Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ (2 Ο μερος)

Transcript

1 Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΩΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ (2 Ο μερος) Ερευνητική εργασία Σχολικό έτος : ΛΕΝΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΕΝΤΡΕΚΑ 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Η ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΩΝ ΜΗΝΥΜΑΤΩΝ ΔΙΑΙΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΡΙΣΕΙΣ ΕΠΙΛΗΨΙΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΝΙΚΗΘΕΙ Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 2

3 Οι επιπτώσεις της τηλεόρασης στα παιδιά Τώρα το καλοκαίρι που τα σχολεία είναι κλειστά, τα παιδιά μας έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο μέσα στην ημέρα τους. Κάποιοι έχουν την πολυτέλεια να τα στέλνουν «στη γιαγιά στο χωριό» όπου περνούν όμορφα τους καλοκαιρινούς μήνες στην εξοχή, πολλοί όμως ακόμα και αν μπορέσουν να τα στείλουν για λίγες ημέρες σε κάποια κατασκήνωση, τον υπόλοιπο καιρό τα αφήνουν σπίτι ενώ οι ίδιοι δουλεύουν. Το αποτέλεσμα; Τα περισσότερα παιδιά καθηλώνονται μπροστά σε μια τηλεόραση, είτε παρακολουθώντας ανεξέλεγκτα κάθε τηλεοπτικό πρόγραμμα είτε παίζοντας κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι. Για να μην είμαστε υπερβολικοί, το να παρακολουθεί ένα παιδί λίγες ώρες τηλεόραση, και πάντα προγράμματα που είναι κατάλληλα για παιδιά, δεν είναι ανησυχητικό. Το πρόβλημα αρχίζει όταν οι λίγες ώρες μπροστά στην τηλεόραση γίνονται πολλές, κι αυτό είναι βλαβερό ακόμα και για τους ενήλικες, πόσο μάλλον για τα παιδιά. Οι αρνητικές επιδράσεις της τηλεόρασης στα παιδιά έχουν μελετηθεί σε βάθος και είναι γνωστές στους συναφείς επιστημονικούς κύκλους. Τα συμπεράσματα των σχετικών ερευνών δημοσιεύονται τόσο σε επιστημονικά όσο και λαϊκά περιοδικά που ασχολούνται με την ανατροφή των παιδιών. Ωστόσο, η πολύτιμη αυτή γνώση δεν φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά τις διαθέσεις και τις πρακτικές των γονιών στο ζήτημα της παιδικής τηλεθέασης. Αυτό συμβαίνει επειδή η τηλεόραση είναι ένας φτηνός και, αρκετές φορές, αποτελεσματικός baby-sitter που βοηθάει τους γονείς να απαλλαγούν από την «ενοχλητική» παρουσία των παιδιών ή την υποχρέωση να ξοδεύουν πολύ χρόνο σε επικοινωνία μαζί τους και διαπαιδαγώγηση, ενέργειες που στη σύγχρονη εγωκεντρική κουλτούρα θεωρούνται, από πολλούς, βαρετές και κουραστικές. Όμως, στην πραγματικότητα, οι ενέργειες αυτές είναι οι πιο σημαντικές επενδύσεις για την υγιή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Οι έρευνες φανερώνουν ότι, στα αναπτυγμένα κράτη, η τηλεόραση είναι το πρώτο ΜΜΕ με το οποίο το παιδί έρχεται σε επαφή, συνήθως πριν συμπληρώσει το δεύτερο έτος της ζωής του. Στις ΗΠΑ, από τις οποίες προέρχονται οι περισσότερες έρευνες, τα παιδιά, κατά μέσον όρο, ξοδεύουν καθημερινά 4 ώρες σε παρακολούθηση τηλεόρασης, DVD και βίντεο, ενώ η αντίστοιχη ουσιαστική επικοινωνία με τον πατέρα ελάχιστα ξεπερνάει τα 3,5 λεπτά. Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι της επιπτώσεις της τηλεθέασης στα παιδιά, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (American Academy of Pediatrics) σε επίσημη ανακοίνωσή της αναφέρει τα εξής: «Τα παιδιά ανεξαρτήτου ηλικίας βρίσκονται σε συνεχή φάση εκμάθησης νέων πραγμάτων. Τα 2 πρώτα έτη της 3

4 ζωής τους είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για την αύξηση του εγκεφάλου και την ανάπτυξη κοινωνικών, συναισθηματικών και γνωστικών δεξιοτήτων. Σε αυτή τη φάση, η επαρκή και θετική αλληλεπίδραση των παιδιών με γονείς και άλλα παιδιά είναι κρίσιμη και μπορεί να εμποδιστεί από την πολύωρη τηλεθέαση με απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής δεν συστήνει την τηλεθέαση σε παιδιά κάτω των 2 ετών». Αλλά, και στα μεγαλύτερα παιδιά (3-7 ετών), ο χρόνος τηλεθέασης δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 20 λεπτά ημερησίως. Το πρόβλημα συμβαίνει επειδή τα παιδιά, καθώς παίζουν, χρησιμοποιούν και αναπτύσσουν τη δική τους δημιουργική φαντασία. Η τηλεόραση, όμως, από μόνη της είναι μία τεράστια δεξαμενή φαντασίας που εισάγει τα παιδιά στον δικό της εντυπωσιακά φανταστικό κόσμο και τα εθίζει σε παθητική απορρόφηση κάθε είδους αρνητικών και αντιπαιδαγωγικών μηνυμάτων. Οι εκτεταμένες έρευνες φανέρωσαν και άλλες σημαντικές αρνητικές επιδράσεις της πολύωρης τηλεθέασης: 1) Η τηλεόραση αντικαθιστά διάφορες ωφέλιμες δραστηριότητες όπως το ομαδικό παιχνίδι, τη σωματική άσκηση και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. 2) Η τηλεόραση μειώνει το χρόνο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με άλλα μέλη της οικογένειας. 3) Η πολύωρη τηλεθέαση ευθύνεται για χαμηλές σχολικές επιδόσεις, προβλήματα ύπνου (π.χ δημιουργία εφιαλτών), επιθετική κα ανάρμοστη συμπεριφορά, παχυσαρκία, δημιουργία φοβιών, εκμάθηση επιβλαβών συνηθειών κ.α. 4) Τα περισσότερα παιδικά προγράμματα δεν δημιουργούνται από παιδαγωγούς αλλά από άτομα που στοχεύουν στο κέρδος, γι αυτό είναι γεμάτα με αρνητικά πρότυπα και στερεότυπα. Η βία και ο αποκρυφισμός, ως στοιχεία εντυπωσιασμού, είναι βασικά συστατικά των καρτούνς και άλλων παιδικών προγραμμάτων. 5) Οι διαφημιστές γνωρίζουν ότι τα παιδιά δεν διαθέτουν την κριτική σκέψη των ενηλίκων με συνέπεια να είναι εύκολη λεία των εμπορικών τους στόχων. Έτσι τα παιδιά, μέσω της τηλεόρασης, βομβαρδίζονται με χιλιάδες διαφημίσεις άχρηστων και επιβλαβών προϊόντων και εθίζονται σε ένα πρώιμο και ασύνετο καταναλωτισμό. 6) Η τηλεόραση δημιουργεί στα παιδιά την τάση να ειδωλοποιούν ανθρώπους (π.χ ηθοποιούς, τραγουδιστές) και να μιμούνται τις αρνητικές συμπεριφορές τους όπως το κάπνισμα και το πιοτό. 7) Η τηλεόραση μυεί τα παιδιά στη βία, την ανηθικότητα, την μαγεία, την πορνεία και την αθεΐα. Εύστοχα, κάποιοι Χριστιανοί ερευνητές, την παρομοίασαν με τον δούρειο ίππο της χριστιανικής οικογένειας. 4

5 Υπάρχουν αρκετοί λόγοι που η παρατεταμένη τηλεθέαση μπορεί να είναι επιβλαβής για τα παιδιά. Κάποιοι από αυτούς τους λόγους είναι: Η εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών Η υιοθέτηση λανθασμένων αξιών που συχνά προβάλλονται μέσω της τηλεόρασης Η παραμέληση της άσκησης και υιοθέτηση μιας κακής διατροφής Πιο συγκεκριμένα προβλήματα υγείας όπως είναι κρίσεις επιληψίας Η αντικοινωνική επίδραση της τηλεόρασης Η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αναστατώνουν κατά κάποιο τρόπο τις φυσιολογικές διαδικασίες της κοινωνικής μας ζωής. Όταν η προσοχή όλων των μελών της οικογένειας ή της παρέας είναι στραμμένη μπροστά σε μια οθόνη, τότε είναι ελάχιστη η επαφή και η επικοινωνία των ατόμων. Στις περιπτώσεις που τα άτομα θα μιλήσουν μεταξύ τους, οι κουβέντες τους είναι σύντομες και σχεδόν πάντα αφορούν αυτό που εκείνη τη στιγμή παρακολουθούν. Δεν υπάρχει συνέχεια στη συζήτηση παρά μόνο σύντομα σχόλια ενθουσιασμού ή αποδοκιμασίας σχετικά με τα τεκταινόμενα στην οθόνη. Ένας παιδίατρος σχολιάζει: «Όπως το φως του χειρουργείου, η τηλεόραση δημιουργεί ένα περιβάλλον που «επιτίθεται» στο παιδί και το κυριεύει. Το παιδί, για να ανταποκριθεί σε αυτό το περιβάλλον, κατά κάποιο τρόπο μουδιάζει, μειώνει τη δική του ενεργητικότητα, γίνεται παθητικό και μαγνητίζεται από την οθόνη.» Επίσης, όταν το παιδί καθηλώνεται μπροστά στην τηλεόραση είτε παρακολουθώντας διάφορα προγράμματα είτε παίζοντας για ώρες κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι, αυτό του αφαιρεί από το χρόνο που θα αφιέρωνε σε άλλες ασχολίες με τους φίλους του ή την οικογένειά του. Παίζει λιγότερο, διαβάζει και κουβεντιάζει λιγότερο, ασχολίες που είναι πολύ σημαντικές στην ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων του παιδιού αλλά και της κοινωνικότητά του. Σε αντικοινωνική, επιθετική και εγκληματική συμπεριφορά ίσως οδηγεί η υπερβολική παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων από παιδιά και εφήβους, σύμφωνα με έρευνα Νεοζηλανδών ερευνητών που δημοσιεύθηκε 5

6 στο επιστημονικό έντυπο Pediatrics. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Οτάγκο, με επικεφαλής τον καθηγητή Μπομπ Χάνκοξ του Τμήματος Προληπτικής και Κοινωνικής Ιατρικής, μελέτησαν περίπου παιδιά ηλικίας πέντε έως 15 ετών, τα οποία είχαν γεννηθεί το Η μελέτη έδειξε ότι όσα παιδιά παρακολουθούσαν περισσότερη τηλεόραση, είχαν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν αργότερα αντικοινωνική προσωπικότητα και να καταδικαστούν για κάποια εγκληματική συμπεριφορά μετά την ενηλικίωσή τους (και έως τα 26 έτη ζωής). Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο κίνδυνος αυτός αυξανόταν κατά περίπου 30% με κάθε παραπάνω ώρα που ως παιδιά περνούσαν μπροστά στην τηλεόραση μέσα στην ημέρα. Αυτή η αυξημένη πιθανότητα αφορούσε τόσο τα αγόρια, όσο και τα κορίτσια και αποτελούσε ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου σε σχέση με άλλους παράγοντες, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας, ο δείκτης νοημοσύνης των παιδιών, ο βαθμός γονικού ελέγχου κ.α. «Τα παιδιά που παρακολουθούν πολλή τηλεόραση, είναι πιθανότερο στη συνέχεια να εκδηλώσουν αντικοινωνική συμπεριφορά και τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά στην προσωπικότητά τους», εξηγεί ο Δρ Χάνκοξ. «Η αντικοινωνική συμπεριφορά αποτελεί μείζον πρόβλημα για την κοινωνία. Μολονότι δεν υποστηρίζουμε ότι η τηλεόραση προκαλεί όλη την αντικοινωνική συμπεριφορά, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η μείωση του χρόνου παρακολούθησης τηλεόρασης μπορεί να μειώσει τα ποσοστά της αντικοινωνικής συμπεριφοράς», σημειώνει ο ερευνητής. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συστήνει τα παιδιά να μην βλέπουν πάνω από μία έως δύο ώρες ποιοτικών τηλεοπτικών προγραμμάτων καθημερινά. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η έρευνά τους ενισχύει την πεποίθηση των επιστημόνων πως οι γονείς πρέπει να προσπαθούν να περιορίσουν το χρόνο που τα παιδιά τους περνάνε μπροστά στην τηλεόραση. Άλλες έρευνες στο παρελθόν, έχουν επίσης συσχετίσει το χρόνο παρακολούθησης τηλεόρασης με την αντικοινωνική συμπεριφορά, αν και πάντα είναι δύσκολο να αποδειχθεί ότι υπάρχει άμεση σχέση αιτίουαποτελέσματος ανάμεσά στα δύο. Προβολή λανθασμένων μηνυμάτων 6

7 Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά που βλέπει ένα παιδί στην τηλεόραση διαμορφώνουν εν πολλοίς και την άποψή του για τον κόσμο. Σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, το 57% των τηλεοπτικών προγραμμάτων περιέχουν κάποιας μορφής βία που είναι επιβλαβής για την ψυχολογία του παιδιού. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι οι κίνδυνοι από την έκθεση στην τηλεοπτική βία είναι πολλοί, ανάμεσά τους είναι: Το παιδί μαθαίνει να συμπεριφέρεται βίαια Γίνεται πιο «αναίσθητο» στις βλαβερές επιδράσεις της βίας Αποκτά φοβίες ότι κάποιο βίαιο γεγονός μπορεί να συμβεί και στο ίδιο< Η βία που παρουσιάζεται στην τηλεόραση μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο μυαλό των νεαρών ατόμων. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι ταινίες τρόμου, τα γνωστά μας θρίλερ, μπορεί να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες στα παιδιά. Ωστόσο, η βία και ο τρόμος δεν είναι τα μόνα λανθασμένα μηνύματα που προβάλλονται από την τηλεόραση. Δυνατά μηνύματα σεξουαλικής συμπεριφοράς και στερεοτύπων, ρατσισμού αλλά και συνήθειες όπως η κατανάλωση αλκοόλ, ναρκωτικών και το κάπνισμα, προβάλλονται διαρκώς στα τηλεοπτικά προγράμματα και επηρεάζουν τα μικρά παιδιά. Δίαιτα από την τηλεόραση Η τηλεόραση φαίνεται πως παχαίνει πολλά παιδιά. Καθηλώνονται μπροστά της, δεν βγαίνουν έξω να παίξουν και να αθληθούν και τις περισσότερες φορές ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη επηρεασμένοι από τις διάφορες διαφημίσεις. Ο τρόπος για να μη γίνει το παιδί σας παχύσαρκο εξαιτίας της τηλεόρασης είναι ένας: μην τα αφήνετε να παρακολουθούν τηλεόραση πολλές ώρες και μην παραμελείτε τη διατροφή τους. Φροντίστε τα παιδιά σας να ασχολούνται με κάποιο άθλημα ή κάποια άλλη εξωσχολική δραστηριότητα που θα τους είναι περισσότερη ελκυστική από την επανάληψη μιας σειράς σε κάποιο κανάλι. Κρίσεις επιληψίας Πριν από μερικά χρόνια, εκατοντάδες παιδιά μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο της Ιαπωνίας με συμπτώματα όπως εμετοί, αναπνευστικές δυσκολίες, ερεθισμοί στα μάτια και τρέμουλο, αφού πρώτα είχαν παρακολουθήσει μια ταινία του γνωστού Pokemon. Το γεγονός που πυροδότησε αυτές τις ανωμαλίες ήταν μια σύντομη, διάρκειας μόλις λίγων δευτερολέπτων, σκηνή 7

8 στην ταινία όπου η οθόνη γέμισε από έντονα κόκκινα χρώματα, σαν έκρηξη, συνοδευόμενα από φώτα που αναβόσβηναν και κατέληγαν σε μια λευκή δυνατή λάμψη. Τα έντονα χρώματα και οι δυνατές λάμψεις είναι γνωστό ότι πιθανά προκαλούν κρίσεις επιληψίας. Ένα στα άτομα στη Βρετανία υποφέρουν από αυτής της μορφής επιληψία, ονομαζόμενη φωτοεπιληψία. Από έρευνες προκύπτει ότι η πάθηση εκδηλώθηκε στην περίοδο της εφηβείας, όπου και παρατηρείται η μεγαλύτερη έκθεση σε βιντεο-παιχνίδια. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια σε αυτή την περίπτωση είναι μάλλον πιο βλαβερά από ότι η τηλεόραση καθώς σε αυτά υπάρχουν συχνότερα δυνατά φώτα και εναλλασσόμενες λάμψεις, όμως και τα δύο μπορεί να προκαλέσουν μια επιληπτική κρίση. Για να μειώσετε τις πιθανότητες εκδήλωσης μιας επιληπτικής κρίσης που οφείλεται στην τηλεόραση ή στα βιντεο-παιχνίδια, ο οργανισμός Epilepsy Action συστήνει: Τα παιδιά θα πρέπει να κάθονται τουλάχιστον 60 εκατοστά μακριά από την οθόνη και πάντα σε ένα δωμάτιο με αρκετό φωτισμό. Η λαμπρότητα της οθόνης θα πρέπει να ρυθμίζεται στο ελάχιστο δυνατό επίπεδο Να μην επιτρέπετε στα παιδιά σας να παίζουν κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι όταν είναι άρρωστα ή κουρασμένα Αν για κάποιο λόγο το παιδί θα πρέπει να πλησιάσει την οθόνη, τότε να κλείνει το ένα μάτι του. Αν το ένα μάτι είναι κλειστό, τότε οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παρουσιάζουνε ευαισθησία στα φώτα της οθόνης. Συμβουλές για να «νικήσετε» την τηλεόραση Ακόμα και αν γυρίζετε κουρασμένοι από τη δουλειά σας το απόγευμα, φροντίστε να βγείτε με τα παιδιά σας μια βόλτα για να περπατήσετε ή να παίξετε σε κάποιο πάρκο. Εκτός από τα παιδιά σας, θα ωφεληθείτε και εσείς. Υιοθετήστε κάποιο χόμπι μαζί με τα παιδιά σας. Ξεκινήστε μαθήματα ζωγραφικής, ή τένις. Και αν εσείς δεν προλαβαίνετε, κανονίστε με τους γονείς των φίλων του παιδιού σας να τα γράψετε μαζί σε κάποιο άθλημα ή κάτι άλλο που τα ίδια τα παιδιά θα ενδιαφέρει. Όταν γυρίζετε σπίτι από τη δουλειά, μην ασχολείστε μόνο με τις δουλειές του σπιτιού και σίγουρα μην καθηλώνεστε μπροστά στην τηλεόραση γιατί σας 8

9 «ξεκουράζει». Αφιερώστε λίγο χρόνο για να συζητήσετε με τα παιδιά σας για οτιδήποτε τα απασχολεί, για ότι έγινε στη διάρκεια της ημέρας κτλ. Προσπαθήστε να είστε ενημερωμένοι σχετικά με τα προγράμματα που παρακολουθεί το παιδί σας στην τηλεόραση. Αν το παιδί σας είναι μικρό και ανακαλύψετε ότι βλέπει κάτι που δεν είναι κατάλληλο για την ηλικία του ή που εσείς για κάποιο λόγο δεν εγκρίνετε, θα είναι εύκολο να του αποσπάσετε την προσοχή σε κάτι άλλο. Αν όμως το παιδί σας είναι μεγαλύτερο, τότε θα πρέπει να δημιουργήσετε κάποιους απαραβίαστους κανόνες σχετικά με τις ώρες που του επιτρέπετε να βλέπει τηλεόραση και τα προγράμματα που μπορεί να παρακολουθεί. Παρακολουθείστε τηλεόραση μαζί με τα παιδιά σας και αν τύχει να δείτε κάποιο πρόγραμμα με θέματα βίας ή σεξουαλικότητας, συζητήστε τα μαζί τους. Ρωτήστε τα να σας πουν τη γνώμη τους γι αυτό που είδατε, αν το θεωρούν σωστό λάθος και αν τους κάνει να νιώθουν ίσως άβολα και γιατί. Τα παιδιά μαθαίνουν πράγματα από την τηλεόραση αλλά κυρίως μαθαίνουν από τους γονείς τους και άλλα πρόσωπα που τα έχουν ως πρότυπο. Λειτουργήστε σαν ένα φίλτρο σχετικά με τον τρόπο που το παιδί σας ερμηνεύει όσα βλέπει στην τηλεόραση. Βοηθήστε το να καταλάβει αυτό που βλέπει μέσα στο σωστό περιεχόμενο παρά να του το απαγορεύσετε χωρίς καμία εξήγηση. Αν παρά τις προσπάθειές σας δεν καταφέρνετε να απομακρύνετε τα παιδιά σας από την οθόνη της τηλεόρασης, τότε ίσως είναι καιρός ή να την μετατρέψετε σε γλάστρα ή τουλάχιστον να την «χαλάσετε» έστω για κάποιο χρονικό διάστημα. Η επιρροή των διαφημίσεων στα παιδιά Τα παιδιά δεν έχουν τις γνώσεις και τις δυνατότητες για να μπορούν να αντιλαμβάνονται τα διαφημιστικά μηνύματα με τον ίδιο τρόπο που μπορούν οι ενήλικες. Για το λόγο αυτό τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και επηρεάζονται από τις διαφημίσεις. Το πρόβλημα είναι πολύ πιο έντονο σε παιδιά κάτω των οκτώ ετών τα οποία έχουν την τάση να πιστεύουν ότι οι διαφημίσεις παρουσιάζουν πάντοτε την αλήθεια με αμεροληψία. Η συμπεριφορά τους επηρεάζεται από αυτά που βλέπουν. Το αποτέλεσμα είναι ότι αγοράζουν προϊόντα που τους διαφημίζονται είτε από μόνα τους είτε ζητώντας από τους γονείς τους να τους τα αγοράσουν. Δεν είναι σπάνιες οι φορές που δημιουργούνται διαφορές μεταξύ των παιδιών και των γονιών τους διότι οι τελευταίοι δεν θέλουν να αγοράσουν προϊόντα που τα παιδιά απαιτούν διότι τα έχουν δει σε μια διαφήμιση στην τηλεόραση ή αλλού. Σε πολλές περιπτώσεις η αγοραστική συμπεριφορά όλης της οικογένειας επηρεάζεται από τις απαιτήσεις των μικρών παιδιών. 9

10 Στην εποχή μας που τα μέσα μαζικής επικοινωνίας έχουν διαδοθεί σε βαθμό που δεν υπήρξε ποτέ προηγουμένως, τα παιδιά υποβάλλονται σε μεγάλο αριθμό διαφημίσεων όπου και αν βρίσκονται. Εκτός από την τηλεόραση στο σπίτι, οι διαφημίσεις στο σχολείο τους, στην τάξη τους, αρχίζουν να παίρνουν μεγάλη διάσταση. Έχει υπολογιστεί ότι ένα παιδί βλέπει κατά μέσο όρο διαφημίσεις στην τηλεόραση κάθε χρόνο. Οι διαφημίσεις που στοχεύουν τα παιδιά αφορούν προϊόντα όπως παιγνίδια, σοκολάτες, ζαχαρωμένα δημητριακά, αναψυκτικά, σνακ και άλλα ζαχαρωτά. Επειδή τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν την πρόθεση που έχει ο διαφημιστής για να τα πείσει, γίνονται εύκολοι στόχοι με αποτέλεσμα η αγοραστική δύναμη της ομάδας αυτής του πληθυσμού να προσελκύει τους εμπορευόμενους. Πολύ συχνά προϊόντα που διαφημίζονται, ιδιαίτερα από την τηλεόραση, δεν είναι ότι καλύτερο για την υγιεινή διατροφή των παιδιών. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται ότι έχει συμβάλει και συνεχίζει να επιδεινώνει τη μάστιγα της παχυσαρκίας που παρατηρείται στον παιδικό πληθυσμό. Ακόμη ένα γεγονός που επηρεάζει τα παιδιά, είναι οι διαφημίσεις που απευθύνονται προς τους ενήλικες αλλά τις οποίες παρακολουθούν σε μεγάλο βαθμό και τα παιδιά. Όταν για παράδειγμα κατά τη διάρκεια αθλητικών γεγονότων που προβάλλονται στην τηλεόραση διαφημίζονται μπύρες και άλλα αλκοολούχα ποτά, επηρεάζονται και τα παιδιά. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μεταδίδονται θετικές εικόνες σχετικά με την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών. Τα παιδιά εξοικειώνονται με την ιδέα του αλκοόλ και αυτό συμβάλλει μεταξύ άλλων στις αυξανόμενες τάσεις που παρατηρούνται για κατανάλωση αλκοολούχων ποτών ακόμη και σε παιδιά ηλικίας 9-10 ετών. Ένα ανάλογο φαινόμενο παρατηρείται και για τις διαφημίσεις που αφορούν βίαια παιγνίδια βίντεο ή κινηματογραφικές ταινίες. Οι καταστάσεις αυτές αυξάνουν την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών και μειώνουν την ευαισθησία τους στη βία που υπάρχει στον κόσμο πραγματικά. Οι πιο πάνω ανησυχητικές διαπιστώσεις σχετικά με την επίδραση στα παιδιά της διαφήμισης από την τηλεόραση και άλλα μέσα μαζικής επικοινωνίας, προκύπτουν από έρευνα που διεξήχθη από την Αμερικανική Εταιρεία Ψυχολογίας. Με βάση τα ευρήματα της έρευνας αυτής, που διεξήχθη από το 2000 έως το 2003, γίνονται οι ακόλουθες συστάσεις: Οι κυβερνήσεις πρέπει να λαμβάνουν μέτρα για να προστατεύουν τα παιδιά και ιδιαίτερα τα παιδιά κάτω των 8 ετών που είναι ιδιαίτερα 10

11 ευάλωτα, από την εμπορική εκμετάλλευση που προκύπτει λόγω διαφημίσεων Ορισμένες παρατηρήσεις, επεξηγήσεις αποποιήσεις ευθυνών που περιέχονται σε διαφημίσεις σχετικά με προϊόντα που απευθύνονται σε μικρά παιδιά να αναγράφονται με τρόπο τέτοιο που να είναι εύκολα κατανοητά από τα παιδιά Να γίνονται έρευνες σχετικά με το πως κατανοούν και επηρεάζονται τα παιδιά από διαφημίσεις σε νέα μέσα μαζικής επικοινωνίας όπως το διαδίκτυο και άλλα Να εξετάζεται το πως επηρεάζονται τα παιδιά από διαφημίσεις που γίνονται στα σχολεία και στις τάξεις τους Η Αγγλική Βουλή το 1874, ψήφισε νόμο για να προστατεύονται τα παιδιά που λόγω της απειρίας τους, ήταν ιδιαίτερα ευάλωτα στα καλοπιάσματα και τις κολακείες των εμπόρων και των χρηματοδοτών. Ο ίδιος νόμος απάλλασσε των ευθυνών τους και τους γονείς των παιδιών από χρέη των παιδιών τους. Η νομοθεσία αυτή ήταν μια από τις πρώτες κυβερνητικές πράξεις που στόχο είχε την προστασία των παιδιών από την εμπορική εκμετάλλευση. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο νόμος αυτός, ψηφίστηκε σε μια εποχή που δεν υπήρχε η πληθώρα των μέσων μαζική επικοινωνίας που έχουμε σήμερα. Επίσης δεν υπήρχαν τότε η μάζα των τεράστιων πολυεθνικών βιομηχανιών που έχουμε σήμερα και οι οποίες παράγουν μια αναρίθμητη σειρά από προϊόντα που στοχεύουν τα παιδιά. Παρόλα αυτά και παρά το γεγονός ότι πέρασαν 130 χρόνια από τότε, η βασική φιλοσοφία του νόμου παραμένει η ίδια. Η πολιτεία πρέπει να παρακολουθεί συνεχώς τα ζητήματα που αφορούν την επιρροή των διαφημίσεων στα παιδιά και να λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία τους από την εμπορική εκμετάλλευση. 11

12 Ε ρ ω τ η μ α τ ο λ ό γ ι ο Παρουσίαση των Αποτελεσμάτων από την 17 η έως την 20 η ερώτηση 12

13 Ερώτηση 17 η : Θεωρείς έγκυρη την ενημέρωση των δελτίων ειδήσεων; Απάντησαν % Ναι Όχι Άνδρες % Γυναίκες % Σχόλια: Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας οι περισσότεροι τηλεθεατές, άνδρες και γυναίκες δεν θεωρούν έγκυρη την ενημέρωση των δελτίων ειδήσεων (Άνδρες 72%, Γυναίκες 64%) 13

14 Ερώτηση 18 η :Θεωρείς ότι η τηλεόραση προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες στον τηλεθεατή; Απάντησαν % Άνδρες % Γυναίκες % Πάντα 0 3 Μερικές φορές Σπάνια Καθόλου 13 0 Σχόλια: Από το παραπάνω διάγραμμα συμπεραίνεται ότι, το τηλεοπτικό κοινό σε αρκετά μεγάλο ποσοστό, θεωρεί ότι η τηλεόραση προσφέρει μερικές φορές χρήσιμες πληροφορίες (Άνδρες 67%, Γυναίκες 79%). Δεν υπάρχει άντρας στην έρευνα που να πιστεύει ότι η τηλεόραση προσφέρει πάντα χρήσιμες πληροφορίες (ποσοστό 0%) ενώ δεν υπάρχει γυναίκα στην έρευνα που να θεωρεί ότι η τηλεόραση δεν δίνει καθόλου χρήσιμες πληροφορίες (ποσοστό 0%). 14

15 Ερώτηση 19 η : Θεωρείς πως η τηλεόραση προβάλει πρότυπα; Απάντησαν % Μη Αξιόλογα Αξιόλογα Άνδρες % Γυναίκες % Σχόλια: Σύμφωνα με το παραπάνω διάγραμμα οι συντριπτική πλειοψηφία των τηλεθεατών άνδρες και γυναίκες πιστεύουν πως η τηλεόραση προβάλλει μη αξιόλογα πρότυπα (Άνδρες 90%, Γυναίκες 87%). 15

16 Ερώτηση 20 η : Τι αλλαγές θα έκανες στην τηλεόραση; Απάντησαν % Λιγότερες διαφημήσεις Περισσότερα Ελληνικά Περισσότερα παιδικά Άλλο Άνδρες % Γυναίκες % Σχόλια: Σύμφωνα με το παραπάνω διάγραμμα φαίνεται πως ένα σημαντικό ποσοστό ανδρών και γυναικών επιθυμούν μείωση των διαφημίσεων (26% άνδρες και 21 % γυναίκες). Αξιοσημείωτο είναι ότι οι γυναίκες επιθυμούν περισσότερο από τους άνδρες την αύξηση των ελληνικών προγραμμάτων (28% άνδρες, 46% γυναίκες) ενώ δεν φαίνεται να θεωρούν ότι απαιτούνται περισσότερα παιδικά προγράμματα. Επίσης, προκύπτει ότι θα επιθυμούσαν σε σχετικά μεγάλο πσοσοτό τόσο οι άνδρες 41%, όσο και οι γυναίκες 31%, άλλου είδους παρεμβάσεων πέραν αυτών που προτάθηκαν από την έρευνα. 16

17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ PATHFINDER 10 Αυγ. 06, ανανέωση: 28 Αυγ Σχετική ιστοσελίδα: Psychological Issues in the Increasing Commercialization of Childhood, American Psychological Association Χρήστος Λανίτης Τεχνολόγος Ραδιολογίας-Ακτινολογίας Master Συμβουλευτικής Ανθρωπίνων Σχέσεων Τετάρτη, 20 Φεβρουαρίου 2013 Τηλεόραση και επιθετικότητα σε παιδιά-εφήβους 17