ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: O ΠΟΝΟΣ ΑΠΟ ΑΠΟΨΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΗΘΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ κ. ΒΑΝΤΣΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ ΠΑΣΧΑΛΑΚΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΕΜ 487 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΙΟΣ 2008

2 Αφιερώνεται στη μνήμη του αξιοσέβαστου παππού μου και της πολυαγαπημένης μου γιαγιάς, Ανδρέα και Κυριακής. 1

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πίνακας Περιεχομένων Βραχυγραφίες Πρόλογος Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ 1. Ορισμός, έννοια και μορφές του πόνου. 2. Το ανυπόστατο και το υπαρκτό του πόνου. 3. Ο πνευματικός πόνος και «το χαροποιόν πένθος». ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Ο ΠΟΝΟΣ ΩΣ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 1. Ο πόνος καταστέλλει την έπαρση του ανθρώπου και οδηγεί στη σωτηρία του. 2. Ο πόνος τρέφει την επιθυμία των εσχάτων και οδηγεί στη πνευματική τελείωση του ανθρώπου. 3. Ο πόνος ως δοκιμασία των δικαίων. 2

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ 1. Η απώθηση του πόνου. 2. Η ευθανασία ως παράδειγμα απόρριψης του πόνου. 3. Η αποδοχή του πόνου. 4. Ο πόνος στη ζωή του Χριστού, της Θεοτόκου και των Αγίων. Παράρτημα Η αντιμετώπιση του πόνου από την απώλεια προσφιλούς προσώπου. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 3

5 ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ Θ.Η.Ε Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, Αθήνα P.G. Patrologia Graeca. Cursus Completus, έκδ. J.P. MIGNE, Paris ΒΕΠΕΣ Βιβλιοθήκη Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών Συγγραφέων, έκδοση Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα ΕΠΕ Ελληνες Πατέρες της Εκκλησίας, έκδοση «Γρηγόριος ο Παλαμᾶς», Θεσσαλονίκη. Φιλοκαλία Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών συνερανισθείσα παρά τών αγίων και θεοφόρων Πατέρων. Εκδ. «Αστήρ», Αθήναι ΦΜ Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, Μετάφραση Α. Γαλίτη, Θεσσαλονίκη SC Sources Chrétiennes, Paris 1941 κ.ἐ. Κλίμαξ Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ, Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής Ασκητικά Του οσίου Ισάακ του Σύρου, Τα ευρεθέντα ασκητικά, Έργα έκδοση επιμέλεια ιερομονάχου Νικηφόρου Θεοτόκη, Λειψία 1770, και επανέκδοση επιμέλεια Ιωακείμ Σπετσιέρη ιερομονάχου, Οσίου Εφραίμ του Σύρου Εργα, (κείμενο μετάφραση υπό του Κων/νου Γ. Φρατζολά), Εκδ. «ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ», Θεσσαλονίκη Αββά Δωροθέου, Εργα ασκητικά, Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Καρέα, Αθήνα

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το πρόβλημα του πόνου είναι ένα από τα θέματα της Ηθικής που απασχόλησε, απασχολεί και θα απασχολεί τους ανθρώπους όλων των εποχών, έχει δηλαδή διαχρονική ισχύ. Είναι ένα πρόβλημα που αφορά σε κάθε άνθρωπο προσωπικά, καθώς δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να αποφύγει τον πόνο στη ζωή του. Είναι πάντοτε επίκαιρο. Αναμφίβολα, ο πόνος σμιλεύει την ψυχή και το σώμα του ανθρώπου. Θολώνει τη σκέψη και το νου του. Προκαλεί μελαγχολία, θλίψη, αβεβαιότητα, φοβία, αμφιβολία, ερωτηματικά για το μέλλον. Από προσωπικό ενδιαφέρον αποφάσισα να ασχοληθώ ιδιαίτερα με αυτό το θέμα και με την επιθυμία και καρδιακή ευχή ο άνθρωπος να δεχθεί τον πόνο, βλέποντάς τον μέσα από το φως της πίστεως, της υπομονής, της ελπίδας και της αληθινής αγάπης στον Κύριο Ιησού Χριστό. Στην προσπάθεια αυτή βοηθήθηκα πολύ από τις πολύτιμες συμβουλές και υποδείξεις του συμβούλου καθηγητή κ. Μιλτιάδη Βάντσου, τον οποίο και ευχαριστώ. 5

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο πόνος είναι συνυφασμένος με τη ζωή του κάθε ανθρώπου, από τότε που θα έλθει στον κόσμο ως ύπαρξη μέχρι τη στιγμή που θα τερματίσει την επίγεια ζωή του και θα εισέλθει σ ένα νέο στάδιο ζωής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο άνθρωπος γεννιέται με πόνο της μητέρας του και με προσωπικό πόνο. Με το κόψιμο του ομφάλιο λώρου, που συνοδεύεται με το κλάμα του νεογέννητου, έχουμε την πρώτη και μεγάλη ευεργεσία του πόνου. Με το κλάμα τίθενται σε λειτουργία τα πνευμόνια του, αφού με αυτόν τον τρόπο φεύγουν τα υγρά από αυτά και γεμίζουν με οξυγόνο, που είναι το πρώτιστο αγαθό για τη ζωή του ανθρώπου. Αυτό το κλάμα θα συνεχίσει το μωρό, όποτε έχει πόνους. Και ο πόνος δεν λείπει από κανέναν άνθρωπο. Έτσι βλέπουμε, ότι ο άνθρωπος εισέρχεται στη ζωή με πόνο και με κλάμα. Ενώ όμως ο πόνος είναι ευεργετικός, συνάμα είναι ενοχλητικός και βαρύς, αβάσταχτος και αχώριστος σύντροφος του ανθρώπου. Και μολονότι δεν απόφυγε κανείς το πικρό ποτήρι του πόνου, οι πικροί πόνοι γίνονται κατά κάποιο τρόπο σαν τα πικρά φάρμακα, που τελικά θεραπεύουν την ψυχή, αν φυσικά χρησιμοποιηθούν σωστά. Επισκεπτόμενος κανείς τα νοσοκομεία βλέπει αθροιστικά την εικόνα αυτή του ανθρώπινου πόνου. Αλλά και έξω από τα νοσοκομεία, στα σπίτια και οπουδήποτε αλλού, υπάρχει κρυμμένος ή έκδηλος πολύς πόνος κάθε σπίτι και κάθε άνθρωπος κουβαλάει τον δικό του σταυρό. Ακόμη και ο ίδιος ο Χριστός δεν διέφυγε τον πόνο της Σταύρωσής του. Ούτε και η Παναγία, που πόνεσε, καθώς έβλεπε τον Χριστό να κρεμάται στο Σταυρό. Και οι μάρτυρες της Εκκλησίας υπέστησαν πολλά βάσανα, αλλά τα υπέμειναν για χάρη της πίστης τους στο Χριστό. Έτσι, υπάρχει στον κόσμο πολύς πόνος και ποικίλος. Όχι μόνο στους πολλούς ασθενείς και από τα ποικίλα είδη των ασθενειών, σωματικών και ψυχικών, που αντιμετωπίζουν οι γιατροί στα νοσοκομεία, αλλά και με την ευρύτερη έννοια από τις ποικίλες συμφορές και θλίψεις, από τα πάμπολλα δεινά, που κατατρέχουν τους ανθρώπους από την ημέρα που θα γεννηθούν σφραγίζοντας με το βρεφικό κλάμα την αδυσώπητη πραγματικότητα του πόνου, μέχρι την ημέρα που θα τελειώσουν την επίγεια πορεία τους με το θάνατο. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις ημέρες μας, ούτε συνέβη σε κάποια εποχή μόνο, αλλά συμβαίνει σε όλες τις εποχές και χαρακτηρίζει τη ζωή όλων των ανθρώπων. Το πρόβλημα του πόνου είναι τόσο παλαιό, όσο και ο άνθρωπος. Ο πόνος συνοδεύει τη ζωή του ανθρώπου, και μολονότι κατά την χριστιανική αντίληψη δεν είναι φυσική κατάσταση, δεν πλάστηκε δηλαδή ο άνθρωπος από τον από τον Θεό για να πονά, να υποφέρει και να θλίβεται,παραταύτα ο πόνος μετά την πτώση του ανθρώ 6

8 που κατέληξε, ως κάτι επείσακτο και ξένο, να προστεθεί στη φύση του να γίνει φύση της φύσεως του ανθρώπου 1. Είναι τόσο οδυνηρή αυτή η πραγματικότητα και τόσο δυσερμήνευτη, ώστε και ο φιλόσοφος νους του ανθρώπου δυσκολεύεται μπροστά στο μυστήριο του πόνου και του θανάτου, και ψάχνει να βρει απάντηση, να δώσει εξηγήσεις. Το πρόβλημα του πόνου ανέκαθεν απασχόλησε διάφορους φιλοσόφους, συγγραφείς, ποιητές και γενικότερα καλλιτέχνες. Αυτό το πανανθρώπινο φαινόμενο αποτέλεσε το «άλφα και το ωμέγα» πολλών Ελλήνων φιλοσόφων, οι οποίοι είχαν ως μοναδικό τους σκοπό, να προσφέρουν στους ίδιους αλλά και στους άλλους ανθρώπους, με τη μελέτη του φυσικού και ψυχικού κόσμου, τα μέσα για να φθάσουν στο υπέρτατο αγαθό, δηλαδή την απαλλαγή της ζωής από τον πόνο. Οι απαισιόδοξοι από τους φιλοσόφους δεν βρίσκουν πουθενά λύση, και ως μόνη διέξοδο για να βγει κανείς από την κοιλάδα αυτή του κλαυθμώνος συνιστούν το θάνατο ή περιμένουν το θάνατο. Ο ποιητής Θέογνις υποστηρίζει ότι είναι άριστο το να μην γεννηθεί κανείς ούτε να αντικρύσει το φως του ήλιου, γνώμη που επαναλαμβάνει και ο Ευριπίδης λέγοντας ότι «τό μή γενέσθαι κρεῖττον ἤ φῦναι βροτούς», είναι δηλαδή καλύτερη η ανυπαρξία από την ύπαρξη 2. Τα ιδεαλιστικά φιλοσοφικά συστήματα με κυρίαρχο τον Πλατωνισμό πιστεύουν ότι το κακό εξ ανάγκης υπάρχει στον κόσμο, λόγω του ότι στην ύλη και στο σώμα υπάρχει εγγενής φυσική τάση στην ανωμαλία και στην αταξία, και μόνο ο θάνατος και η απόθεση του κακού σώματος γλυτώνει τον άνθρωπο από τα κακά και από τον πόνο. Η θέση μάλιστα αυτή εκφράζεται πιο έντονα στα διαρχικά φιλοσοφικά συστήματα του Παρσισμού και του Γνωστικισμού, σύμφωνα με τα οποία ο κακός Θεός που δημιούργησε τον κακό κόσμο ενέπλεξε τις ψυχές μέσα στα κακά σώματα για να πάσχουν και να υποφέρουν. Αντίθετα άλλες υπεραισιόδοξες φιλοσοφικές απόψεις, όπως ο Στωικισμός, έχουν χάσει την αίσθηση της πραγματικότητας θεωρούν ότι ο πόνος δεν υπάρχει πραγματικά, είναι κάτι υποκειμενικό, και ότι όπου 1. Πρωτοπρ. Θεόδωρου Ν. Ζήση,Ηθικά Κεφάλαια, Εκδόσεις Βρυέννιος, Θεσσαλονίκη 2002, σελ Για τις φιλοσοφικές θεωρίες της αισιοδοξίας, της απαισιοδοξίας, του ηδονισμού κ.α., βλ. Χρ. Ανδρούτσου, Σύστημα Ηθικής, Θεσσαλονίκη 1964, σελ

9 υπάρχει συντελεί στο να τονίζεται περισσότερο το καλό, στο να συνειδητοποιεί ο άνθρωπος με την παρουσία της ασθένειας την υγεία, και ότι επομένως δεν είναι κάτι κακό αλλά καλό. Η κατάσταση στον κόσμο είναι πολύ καλή, όλα είναι καλά και ο άνθρωπος πρέπει να αδιαφορεί για τα πάθη, τις συμφορές και τον πόνο, και να τα αντιμετωπίζει, όπως λέμε, με στωική απάθεια 3. Ο Στωικισμός αντιμετώπιζε τον πόνο, όπως και το θάνατο, ως φυσικά φαινόμενα. Με τον τρόπο αυτό τα απογύμνωνε από κάθε βαθύτερο νόημα 4. Στη συνάφεια αυτή δεν πρέπει να παραλείψουμε την αναφορά στο φιλοσοφικό σύστημα του Ηδονισμού, με κύριο εκπρόσωπο τον Αρίστιππο τον Κυρηναίο. Αν και ως φιλοσοφικό σύστημα δεν έχει μεγάλη απήχηση, εν τούτοις πρακτικά το ακολουθούν πολλοί από τους ανθρώπους όλων των εποχών, γιατί είναι εύκολα αποδεκτό, αφού θηρεύει και συνιστά την ηδονή και την απόλαυση και μάλιστα τις χαμηλές ηδονές των αισθήσεων και της σάρκας 5. Είναι ένα επικίνδυνο σύστημα, γιατί η εποχή μας περισσότερο από όλες τις άλλες εποχές έχει ως σήμα κατατεθέν την ηδονή, την τέρψη, την απόλαυση, την άνεση, προς τα οποία ωθούν τους ανθρώπους υλιστικές βιοθεωρίες, προβαλλόμενες από μεγάλους κερδοσκοπικούς οικονομικούς κολοσσούς, που ενδιαφέρονται για την κατανάλωση των υλικών αγαθών και την αύξηση του κέρδους. Οι Ηδονιστές δεν ενδιαφέρονται αν ο ασφαλέστερος τρόπος για να μπλέξουν τους ανθρώπους στα δίχτυα της οδύνης, είναι να τους κάνουν δούλους της ηδονής, η οποία αρχίζει ευχάριστα και ελκυστικά, έχει όμως καταλυτικές φθοροποιές ενέργειες και στο σώμα και στην ψυχή του ανθρώπου. Η προσπάθεια αποφυγής ή παραμερισμού του πόνου με την ηδονή οδηγεί σε τραγικό αδιέξοδο. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέει χαρακτηριστικά: «Θέλοντες γὰρ ἐκφυγεῖν τὴν κατὰ τήν ὀδύνην ἐπίπονον αἴσθησιν, πρὸς τὴν ἡδονὴν καταφεύγομεν, τῷ τῆς ὀδύνης αἰκισμῷ πιεζομένην τὴν φύσιν ἐπιχειροῦντες παραμυθεῖσθσαι. Σπεύδοντες δὲ διὰ τῆς ἡδονὴς τὰ τῆς ὀδύνης ἀμβλῦναι κινήματα, πλέον αὐτῆς τὸ καθ ἑαυτῶν ἐπικυροῦμεν χειρόγραφον, ὀδύνης καὶ πόνων ἀπολελυμένην ἔχειν ἡδονὴν οὐ δυνάμενοι» 6. Η Εκκλησία αποδέχεται τον πόνο σε όλο το βάθος και την έκτασή του. Ταυτόχρονα όμως προσφέρει στον άνθρωπο τη δύναμη να τον μεταμορφώνει και να τον χρησιμοποιεί για την τελείωσή του. Επίσης, 3. O.π. 4. Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική Ι, Εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1991, σελ Χρ. Ανδρούτσου, Σύστημα Ηθικής, ο.π., σελ Μαξίμου Ομολογητού, Πρoς Θαλάσσιον, P.G. 90, 629D 632A. 8

10 κατά τον άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή: «Εἰ πάντως πονῆσαι δεῖ, διὰ τὴν ἐμφυρεῖσαν τῇ φύσει διὰ τοῦ προπάτορος ἡδονὴν, γενναίως τοὺς προσκαίρους καρτερήσωμεν πόνους, τῆς τε ἡδονῆς τὸ κέντρον ἡμῖν ἀμβλύνοντας,καὶ τῶν δι αὐτῆς ἡμᾶς αἰωνίων ἐλευθεροῦντας κολάσεων» 7. Αυτό ενόχλησε τον Νίτσε και προκάλεσε την οργή του εναντίον του Χριστιανισμού. Ο Νίτσε υποστήριξε ότι η αντιμετώπιση του πόνου χωρίς αναζήτηση παρηγοριάς εξυψώνει τον άνθρωπο και αποτελεί πραγματικό ηρωισμό 8. Σύμφωνα με την χριστιανική παράδοση, ο ανθρώπινος πόνος προέρχεται βασικά από την υπαρξιακή ανθρώπινη αγωνία, η οποία θεωρήθηκε πάντοτε ως αποτέλεσμα της απομάκρυνσης του ανθρώπου από το Θεό, που είναι η πηγή της ζωής του. Ο άνθρωπος βιώνει τον πόνο με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικά επίπεδα, δηλαδή ως σωματικό πόνο, ως ψυχικό πόνο ή ως πνευματικό πόνο, δηλαδή σαν συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του και πιο σωστά ως απομάκρυνση ή αποκοπή του από το Θεό. Η διαφθορά μάλιστα της ανθρώπινης φύσης μετά την πτώση υπήρξε τόσο μεγάλη, που ήταν αδύνατον στον άνθρωπο να απαλλαγεί με τις δικές του δυνάμεις από τον κλοιό του πόνου και των συνεπειών του χωρίς την επέμβαση του ίδιου του Δημιουργού του. Αυτό μας πληροφορεί η Θεία Αποκάλυψη και αυτό μας διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες. Με την Ενσάρκωση και τη Σταύρωση του Χριστού αρχίζει η προσφορά και η σωτηρία προς τους εγκαταλελειμμένους, αλύτρωτους, βασανιζομένους και γενικότερα πονεμένους. Ο Εσταυρωμένος γίνεται αδελφός όλων και προς όλους απλώνει τη θεία φιλανθρωπία. Ο σταυρός του Χριστού «μπαίνει στο κέντρο όλων των ποικίλων ανθρώπινων σταυρών» 9. Όπου πάσχει και ένας άνθρωπος, εκεί συμπάσχει ο Θεός. Ακόμη, ο πόνος δεν είναι ένα καθαρά φυσικό φαινόμενο μονάχα με φθοροποιές συνέπειες για τον άνθρωπο όπως τον αντιμετώπισαν τα φιλοσοφικά συστήματα απογυμνώνοντάς τον από κάθε βαθύτερο νόημα και χωρίς δυνατότητες ουσιαστικής απαλλαγής αλλά συμβάλλει στη σφαιρική αντιμετώπιση της ζωής. Ο πόνος είναι ο φύλακας της ζωής. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση ο άνθρωπος να υποθέσει, ότι ένα πανανθρώπινο φαινόμενο όπως ο πόνος, είναι άσκοπο. Ηδη από το γεγονός, ότι η φύση διαπαιδαγωγεί, μαθαίνει τα πλάσματά της να υφίστανται τους πόνους συνάγεται, ότι στον αγώνα της ζωής είναι σκόπι 7. Μαξίμου Ομολογητού, Κεφάλαια διάφορα 1,25, P.G. 90, 1189Α. 8. Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική Ι, o.π., σελ Γεώργιου Τσανανά, Ελπίδα, Διακονία και Σωτηρία Δυναμικότητα και Στράτευση του Χριστιανισμού σήμερα, Θεσσαλονίκη 1975, σελ

11 μος. Ο πόνος στην Π.Δ. έχει αξία μεσολάβησης και απολύτρωσης και στην Κ.Δ. εξακολουθεί να διατηρεί το χαρακτήρα ενός πανανθρώπινου φαινομένου με όλες τις συνέπειές του, αλλά με διαφορετική δυνατότητα αντιμετώπισής του, μετά την έλευση του Ιησού Χριστού. Και αυτό διότι, ο πόνος συμβάλλει στη μετάβαση του ανθρώπου σε μία άλλη διάσταση της ζωής, καθώς ο πόνος, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, καθιστά δυνατή την οντολογική ανακαίνιση του ανθρώπου. Ο πόνος έχει χαρακτήρα εκπαιδευτικό, διότι γίνεται η αιτία να δει ο άνθρωπος τη ζωή στην ολότητά της, αλλά και γιατί μπορεί να αποτελέσει ένα μήνυμα για μία μεγαλύτερη προσπάθεια, ώστε να γίνει κατανοητό το μεγάλο πρόβλημα της ζωής. Η αλήθεια είναι πως ο βίος του ανθρώπου πάνω στη γη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μεγάλο πείραμα και μυστήριο, γιατί τη χαρά διαδέχεται συνήθως ο πόνος και αντίστροφα. Η ματαιότητα παρασύρει τον άνθρωπο και βρίσκεται από τη μια στιγμή στην άλλη από το ύψος στο βάθος. Από την αίγλη στην περιφρόνηση. Γι αυτό τα προβλήματα που έχουν σχέση με τον πόνο, είναι πάντα επίκαιρα, πάντα ζωντανά και πιεστικά για τον άνθρωπο, καθώς αναδύονται πάντα με την ίδια δύναμη στη συνείδησή του και ασκούν την ίδια αφόρητη πίεση επάνω της ζητώντας επίμονα αντιμετώπιση και λύσεις. Ο πόνος είναι συνδεδεμένος με τη ζωή κάθε ανθρώπου. Ο πόνος, η θλίψη, η δοκιμασία, συνιστούν καθολικό φαινόμενο, καθώς επίσης και βιώματα αναμφισβήτητα του ανθρώπου. Δεν πρέπει να λησμονεί κανείς, ότι ο μύθος ήταν το αρτιότερο εκφραστικό μέσο κατά τους χρόνους της αρχαιότητας, για να εκφράσει ο άνθρωπος την αναπόφευκτη πείρα του πόνου με συμβολικές εικόνες θεμελιώδης πνευματική εκδήλωση του αρχαίου κόσμου, κύριο θέμα του οποίου ήταν συνήθως η μαρτυρική ζωή και ο ταλαίπωρος βίος του ανθρώπου. Επίσης, ένα βασικό νόημα, που εκφράζεται άριστα στην αρχαία ελληνική τραγωδία είναι ότι όλος ο βίος του ανθρώπου είναι γεμάτος οδύνη. Το φαινόμενο του πόνου απέκτησε το νόημά του στο πρόσωπο του Ιησού. «Ειδικότερα ο Σταυρός του Χριστού δίνει το πραγματικό νόημα στον πόνο» 10. Ο Θεάνθρωπος γίνεται ο Σωτήρας και Λυτρωτής του κόσμου, καθώς πέρασε την οδύνη του Σταυρικού θανάτου. Η Εκκλησία αλλά και ο κάθε άνθρωπος πορεύεται την οδό του πόνου και σηκώνει το δικό του σταυρό, υποφέρει, πονάει, αλλά το σημαντικό βρίσκεται στο γεγονός ότι ο αφοσιωμένος στο Θεό άνθρωπος 10. Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική Ι, o.π., σελ

12 δεν απελπίζεται. Αυτό συμβαίνει, διότι υπάρχουν για όλες τις μορφές και τις εκδηλώσεις του πόνου μερικά αντίδοτα. Υπάρχουν μερικά πνευματικά φάρμακα, σωστικά και σωτήρια, με τα οποία ο πόνος σ όλες του τις μορφές, όσο δυνατός και αν είναι, μπορεί κάπως να αντιμετωπισθεί. Και όχι μόνο να αντιμετωπισθεί, αλλά να γίνει ακόμη και μέσο ψυχικής ωριμότητας, ψυχικής κατανύξεως, δοξολογίας και σωτηρίας. Για την πραγμάτωση όλων αυτών βοηθάει η πίστη, η προσευχή και η κατά Θεόν υπομονή. Αξιοσημείωτο δὲ είναι, ότι ο Χριστιανός έχει το παράδειγμα του Σταυρού, πίσω από τον οποίο ανατέλλει πάντοτε το φως της Αναστάσεως. Το Ευαγγέλιο της σωτηρίας του ανθρώπου σφραγίστηκε πάνω στο Σταυρό με τον πόνο και τη θυσία, και έδωσε το πρότυπο της αρμονικής συνύπαρξης χαράς και θλίψης, η οποία μάλιστα στον ορθόδοξο μοναχισμό δημιούργησε μια ιδιαίτερη βιωματική κατάσταση που ονομάζεται χαρμολύπη, ή χαροποιόν πένθος, ή θεοφιλής λύπη,ή ανάλγητον δάκρυον 11. Και αναμφίβολα σε αυτή τη βιωματική κατάσταση είναι δυνατόν να φθάσει όχι μόνο ο μοναχός αλλά και ο κάθε πιστός, αφού δεν υπάρχει άλλη ηθική για τους μοναχούς και άλλη για τους κοσμικούς, αλλά είναι μία και κοινή για όλους τους ανθρώπους. Ο πιστός μετά την «ἐν Χριστῷ» ανακαίνισή του, πρέπει να αντιμετωπίζει τον πόνο και τις θλίψεις του κόσμου με τη χαρά του Αγίου Πνεύματος και να προγεύεται τη χαρά της Ανάστασης. Οι θλίψεις, ο κόπος και ο καθημερινός πόνος δεν πρέπει να ματαιώνουν τη χαρά των πιστών, αλλά θα πρέπει να μεταμορφώνονται σε αφορμές χαράς και να συντελούν στην τελείωσή τους. Και αυτό γιατί μετά το Πάθος ο πιστός έχει τη διαβεβαίωση του Χριστού που λέει : «Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» 12, η οποία τον συνοδεύει και του δίνει κουράγιο ότι σε αυτήν την πολύμοχθη πορεία της ζωής του έχει κάποια ισχυρή προστασία και βοήθεια, για να τον ενισχύει και να τον προφυλάττει. Και ενώ αναμφίβολα ο άνθρωπος περιστρέφεται στον άξονα ηδονής οδύνης και ενώ αποτελούν και τα δύο εμπειρικά δεδομένα για τον κάθε άνθρωπο, δεν παύουν να αποτελούν μυστηριώδη υπαρξιακά στοιχεία απροσπέλαστα κατά βάθος. Συχνά οι δυσκολίες της ζωής και ο πόνος σε όλες του τις εκδηλώσεις είναι σκληρός πειρασμός και δοκιμασία για την πίστη των Χριστιανών. Και όταν έρχεται ο πόνος, αυτός ο φύλακας άγγελος του ανθρώπινου μηχανισμού και καταντάει τυραννικός δαίμονας, έρχονται στην επιφάνεια αμφιβολίες και ερωτηματικά που ψάχνουν επίμονα απάντηση: Υπάρχει μεγαλύτερο και φοβερότερο κακό 11. Βλάχου Ιερόθεου, Η θεραπεία της ψυχής, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Έτος 71, Ιαν. Φεβρ. 1988, Τεύχος 721, σελ Ματθ. 28,20. 11

13 από τον πόνο; Ποιες είναι οι ρίζες αυτού του μεγάλου κακού; Γιατί ο Θεός επιτρέπει να υποφέρουν τα παιδιά του; Με ποιο τρόπο μπορεί ο άνθρωπος, και μάλιστα ο Ορθόδοξος Χριστιανός, να αντιμετωπίσει τον πόνο, ώστε ο πόνος να λειτουργήσει ευεργετικά, λυτρωτικά και σωστικά για τον άνθρωπο; Γιατί δεν μπορεί η ηδονή να καταλύσει την οδύνη, έτσι ώστε στη σύντομη ζωή του ανθρώπου να μην αποτελούν κυρίαρχα χαρακτηριστικά ο πόνος, η λύπη, η δοκιμασία, ο στεναγμός; Επειδή λοιπόν το θέμα που αποτελεί αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι πολύ σημαντικό αλλά ταυτόχρονα και πολύ ευρύ, κρίθηκε αναγκαίο να περιορισθεί σε βασικά κεφάλαια, που αφορούν στην έννοια του πόνου. Οσα αναπτύσσονται στις σελίδες που ακολουθούν αποσκοπούν στο να διερευνήσουν την προέλευση και την αιτία, την ευεργεσία και την αντιμετώπιση του πόνου από τους ανθρώπους. Ειδικότερα στο πρώτο κεφάλαιο διερευνώνται α) ο ορισμός, η έννοια και οι μορφές του πόνου, β) το ανυπόστατο και το υπαρκτό του πόνου, γ) ο πνευματικός πόνος και το «χαροποιόν πένθος». Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνάται ο πόνος ως ευεργετικό μέτρο του Θεού, δηλαδή α) ως παιδαγωγικό μέσο προς άρση του εγωισμού του ανθρώπου και ως μέσο που οδηγεί στη σωτηρία του, β) ως μέσο, το οποίο τρέφει την επιθυμία των εσχάτων και οδηγεί στη πνευματική τελείωση του ανθρώπου, γ) ως δοκιμασία των δικαίων. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο διερευνάται α) η απώθηση του πόνου από τον άνθρωπο, β) η ευθανασία ως παράδειγμα απόρριψης του πόνου, γ) η αποδοχή του πόνου και δ) ο πόνος στη ζωή του Χριστού, της Θεοτόκου και των Αγίων. Επιπροσθέτως, στη παρούσα εργασία παρατίθεται παράρτημα σχετικά με την αντιμετώπιση του πόνου από την απώλεια προσφιλούς προσώπου. Η παρούσα μελέτη, βέβαια δεν επιχειρεί να δώσει λύση στο βαθύ και δύσκολο πρόβλημα του πόνου, καθώς και τρόπους για να τον εξαφανίσει ο άνθρωπος από την ζωή του, διότι αυτό δεν είναι εφικτό. Αλλά ερευνά πώς μπορεί ο άνθρωπος να αντιμετωπίσει τον πόνο και την αρρώστια. Πώς να ξεπεράσει το πρόσκομμα αυτό και να γίνει βατός ο δρόμος που οδηγεί στην άνω Ιερουσαλήμ,καθώς τα διάφορα «οδοφράγματα» δεινά εμποδίζουν την επίγεια πορεία του. Επίσης, στις σελίδες της σημειώνονται σκέψεις και εμπειρίες των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας για τον πόνο, γεμάτες σοφία και αγιοπνευματικό φωτισμό. 12

14 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ΟΡΙΣΜΟΣ, ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Πόνος σημαίνει α) το δυσάρεστο σωματικό αίσθημα που προκαλείται από τραύμα ή οργανική ανωμαλία, β) τη μεγάλη, βασανιστική στενοχώρια, γ) (ειδικότ. στον πληθυντικό) τους πόνους της γέννας, τις ωδίνες του τοκετού 13. Ακόμη, η αρχική του σημασία είναι «βαρεῖα καὶ σκληρή ἐργασία, κόπος, μόχθος» 14. Το πρόβλημα του πόνου αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της αλλοτριωμένης από το Θεό ζωής στην παράβαση της θείας εντολής οφείλονται τα δεινά του ανθρώπου. Επειδή λοιπόν ο άνθρωπος δεν υπόταξε το θέλημά του στο θέλημα του Θεού και δεν απαρνήθηκε τον εαυτό του, πολλές φορές ανησυχεί και ταράσσεται, αθυμεί και απελπίζεται, καταλαμβάνεται από στενοχώρια και λύπη και βρίσκει ότι ο παρών βίος δεν έχει γι αυτόν καμία ευχαρίστηση και τέρψη. Ο πόνος διακρίνεται σε εκούσιο και ακούσιο. Εκούσιος πόνος είναι η νηστεία, η αγρυπνία, η εν γένει κακοπάθεια και οι κάθε είδους θλίψεις και ταλαιπωρίες που δεν συνιστούν αυτοσκοπούς, αλλά μέσα για την προσαρμογή του ανθρώπου στη στενή και τεθλιμμένη οδό του Χριστού, που οδηγεί στην ανάσταση και την αληθινή ζωή 15. Ακούσιος πόνος είναι η δοκιμασία που επιτρέπει ο Θεός προς μετάνοια και θεραπεία του ανθρώπου. Ο Χριστιανός ασκεί τον εαυτό του με εκούσιες στερήσεις και ταλαιπωρίες, ώστε να μπορεί να υπομένει και τις ακούσιες. Όπως τα φυτά, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, πρέπει να υποστούν όλες τις δοκιμασίες των καιρικών μεταβολών, για να αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν, έτσι και ο πιστός πρέπει να υπομείνει εκούσιες και ακούσιες ταλαιπωρίες, για να φθάσει στην τελειότητα 16. Κατά την χριστιανική διδασκαλία, ο πόνος διακρίνεται σε δύο μορφές: α) πόνος κατά Θεόν και β) πόνος κατά κόσμον. Με το θέμα αυτό θα ασχοληθούμε ιδιαίτερα σε επόμενη ενότητα. 13. Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας, Β, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 2002, σελ Henry G. Liddell και Rοbert Scott, Μέγα Λεξικόν της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, Τόμος Τρίτος, Εκδοτικός Οίκος «Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ», Αθήναι, σελ Γεωργίου Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική ΙΙ, Εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2003, σελ Bλ. ο.π., σελ

15 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Η θλίψη, η λύπη, το πένθος αποτελούν λέξεις συνώνυμες με τον πόνο. Θλίψη είναι ο ψυχικός πόνος,η στενοχώρια, το αίσθημα της λύπης 17. Και ομοίως με τον πόνο, στις θλίψεις γίνεται λόγος για εκούσιες και ακούσιες. Οι εκούσιες είναι η άσκηση που κάνει ο Χριστιανός, προκειμένου να θεραπευθεί είναι η νηστεία, η αγρυπνία, η προσευχή και γενικότερα η κακοπάθεια. Οι ακούσιες είναι οι διάφορες δοκιμασίες που επιτρέπει ο Θεός προς θεραπεία του ανθρώπου 18. Και όποιος αποφεύγει τις εκούσιες θλίψεις, θα γευθεί, θέλοντας και μη, τις ακούσιες, επειδή ακριβώς μόνο με τις θλίψεις, ο εκπεσμένος άνθρωπος θα ξαναμπεί στον Παράδεισο 19. Η λύπη είναι ο σωματικός ή ψυχικός πόνος για κάποιον ή κάτι, το δυσάρεστο συναίσθημα που νιώθει κανείς για κάτι άσχημο που συνέβη και του στερεί τη χαρά. Ειδικότερα σημαίνει τον οίκτο. Η λέξη δήλωνε αρχικά τις ασθένειες, από τις οποίες προήλθε μεταφορικά η σημασία «στενοχώρια, θλίψη» 20. Η λύπη για τα αμαρτήματά μας είναι διττή 21. Η λύπη για την αγνωμοσύνη στον Δεσπότη δεν βλάπτει τον άνθρωπο, αλλά μάλλον τον ωφελεί. Το αντίθετο συμβαίνει, όταν έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και βλέπει να χάνεται με την παράβαση του χρέους του και λυπάται και θρηνεί και πιέζει την καρδιά του με πικρή μεταμέλεια, σαν να μην είναι δυνατόν να ζήσει σε τόσο μεγάλα και σοβαρά κακά. Σύμφωνα με τον άγιο Νικόλαο Καβάσιλα, αυτή η λύπη είναι μητέρα του θανάτου και οδηγεί στον Άδη 22. Προκαλείται από την αλαζονεία και τη μεγάλη εκτίμηση του ανθρώπου για τον ίδιο του τον εαυτό. Η άλλη, από την αγάπη για τον Δεσπότη, από την αληθινή γνώση του Ευεργέτου και από το ότι, ενώ όλοι οι άνθρωποι είναι οφειλέτες, τίποτα δεν προσφέρουν και επιπλέον Τον ανταμείβουν με την κακία. Έτσι, η μία επανορθώνει και η άλλη καταστρέφει όσους τη δέχονται. Και για τις δύο υπάρχουν αναμφισβήτητοι μάρτυρες. Για τη μία 17. Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας, ο.π., σελ Αρχιμ. Βασ. Π. Μπακογιάννη, Υγεία και αρρώστια, Εκδοση Β, Σειρά Θεωρία και πράξη, Αποστολική Διακονία, Αθήνα 1998, σελ Ο.π. 20. Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας, ὅ.π., σελ Και πρβλ. Henry G. Liddell και Rοbert Scott, Μέγα Λεξικόν της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, ο.π., σελ Νικολάου Καβάσιλα, Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς, Έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης 1990, σελ Ο.π., σελ

16 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ ο μακάριος Πέτρος, για την άλλη ο μιαρός Ιούδας. Στον Πέτρο η κατά Θεόν λύπη διέσωσε το φρόνημα. Έκλαψε πικρά κι έμεινε σταθερά κοντά στον Χριστό πολύ περισσότερο απ ό,τι πριν αμαρτήσει. Τον Ιούδα όμως τον οδήγησε στην αγχόνη. Το πένθος είναι α) η βαθιά θλίψη, η μεγάλη ψυχική οδύνη λόγω δυστυχίας ή συμφοράς και κυρίως εξαιτίας του θανάτου συγγενικού, προσφιλούς προσώπου, β) τα εξωτερικά σημεία που δηλώνουν θλίψη για τον θάνατο προσφιλούς προσώπου, γ) το χρονικό διάστημα κατά το οποίο πενθεί κανείς το θάνατο προσφιλούς προσώπου σύμφωνα με τα ήθη της κοινωνίας 23. Το πένθος είναι απαραίτητο για τη συναισθηματική πνευματική ανάπτυξη και ωρίμανση του ανθρώπου 24. Ο άνθρωπος πρέπει να δοκιμάσει ορισμένες απώλειες για να μπορέσει να ωριμάσει. Για την ψυχολογία η συναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου και η διαδικασία ωριμάνσεώς του συνίσταται στην κίνησή του από το ναρκισσισμό τον οποίο οι ψυχολόγοι ονομάζουν πρωτογενή όταν βρίσκεται σε φυσιολογικό στάδιο και δευτερογενή όταν αποτελεί παθολογική κατάσταση στην ανάπτυξη της ικανότητας για αγάπη του πλησίον, της ικανότητας να ξεπερνάει την έμμονη ναρκισσιστική απασχόληση με τον εαυτό του και να συμμερίζεται τον πόνο του συνανθρώπου του και να συμπάσχει με αυτόν 25. Επίσης, το πένθος βοηθάει τον άνθρωπο να αποδεχτεί τον προσωπικό του θάνατο και να κάνει μια πολύ χρήσιμη επαναξιολόγηση της ζωής. Ο άνθρωπος αναγνωρίζει και αποδέχεται το αναπότρεπτο του θανάτου και η αποδοχή της ιδέας αυτής σηματοδοτεί τη ζωή του και οξύνει την αντίληψή του 26. Η ευτυχία του ανθρώπου στον κόσμο αυτό συνίσταται στην εναρμόνιση του πνεύματος και της ύλης, από τα οποία αποτελείται ο άνθρωπος. Το προβάδισμα μάλιστα ανήκει στις πνευματικές και ψυχικές δυνάμεις του, οι οποίες είναι μέγιστες και το μαρτυρούν τα επιτεύγματά του Γ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας, ο.π., σελ Πρβλ. και Henry G. Liddell και Rοbert Scott, Μέγα Λεξικόν της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, ο.π, σελ π. Φιλόθεου Φάρου, Το πένθος, Εκδόσεις «ΑΚΡΙΤΑΣ», Αθήνα 1981, σελ Ο.π., σελ Ο.π., σελ Κοσμοπούλου Θωμαΐς, O πόνος και η αντιμετώπισή του από την Εκκλησία, Συμβολή στην ποιμαντική ψυχολογία, Θεσσαλονίκη 1998, σελ

17 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Ο άνθρωπος πλάσθηκε από το Θεό οικονόμος αυτών που του εμπιστεύτηκε και είναι υπεύθυνος για την ασθένειά του λόγω της απροσεξίας και της οκνηρίας του. Ασθενεί συχνά, καθώς δεν γνωρίζει τα όρια και τις αντοχές του και θέλει εγωιστικά οπωσδήποτε να τα υπερβεί. Ασθενεί σοβαρά από την αποκοπή του από το Θεό και τους αδελφούς του. Η ασθένεια είναι μερικές φορές ένα σήμα κινδύνου των διαταραγμένων σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό και το συνάνθρωπο και γι αυτό ο άνθρωπος χρειάζεται μετάνοια και θεραπεία 28. Με άλλα λόγια, ο πόνος πέρα από το γεγονός ότι είναι συνέπεια της αμαρτίας, ταυτόχρονα σημαίνει πραότητα, αγάπη, νέκρωση όλων εκείνων που κρατούν τον άνθρωπο δέσμιο του κόσμου, που αποτελούν πειρασμό για το σώμα και αναπτύσσουν μέσα του τα πάθη και τον κάνουν εγωιστή. Οι ευθύνες, όπως ειπώθηκε παραπάνω, είναι αρκετές για την ασθένεια του ανθρώπου, που μπορεί να προέρχεται από οκνηρία, αλκοολισμό, υπερβολικό κάπνισμα, μαλθακότητα και ακινησία ή υπερδραστηριότητα και εργασιομανία. Έτσι, ο πόνος εμφανίζεται και ως φυσικό φαινόμενο, το οποίο οδηγεί τον άνθρωπο στη σωματική εξουθένωση αλλά εμφανίζεται και ως πνευματικό φυσικό κακό, που οδηγεί στην ψυχική αποδιοργάνωση, στη διάλυση του νου, στις πίκρες, στις απογοητεύσεις και πολλές φορές φθάνει και μέχρι την αναζήτηση του θανάτου ως λύτρωση. Ο άνθρωπος είναι σώμα, ψυχή και πνεύμα 29. Η ασθένεια μπορεί να προσβάλλει όχι μόνο το σώμα αλλά και την ψυχή του. Οι φιλόσοφοι θεωρούν υγεία την ευτυχία και οι θεολόγοι την καλή σχέση του ανθρώπου με τον Θεό. Η υγεία είναι, κατά τον π.φιλόθεο Φάρο, η λειτουργική ενοποίηση σώματος, ψυχής και πνεύματος 30. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θεωρεί αληθινά υγιείς όχι μόνο τους σωματικά δυνατούς αλλά και τους ψυχικά εύρωστους, τους μετανοημένους 31. Το ίδιο τονίζει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο οποίος συχνά στις ομιλίες του σημειώνει πως ουσιαστική αντιμετώπιση της ασθένειας υπάρχει, όταν αποβλέπει στον όλο άνθρωπο 32. Η ορθόδοξη παράδοση τονίζει πως κανένα αγιαστικό μέσο δεν συνδράμει στην ασθένεια, αν ο ίδιος ο ασθενής δεν αποφασίζει την αλλαγή του τρόπου της ζωής του. Ο Μέγας Βασίλειος πολύ πετυχημένα σχολιάζει πως, αν ένας ασθενής ασχοληθεί μόνο με τα σωματικά συμπτώματα της ασθένειάς του και αγνοήσει τις πνευματικές αιτίες και αφορμές της, δεν 28. Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου, Ο άγιος πόνος, Κέντρο Βιοϊατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας, Αθήνα 2005, σελ., Ο.π. 30. Ο.π. 31. Ο.π., σελ Ο.π. 16

18 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ έχει την τέλεια θεραπεία του 33. Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, ο πόνος παρουσιάζεται με δύο μορφές. Ψυχικός και γι αυτό είναι κρυφός και αφανής, και «κατ αίσθησιν» με σωματικό χαρακτήρα, και γι αυτό είναι φανερός και έκδηλος. Οι άνθρωποι πονούν σωματικά και ψυχικά. Σωματικά πονούν οι άνθρωποι από ασθένειες, τις πάσης φύσεως κακουχίες. Ψυχολογικά από κατατρεγμούς, συκοφαντίες, έλλειψη αγάπης, ανεκπλήρωτες επιθυμίες, ασθένειες και θανάτους προσφιλών ανθρώπων κ.α.. Στη συνέχεια εξετάζουμε τα είδη αυτά του πόνου ξεχωριστά, ξεκινώντας από τον «κατ αίσθησιν» πόνο, ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί και ως «φύλακας άγγελος» του ανθρώπινου μηχανισμού 34, καθώς και είναι αυτός που προειδοποιεί τον άνθρωπο, για το τι μπορεί να συμβαίνει στο σώμα του, στον οργανισμό του. Έχει λεχθεί ότι ο πόνος είναι ένα από τα «πρωιμότερα σημεία της νόσου στη Φύση» 35, γιατί αυτός προέχει από όλα τα άλλα ενοχλήματα, από τα οποία ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι νοσεί. Οι αρρώστιες, οι οποίες δεν συνοδεύονται από πόνο, είναι σχετικά λίγες. Αντίθετα στις περισσότερες αποτελεί το χαρακτηριστικό σύμπτωμα, που χωρίς αυτό η διάγνωση γίνεται ανέφικτη ή αμφίβολη. Η αίσθηση του πόνου είναι μία φυσική προειδοποίηση δίνει σημάδια στον άνθρωπο ότι κάποιο σημείο του σώματος έχει αρχίσει να δυσλειτουργεί. Αποτελεί με λίγα λόγια το συναγερμό, ο οποίος μπαίνει σε λειτουργία για να προστατεύσει τον άνθρωπο οδηγώντας τον στην αντιμετώπιση των διαφόρων ειδών σωματικού πόνου, που μπορεί να είναι επιφανειακός, ήπιος ερεθισμός του σώματος, ένας στιγμιαίος πόνος ή ένα σοβαρό πρόβλημα, μία φρικτή χρόνια κατάσταση 36. Οι άγιοι Πατέρες λένε πως αιτία πολλών ασθενειών είναι η φιληδονία, η πολυφαγία, η διασκέδαση κ.α. 37 Μπορεί ακόμη και να τον επηρεάζουν και οι αμαρτίες των άλλων με την καταστροφή της φύσεως, τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την ακόλαστη ζωή. Όπως και να είναι όμως, μπορεί μια ασθένεια να γίνει εγερτήριο σάλπισμα για την ανασυγκρότηση, μεταμόρφωση και εγρήγορση του ανθρώπου. Ο εντοπισμός, η διάγνωση και η παραδοχή κάποιας διαταραχής είναι η αρχή 33. Ο.π. 34. Κοσμοπούλου Θωμαΐς, ο.π., σελ Harrison T.R., Εσωτερική Παθολογία, (επιμελητές Jean D. Wilson κ.α.), Έκδοση 14 η, Τόμ. 1 ος, Εκδόσεις «Παρισιάνος», Αθήνα 2000, σελ Αrnold Caroline, Pain: What is it? How do we deal with it? New York 1986, σελ Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου, Ο άγιος πόνος, ο.π., σελ

19 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ μιας θεραπείας. Η σωματική ασθένεια, η καθήλωση στο κρεβάτι, η απομόνωση στο νοσοκομείο, μπορεί να γίνει σημαντική ευκαιρία για τον Ορθόδοξο Χριστιανό γνωριμίας με τον εαυτό του, επανατοποθετήσεως των σχέσεών του με το Θεό και τους συνανθρώπους του. Τότε η σωματική νόσος δεν θα τρομάζει, αφού μυστικά θα αρχίζει μία εσώτερη και βαθύτερη θεραπεία πολύ πιο σημαντική 38. Βέβαια δεν πρέπει να λησμονείται, ότι «Ἀρχή σοφίας φόβος Κυρίου» 39 και ότι ο Χριστιανός μπορεί και να τρομάζει, ο φόβος αυτός όμως είναι ωφέλιμος πνευματικά. Με το φόβο του Θεού φυγαδεύονται τα πάθη και τηρούνται οι εντολές. Ο θείος φόβος λοιπόν προσλαμβάνει καθαρτικό χαρακτήρα και γίνεται αφετηρία πνευματικών αγώνων και μετάνοιας 40. Όποιο κι αν είναι το είδος του σωματικού πόνου που πρέπει ν αντιμετωπίσει ο άνθρωπος θα πρέπει να γνωρίζει πως έχει χαρακτήρα καθολικό και αποτελεί μία γενική ανθρώπινη εμπειρία, η οποία τον βοηθάει να αντιμετωπίζει το περιβάλλον του. Ο πόνος είναι άδηλος, αλλά είναι και έκδηλα πραγματικός. Θίγει την υγεία του ανθρώπου, επηρεάζει τη συμπεριφορά του έναντι των άλλων και τη στάση του απέναντι στη ζωή 41. «Αυτό δυστυχώς συμβαίνει γιατί ο άνθρωπος είναι σαρκικός και ιδιαίτερα στις μέρες μας δίνει μεγάλη προσοχή στο ζήτημα αυτό, το οποίο έθεσε στην πρωτοκαθεδρία των ενδιαφερόντων του. Το κατέστησε σκοπό της ζωής και έθεσε στη διάθεση της σαρκικής του ύπαρξης όλες του τις υπηρεσίες, ολόκληρη την υπόστασή του» 42. Σήμερα, η σωματική υγεία και προ παντός η ωραιότητα του σώματος έγιναν ένα από τα σπουδαιότερα μελήματα του ανθρώπου με αποτέλεσμα κάθε οργανική διαταραχή να επισύρει την προσοχή και την ιδιαίτερη μέριμνα. Μάλιστα αν η διαταραχή αυτή γίνει κάποια επικίνδυνη αρρώστια, τότε ο άνθρωπος είναι έτοιμος και πρόθυμος να δαπανήσει τα πάντα, αρκεί να απαλλαγεί από τον εφιάλτη, ο οποίος του αφαιρεί τη δυνατότητα να συνεχίσει τη ζωή του ανενόχλητος. Ο σημερινός υπερβολικός τονισμός της ανθρώπινης βιολογικής υποστάσεως δημιουργεί μια λανθασμένη αίσθηση ότι κυρίως ο άνθρωπος είναι γονίδια και κύτταρα και γίνεται ό,τι θέλουν οι γονιδιακές επεμβάσεις και οι περιβαλλοντικές επιδράσεις, που προσδιορίζουν ανε 38. Ο.π., σελ Παροιμ. 1, π.βασιλείου Ι.Καλλιακμάνη, Από το φόβο στην αγάπη,εκδοτικός οίκος Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993, σελ Αrnold Caroline, Pain: What is it? How do we deal with it?, ο.π., σελ Κοσμοπούλου Θωμαΐς, O πόνος και η αντιμετώπισή του από την Εκκλησία, Συμβολή στην ποιμαντική ψυχολογία, ο.π., σελ

20 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ λεύθερα την ταυτότητά του και όχι το αυτεξούσιο και η χάρη του Θεού. Περιοριζόμενη και περιθωριοποιούμενη η ψυχή αναγκάζεται να αμυνθεί και τότε δημιουργούνται οι διάφορες ψυχικές παθήσεις. Συμβαίνει να βελτιώνεται ενίοτε η σωματική υγεία και να ελαττώνεται η ψυχική, με αποδυνάμωση της βούλησης και μείωση της πνευματικής δυνατότητας. Το ανθρώπινο σώμα δεν είναι βέβαια απλώς ένα σύνολο από σάρκα και οστά, που το αποτελούν κατά το διάστημα της επίγειας υπάρξεώς του, και που χάνεται με το θάνατο και θα ξαναεμφανιστεί την ημέρα της αναστάσεως 43. Ούτε είναι το σώμα «δεσμωτήριον» της ψυχής και πηγή κάθε κακού, όπως αναφέρεται στην πλατωνική φιλοσοφία, σε διάφορα ανατολικά φιλοσοφικά συστήματα και στα δόγματα πολλών μυστηριακών θρησκειών. Σύμφωνα με την χριστιανική ανθρωπολογία, το σώμα του ανθρώπου έχει μεγάλη αξία, ανάλογη με την αξία της ψυχής, καθώς η Εκκλησία δεν ξεχωρίζει την τιμή σώματος και ψυχής, αλλά τιμά τον όλο άνθρωπο. Ο παντοδύναμος Θεός το δημιούργησε με ιδιαίτερη σοφία και στοργή. «Καταξιοῖ ἰδίᾳ χειρὶ διαπλάσαι τὸ ἡμέτερον σῶμα», τονίζει ο Μέγας Βασίλειος, αλλά και όλοι οι μεγάλοι ερμηνευτές του δόγματος οι οποίοι υπογραμμίζουν το βαθύτατο νόημα της ιδιαίτερης και τιμητικής αυτής πράξεως του Δημιουργού» 44. Ο απόστολος Παύλος γράφει στους Κορινθίους, ότι το σώμα ειναι «ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» 45. Είναι «μέλος Χριστοῦ» 46. Είναι «ναὸς Θεοῦ ζῶντος» 47. Ο Κύριος σαρκώθηκε «ἵνα τιμήση τὴν σάρκα καὶ αὐτὴν τὴν θνητήν» 48. Και αφού ο Χριστός προσέλαβε την ανθρώπινη σάρκα, ο πιστός καταλαβαίνει πόσο μεγαλείο και τιμή έχει το ανθρώπινο σώμα. Το σώμα ωστόσο δέχεται τις συνέπειες της αμαρτίας. Η ελευθερία των ηθών, η ανεξέλεγκτη και μακριά από το Θεό ελεύθερη ζωή, η σαρκική ζωή, η αφθονία των υλικών αγαθών, η απληστία, η παρά φύση ζωή, τα ναρκωτικά, η περιφρόνηση της εγκράτειας και της αρετής, η απομάκρυνση από το Θεό συμβάλλουν στην εκδήλωση φοβερών ασθενειών, που μαστίζουν τον άνθρωπο ανελέητα με φοβερούς σωματικούς πόνους. Όλα αυτά δεν εκφράζουν τίποτα άλλο παρά την υπερβολή του εγωισμού του ανθρώπου. 43. Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, Αποστολική Διακονία 1994, σελ Ο.π., σελ Α Κορ. 6, Α Κορ. 6, Β Κορ. 6, Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π. 19

21 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Δυστυχώς σήμερα, ο άνθρωπος διανύει μια εποχή, στην οποία η υγεία του διατρέχει μεγάλο κίνδυνο. Η τεχνολογική ανάπτυξη μαζί με την εξυπηρέτηση και την άνεση προκαλεί δυστυχώς στον άνθρωπο πολλές ασθένειες και αναπηρίες. Ο αέρας, η τροφή, το περιβάλλον, η φύση μολύνθηκαν από τον άνθρωπο στο όνομα της προόδου. Έτσι ο σωματικός πόνος αυξάνει, και όλο και περισσότεροι άνθρωποι πάσχουν και υποφέρουν από την οδύνη του. Και το λυπηρό είναι, ότι ο άνθρωπος ακατάπαυστα εξακολουθεί, χωρίς συναίσθηση, να μολύνει με την αμαρτία του το περιβάλλον που του εμπιστεύτηκε ο Θεός. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει «ἡ γῆ κατάραν ἐδέξετο καὶ ἀκάνθας ἤνεγκε καὶ τριβόλους. Σὺ δὲ διὰ σεαυτὸν πάσχεις, ἡ κτίσις διὰ σε» 49. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να προσβάλλεται ο ίδιος ο άνθρωπος και να μολύνεται σταθερά από εκείνο που πρώτος μόλυνε. Με τη σειρά του το περιβάλλον εκδικείται, χωρίς να θέλει τον άνθρωπο για την ασέβειά του και το θράσος του, για την απληστία του και την σκληροκαρδία του. Ο άνθρωπος δυστυχώς τυφλωμένος από το κέρδος και το συμφέρον, από την άνεση και την καλοζωία, από την έλλειψη τρυφερότητας, αγάπης και ευαισθησίας, δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να καταλάβει ότι η γη είναι η ουσία της σάρκας του. Και αφού πληγώνει την ουσία της σάρκας του, δεν μπορεί παρά να αρρωστήσει και η ίδια του η σάρκα. Σε όλες όμως τις εκδηλώσεις και σε όλες τις εποχές μέσα στους αιώνες ο σωματικός πόνος βασανίζει και ταλαιπωρεί τα σώματα και τις ψυχές των αρρώστων. Και ταλαιπωρεί και τις ψυχές διότι ο σωματικός πόνος επηρεάζει και τα ψυχικά συναισθήματα, όπως και ο ψυχικός πόνος επηρεάζει το σώμα και επιδρά σε αυτό. Και βέβαια αυτό συμβαίνει αφού ο άνθρωπος, όπως ήδη λέχθηκε, είναι μία ψυχοσωματική οντότητα και τίποτα δεν κάνει μόνο με το σώμα του χωρίς την επίδραση του πνεύματος. Αυτό εκφράζει χαρακτηριστικά και διευκρινίζει πολύ καθαρά ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Εμείς, γράφει, για τα σωματικά φρονήματα και τις πράξεις δεν ενοχοποιούμε το σώμα, αλλά το νου. Διότι στο σώμα δεν υπάρχει τίποτε κακό, επειδή το σώμα από μόνο του δεν πράττει τίποτε αφού δεν είναι το ίδιο πονηρό. «Ἡμεῖς δὲ ἐν τοῖς σωματικοῖς φρονήμασιν εἶναι τόν νοῦν οἰόμεθα κακόν ἐν τῷ σώματι δὲ οὐχὶ κακόν, ἐπεὶ μηδὲ τὸ σῶμα πονηρόν, ἀλλὰ Θεοῦ ναός ἐστι» 50. Ο Μέγας Βασίλειος, έγραφε στον επίσκοπο Σαμοσάτων Ευσέβιο: «Ἐμὲ δὲ ἐπέλιπε παντελῶς τὸ σῶμα, ὥστε μηδὲ τὰς σμικροτάτας κινήσεις 49. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λόγοι διάφοροι, Μαργαρίται, Εκδοση Α υπό Α. Γεωργίου, Αθήναι, σελ Γηγορίου Παλαμά,Φιλοκαλία τόμ. Δ,Εδόσεις «Αστήρ»,στ. 7 8, σελ

22 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ δύνασθαι ἀλύπως φέρειν. Πλὴν ἀλλ ἔυχομαι δυνηθῆναι μοι τὴν παλαιὰν ἐπιθυμίαν νῦν γοῦν διὰ τῆς βοηθείας τῶν σῶν προσευχῶν ἐκπληρωθῆναι εἰ καὶ ὅτι πολλήν μοι πεποίηκε τὴν δυσκολίαν ἡ ἀποδημία αὕτη τοῦ σώματος» 51. Δηλαδή, εμένα με έχει εγκαταλείψει σχεδόν τελείως το σώμα μου, ώστε δεν μπορώ να κάνω και τις παραμικρές κινήσεις, χωρίς πόνο και θλίψη. Αλλά εύχομαι να μπορέσω να εκπληρώσω τώρα λοιπόν την παλαιά μου επιθυμία με τη βοήθεια των προσευχών σου. Παρόλο ότι αυτή η αποδημία σχεδόν του σώματός μου, μου έχει προκαλέσει μεγάλη δυσκολία. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος σε μία από τις πολλές επιστολές που έστειλε στη διακόνισσα Ολυμπιάδα από τον τόπο της εξορίας του, γράφει πολύ στοργικά σε αυτήν : «Καὶ σὺ τοίνυν κἂν οἴκοι μένῃς, κἂν τῇ κλίνῃ προσηλωμένη ᾖς, μὴ νόμιζε ἀργὸν βίον ζῆν Διότι ὑπομένεις δήμιον διηνεκῆ καὶ σύνοικον, ἔχουσα τῆς ἀρρωστίας ταύτης τὴν ὑπερβολήν. Μὴ τοίνυν μήτε τελευτῆς ἐπεθύμει νῦν, μήτε ἀμέλει θεραπείας οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἀσφαλές. Διά τοι τοῦτο καὶ Τιμοθέῳ παραινεῖ σφόδρα ἐπιμελεῖσθαι ἐαυτοῦ ὁ Παῦλος» 52. Και συ λοιπόν (πρόσεχε), της γράφει, και αν μένεις μέσα στο σπίτι, και αν είσαι προσηλωμένη στο κρεβάτι του πόνου, μη νομίζεις ότι περνάς μια ζωή χωρίς περιεχόμενο. Αντίθετα υπομένεις ένα δήμιο συνεχή και έχεις ένα σύνοικο, δηλαδή την υπερβολή αυτής της αρρώστιας. Μήτε λοιπόν να επιθυμείς το θάνατο τώρα, μήτε να αμελείς τη θεραπεία σου. Γιατί αυτό δεν είναι ασφαλές. Γι αυτό και ο απόστολος Παύλος με μεγάλη αγάπη προτρέπει τον Τιμόθεο να φροντίζει τον εαυτό του. Επίσης, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος πληροφορεί για το φορτίο του σωματικού του πόνου και της αρρώστιας του. Ο άγιος Γρηγόριος φιλοξενούσε μια ρωμαλέα καρδιά σ ένα ασθενικό και ταλαιπωρημένο σώμα. Η αρρώστια ήταν ο τυραννικός σύντροφός του. Ο πόνος του σώματος τον είχε καθηλώσει. Παρόλο όμως που είχε κουραστεί από μια ζωή πονεμένη, ο αξιοθαύμαστος αυτός Πατέρας της Εκκλησίας μας λέει: «Ἀλγῶ τῇ νόσῳ καὶ χαίρω οὐχ ὅτι ἀλγῶ, ἀλλ ὅτι τοῦ καρτερεῖν, τοῖς ἄλλοις εἰμὶ διδάσκαλος. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ μὴ πάσχειν οὐκ ἔχω τοῦτο γε τῷ πάσχειν παρακερδαίνω, τὸ εὐχαριστεῖν, ὥσπερ ἑν τοῖς εὐθύμοις, οὕτω δὴ κἂν τοῖς ἀλγενοῖς» 53. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος υποφέρει από την 51. Μ.Βασιλείου, Επιστολή Ρ, P.G. 32, Ι.Χρυσοστόμου, Επιστολή Δ, Τῇ Δεσποίνι μου, τῇ αἰδεσιμωτάτη καὶ θεοφιλεστάτῃ Ὀλυμπιάδι, Ἰωάννης ἐπίσκοπος ἐν Κυρίῳ χαίρειν, P.G. 52, Γρηγορίου Θεολόγου, Επιστολή ΛΣΤ, Φιλαγρίῳ, P.G. 37,

23 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ αρρώστια του και πονά, αλλά ωστόσο χαίρεται, όχι γιατί υποφέρει, αλλά γιατί υπομένει με καρτερία και έτσι γίνεται διδάσκαλος στους άλλους. Επειδή όμως δεν μπορεί να μην πάσχει, από αυτόν τον πόνο ωφελείται, με το να υπομένει και να ευχαριστεί το Θεό, όπως στα ευχάριστα της ζωής έτσι και στα δυσάρεστα. Ο πόνος και η ταλαιπωρία δεν είναι άγνωστα στην Εκκλησία. Η Εκκλησία έχει επιδείξει πλήθος μαρτύρων, που με τόση σκληρότητα και εκδικητικότητα βασανίζονταν από τους δήμιους και τα ολόαγνα σώματά τους πολλές φορές καίγονταν ακόμη και ζωντανά. Αυτά τα «εράσμια» σώματα, όπως τα αποκαλεί ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, τα οποία χαριτώθηκαν από τον πόνο και το πάθος του μαρτυρίου. Αυτά τα μαρτυρικά σώματα, τα οποία ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει, ότι : «μετέλαβον διὰ τοῦ μαρτυρίου καὶ τοῦ πόνου, πλείονος χάριτος» 54. Ο Ιησούς γνωρίζει το σωματικό πόνο στις πιο φοβερές, στις πιο σκανδαλώδεις μορφές του. Ο πόνος του σταυρού τον παραμόρφωσε σε τέτοιο σημείο, ώστε να μην προκαλεί πια ούτε καν τη συμπόνια, αλλά τη φρίκη και την περιφρόνηση. Είναι ο άνθρωπος «ἑν πληγῇ» 55. Ο πόνος του μεγαλώνει στο σταυρό, γιατί είναι αθώος και αναμάρτητος, και αυτό αποκαλεί το αποκορύφωμά του. Αλλά αυτό το πονεμένο, σταυρωμένο, πληγωμένο σώμα του Χριστού και ο θάνατός του φέρνει το μυστήριο της σωτηρίας και της λύτρωσης του ανθρώπου. Οι αιτίες και οι αφορμές του ψυχικού πόνου ή του συναισθηματικού είναι πολλές. Σήμερα ζούμε στην εποχή των ανέσεων και των απολαύσεων. Ισως η βαθιά κρίση του πολιτισμού, η έλλειψη της ψυχικής καλλιέργειας, των ηθικών αξιών, ο κορεσμός των αγαθών, ο εγωισμός, η απομόνωση, η μοναξιά, η έλλειψη σεβασμού, κατανόησης και αγάπης,τα πάθη, τα εχθρικά προς τον πλησίον συναισθήματα, ο φθόνος, δεν βλάπτουν και δεν δηλητηριάζουν μόνο το σώμα, αλλά περισσότερο την ψυχή. Η έλλειψη της χριστιανικής πίστης, ελπίδας και υπομονής, η περιφρόνηση, η ηθική ταπείνωση, οι ποικίλες καταχρήσεις οδηγούν σε πλήθος νευρικές και ψυχικές διαταραχές και προκαλούν θλίψη και πόνο ψυχικό ασήκωτο 56. Βέβαια, μέσα στη δίψα του σύγχρονου ανθρώπου για άνεση και καλοπέραση ο πόνος είναι ανεπιθύμητος και τελείως ξένος προς τη φύση του και την ψυχολογία του. Από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται και όπως και αν εκφράζεται, είναι πάντα μια ανεπιθύμητη εμπειρία. Γι αυτό ο άνθρωπος προσπαθεί να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πόνο με διάφορα 54. Βλ. Φυτράκη Ανδρούτσου, Λείψανα και τάφοι μαρτύρων, Αθήναι 1955, σελ Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π., σελ Ο.π., σελ

24 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ «παυσίπονα», εννοώντας φυσικά, τα υλικά αγαθά με τα οποία ξεπερνά και ξεχνά τον πόνο. Ωστόσο ο ψυχικός πόνος είναι και αυτός, όπως και ο σωματικός, μία τόσο αναπόφευκτη εμπειρία, ώστε θα μπορούσε να λεχθεί, χωρίς να θεωρηθεί υπερβολή, ότι ο «πόνος είναι η ζωή μας». Ψυχικό πόνο δοκιμάζουν όλοι όσοι δεν έγιναν ηθικά πωρωμένοι και αναίσθητοι, αλλά γνωρίζουν μεν το καλό, νικώνται δὲ από το κακό. Πόνο μπορεί να προκαλέσει στην ψυχή ο συνειδησιακός έλεγχος, ο πόνος δηλαδή που προκαλείται «στο ένδυμα της συνείδησης και της τιμής» 57. Η περιφρόνηση, η εξαπάτηση, η προσβολή, η διπλωματία, η συκοφαντία, η ηθική ταπείνωση, προκαλούν τον πόνο των αδικουμένων, των φθονημένων, από συγγενείς και φίλους, των συκοφαντουμένων τραυματίζουν την ψυχή και μάλιστα αθεράπευτα πολλές φορές 58. Η ζωή των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας ήταν γεμάτη από συκοφαντίες, αδικίες, εξορίες, ταλαιπωρίες που τους δημιουργούσαν άνθρωποι συνήθως και μέσα από το ίδιο τους το περιβάλλον. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που δέχτηκε τόσα χτυπήματα από την ανθρώπινη κακία και συκοφαντία, βρίσκει καταφύγιο και παρηγοριά μόνο κοντά στο Χριστό. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικά όσα γράφει στη δοκιμαζόμενη Ολυμπιάδα για να τη στηρίξει: «Ἓν γὰρ μόνον ἐστίν, Ὀλυμπιάς, φοβερόν, εἷς πειρασμός, ἁμαρτία μόνον καὶ τοῦτο συνεχῶς ἐπάδων σοι τὸ ρῆμα οὐκ ἐπαυσάμην τὰ δὲ ἅλλα πάντα μῦθος, κἂν ἐπιβουλὰς εἴπῃς, κἂν ἀπεχθείας, κἂν δόλους, κἂν συκοφαντίας, κἂν λοιδορίας, κἂν κατηγορίας, κἂν δημεύσεις, κἂν ἐξορίας, κἂν πόνους, κἂν ἀρρωστίας, κἂν θλίψεις, κἂν τὸν τῆς οἰκουμένης ἁπάσης πόλεμον. Οἷα γὰρ ἂν εἴη ταῦτα, πρόσκαιρά τε ἐστι καὶ ἐπίκηρα, καὶ ἐν τῷ θνητῷ γενόμενα σώματι, καὶ τὴν νήφουσαν οὐδὲν προσβλάπτοντα ψυχήν. Διὰ τοῦτο καὶ τῶν χρηστῶν καὶ τῶν λυπηρῶν τῶν κατὰ τὸν παρόντα βίον τὸ εὐτελές, ὁ μακάριος Παῦλος δεῖξαι βουλόμενος μιᾷ λέξει τὸ πᾶν ἐνέφηνεν, εἰπών τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσκαιρα» 59. Ένα πράγμα είναι φοβερό γι αυτόν, τονίζει στην Ολυμπιάδα, ο ιερός Πατέρας, ένας πειρασμός, και αυτός είναι μόνο η αμαρτία. Και αυτόν τον λόγο δεν θα πάψει ποτέ να τον επαναλαμβάνει με αγάπη. Όλα τα άλλα είναι μύθοι. Ακόμη κι αν του αναφέρει τις επιβουλές, τους δόλους, τις συκοφαντίες, τις κατηγορίες, τις εξορίες, τους πόνους, τις αρρώστιες, τις θλίψεις και τον πόλεμο όλης της οικουμένης. Διότι όποια και αν είναι αυτά, και όσα φοβερά και αν είναι, όλα είναι πρόσκαιρα, εφή 57. Κοσμοπούλου Θωμαΐς, O πόνος και η αντιμετώπισή του από την Εκκλησία, Συμβολή στην ποιμαντική ψυχολογία, ο.π., σελ Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π., σελ. 49, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Επιστολή Α, P.G. 52,

25 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ μερα και παροδικά, και όλα γίνονται στο θνητό σώμα του ανθρώπου και την ξάγρυπνη και την καθαρή ψυχή δεν μπορούν να τη βλάψουν. Γι αυτό και για τα ευχάριστα και για τα λυπηρά της παρούσας ζωής που η αξία τους είναι ευτελής, και αυτή την ευτέλεια θέλοντας να δείξει ο μακάριος Παύλος τα πάντα φανέρωσε λέγοντας μόνο μία λέξη, ότι δηλαδή τα βλεπόμενα είναι πρόσκαιρα και δεν πρέπει να υποφέρουμε γι αυτά. Ακόμη, θλίψη και ψυχικό πόνο προξενεί ο θάνατος αγαπημένων προσώπων. Η παρούσα ζωή δόθηκε στον άνθρωπο για να είναι ένα μυστήριο της παρουσίας του Θεού, για να βρίσκεται σε κοινωνία με το Θεό, που είναι η όντως Ζωή. Και αυτό κάποτε υπήρχε. Μετά την παρακοή και την πτώση όμως σταμάτησε η άμεση κοινωνία με το Θεό. Εκτοτε, ως απόρροια της παρακοής, ήρθε ο θάνατος, που προκαλεί θλίψη, οδύνη και πόνο αβάσταχτο. Είναι λοιπόν φανερό ότι ένα είδος ψυχικού πόνου βαρύ με ιδιαίτερες προεκτάσεις και επακόλουθα, είναι ο πόνος του θανάτου. Και είναι αλήθεια πως την ιδιαιτερότητα αυτού του ψυχικού πόνου και την οδύνη του μόνο ο Χριστός και η Εκκλησία μπορεί να την μετριάσει και να την απαλύνει. Γιατί ο Χριστός πέθανε για να ζήσει ο άνθρωπος να ζήσει ο κόσμος και να παρηγορηθεί στις δοκιμασίες του, τα βάσανά του, και τα πάθη του 60. Ο θάνατος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πόνος οξύς, που δημιουργεί παροξυσμό στην ψυχή. Είναι καρπός παρακοής και περιφρόνησης από τον άνθρωπο του Θεού Πατέρα. Δεν ήταν φυσικό για τον άνθρωπο να πεθάνει. Η θνητότητά του είναι το στίγμα ή «τὰ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας» 61. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρει: «Οὕτως οὐχὶ Θεὸς ἔκτισε θὰνατον, ἀλλ ἡμεῖς ἑαυτοῖς ἐκ πονηρᾶς γνώμης ἐπεσάμεθα. Οὐ μήν οὐδὲ ἐκώλυσε τὴν διάλυσιν.. ἵνα μὴ ἀθάνατον ἡμῖν ἀρρωστίαν διατηρήσῃ» 62. Επίσης, πολύ χαρακτηριστικά λέει γι αυτό ο Μέγας Αθανάσιος, ότι είναι κληρονόμος από την παρακοή του ανθρώπου ο θάνατος. Δεν φείδεται του εμβρύου, δεν παραβλέπει το νεογέννητο, δεν λυπάται τον έφηβο, δεν αφήνει τους νέους, δεν σέβεται τους γέροντες, δεν δείχνει συμπάθεια στους αμαρτωλούς, δεν παραιτείται από τους προφήτες, ούτε στον ιερέα χαρίζει χρόνο, γράφει ο άγιος Πατέρας 63. Αλλά απλώνει προς όλους το δίχτυ του θανάτου. Και θα ήταν ο πόνος του θανάτου απαρηγόρητος σ αυτούς που πενθούν, και η θεραπεία του αδύνατη, εάν ο 60. Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π., σελ Ρωμ. 6, Μ. Βασιλείου, «Ὅτι οὐκ ἔστιν αἴτιος τῶν κακῶν ὁ Θεός», P.G. 31, Μ. Αθανασίου, «Εἰς τό Ἅγιον Πάσχα», P.G 36, στ

26 ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ Χριστός με το σταυρικό του θάνατο δεν νικούσε το κράτος του θανάτου, και εάν με την νυκτοτριήμερη ταφή Του δεν κατάστρεφε τα πολυχρόνια βασίλεια του Άδη. Ο άνθρωπος μπροστά στο θάνατο ενός προσφιλούς του προσώπου μένει άφωνος. «Η αρχική θλίψη προκαλεί ένα μούδιασμα, γίνεται ένα βάρος, ένας τραυματισμός, ένα άγχος, μια πίκρα και ένας πόνος» 64, που καίει τα σωθικά, και όχι σπάνια αυτό ο πόνος οδηγεί τον πονεμένο επίσης στο θάνατο. Ο ψυχικός πόνος του θανάτου εκδηλώνεται πολλές φορές με οδυρμό, με κραυγές, με ατελείωτα δάκρυα, με ένα πρόσωπο γεμάτο πίκρα και απόγνωση. Εν τούτοις στην πραγματικότητα παραμένει βουβός, και ανέκφραστος, βαθύς και ενδόμυχος, όσο και αν επιδιώκει ο πονεμένος να τον εκφράσει. Ωστόσο θα ήταν σκληρό και απάνθρωπο να εμποδίζει κανείς τον πονεμένο να κλάψει και να εξωτερικευθεί. «Τα δάκρυα στις περισσότερες περιπτώσεις ανακουφίζουν το μυαλό. Το κλάμα δροσίζει την καρδιά, μετριάζει την πληγή και απελευθερώνει τα συμπιεσμένα συναισθήματα. Οι στεναγμοί φέρνουν παρηγοριά και ανακουφίζουν το πονεμένο στήθος» 65. Και κατά τον Ιωάννη της Κλίμακος :«Τα δάκρυα του θανάτου γεννούν το φόβο. Ο φόβος γεννά την αφοβία, και έτσι έρχεται η χαρά. Και όταν λήξει η χαρά που δεν λήγει, προβάλλει το άνθος της ευλογημένης αγάπης» 66. Η ανέκφραστη θλίψη αργότερα γίνεται εμφανής με σημάδια αρρώστιας και κατάθλιψης. Ο πόνος του θανάτου ραγίζει την καρδιά και αυτός ο πόνος της ψυχής κάνει το κορμί να τρέμει. «Ωστόσο αυτός ο βαρύς πόνος γλυκαίνει κοντά στο Χριστό, και απαλύνεται, όταν βαπτίζεται μέσα στο δικό του αγιασμένο πόνο του σταυρικού του θανάτου. Και τότε έρχεται η παρηγοριά και η ανακούφιση» 67. Συνεπώς, η σφοδρή λύπη, όπως προαναφέρθηκε και πιο πάνω, προκαλεί σωματικά συμπτώματα και οδηγεί πολλές φορές στην απαισιοδοξία και σε απεγνωσμένες πράξεις και ενέργειες. Η βασική αιτία αυτής της κατάστασης είναι ο χωρισμός, που κάνει αυτόν που επιζεί να αισθάνεται, ότι ζει μια οδυνηρή και κουρασμένη ζωή 68. Αυτή την κατάστα 64. π. Φιλόθεου Φάρου, Το Πένθος, Εκδόσεις «Ακρίτας» 1981, σελ Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π., σελ Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ, (μ.τ.φ. Αρχιμ. Ιγνατίου), Λόγος Ζ «Περί χαροποιοῦ πένθους», Εκδόσεις Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1986, σελ Γεωργίας Π. Κουνάβη, Ο Πόνος, ο.π., σελ π. Φιλόθεου Φάρου, ο.π., σελ

Έννοια. Η αποδοχή της κληρονομίας αποτελεί δικαίωμα του κληρονόμου, άρα δεν

Έννοια. Η αποδοχή της κληρονομίας αποτελεί δικαίωμα του κληρονόμου, άρα δεν 1 1. Αποδοχή κληρονομίας Έννοια. Η αποδοχή της κληρονομίας αποτελεί δικαίωμα του κληρονόμου, άρα δεν μπορεί να ασκηθεί από τους δανειστές του κληρονόμου, τον εκτελεστή της διαθήκης, τον κηδεμόνα ή εκκαθαριστή

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ Οι ερωτήσεις προέρχονται από την τράπεζα των χιλιάδων θεμάτων του γνωστικού αντικειμένου των θεολόγων που επιμελήθηκε η εξειδικευμένη ομάδα εισηγητών των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΔΟΣ: ΠΕ11 ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

ΚΛΑΔΟΣ: ΠΕ11 ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΛΑΔΟΣ: ΠΕ11 ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Μάθημα: Ενόργανη Γυμναστική Χρήσιμα θεωρία στο κεφάλαιο της ενόργανης γυμναστικής για το γνωστικό αντικείμενο ΠΕ11 της Φυσικής Αγωγής από τα Πανεπιστημιακά Φροντιστήρια Κολλίντζα.

Διαβάστε περισσότερα

Αποδεικτικές Διαδικασίες και Μαθηματική Επαγωγή.

Αποδεικτικές Διαδικασίες και Μαθηματική Επαγωγή. Αποδεικτικές Διαδικασίες και Μαθηματική Επαγωγή. Mαθηματικό σύστημα Ένα μαθηματικό σύστημα αποτελείται από αξιώματα, ορισμούς, μη καθορισμένες έννοιες και θεωρήματα. Η Ευκλείδειος γεωμετρία αποτελεί ένα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΡΗΣΕ ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ. Ἡ καρδιά (ἔλεγε κάποτε ὁ γέροντας Παΐσιος) εἶναι ὅπως τό ρολόι.

Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΡΗΣΕ ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ. Ἡ καρδιά (ἔλεγε κάποτε ὁ γέροντας Παΐσιος) εἶναι ὅπως τό ρολόι. Η ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΡΗΣΕ ΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΣΙΓΗ. Ἡ καρδιά (ἔλεγε κάποτε ὁ γέροντας Παΐσιος) εἶναι ὅπως τό ρολόι. Καί πράγματι εἶναι! σταματώντας ὁ χρόνος της, χρόνος ὅπου μετριοῦνται μέ τούς χτύπους τῆς καρδιᾶς, σταματάει

Διαβάστε περισσότερα

23/2/07 Sleep out Πλατεία Κλαυθμώνος

23/2/07 Sleep out Πλατεία Κλαυθμώνος 23/2/07 Sleep out Πλατεία Κλαυθμώνος Μια βραδιά στο λούκι με τους αστέγους «Έχετε ποτέ σκεφτεί να κοιμηθείτε μια χειμωνιάτικη νύχτα στο δρόμο;» Με αυτό το ερώτημα απευθύναμε και φέτος την πρόσκληση στους

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Tα Πανεπιστημιακά Φροντιστήρια «ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ» προετοιμάζοντας σε ολιγομελείς ομίλους τους υποψήφιους για τον επικείμενο διαγωνισμό του Υπουργείου Οικονομικών, με κορυφαίο επιτελείο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ΕΠΩΝΥΜΟ: ΟΝΟΜΑ: ΟΜΑΔΑ Α Για τις προτάσεις Α1 μέχρι και Α6 να

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ. Με την πιστοποίηση του αποκτά πρόσβαση στο περιβάλλον του ιατρού που παρέχει η εφαρμογή.

ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ. Με την πιστοποίηση του αποκτά πρόσβαση στο περιβάλλον του ιατρού που παρέχει η εφαρμογή. ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ Ο ιατρός αφού διαπιστώσει εάν το πρόσωπο που προσέρχεται για εξέταση είναι το ίδιο με αυτό που εικονίζεται στο βιβλιάριο υγείας και ελέγξει ότι είναι ασφαλιστικά ενήμερο (όπως ακριβώς γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Β ΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέµπτη 19 Νοεµβρίου 1942. Αγαπητή Κίττυ,

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Β ΤΑΞΗ ΚΕΙΜΕΝΟ. Πέµπτη 19 Νοεµβρίου 1942. Αγαπητή Κίττυ, ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 6 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Αγαπητή

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Tα Πανεπιστημιακά Φροντιστήρια «ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ» προετοιμάζοντας σε ολιγομελείς ομίλους τους υποψήφιους για τον επικείμενο διαγωνισμό του Υπουργείου Οικονομικών, με κορυφαίο επιτελείο

Διαβάστε περισσότερα

- 1 - Ποιοι κερδίζουν από το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών; Γιατί η άμεση ανταλλαγή αγαθών, ορισμένες φορές, είναι δύσκολο να

- 1 - Ποιοι κερδίζουν από το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών; Γιατί η άμεση ανταλλαγή αγαθών, ορισμένες φορές, είναι δύσκολο να - 1 - Ο παράξενος πραματευτής Ανθολόγιο Ε & Στ τάξης: 277-279 Οικονομικές έννοιες Ανταλλαγή Αντιπραγματισμός Εμπόριο Ερωτήσεις Ποιοι κερδίζουν από το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών; Γιατί η άμεση ανταλλαγή

Διαβάστε περισσότερα

Ας υποθέσουμε ότι ο παίκτης Ι διαλέγει πρώτος την τυχαιοποιημένη στρατηγική (x 1, x 2 ), x 1, x2 0,

Ας υποθέσουμε ότι ο παίκτης Ι διαλέγει πρώτος την τυχαιοποιημένη στρατηγική (x 1, x 2 ), x 1, x2 0, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Στατιστικής Εισαγωγή στην Επιχειρησιακή Ερευνα Εαρινό Εξάμηνο 2015 Μ. Ζαζάνης Πρόβλημα 1. Να διατυπώσετε το παρακάτω παίγνιο μηδενικού αθροίσματος ως πρόβλημα γραμμικού

Διαβάστε περισσότερα

HY 280. θεμελιακές έννοιες της επιστήμης του υπολογισμού ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Γεώργιος Φρ.

HY 280. θεμελιακές έννοιες της επιστήμης του υπολογισμού ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ. Γεώργιος Φρ. HY 280 «ΘΕΩΡΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ» θεμελικές έννοιες της επιστήμης του υπολογισμού ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Γεώργιος Φρ. Γεωργκόπουλος μέρος Α Εισγωγή, κι η σική θεωρί των πεπερσμένων

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ. Εαρινό Εξάμηνο

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ. Εαρινό Εξάμηνο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΕΠΛ231: Δομές Δεδομένων και Αλγόριθμοι Εαρινό Εξάμηνο 2017-2018 Φροντιστήριο 3 - Λύσεις 1. Εστω ο πίνακας Α = [12, 23, 1, 5, 7, 19, 2, 14]. i. Να δώσετε την κατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο Κείμενο ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Επομένως οι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως ούτε αντίθετα προς τη φύση μας, αλλά έχουμε από τη φύση την ιδιότητα να τις δεχτούμε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΕΠ 2000 ΑΣΕΠ 2000 Εμπορική Τράπεζα 1983 Υπουργείο Κοιν. Υπηρ. 1983

ΑΣΕΠ 2000 ΑΣΕΠ 2000 Εμπορική Τράπεζα 1983 Υπουργείο Κοιν. Υπηρ. 1983 20 Φεβρουαρίου 2010 ΑΣΕΠ 2000 1. Η δεξαμενή βενζίνης ενός πρατηρίου υγρών καυσίμων είναι γεμάτη κατά τα 8/9. Κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας το πρατήριο διέθεσε τα 3/4 της βενζίνης αυτής και έμειναν 4000

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Την ευθύνη του εκπαιδευτικού υλικού έχει ο επιστημονικός συνεργάτης των Πανεπιστημιακών Φροντιστηρίων «ΚOΛΛΙΝΤΖΑ», οικονομολόγος συγγραφέας θεμάτων ΑΣΕΠ, Παναγιώτης Βεργούρος.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ): ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Το εγχειρίδιο του καλού κηπουρού

Το εγχειρίδιο του καλού κηπουρού Το εγχειρίδιο του καλού κηπουρού 1. Φροντίδα των φυτών Αφού αποφάσισες να φυτέψεις πρέπει να είσαι έτοιμος να ασχοληθείς με τα φυτά σου και να παρακολουθείς τις ανάγκες τους. Θα πρέπει να ποτίζεις όποτε

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΔΗΜΟΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Σύνταξη: Παπαδόπουλος Θεοχάρης, Οικονομολόγος, MSc, PhD Candidate Κατηγορίες οφέλους και κόστους που προέρχονται από τις δημόσιες δαπάνες Για την αξιολόγηση

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΡΜΙΣΗΣ, ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ, ΠΡΥΜΝΟΔΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΙΜΕΝΙΣΜΟΥ ΣΚΑΦΩΝ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. (ΛΙΜΑΝΙΑ κ.λπ.) ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΡΜΙΣΗΣ, ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ, ΠΡΥΜΝΟΔΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΙΜΕΝΙΣΜΟΥ ΣΚΑΦΩΝ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. (ΛΙΜΑΝΙΑ κ.λπ.) ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΡΜΙΣΗΣ, ΠΑΡΑΒΟΛΗΣ, ΠΡΥΜΝΟΔΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΛΙΜΕΝΙΣΜΟΥ ΣΚΑΦΩΝ ΣΕ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ (ΛΙΜΑΝΙΑ κ.λπ.) ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑΣ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ Επιμέλεια Άγγελου Αργυρακόπουλου

Διαβάστε περισσότερα

Οι Τρείς «Διαστάσεις» για το Σώμα (Eugene T. Gendlin)

Οι Τρείς «Διαστάσεις» για το Σώμα (Eugene T. Gendlin) Οι Τρείς «Διαστάσεις» για το Σώμα (Eugene T. Gendlin) Εισαγωγή: Θα ξεκινήσουμε με την ερώτηση: Πού στηρίζεται θεωρητικά η Διαδικασία Εστίασης (ΔΕ); και στην συνέχεια θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πώς

Διαβάστε περισσότερα

Ημέρα 3 η. (α) Aπό την εργασιακή διαδικασία στη διαδικασία παραγωγής (β) Αξία του προϊόντος και αξία της εργασιακής δύναμης

Ημέρα 3 η. (α) Aπό την εργασιακή διαδικασία στη διαδικασία παραγωγής (β) Αξία του προϊόντος και αξία της εργασιακής δύναμης Ημέρα 3 η. (α) Aπό την εργασιακή διαδικασία στη διαδικασία παραγωγής (β) Αξία του προϊόντος και αξία της εργασιακής δύναμης Η εργασιακή διαδικασία και τα στοιχεία της. Η κοινωνική επικύρωση των ιδιωτικών

Διαβάστε περισσότερα

Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία

Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία Κλασικός Αθλητισμός Δρόμοι : Μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις Ταχύτητες Σκυταλοδρομίες Δρόμοι με εμπόδια Δρόμοι Μεσαίων και Μεγάλων αποστάσεων Στην αρχαία εποχή ο δρόμος που είχε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ: ΠΩΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ

ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ: ΠΩΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ: ΠΩΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΡΘΟΥΝ Eugene T. GENDLIN University of Chicago, U.S.A Αυτό το άρθρο είναι μια αναθεωρημένη έκδοση της πλήρους

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ. Με την πιστοποίηση του έχει πρόσβαση στο περιβάλλον του φαρμακείου που παρέχει η εφαρμογή.

ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ. Με την πιστοποίηση του έχει πρόσβαση στο περιβάλλον του φαρμακείου που παρέχει η εφαρμογή. ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Ο ασθενής έχοντας μαζί του το βιβλιάριο υγείας του και την τυπωμένη συνταγή από τον ιατρό, η οποία αναγράφει τον μοναδικό κωδικό της, πάει στο φαρμακείο. Το φαρμακείο αφού ταυτοποιήσει το

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Διαφορές εσωτερικού εξωτερικού δανεισμού. Η διαχρονική κατανομή του βάρους από το δημόσιο δανεισμό.

ΘΕΜΑ: Διαφορές εσωτερικού εξωτερικού δανεισμού. Η διαχρονική κατανομή του βάρους από το δημόσιο δανεισμό. 1 ΘΕΜΑ: Διαφορές εσωτερικού εξωτερικού δανεισμού. Η διαχρονική κατανομή του βάρους από το δημόσιο δανεισμό. Σύνταξη: Παπαδόπουλος Θεοχάρης, Οικονομολόγος, Οικονομολόγος, MSc, PhD Candidate, εισηγητής Φροντιστηρίων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΞΙΩΝ «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ Ιερός Ναός Αγίου

Διαβάστε περισσότερα

Αναγνώριση Προτύπων. Σήμερα! Λόγος Πιθανοφάνειας Πιθανότητα Λάθους Κόστος Ρίσκο Bayes Ελάχιστη πιθανότητα λάθους για πολλές κλάσεις

Αναγνώριση Προτύπων. Σήμερα! Λόγος Πιθανοφάνειας Πιθανότητα Λάθους Κόστος Ρίσκο Bayes Ελάχιστη πιθανότητα λάθους για πολλές κλάσεις Αναγνώριση Προτύπων Σήμερα! Λόγος Πιθανοφάνειας Πιθανότητα Λάθους Πιθανότητα Λάθους Κόστος Ρίσκο Bayes Ελάχιστη πιθανότητα λάθους για πολλές κλάσεις 1 Λόγος Πιθανοφάνειας Ας υποθέσουμε ότι θέλουμε να ταξινομήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1α ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Οι επιστήμονες ταξινομούν τους οργανισμούς σε ομάδες ανάλογα με τα κοινά τους χαρακτηριστικά. Τα πρώτα συστήματα ταξινόμησης βασιζόταν αποκλειστικά στα μορφολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Δημητρίου ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ. Μετάφραση. Ελένη Δημητρίου. Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων

Ελένη Δημητρίου ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ. Μετάφραση. Ελένη Δημητρίου. Πειραματικό Λύκειο Αναβρύτων ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ Μετάφραση Ελένη Δημητρίου Μετάφραση στίχων 1 99 Προλόγου ΑΝΤΙΓΟΝΗ Πολυαγαπημένη μου αδερφή Ισμήνη, άραγε ξέρεις αν υπάρχει καμιά συμφορά που μας κληροδότησε ο Οιδίποδας και να μην την

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ σελ.139 149 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ σελ.139 149 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ σελ.139 149 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 1. Πότε έφτασε ο Αριστοτέλης στην Αθήνα για πρώτη φορά και γιατί επέλεξε την Ακαδημία για τις σπουδές του; Σελίδα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΟΥ Β2 ΠΕΤΡΑ ΠΕΤΣΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΠΟΖΙΝΗ ΜΑΡΙΑ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΟΥ Yπεύθυνοι καθηγητές Μπουρμπούλιας Βασίλης - φιλόλογος Τσατσούλα Μαρία - φυσικός 1 Η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: Η Μεσόγειος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Tα Πανεπιστημιακά Φροντιστήρια «ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ» προετοιμάζοντας σε ολιγομελείς ομίλους τους υποψήφιους για τον επικείμενο διαγωνισμό του Υπουργείου Οικονομικών, με κορυφαίο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 1. Σε ποια επιστολή του ο Απόστολος Παύλος μιλά για τον κενό τάφο της Ανάστασης ; α) Προς Εφεσίους β) Προς Κορινθίους γ) Προς Γαλάτας δ) Προς Φιλιππισίους 2. Η αρχαότερη επιστολή του Απ. Παύλου είναι η:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Α1) Ορισμένα από τα βασικά θέματα της Επτανησιακής. Σχολής που εντοπίζουμε στο παραδοθέν χωρίο είναι:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Α1) Ορισμένα από τα βασικά θέματα της Επτανησιακής. Σχολής που εντοπίζουμε στο παραδοθέν χωρίο είναι: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α1) Ορισμένα από τα βασικά θέματα της Επτανησιακής Σχολής που εντοπίζουμε στο παραδοθέν χωρίο είναι: α) Το θέμα της πατρίδας το οποίο εντοπίζουμε στους στίχους 2 3 του

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΚΑΣΤΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΚΑΣΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου, Υπ. Διδάκτωρ Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. ΘΕΜΑΤΙΚΗ : Η αρμοδιότητα των διοικητικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (701-718)

ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από το πρωτότυπο (701-718) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείµενο από

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Ι. Πασσάς. Γλώσσα. Οι λειτουργίες της γλώσσας Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός

Γιάννης Ι. Πασσάς. Γλώσσα. Οι λειτουργίες της γλώσσας Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός Γιάννης Ι. Πασσάς Γλώσσα Οι λειτουργίες της γλώσσας Η γλωσσική 4εταβολή και ο δανεισ4ός Αρχή πάντων ορισµός εστί Γλώσσα: Κώδικας ση4είων ορισ4ένης 4ορφής (γλωσσικής), 4ε τα ο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Ο ΠΟΝΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΘΛΙΨΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ & ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ. ΣΟΥΛΙΔΗΣ ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ Π.Μ.Σ., Α.Μ. -305- Ο ΠΟΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Πολιτικά Θ 2.1 4

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Πολιτικά Θ 2.1 4 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Διδαγμένο κείμενο Αριστοτέλους Πολιτικά Θ 2.1 4 Α. Μετάφραση Είναι λοιπόν φανερό ότι πρέπει να θεσπίσουμε νόμους για την παιδεία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Επιμέλεια θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία. www.epignosi.edu.gr. Κείμενο

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Επιμέλεια θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία. www.epignosi.edu.gr. Κείμενο ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία Κείμενο (δημοσίευμα) Στον 21 ο αιώνα συνεχίζουν να υπάρχουν όχι μόνο εκατομμύρια παιδιά ενός κατώτερου Θεού, αλλά και χιλιάδες παιδιά κανενός

Διαβάστε περισσότερα

Αναγνώριση Προτύπων. Σημερινό Μάθημα

Αναγνώριση Προτύπων. Σημερινό Μάθημα Αναγνώριση Προτύπων Σημερινό Μάθημα Bias (απόκλιση) και variance (διακύμανση) Ελεύθεροι Παράμετροι Ελεύθεροι Παράμετροι Διαίρεση dataset Μέθοδος holdout Cross Validation Bootstrap Bias (απόκλιση) και variance

Διαβάστε περισσότερα

Ταξινόμηση των μοντέλων διασποράς ατμοσφαιρικών ρύπων βασισμένη σε μαθηματικά κριτήρια.

Ταξινόμηση των μοντέλων διασποράς ατμοσφαιρικών ρύπων βασισμένη σε μαθηματικά κριτήρια. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ Ταξινόμηη των μοντέλων διαποράς ατμοφαιρικών ρύπων βαιμένη ε μαθηματικά κριτήρια. Μοντέλο Ελεριανά μοντέλα (Elerian) Λαγκρατζιανά μοντέλα (Lagrangian) Επιπρόθετος διαχωριμός Μοντέλα

Διαβάστε περισσότερα

Ποια έντομα είναι εχθροί των φυτών και πώς θα τα αντιμετωπίσετε

Ποια έντομα είναι εχθροί των φυτών και πώς θα τα αντιμετωπίσετε Ποια έντομα είναι εχθροί των φυτών και πώς θα τα αντιμετωπίσετε Δυστυχώς είναι μια πραγματικότητα της ζωής ότι αν διατηρείτε στο σπίτι σας φυτά, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να υποστούν ζημίες από βλαβερούς

Διαβάστε περισσότερα

Ο Β ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Υπολογιστικά Συστήματα και Εφαρμογές Πληροφορικής Pragmatic Computer Science

Ο Β ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Υπολογιστικά Συστήματα και Εφαρμογές Πληροφορικής Pragmatic Computer Science Ο Β ΤΟΜΕΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ: Υπολογιστικά Συστήματα και Εφαρμογές Πληροφορικής Pragmatic Computer Science Αλέξης ελής ιευθυντής Β Τομέα www.di.uoa.gr/ ad Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών Εθνικό και Καποδιστριακό

Διαβάστε περισσότερα

Ημέρα 4 η (α) Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης. (β) Η απόλυτη υπεραξία. Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης

Ημέρα 4 η (α) Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης. (β) Η απόλυτη υπεραξία. Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης Ημέρα 4 η (α) Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης (β) Η απόλυτη υπεραξία Αγορά και πώληση της εργασιακής δύναμης Στο κεφάλαιο για την αγορά και την πώληση της εργατικής δύναμης (ελληνική έκδοση: τόμος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ 1. Η ευθύνη μεταφοράς, διαφύλαξης, συντήρησης, συναρμολογήσεως και αποσυναρμολογήσεως της Σκηνής του Μαρτυρίου ανήκε στη φυλή α) Ρουβήν β) Συμεών γ) Λευί δ) Ιούδα 2. Σύμφωνα με το Γ Βασιλειών ( 6/37εξ.

Διαβάστε περισσότερα

Συμπεριφοριακή Επιχειρηματικότητα

Συμπεριφοριακή Επιχειρηματικότητα Συμπεριφοριακή Επιχειρηματικότητα Great talent can come from anywhere, free your mind Το ταλέντο μπορεί να εμφανιστεί από οπουδήποτε, ελευθερώστε το μυαλό σας 1 Επιχειρηματίας Entrepreneur Γαλλική προέλευση

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκά παράγωγα Ευρωπαϊκά δικαιώματα

Ευρωπαϊκά παράγωγα Ευρωπαϊκά δικαιώματα 17 Ευρωπαϊκά παράγωγα 17.1 Ευρωπαϊκά δικαιώματα Ορισμός 17.1. 1) Ευρωπαϊκό δικαίωμα αγοράς σε μία μετοχή είναι ένα συμβόλαιο που δίνει στον κάτοχό του το δικαίωμα να αγοράσει μία μετοχή από τον εκδότη

Διαβάστε περισσότερα

Μονάδες 5 1.2.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συµπληρωµένο.

Μονάδες 5 1.2.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα σωστά συµπληρωµένο. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΚΥΚΛΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ): ΧΗΜΕΙΑ - ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΖΩΗ ΜΟΥ

ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΖΩΗ ΜΟΥ Αρχιμανδρίτου ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΖΩΗ ΜΟΥ Εκδόσεις Π. Πουρναρά Θεσσαλονίκη 1983 [//4] Τίτλος του αγγλικού Archimandrite Sophrony His Life is Mine Translated by Rosemary Edmonds A.R. Mowbray & Co, Oxford

Διαβάστε περισσότερα

Οι γέφυρες του ποταμού... Pregel (Konigsberg)

Οι γέφυρες του ποταμού... Pregel (Konigsberg) Οι γέφυρες του ποταμού... Pregel (Konigsberg) Β Δ Β Δ Γ Γ Κύκλος του Euler (Euler cycle) είναι κύκλος σε γράφημα Γ που περιέχει κάθε κορυφή του γραφήματος, και κάθε ακμή αυτού ακριβώς μία φορά. Για γράφημα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Αρχιμανδρίτου ΣΩΦΡΟΝΙΟΥ (Σαχάρωφ) ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Μετάφρασις από τα ρωσικά Αρχιμ. Ζαχαρία Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 2010 [//4] ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ Σκέψεις ενός Αγιορείτου Μοναχού

ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ Σκέψεις ενός Αγιορείτου Μοναχού ΤΟ ΚΟΜΠΟΣΧΟΙΝΙ Σκέψεις ενός Αγιορείτου Μοναχού Ας σταθούμε για λίγο και ας κοιτάξουμε ένα μικρό κομποσκοίνι, σαν αυτό που κατασκευάζεται από μαύρο μαλλί στο Άγιον Όρος. Είναι μία ευλογία από έναν Άγιο

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων

Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων 28 Μαΐου 2012 Αρχαία Ελληνικά Θεωρητικής Κατεύθυνσης Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων Ημερησίων Γενικών Λυκείων Α1. Και αυτά, επειδή η ηθική αρετή συνδέεται με τα ευχάριστα και τα δυσάρεστα συναισθήματα

Διαβάστε περισσότερα

{ i f i == 0 and p > 0

{ i f i == 0 and p > 0 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ - ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Σχεδίαση και Ανάλυση Αλγορίθμων Διδάσκων: Ε. Μαρκάκης, Φθινοπωρινό εξάμηνο 014-015 Λύσεις 1ης Σειράς Ασκήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Αστρολογία. Σύντομο ιστορικό. Βασικές γνώσεις της αστρολογίας

Αστρολογία. Σύντομο ιστορικό. Βασικές γνώσεις της αστρολογίας Αφιερώνεται α) στις ευειδείς(;) Αστρολόγες, που μας βομβαρδίζουν μέσω καναλιών, εφημερίδων και περιοδικών από πρωίας μέχρι νυκτός με αστρολογικές «προβλέψεις» υποβολές συμπεριφορών και β) στους πνευματικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. Κριτήριο για ολιγόλεπτη εξέταση 91 (15 ) Στοιχεία µαθητή Ονοµατεπώνυµο:... Εξεταζόµενο µάθηµα: Αρχαία Ελληνική Γραµµατεία (µάθηµα κατεύθυνσης) Τάξη:... Ηµεροµηνία

Διαβάστε περισσότερα

Το κράτος είναι φτιαγμένο για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το κράτος. A. Einstein Πηγή:

Το κράτος είναι φτιαγμένο για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το κράτος. A. Einstein Πηγή: Ας πούμε και κάτι για τις δύσκολες μέρες που έρχονται Το κράτος είναι φτιαγμένο για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το κράτος. A. Einstein 1879-1955 Πηγή: http://www.cognosco.gr/gnwmika/ 1 ΚΥΚΛΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: Aποτελεσματικότητα της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής σε μια ανοικτή οικονομία

ΘΕΜΑ: Aποτελεσματικότητα της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής σε μια ανοικτή οικονομία ΘΕΜΑ: ποτελεσματικότητα της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής σε μια ανοικτή οικονομία Σύνταξη: Μπαντούλας Κων/νος, Οικονομολόγος, Ms Χρηματοοικονομικών 1 Η πρώτη θεωρία σχετικά με τον αυτόματο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Επειδή βλέπουμε κάθε πόλη κράτος να είναι ένα είδος κοινότητας και κάθε κοινότητα να έχει συσταθεί για χάρη κάποιου

Διαβάστε περισσότερα

Βιωματική Απόκριση. (Άρθρο του Eugene Gendlin) ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ. Βιωμένο νόημα

Βιωματική Απόκριση. (Άρθρο του Eugene Gendlin) ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ. Βιωμένο νόημα Βιωματική Απόκριση (Άρθρο του Eugene Gendlin) ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΚΡΙΣΕΙΣ Βιωμένο νόημα Τα προσωπικά προβλήματα και οι δυσκολίες της ζωής δεν είναι ποτέ μόνο γνωσιακού επιπέδου, δεν είναι ποτέ μόνο θέμα του

Διαβάστε περισσότερα

Συναρτήσεις. Σημερινό μάθημα

Συναρτήσεις. Σημερινό μάθημα Συναρτήσεις Σημερινό μάθημα C++ Συναρτήσεις Δήλωση συνάρτησης Σύνταξη συνάρτησης Πρότυπο συνάρτησης & συνάρτηση Αλληλο καλούμενες συναρτήσεις συναρτήσεις μαθηματικών Παράμετροι συναρτήσεων Τοπικές μεταβλητές

Διαβάστε περισσότερα

Θρίαμβος της Ορθοδοξίας; Για την Ορθοδοξία, η Εικονομαχία, η

Θρίαμβος της Ορθοδοξίας; Για την Ορθοδοξία, η Εικονομαχία, η ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ: Η ΠΙΣΤΗ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ (Αρχιμ. Ιγνατίου Δ. Σωτηριάδη, Βρυξέλλες 13.3.2011) Σεβασμιώτατε, Θεοφιλέστατοι, Σεβαστοί Πατέρες, αγαπητοί αδελφοί και αδελφές εν Χριστώ!

Διαβάστε περισσότερα

Παλαιά ιαθήκη: Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας;

Παλαιά ιαθήκη: Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας; Παλαιά ιαθήκη: Μυθολογία των Εβραίων ή Βίβλος της Εκκλησίας; Καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου Τµήµα Θεολογίας Α.Π.Θ. Ένα από τα µεγαλύτερα επιτεύγµατα του ιθ µ.χ. αιώνα συνιστά αναµφίβολα η ανακάλυψη των

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (+ 5/18 ΜΑΪΟΥ 1985) ΕΦΗΜΕΡΙΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ SANTA CRUZ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ Βιογραφικό. 1. Ένας νέος μάρτυρας. Ο πατήρ Ιωάννης Καρασταμάτης γεννήθηκε το 1937 στο ελληνικό χωριό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ 1

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ 1 ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ 1 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Περίληψη. Στο κείμενο τονίζεται η σημασία της ανθρώπινης επικοινωνίας και η ανάγκη της πραγμάτωσής της σε εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΟΜΑΛΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΡΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ A ΛΥΚΕΙΟΥ. Ονοματεπώνυμο Τμήμα

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΟΜΑΛΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΡΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ A ΛΥΚΕΙΟΥ. Ονοματεπώνυμο Τμήμα Σελίδα 1 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014 2015 ΕΥΘΥΓΡΑΜΜΗ ΟΜΑΛΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΡΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ A ΛΥΚΕΙΟΥ Ονοματεπώνυμο Τμήμα ΘΕΜΑ Α Οδηγία: Να γράψετε στην κόλλα σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ερωτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Ιατροπούλου 3 & Χρυσ. Παγώνη 12 - Καλαμάτα τηλ.: 27210-95352 & 96390

Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Ιατροπούλου 3 & Χρυσ. Παγώνη 12 - Καλαμάτα τηλ.: 27210-95352 & 96390 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 26 ΜΑÏΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α1. Εξάλλου, η αρετή αναφέρεται σε συναισθήματα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Διδάσκων : Πομπιέρη Βασιλεία, Δικηγόρος, LLM UCL Πτωχευτικό Δίκαιο Σημαντικότερες ρυθμίσεις σε προπτωχευτικό στάδιο. Εισαγωγή της διαδικασίας συνδιαλλαγής Σκοπός Η διάσωση και εξυγίανση

Διαβάστε περισσότερα

«Ναι» στον Χριστό και Ιεραποστολή

«Ναι» στον Χριστό και Ιεραποστολή «Ναι» στον Χριστό και Ιεραποστολή Ἀσατε τῷ Κυρίῳ ᾆσμα καινόν, ὅτι θαυμαστὰ ἐποίησεν ὁ Κύριος ἔσωσεν αὐτὸν ἡ δεξιὰ αὐτοῦ καὶ ὁ βραχίων ὁ ἅγιος αὐτοῦ. Ἐγνώρισε Κύριος τὸ σωτήριον αὐτοῦ, ἐναντίον τῶν ἐθνῶν

Διαβάστε περισσότερα

( ιμερείς) ΙΜΕΛΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Α Β «απεικονίσεις»

( ιμερείς) ΙΜΕΛΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Α Β «απεικονίσεις» ( ιμερείς) ΙΜΕΛΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Α Β «πεικονίσεις» 1. ΣΧΕΣΕΙΣ: το σκεπτικό κι ο ορισμός. Τ σύνολ νπριστούν ιδιότητες μεμονωμένων στοιχείων: δεδομένου συνόλου S, κι ενός στοιχείου σ, είνι δυντόν είτε σ S είτε

Διαβάστε περισσότερα

HISTÒRIA DE LA LLENGUA GREGA: DEL GREC CLÀSSIC AL GREC MODERN MORFOLOGIA DELS PRONOMS PERSONALS (teoria, praxi, autoavaluació) 2015

HISTÒRIA DE LA LLENGUA GREGA: DEL GREC CLÀSSIC AL GREC MODERN MORFOLOGIA DELS PRONOMS PERSONALS (teoria, praxi, autoavaluació) 2015 HISTÒRIA DE LA LLENGUA GREGA: DEL GREC CLÀSSIC AL GREC MODERN MORFOLOGIA DELS PRONOMS PERSONALS (teoria, praxi, autoavaluació) 2015 Ernest E. Marcos Hierro (GIDC ELECTRA) emarcos@ub.edu Pronoms personals

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ. (ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ 1176a30 1179a32) 2 Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΑΠ ΕΛΠ22 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΚΟΣ ΑΜ.

Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ. (ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ 1176a30 1179a32) 2 Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΑΠ ΕΛΠ22 ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΚΟΣ ΑΜ. ΕΑΠ ΕΛΠ22 2 Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ : ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΤΟΝ 20 Ο ΑΙΩΝΑ Η ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΗΘΙΚΗ (ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ 1176a30 1179a32) ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ. Μορφές δημόσιου δανεισμού. Σύνταξη: Παπαδόπουλος Θεοχάρης, Οικονομολόγος, MSc, PhD Candidate

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ. Μορφές δημόσιου δανεισμού. Σύνταξη: Παπαδόπουλος Θεοχάρης, Οικονομολόγος, MSc, PhD Candidate ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ Μορφές δημόσιου δανεισμού Σύνταξη: Παπαδόπουλος Θεοχάρης, Οικονομολόγος, MSc, PhD Candidate 1 Ανάλογα με την πηγή προελεύσεως των πόρων Με βάση το κριτήριο αυτό, ο δανεισμός διακρίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. www.epignosi.edu.gr. Επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Μεταξά Ελευθερία. Κείμενο

ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. www.epignosi.edu.gr. Επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Μεταξά Ελευθερία. Κείμενο ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Μεταξά Ελευθερία Κείμενο Θα μου ειπήτε. «Και πώς! Μας είναι τόσο χρήσιμες και τόσο ευεργετικές οι ξένες γλώσσες; Η γλωσσομάθεια, το ασφαλισμένον

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Β ΤΑΞΗ. ΘΕΜΑ 1ο

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Β ΤΑΞΗ. ΘΕΜΑ 1ο ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΘΕΜΑ 1ο ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ ΑΝΤΙΟΠΗ ΓΙΓΑΝΤΙ ΟΥ Τοµεάρχης Λειτουργίας Κέντρων Ελέγχου Συστηµάτων Μεταφοράς ιεύθυνσης ιαχείρισης Νησιών ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΡΗΤΗΣ 2009 Εγκατεστηµένη Ισχύς (Ατµοµονάδες, Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ. Επιμέλεια Θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία. www.epignosi.edu.gr. Θέματα.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ. Επιμέλεια Θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία. www.epignosi.edu.gr. Θέματα. Γιώργης Παυλόπουλος ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Επιμέλεια Θεμάτων: Μεταξά Ελευθερία Θέματα Τά Αντικλείδια Ὴ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς νά βλέπουν

Διαβάστε περισσότερα

Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία

Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία Eισηγητής: Μουσουλή Μαρία Τεχνική φλοπ Φορά Σκοπός της φοράς είναι να αναπτυχθεί μια ιδανική για τον κάθε αθλητή ταχύτητα και ταυτόχρονα να προετοιμάσει το πάτημα. Το είδος της φοράς του Fosbury ήτα, μια

Διαβάστε περισσότερα

Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις, Ιδιοτιμές με πολλαπλότητα, Εκθετικά πινάκων. 9 Απριλίου 2013, Βόλος

Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις, Ιδιοτιμές με πολλαπλότητα, Εκθετικά πινάκων. 9 Απριλίου 2013, Βόλος ιαφορικές Εξισώσεις Εξαναγκασμένες ταλαντώσεις, Ιδιοτιμές με πολλαπλότητα, Ατελείς ιδιοτιμές Εκθετικά πινάκων Μανόλης Βάβαλης Τμήμα Μηχανικών Η/Υ Τηλεπικοινωνιών και ικτύων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 9 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

Καιρός τοῦ Ποιῆσαι. Ἡ παιδεία τοῦ Θεοῦ

Καιρός τοῦ Ποιῆσαι. Ἡ παιδεία τοῦ Θεοῦ Ἡ παιδεία τοῦ Θεοῦ Καιρός τοῦ Ποιῆσαι Παιδεία τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἐλεύσεις καί οἱ ἀποκρύψεις τῆς Χάριτος καί ὅλη ἡ γνώση περί τοῦ Θεοῦ καί τῆς αἰωνίου ζωῆς πού προσφέρεται στόν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δέχεται

Διαβάστε περισσότερα

Η ανισότητα α β α±β α + β με α, β C και η χρήση της στην εύρεση ακροτάτων.

Η ανισότητα α β α±β α + β με α, β C και η χρήση της στην εύρεση ακροτάτων. A A N A B P Y T A Άρθρο στους Μιγαδικούς Αριθμούς 9 5 0 Η ανισότητα α β α±β α + β με α, β C και η χρήση της στην εύρεση ακροτάτων. Δρ. Νίκος Σωτηρόπουλος, Μαθηματικός Εισαγωγή Το άρθρο αυτό γράφεται με

Διαβάστε περισσότερα

Ποιμαίνοντας μεταξύ οὐτοπίας καί ρεαλισμοῦ: Θεολογικοί προβληματισμοί γιά τήν λειτουργία τῆς σύγχρονης ἐνοριακῆς κοινότητας.

Ποιμαίνοντας μεταξύ οὐτοπίας καί ρεαλισμοῦ: Θεολογικοί προβληματισμοί γιά τήν λειτουργία τῆς σύγχρονης ἐνοριακῆς κοινότητας. 1 Ποιμαίνοντας μεταξύ οὐτοπίας καί ρεαλισμοῦ: Θεολογικοί προβληματισμοί γιά τήν λειτουργία τῆς σύγχρονης ἐνοριακῆς κοινότητας. πρωτ. Χριστόδουλος Μπίθας Προϊστάμενος Ἱ. Ν. Παμ. Ταξιαρχῶν Μοσχάτου Σεβασμιώτατε,

Διαβάστε περισσότερα

Πτώση και σωτηρία. Πτώση και σωτηρία

Πτώση και σωτηρία. Πτώση και σωτηρία Πτώση και σωτηρία Πτώση και σωτηρία Καθηγητής Μιλτιάδης Κωνσταντίνου Τµήµα Θεολογίας Α.Π.Θ. Το αρκτικόλεκτο «ΙΧΘΥΣ» συνιστά ένα από τα αρχαιότερα χριστιανικά σύµβολα που συνοψίζει παραστατικά το περιεχόµενο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ. Άσκηση με θέμα τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του καταναλωτή

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ. Άσκηση με θέμα τη μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του καταναλωτή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 07 08 ΛΕΥΚΑΔΑ ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Η ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Συμβουλές Γέροντος σε χριστιανούς που ζουν στον κόσμο

Συμβουλές Γέροντος σε χριστιανούς που ζουν στον κόσμο Συμβουλές Γέροντος σε χριστιανούς που ζουν στον κόσμο ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ 2010 Η ΠΑΡΟΥΣΑ ζωή μας δόθηκε μόνο και μόνο για να δοξάζουμε το Θεό, να ευεργετούμε τον πλησίον και να αγωνιζόμαστε

Διαβάστε περισσότερα

Η Ηθική της Γης. του Aldo Leopold

Η Ηθική της Γης. του Aldo Leopold Η Ηθική της Γης του Aldo Leopold Ελένη Καπετανάκη Μπριασούλη, Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μάης 2009 Γιατί, πάνω απ όλα, η προστασία του περιβάλλοντος είναι ηθικό ζήτημα Αφιερωμένο σ όσους αγάπησαν,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΕΟΛΑΙΑ. Υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αχελώου. κ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ Κ. ΣΤΥΛΙΟΥ

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΕΟΛΑΙΑ. Υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αχελώου. κ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ Κ. ΣΤΥΛΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΝΕΟΛΑΙΑ Υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αχελώου κ. ΕΥΘΥΜΙΟΥ Κ. ΣΤΥΛΙΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Στο θέμα Εκκλησία και Νεολαία αναφέρονται σήμερα όλοι οι λειτουργοί της Εκκλησίας, τα εκκλησιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. βλ. φυλλάδιο μετάφρασης ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2. βλ. εισαγωγή σελ. 141 : «Είκοσι χρόνια έμεινε αν είναι να σωθεί η αλήθεια;» 3. βλ. σελ. 178 : «Από το έργο αυτό εκπαίδευσης» 4. Ποια παιδεία θεωρείται

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο και Οικονομικά: Οι Εξετάσεις

Δίκαιο και Οικονομικά: Οι Εξετάσεις Δίκαιο και Οικονομικά: Οι Εξετάσεις Το κείμενο αυτό ανανεώνεται με τη δική σας παρέμβαση, τις ερωτήσεις, τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας. Θα συνεχίζει να ανανεώνεται μέχρι την ημέρα των εξετάσεων. Αυτή

Διαβάστε περισσότερα

Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου και σύντοµης απάντησης. Εισαγωγή: Ο Σωκράτης διηγείται τη συζήτησή του µε τον Πρωταγόρα σε έναν φίλο του.

Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου και σύντοµης απάντησης. Εισαγωγή: Ο Σωκράτης διηγείται τη συζήτησή του µε τον Πρωταγόρα σε έναν φίλο του. 2. ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παραδείγµατα ερωτήσεων ανοικτού τύπου και σύντοµης απάντησης Α. Η διάρθρωση του διαλόγου και τα πρόσωπα Εισαγωγή: Ο Σωκράτης διηγείται τη συζήτησή του µε τον Πρωταγόρα σε

Διαβάστε περισσότερα

Καιρός τοῦ Ποιῆσαι. Πῶς ἀναπτύσσεται στήν καρδιά ἡ νοερά προσευχή

Καιρός τοῦ Ποιῆσαι. Πῶς ἀναπτύσσεται στήν καρδιά ἡ νοερά προσευχή Καιρός τοῦ Ποιῆσαι Πῶς ἀναπτύσσεται στήν καρδιά ἡ νοερά προσευχή Ὅταν μιλοῦμε γιά τήν νοερά - καρδιακή προσευχή βρισκόμαστε στήν καρδιά τῆς λεγομένης μυστικῆς θεολογίας, δηλαδή τῆς ὀρθοδόξου Θεολογίας.

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΙΑΚΡΙΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ»

«ΔΙΑΚΡΙΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ» HY 118α «ΔΙΚΡΙΤ ΜΘΗΜΤΙΚ» ΣΚΗΣΕΙΣ ΠΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΥΠΟΛΟΙΣΤΩΝ εώργιος Φρ. εωργακόπουλος ΜΕΡΟΣ (1) ασικά στοιχεία της θεωρίας συνόλων. Π. ΚΡΗΤΗΣ ΤΜ. ΕΠ. ΥΠΟΛΟΙΣΤΩΝ «ΔΙΚΡΙΤ ΜΘΗΜΤΙΚ». Φ. εωργακόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

«Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά»

«Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά» Ι.Θ. Κακριδής «Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά» Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα; Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που

Διαβάστε περισσότερα

Χαραλάμπους Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Η ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗ

Χαραλάμπους Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Η ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗ Χαραλάμπους Νεοφύτου Πρεσβυτέρου Η ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗ 1 ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΟΔΟΔΕΙΧΤΗΣ 2 Περιεχόμενα Προς τον αναγνώστη... 5 2. Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ... 13 ΤΗΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ... 13 3.Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ... 16 4.ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΟΥΜΕ...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Η αρετή λοιπόν αναφέρεται στα συναισθήματα και τις πράξεις,

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Η αρετή λοιπόν αναφέρεται στα συναισθήματα και τις πράξεις, ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Η αρετή λοιπόν αναφέρεται στα συναισθήματα και τις πράξεις, στις οποίες η υπερβολή αποτελεί λάθος και κατακρίνεται, το ίδιο και η έλλειψη, ενώ το μέσο επαινείται και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Μ.Ι.Θ.Ε.

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Μ.Ι.Θ.Ε. ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Μ.Ι.Θ.Ε. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΓΟΡΓΙΑΣ Τέχνη είναι η ικανότητα να προκαλούμε συναισθήματα διαμέσου μιας προσποιητής πραγματικότητας, χρησιμοποιώντας λέξεις ή ζωγραφιές. ΠΛΑΤΩΝ Προβαίνει σε

Διαβάστε περισσότερα