, δηµιουργήθηκαν παιδικές χαρές συγχρόνων προδιαγραφών, χωµάτινες διαδροµές, χώροι σκιάστρων και αναδείχθηκαν σηµεία θέας σε όλη την Αθήνα. Όλα µελετηµένα και προσαρµοσµένα στη λεπτοµέρειά τους, ώστε να είναι χρήσιµα και λειτουργικά στους πολίτες. Εκτός όµως από το πράσινο, αναδείχθηκε και ο πολιτιστικός χαρακτήρα του πάρκου. Το υπαίθριο θέατρο που φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι το Φεστιβάλ ανακαινίσθηκε και εκσυγχρονίστηκε πλήρως. Επίσης, δίνεται πλέον η δυνατότητα για άθληση. Φτιάχτηκαν 2 γήπεδα βόλεϊ, 2 µπάσκετ, 4 τένις καθώς και γήπεδα 5Χ5, όλα µε ελεύθερη πρόσβαση.

35 35 Κεφάλαιο 3 Τα Ολυµπιακά Έργα Οι Ολυµπιακοί Αγώνες του 2004 έδρασαν ως ρήξη στην αργή, ισοπεδωτική εξέλιξη της Αθήνας. Τα έργα για τους αγώνες µετασχηµάτισαν την σύσταση της πόλης και δόθηκε έµφαση στην αστική όψη της πόλης, δηλαδή στην σχεδίαση του πάρκου, της πλατείας, του θαλάσσιου µετώπου και του δικτύου κυκλοφορίας. Η Αττική Οδός Η ανάγκη για την κατασκευή ενός αυτοκινητόδροµου που θα αποτελούσε τον περιφερειακό δακτύλιο της Αθήνας είχε γίνει εµφανής από τη δεκαετία του 60. Βασικοί στόχοι και τότε ήταν από τη µια πλευρά η διευκόλυνση της κυκλοφορίας στο οδικό δίκτυο του λεκανοπεδίου και από την άλλη η περιβαλλοντική ανακούφιση της περιοχής.