Βασικές Αρχές του Δικαίου Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Transcript

1 Βασικές Αρχές του Δικαίου Πνευματικής Ιδιοκτησίας Άδειες Ανοιχτού Λογισμικού, Περιεχομένου και Δεδομένων! Πρόδρομος Τσιαβός Θεοδώρα Παπαδημητρίου Μιχάλης Βαφόπουλος Θανάσης Πρίφτης!

2 Πν. Ιδιοκτησία κίνητρα/ τριβές ορισμοί νομικά εργαλεία μοντέλα

3 Πνευματικη ιδιοκτησια

4 Open-source software runs counter to the mission of WIPO, which is to promote intellectual property rights To hold a meeting which has as its purpose to disclaim or waive such rights seems to us to be contrary to the goals of WIPO Lois Boland, Director of International Relations for the U.S. Patent and Trademark Office, 2003

5 Eίναι το Ελεύθερο/ Ανοιχτό Λογισμικό (ΕΛΛΑΚ) αντίθετο προς την πνευματική ιδιοκτησία; Πως λειτουργεί το ανοιχτό σε σχέση με την Πνευματική ιδιοκτησία;

6 Πνευµατική Ιδιοκτησία * Δεν είναι κάποια µορφή φυσικού δικαιώµατος * Νόµος 2121/ τα 3Α: Απεριόριστο - Απόλυτο - Αποκλειστικό * Εκτεταµένη βιβλιογραφία τις δεκαετίες του για τον τρόπο προστασίας λογισµικού \Πν. Ιδιοκτησία \Ευρεσιτεχνία \Δικαίωµα Ειδικής Φύσης

7 Αιτιολογία Εξισορρόπηση Πνευµατική Ιδιοκτησία Όρια Δικαιώµατος Δέσµες Οικονοµική Διάσταση

8 Αιτιολογία διαφοροποίηση ανάµεσα στο έργο και τον φορέα του µη ανταγωνιστικό έργο µεγάλο κόστος της παραγωγής του έργου µικρό κόστος αναπαραγωγής του φορέα µπορώ να το απολαµβάνω χωρίς να εµποδίζω τους άλλους κίνητρα νοµικό σύστηµα/ τεχνολογίες που εµποδίζουν την αναπαραγωγή του έργου χωρίς την έγκριση του δηµιουργού

10 Εξισορρόπηση Προστασία δηµιουργού * πρόσβαση σε πρώτες ύλες δηµιουργίας * χρήσεις που είναι σηµαντικές για την κοινωνία Αρ. 2-5 Ν. 2121/1993 * Αντικείµενο * Περιουσιακό Δικαίωµα * Ηθικό Δικαίωµα * Παρακολούθηση Αρ Γ Ν. 2121/1993 * Ιδιωτική Χρήση * Αποσπάσµατα * Σχολικά Βιβλία/ Ανθολογίες * Διδασκαλία * Βιβλιοθήκες - Αρχεία * Κινηµατογραφικά * Δικαστικοί/ Διοικητικοί * Ενηµέρωση * Εικόνες σε Δηµόσιους Χώρους * Ειδικές περιστάσεις * Εικαστικά Έργα * ΑΜΕΑ

12 Όρια Δικαίωµατος Παρ. 3 Αρ. 2 Ν. 2121/1993 * όχι ιδέες και αρχές Παρ. 1 Αρ. 2 Ν. 2121/1993 * µορφή + αρ. 8 παρ. 2 TRIPS Παρ. 1 Αρ. 2 Ν. 2121/1993 * πρωτότυπο έργο Αρ Ν. 2121/1993 * 70 χρόνια από θάνατο δηµιουργού Αρ. 51Α Ν. 2121/1993 * 25 έτη από πρώτη δηµοσιεύση Αρ. 52 Ν. 2121/1993 * 50 χρόνια από εκτέλεση/ δηµοσίευση ή ζωή δηµιουργού

13 Όρια Δικαίωµατος Ιδέα - Αρχή Πρωτότυπη Μορφή Σηµειολογική Αποτύπωση Ψηφιακός Φορέας Υλικός Φορέας

14 Όρια Δικαίωµατος Ιδέα - Αρχή Πρωτότυπη Μορφή Σηµειολογική Αποτύπωση Ψηφιακός Φορέας Υλικός Φορέας

15 Όρια Δικαίωµατος Κύκλος Ζωής του Πνευµατικού Δικαιώµατος Δηµιουργία πρωτοτύπου έργου έργο δηµοσίου τοµέα (public domain) Ζωή + 70 χρόνια

18 Δέσµες Ένα έργο πολλά δικαιώµατα (αρ 3. Ν. 2121/1993) εγγραφή/ αναπαραγωγή µετάφραση διανοµή εκµίσθωση/ δηµόσιος δανεισµός δηµόσια εκτέλεση PD, Wien Museum, Vienna, Welcome Collection µετάδοση - αναµετάδοση παρουσίαση έργων στο κοινό εισαγωγή αντιτύπων

19 Δέσµες Ένα έργο πολλά δικαιώµατα (αρ 4. Ν. 2121/1993) δηµοσίευση αναγνώριση πατρότητας ακεραιότητα προσπέλαση PD, Wien Museum, Vienna, Welcome Collection

21 Οικονοµική Διάσταση * Η οικονοµική (χρηµατική) αξία προκύπτει από την άµεση ανταλλαγή δικαιωµάτων - τιµήµατος * Η δηµιουργία έχει ένα κόστος και γι αυτό το λόγο πρέπει να δηµιουργηθούν κίνητρα στο δηµιουργό µε τη µορφή ενός (περιορισµένου) µονοπωλίου * ο εργοδότης - εταιρία είναι το βασικό εργαλείο παραγωγής Εκφράσεις: - απαγόρευση αναπαραγωγής [αρ 3(1)(α)] - απαγόρευση στην πρόσβαση στον πηγαίο κώδικα (αρ. 43) - συλλογική εκµετάλευση (αρ ) - ποσοστιαία αµοιβή [αρ. 32(2)] - Δικαίωµα κατασκευαστή βάσης δεδοµένων [αρ. 45Α(1)] - συµβάσεις εκµετάλευσης (τεκµήρια) - λογισµικό (αρ. 2(3) - αρ. 10 (2) - οπτικοακουστικά έργα (αρ. 34)/ εκδοτική σύµβαση (αρ. 33)

22 Ροές Δικαιωµάτων - έργων Μεταβιβαση Δηµιουργός Εταιρία Παραγωγής Άδεια Χρήσης Τελικός χρήστης Μεταβιβαση Εισιτήριο Εκποµπή Οργανισµοί Συλλογικής Διαχείρισης Άδεια εκµετάλευσης Ραδιοτηλεοπτικός σταθµός Κέντρο Διασκέδασης Άδεια Χρήσης

23 Ροές Δικαιωµάτων - έργων Μεταβιβαση Δηµιουργός Εταιρία Παραγωγής Άδεια Χρήσης Τελικός χρήστης Μεταβιβαση Εισιτήριο Εκποµπή Οργανισµοί Συλλογικής Διαχείρισης Άδεια εκµετάλευσης Ραδιοτηλεοπτικός σταθµός Κέντρο Διασκέδασης Άδεια Χρήσης

24 απο τα κινητρα στις τριβες

25

26 CC_BY_NC_SA oo0jasonooo 2007 CC_BY_NC_SA Thomas Hawk 2006 ο Dj και ο προγραμματιστής ως οι εμβληματικές φιγούρες της εποχής μας CC_BY_NC_SA Monsieur Haze 2006

27 Main Economic Consequences of the my Creative two cents phenomenon Η αξία µετακινείται από το έργο προς τη σχέση του κοινού µε το δηµιουργό

28 Οικονοµίες αγαθών και δικτύων (πατάτες vs. τηλεφώνων) * * 2008 Jean Luc Cornec

29 Μοντέλο άµεσης ανταλλαγής αγαθά τίµηµα

30 Δικτυακό µοντέλο σχέση τίµηµα Κοινό δηµιουργός Κοινό - δηµιουργία

31 Ορισµένες βασικές διαφορές ανάµεσα στα µοντέλα ανταλλαγής και δικτύου Άµεση Ανταλλαγή Δίκτυο Η αξία εξαντλείται όταν το έργο χρησιµοποιείται Η αξία βρίσκεται στο έργο Η αξία αυξάνει όταν το έργο χρησιµοποιείται Η αξία βρίσκεται στη σχέση/ δίκτυο

32 Ποια η διαφορά ανάµεσα σε έναν πάγκο, ένα µουσικό κοµµάτι και την Βικιπαιδεια (ανταγωνιστικά, δηµόσια και αντι-ανταγωνιστικά αγαθά) 2007 Judo 2008 Wikipedia foundation 2007 tengtanv

33 Ορισµένες βασικές διαφορές Ανταγωνιστικά Αγαθά Πάγκος Δηµόσια Αγαθά Μουσική Αντι-ανταγωνιστικά αγαθά Λειτουργικά Συστήµατα (e.g. Windows/ Linux)/ wikipedia, δίκτυα Η χρήση του αγαθού από τον Α εµποδίζει όλους τους υπολοίπους (δεν µπορούµε να απολαύσουµε το αγαθό ταυτοχρόνως) Η χρήση του αγαθού από τον Α δεν εµποδίζει την απόλαυσή του από τους υπολοίπους (µπορούµε όλοι µαζί να απολαµβάνουµε το ίδιο αγαθό) Κάθε νέο πρόσωπο που χρησιµοποιεί το αγαθό αυξάνει την αξία του για τους υπάρχοντες χρήστες

34 Μηχανική της Κ.Ο.Π. Louis-Jacques Goussier ( ) Machinery Welcome Images CC EW 2.0 BY_NC

35 τι έιναι η κοινή οµότιµη παραγωγή (Κ.Ο.Π.);

36 αυτονομία και τα κοινά

37 Η έννοια εισάγεται για πρώτη φορά από τον Benkler Benkler, Y. (2002) Coase's Penguin,or Linux and the Nature of the Firm, Yale Law Journal, 112, 369. προκειμένου να περιγράψει ένα μοντέλο παραγωγής ανάμεσα στην αγορά και την ιεραρχία προκειμένου να περιγράψει ένα μοντέλο παραγωγής που ευδοκιμεί στο Διαδίκτυο προκειμένου να διερευνήσει τις προϋποθέσεις και τις συνέπειες για τη χάραξη πολιτικών πρόσβασης

38 Δομικά χαρακτηριστικά της Κ.Ο.Π. Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τους συμμετέχοντες Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το παραγόμενο αντικείμενο Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τη συλλογή των συνεισφορών

39 Χαρακτηριστικά σχετιζόμενα με τους συμμετέχοντες A Μεγάλος αριθμός από συμμετέχοντες: - Ακόμη και μικρή επιπλέον δυνατότητα συνεισφοράς στο επίπεδο του συμμετέχοντος μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά κέρδη στην κοινή συνεισφορά Αυτο-επιλογή - Ο κάθε συμμετέχων επιλέγει τη δραστηριότητα ή τη συνεισφορά που ταιριάζει περισσότερα στις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του

40 Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το αντικείμενο της παραγωγής B απαρτίζεται από διακριτά στοιχεία (modularity) τα στοιχεία έχουν διαφορετικό μέγεθος (granularity) τα στοιχεία είναι ποιοτικά διαφορετικά (heterogeneity) Δημόσια αγαθά δυνατότητα απορρόφησης της επιπλέον ικανότητας των συμμετεχόντων Ανοιχτό : δεκτικό διαρκούς βελτίωσης

41 Χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το αντικείμενο της παραγωγής B απαρτίζεται από διακριτά στοιχεία (modularity) τα στοιχεία έχουν διαφορετικό μέγεθος (granularity) τα στοιχεία είναι ποιοτικά διαφορετικά (heterogeneity) Δημόσια αγαθά * παράλληλη επεξεργασία * αυξημένη συμμετοχή Ανοιχτό : δεκτικό διαρκούς βελτίωσης

42 Χαρακτηριστικά σχετιζόμενα με τους μηχανισμούς συλλογής των συνεισφορών Γ χαμηλό κόστος διακριτικό συντονισμός δρομολόγηση διόρθωση λαθών Μπορεί να στηρίζεται σε: - Ιεραρχία [ φωτισμένος δικτάτορας (e.g. Linux) ή εταιρικό μοντέλο (e.g. Linpro, Symbian)] - K.O.Π. (Slashdot.com) - Πλειοψηφικά/ δημοκρατικά συστήματα

43 3 στοιχεία wikipedia 1. Αυτονοµία και αποκέντρωση Επιλέγω πότε και µε τι τρόπο θα συµµετάσχω 2. Ελεύθερη πρόσβαση στις πρώτες ύλες και στο τελικό αποτέλεσµα Μπορώ να χρησιµοποιήσω το υπάρχον υλικό και έχω κίνητρο να κάνω τη συνεισφορά µου ελεύθερα διαθέσιµη 3. Συστήµατα συλλογής και δροµολόγησης συµµετοχών, οργάνωσης και ελέγχου Οι συνεισφορές µου συλλέγονται και ενσωµατώνονται αυτόµατα στο τελικό προϊόν

44 Το επιχείρηµα των δύο λεπτών εάν το κόστος της συλλογής και οργάνωσης των συνεισφορών (Κο) είναι µικρότερο από το κόστος που θα είχε η παραγωγή το τελικού προϊόντος (Κπ) [Κσ<Κπ] έαν το κόστος της συνεισφοράς ανά άτοµο (Κσ/ Α) είναι µικρότερο από το όφελος από την πράξη της συνεισφοράς (Οσ/Α) [Κσ/Α<Οσ/Α] τότε υπάρχει κίνητρο για τη δηµιουργία δοµών Κ.Ο.Π. σε αυτά τα περιβάλλοντα το πρόβληµα δεν είναι η δηµιουργία κινήτρων αλλά ο περιορισµός της τριβής κατά τη συνεισφορά, δηλαδή η µείωση του κόστους της συνεισφοράς ανά άτοµο. net and web 2.0 services in particular create such conditions

45 το παράδειγµα του Λόρδου Βύρωνα

46 όλα τα κείµενα δεν είναι τα ίδια 2006 Valentinian 2008 Wikipedia foundation

47 No breath of air to break the wave That rolls below the Athenian's grave, That tomb which, gleaming o'er the cliff, First greets the homewardveering skiff, High o'er the land he saved in vain; When shall such hero live again? The Giaour, Lord Byron, 1813

48

49 Διαφορές ανάµεσα σε έργα συνεχούς αφήγησης και σύνθετα έργα Έργα συνεχούς αφήγησης Ένας ή περισσότεροι αλλά ορισµένοι δηµιουργοί Η ενότητα και αφηγηµατική ροή του έργου αποτελούν βασικά στοιχεία της υπόστασής του Είναι ολοκληρωµένο Σύνθετα έργα Πολλοί ή µη αρχικά ορισµένοι δηµιουργοί * Αποτελείται από πολλά αυτοτελή ή διακριτά τµήµατα * Κάθε τµήµα επιδέχεται περαιτέρω αποδόµησης * Τα συστατικά στοιχεία διακρίνονται από ετερογένεια και διαφορά µεγέθους Παραµένει διαρκώς ανοιχτό/ µη-ολοκληρωµένο - είναι δεκτικό διαρκών βελτιώσεων

50 Πότε κινούµαστε προς ένα µοντέλο Κ.Ο.Π. Χαρακτηριστικά του έργου Σύνθετο έργο Η ατοµική/ συλλογική αξία του έργου αυξάνεται µε τη χρήση του Η ατοµική/ συλλογική αξία της υπηρεσίας αυξάνεται µε τη χρήση της Μικρές επιµέρους και οριακές βελτιώσεις είναι δυνατές Εύκολη και χαµηλού κόστους επικοινωνία, αυτοµατοποίηση της δροµολόγησης, αποθήκευσης και διόρθωσης των συνεισφορών Ελεύθερη πρόσβαση στο παραγόµενο αγαθό που παραµένει επιδεκτικό διαρκών βελτιώσεων Παραδείγµατα Wikipedia, Linux, PCs, Remix, Operating Systems, Flickr Photos Telephone network, Facebook, Flickr, YouTube, Τorrents Posting, filesharing Torrent Trackers, Wikis, YouTube, FaceBook. Wikipedia, Linux

51 είδη ελευθερίας

52 ελεύθερο όπως η δωρεάν μπύρα (την αποκτάς δωρεάν)

53 ελεύθερο όπως η ελευθερία του λόγου (μπορείς να εκφράζεσαι ελεύθερα)

54 ελεύθερο όπως η ελευθερία της πρόσβασης στην πληροφορία (μπορείς να ξέρεις τι κάνει η δημόσια διοίκηση)

55 ελεύθερο όπως ένα κουταβάκι δώρο (το αποκτάς δωρεάν......και πρέπει να το πληρώνεις για την υπόλοιπη του ζωή)

56 ορισμοί

57 Ανοιχτά Δεδοµένα: οποιαδήποτε μορφή δεδομένων τα οποία διατίθενται στο κοινό χωρίς περιορισμούς ως προς την αντιγραφή, περαιτέρω χρήση και διάθεση ή τροποποίηση αυτού ή των τροποποιημένων αντιγράφων τους. Ο βαθμός ανοιχτότητας των δεδομένων εξαρτάται από την ύπαρξη ή όχι περιορισμών στις παραπάνω δυνατότητες.

58 Δηµόσια Πληροφορία: Δηµόσιες Πληροφορίες είναι οποιεσδήποτε πληροφορίες, οι οποίες παράγονται, κατέχονται, ή βρίσκονται στη διάθεση των φορέων του δηµόσιου τοµέα, ιδίως στατιστικά στοιχεία, γεωχωρικά δεδοµένα, βάσεις δεδοµένων και το περιεχόµενο µελετών, πρακτικών, εγκύκλιων, οδηγιών, απαντήσεων των διοικητικών αρχών, γνωµοδοτήσεων, αποφάσεων, αναφορών, ανεξάρτητα από το µέσο αποτύπωσης που χρησιµοποιείται (π.χ. αποτύπωση σε χαρτί, αποθήκευση σε ηλεκτρονική µορφή ή ηχητική, οπτική, οπτικοακουστική εγγραφή), καθώς και τµήµατα αυτών, και οι οποίες µπορούν να διατίθενται από τους φορείς του δηµοσίου τοµέα προς περαιτέρω χρήση µε την επιφύλαξη των διατάξεων για την προστασία του ατόµου από την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα, των διατάξεων για την προστασία της πνευµατικής και βιοµηχανικής ιδιοκτησίας και των διατάξεων για την περαιτέρω χρήση των πληροφοριών του δηµόσιου τοµέα

59 Ανοιχτά Δεδοµένα Τα Ανοιχτά Δεδοµένα παρέχουν: Ελευθερία 0 Την ελευθερία να χρησιµοποιείτε και εκτελείτε τα δεδοµένα. Ελευθερία 1 Την ελευθερία να µελετάτε τα δεδοµένα και να χρησιµοποιείτε την πληροφορία που υπάρχει σε αυτό (ελευθερία 1). Ελευθερία 2 Την ελευθερία να αναδιανέµετε αντίγραφα των δεδοµένων(ελευθερία 2). Ελευθερία 3 Την ελευθερία να βελτιώνετε τα δεδοµένα και να δηµοσιεύετε τις βελτιώσεις που έχετε κάνει στο ευρύ κοινό, ώστε να επωφεληθεί ολόκληρη η κοινότητα (ελευθερία 3). Ένα έργο θεωρείται Ανοιχτό όταν: Ελευθερία 0 Διαθεσιµότητα των πηγαίων δεδοµένων Ελευθερία 1 Χρήση ανοιχτής µορφής/ προτύπου Ελευθερία 2 Όχι τεχνικοί περιορισµοί Ελευθερία 3 Όχι επιπρόσθετοι νοµικοί ή άλλοι περιορισµοί

60 Νομικά εργαλεία για ανοιχτό λογισμικό και δεδομένα

61 Ά δ ε ι ε ς Α ν ο ι χ τ ο ύ Λ ο γ ι σ µ ι κ ο ύ / Περιεχοµένου - παραδοσιακές άδειες εκµετάλευσης * και οι δύο βασίζονται στον 2121/1993 * και οι δύο δίδουν κάποια δικαιώματα και παρακρατούν κάποια άλλα * και οι δύο μπορεί να περιέχουν διατάξεις που τις καθιστούν ασύμβατες με άλλες άδειες * το ζήτημα είναι αν οι ασυμβατότητες ενεργοποιούνται

62

63

64 Είδη Αδειών ΕΛΛΑΚ I Άδειες Αναφοράς Εύκολη εφαρμογή BSD, MIT, Apache Αδύναμες Copyleft Μέση εφαρμογή Mozilla EPL CDDL Ισχυρές Copyleft: θέματα συμβατότητας GPL (GPLv2 differs from GPLv3) LGPL (LGPLv2 differs from LGPLv3) AGPL 64

65 Είδη Αδειών ΕΛΛΑΚ II Περιοριστικές (aka Copyleft, reciprocal) Διαδίδω µε τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις Π.χ. GPL Eπιτρεπτικές Οι αλλαγές µπορεί να είναι κλειστές Επιτρέπεται διανοµή του πηγαίου κώδικα µε όρους αναφοράς/ µη σύγχυσης Π.χ: Berkeley Software Distribution (BSD), Apache Software License Για συγκεκριµένο προϊόν Apple Lucent Άλλες: Zlib/libpng 65

66 Ανοιχτες αδειες - Δομή Νομικά δεσμευτικό κείμενο που περιέχει όρους που προσδιορίζουν τι μπορείς να κάνεις και τι όχι Άδεια να κάνεις πράγματα που διαφορετικά δε θα μπορούσες Δομή ένας-πολλοί ο Αδειοδότης διατηρεί την Πν. Ιδιοκτησία διαλέγω από μία δέσμη δικαιωμάτων το τι θα επιτρέψω στον αδειδόχο

67 Ανοιχτες αδειες - ΜΠΟΡΩ Τι ΜΠΟΡΕΙ να κάνει ο αδειοδόχος χρήση δεδομένων διανομή δεδομένων αλλαγές διανομή αλλαγών ηθικά δικαιώματα όπου αυτά υπάρχουν

68 Ανοιχτες αδειες - ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ Τι ΔΕΝ μπορεί να κάνει ο αδειδόχος να σταματήσει την πρόσβαση στα δεδομένα να παραβεί τους όρους πρόσβασης που θέτει ο αδειοδότης υπο-αδειοδότηση

69 ΑΝοιχτες Αδειες - ΠΡΕΠΕΙ τι ΠΡΕΠΕΙ να κάνει ο αδειοδόχος κρατάει όλα τα σημειώματα περί πνευματικής ιδιοκτησίας να διαθέτει τον πηγαίο κώδικα να διαθέτει περαιτέρω αντίγραφα ή παράγωγα έργα με την ίδια άδεια

70 Άδειες Creative Commons

71 [1] Αναγνώσιµο από ανθρώπους: Commons Deed [2] Αναγνώσιµο από δικηγόρους: Legal Code Logo + Link [3] Αναγνώσιµο από µηχανές: Meta-data

72 Αναγνώσιµο από ανθρώπους:

73

74

75 Αναγνώσιµο από δικηγόρους:

76

77

78 Αναγνώσιµο από µηχανές:

79

80 σχηµατική αναπαράσταση

81

82 υπάρχει µόνο µία αδεια Creative Commons OXI

83 logos Αναφορά Μη Εµπορική Χρήση Όχι παράγωγα έργα Παρόµοια διανοµή

84 Συνδυασµοί Αναφορά Αναφορά - Παρόµοια Διανοµή Αναφορά - Όχι Παράγωγα Αναφορά - Μη Εµπορική Χρήση Αναφορά - Μη Εµπορική Χρήση - Παρόµοια Διανοµή Αναφορά - Μη Εµπορική Χρήση - Όχι Παράγωγα

85 Επιλογή

86 Βασικά είδη αδειών

87 Βασικά Χαρακτηριστικά Α. Παραίτηση * Όπου χωρεί παραίτηση από: - το περιουσιακό δικαίωμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας - τα συγγενικά δικαιώματα - το ιδιόρρυθμο δικαίωμα του δημιουργού βάσης δεδομένων * Για το ηθικό δικαίωμα, όπου χωρεί: - παραίτηση - μη άσκηση - μη πιστοποίηση Β. Άδεια * Στις δικαιοδοσίες που η παραίτηση δε χωρεί: - άδεια πλήρους εκμετάλευσης και χρήσης όλων των περιουσιακών δικαιωμάτων Άλλα στοιχεία Α. Χρήση μη νομικα δεσμευτικών μορφών ρύθμισης για: - αναφορά - μη σύγχυση με την πηγή - διαφοροποίηση από το πρωτότυπο Β. Χρήση χρονικής ρήτρας για τη διάθεση του υλικού * χρήση ειδικών συστημάτων για την πιστοποίηση της προέλευσης

89 Βασικά Χαρακτηριστικά Α. Παραίτηση * Όπου χωρεί παραίτηση από: - το περιουσιακό δικαίωμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας - τα συγγενικά δικαιώματα - το ιδιόρρυθμο δικαίωμα του δημιουργού βάσης δεδομένων * Για το ηθικό δικαίωμα, όπου χωρεί: - παραίτηση - μη άσκηση - μη πιστοποίηση Βασικά Ζητήματα Πρόβλημα όπου δεν αναγνωρίζεται η παραίτηση

91 Open Data Commons Α. Χαρακτηριστικά - Ειδικά για βάσεις δεδομένων - Αναφορά - Διαφοροποίηση από το πρωτότυπο και την πηγή - Παρόμοια Διανομή - Χρήση από το Open Street Map Οpen Data Commons Attribution A. Χαρακτηριστικά - Ειδικά για βάσεις δεδομένων - Αναφορά - Διαφοροποίηση από το πρωτότυπο και την πηγή Β. Ζητήματα - Συμβατότητα με άλλες άδειες ανοιχτού περιεχομένου - Διάσπαση των Κοινών Β. Ζητήματα - Διαλειτουργικότητα με άλλες άδειες ανοιχτού περιεχομένου

93 Βασικά Χαρακτηριστικά Είδη Α. Χρήση των έξι βασικών αδειών Creative Commons - παραίτηση από το ιδιόρρυθμο δικαίωμα του δημιουργού βάσης δεδομένων - όχι ειδικά διαμορφωμένες για δεδομένα Β. Ζητήματα - Οριοθέτηση των πρωτότυπων και απλών βάσεων δεδομένων - Δεν προτείνονται για βάσεις δεδομένων

94 Τάσεις και συμπεράσματα * Όσο λιγότερα είναι τα δικαιώματα στα μετα-δεδομένα τόσο μεγαλύτερες είναι οι δυνατότητες αξιοποίησής τους. * Ολοένα και περισσότερο γίνεται χρήση μη νομικά δεσμευτικών όρων * Είναι ανάγκη να υπάρχουν διαδικασίες και τεχνολογίες πιστοποίησης ποιότητας και προέλευσης * Υπάρχει πρόβλημα στον προσδιορισμό της βάσης δεδομένων που μεταφέρεται στο συμβατικό επίπεδο * Συμβάσεις που εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες συλλογές δημιουργούν νησίδες δεδομένων

95 μοντέλα ανοιχτής προσβασης

96 1 οριζόντια ανοιχτή πρόσβαση 96

97 κάποιες περιπτώσεις 97

98 Ρηχή Ανοιχτή Πρόσβαση Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης IV Χρήστης ΙΙΙ * Η πρόσβαση στο περιεχόμενο γίνεται από ένα κεντρικό σημείο και μόνο * Δεν είναι δυνατός ο διαμοιρασμός του περιεχομένου απευθείας μεταξύ των χρηστών * Γίνεται χρήση αδειών χρήσης που αποτελούν ο υ σ ι α σ τ ι κ ά συγκεκριμενοποίηση των εξαιρέσεων στο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας 98

99 Λόγοι επιλογής ρηχής ανοιχτής πρόσβασης Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ * έλεγχος του περιεχομένου * πιστοποίηση ποιότητας * πιστοποίηση προέλευσης * de facto διατήρη εμπορικής χρήσης * περιορισμένα προβλήματα εκκαθάρισης Χρήστης IV 99

100 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV

101 Χρήστης 1 Οργανισμός Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV

102 Χρήστης 1 Οργανισμός Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης

103 Χρήστης 1 Οργανισμός Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Ροή περιεχομένου Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης

104 Ροή δικαιωμάτων Χρήστης 1 Οργανισμός Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Ροή περιεχομένου Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης

105 Βασικά στοιχεία των συμβάσεων Ι Χρήστης ΙΙ Χρήστης 1 Χρήστης IV Χρήστης ΙΙΙ Περιορισμοί: (α) Χρήσης - ιδιωτική - μη κερδοσκοπική/ εμπορική - για εκπαιδευτικούς σκοπούς - όχι παράγωγα έργα - όχι περαιτέρω διάθεση (β) Χρήστη - εκπαιδευτικοί/ μέλη Δ.Ε.Π - φοιτητές/ μαθητές - μέλη ορισμένων οργανισμών (γ) Τοπική - Εντός της χώρας/ περιοχής - Εντός συγκεκριμένων οργανισμού (δ) Ηθικά δικαιώματα - Αναφορά - Ακεραιότητα - Διαφοροποίηση από την πηγή 105

106 Βασικά στοιχεία των συμβάσεων ΙΙ Χρήστης 1 Δικαιώματα/ Ελευθερίες: (α) Χρήση - ιδιωτική (β) παρουσίαση στο κοινό - εκπαιδευτική/ μη κερδοσκοπική (γ) αναπαραγωγή - ιδιωτική / μη κερδοσκοπική / εκπαιδευτική Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV 106

107 Βασικά στοιχεία των συμβάσεων ΙΙΙ Χρήστης ΙΙ Χρήστης 1 Χρήστης IV Χρήστης ΙΙΙ Άλλα στοιχεία: (α) οι άδειες αποτελούν συμβάσεις που απαιτούν προσφορά και αποδοχή (π.χ. British Museum) ή αποτελούν απλές άδειες ( β ) υπάρχουν συγκεκριμένοι ορισμοί - μη εμπορική / κερδοσκοπική / οικονομική χρήση ( γ ) περιέχονται συγκεκριμένες διατάξεις για: - προσωπικά δεδομένα * δήλωση στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών δεδομένων * Πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων - προστασία ανηλίκων - διατάξεις για την προστασίας έργων πολιτιστικής κληρονομιάς - διατάξεις σχετικές με τη δημόσια πληροφορία 107

108 Ρηχή και οριζόντια ανοιχτή πρόσβαση Χρήστης 1 Η ρηχή ανοιχτή πρόσβαση είναι συνήθως και οριζόντια: - οι οργανισμοί μνήμης αισθάνονται πιο άνετα με αυτόν τον τρόπο διάθεσης του υλικού τους - το υλικό είναι άμεσα προσβάσιμο ακόμη και σε χρήστες με μικρή εξοικείωση με το Διαδίκτυο Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV 108

109 2 κάθετη ανοιχτή πρόσβαση 109

111 Ροή δικαιωμάτων Χρήστης 1 Οργανισμός Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Ροή περιεχομένου Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης

112 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης V Χρήστης IV

113 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης V Χρήστης IV Ιστότοποι πρόσβασης

114 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης V Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης οργανισμού μνήμης

115 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης V Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης χρήστη

118 Αδειοδοτικές μορφές Χρήστης ΙΙ - Οι χρήστες συνήθως ανταλλάσουν περιεχόμενο μεταξύ τους χρησιμοποιώντας κάποια από τις άδειες ανοιχτού περιεχομένου - Οι πλέον συνηθισμένες άδειες αυτής της κατηγορίας είναι οι Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομή - Μη Εμπορική Χρήση Χρήστης V

119 Καθαρά Χέρια [Α]

120 National Centre for eresearch (MyExperiment/ OMII)

121 National Library for Health elearning Object Repository (LOR)

122 Inputs/ outputs: Μοντέλο Καθαρά Χέρια Κεντρικοποιηµένη συλλογή και διάθεση περιεχοµένου * Ροή των αδειών απευθείας ανάµεσα στους χρήστες Τοπικό σηµείο εκκαθάρισης

123 Τροχία του έργου Παράγωγο Έργο Ι Έργο ΙΙΙ Παράγωγο Έργο ΙΙΙ Έργο Ι Έργο ΙΙ Παράγωγο Work ΙΙ Έργο V Έργο ΙV

124 Είδος Αξίας - Μεγιστοποίηση της διάθεσης και επαναχρησιμοποίησης του περιεχομένου - Η αξία δεν προέρχεται από το περιεχόμενο, αλλά από την κοινότητα που δημιουργείται γύρω από αυτό Μείωση κόστους - κεντρική διαχείριση περιεχομένου - επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου (δεν έχουμε παράλληλη παραγωγή) Μοντέλα Αξίας - Οικονομίες φήμης - Διαφοροποίηση ανάμεσα σε περιεχόμενο που δημιουργείται από το χρήστη και από τον οργανισμό - Η πλατφόρμα συγκεντρώνει την περισσότερη αξία - Η αξία προέρχεται από τα μετα-δεδομένα (contextualisation) Οργανωτική Δομή Κεντρικοποιημένη συγκέντρωση και διάθεση περιεχομένου/ μετα-δεδομένων Παροχή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας για την ανίχνευση: - δικαιωμάτων - παραγώγων έργων ομότιμη αδειοδότηση περιεχομένου Είδος Αδειών Ο κεντρικός οργανισμός δεν αποκτά δικαιώματα Η χρήση μη τυποποιημένων αδειών είναι προβληματική Οι άδειες Creative Commons είναι οι πλέον κατάλληλες λόγω τυποποίησης και ευρείας διάδοσης 124

125 Υβριδιακό µοντέλο [Β]

126 National Education Network (Gallery + Repurpose projects)

127 British Library Archival Sound Recordings (ASR I and II)

128 Inputs/ outputs: Υβριδιακό µοντέλο Αποκεντρωµένη διάθεση δικαιωµάτων/ Αδειών Κεντρικοποιηµένη διάθεση δικαιωµάτων/ αδειών και περιεχοµένου Όρια της κοινοπραξίας Ροή των αδειών (α) Από τον χρήστη στο κεντρικό σηµείο συλλογής (β) Από το σηµείο συλλογής στους χρήστεςfrom the collection point to the users (γ) Μεταξύ των χρηστών Τοπικό σηµείο εκκαθάρισης

129 Hybrid model E.g.: NEN BECTA Repurpose/ BL ASR II projects - Ο κεντρικός οργανισµός αποκτά όλα τα δικαιώµατα επί του περιεχοµένου και στη συνέχεια τα διαθέτει στους χρήστες µέσω µίας άδειας τύπου CC - O κεντρικός οργανισµός αποκτά όλα τα δικαιώµατα επί του περιεχοµένου και στη συνέχεια τα διαθέτει στους συµµετέχοντες οργανισµούς µέσω συµφωνιών κοινοπραξίας -- Επιτρέπει κεντρική διαχείριση χωρίς να αποµονώνονται οι χρήστες Text - Αυξάνει τις δυνατότητες µελλοντικής αξιοποίησης του υλικού/ υπηρεσίας/ πλατφόρµας (π.χ. αξιολόγηση, πώληση κλπ) - Ο χρήστης έχει κίνητρο να χρησιµοποιήσει την πλατφόρµα επειδή: - υπάρχει έλεγχος ποιότητας - αυξάνει η αναγνωρισιµότητα του έργου του - έχει µεγαλύτερη πρόσβαση σε σχετικό υλικό ή πρώτες ύλες - υπάρχουν δυνατότητες συνεργασίας και κοινής δηµιουργίας - υπάρχουν περισσότερες δυνατότητες οικονοµικής αξιοποίησης του έργου του

132 Διαφοροποίησεις Χρήστης ΙΙ Χρήστης 1 - Ενώ το περιεχόμενο συνήθως κατατίθεται στο αποθετήριο του οργανισμού μνήμης, οι ροές των δικαιωμάτων ακολουθούν διαφορετική πορεία. - Στην περίπτωση που χρησιμοποιούνται άδειες Creative Commons η άδεια παρέχεται απευθείας από το δικαιούχο στους χρήστες του περιεχομένου Χρήστης IV

135 Αδειοδοτικές μορφές - Το περιεχόμενο διατηρεί μικτή μορφή (μπορεί να ανήκει στον οργανισμό μνήμης, αλλά και σε τρίτους), Χρήστης ΙΙΙ - Ο οργανισμός μνήμης μπορεί να παρέχει τόσο τα δικαιώματα όσο και το ίδιο το περιεχόμενο μόνο για το υλικό εκείνο στο οποίο διατηρεί τα σχετικά δικαιώματα

136 Χρήστης 1 Κάθετη Ανοιχτή Πρόσβαση - Απαιτεί τυποποιημένες ανοιχτές άδειες που να επιτρέπουν την έλευθερη μετατροπή του περιεχομένου - Οι χρήστες έχουν κίνητρο να καταθέτουν το υλικό στο αποθετήριο προκειμένου να αυξάνουν την προσβασιμότητά του - Απαιτούνται καλά μεταδεδομένα και εύκολες διαδικασίες κατάθεσης Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης V Χρήστης IV - Οι άδειες πρέπει να έχουν τις μικρότερες δυνατές δεσμεύσεις για το χρήστη προκειμένου να ευνοούν την επαναχρησιμοποίηση του υλικού με το μικρότερο δυνατό κόστος - Απαιτείται η χρήση συμβατών μεταξύ τους αδειών και ενιαίων πολιτικών.

137 3 ανοιχτή μεταπρόσβαση 137

139 Ροή δικαιωμάτων Χρήστης 1 Οργανισμός Μνήμης Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Ροή περιεχομένου Χρήστης IV Ιστότοπος πρόσβασης

140 Χρήστης 1 Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ Χρήστης IV

141 Χρήστης 1 DATA SET I Χρήστης ΙΙ DATA SET II Χρήστης ΙΙΙ DATA SET III Χρήστης IV

142 Ροή δεδομένων Χρήστης 1 Ροή δικαιωμάτων επί δεδομένων DATA SET I Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ DATA SET II Χρήστης IV

143 Ροή δεδομένων Ροή δικαιωμάτων επί δεδομένων DATA SET I Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ DATA SET II

144 Ροή δεδομένων Χρήστης 1 Ροή δικαιωμάτων επί δεδομένων DATA SET I Χρήστης ΙΙ Χρήστης ΙΙΙ DATA SET II Χρήστης IV

145 Ανοιχτή μετα-πρόσβαση Ι - Μαζί με το περιεχόμενο μεταφέρονται και μετα-δεδομένα - Τα μεταδεδομένα μεταφέρονται συνήθως με κάποια άδεια χρήσης τους η οποία και ακολουθεί την ίδια τροχιά DATA SET I Χρήστης ΙΙ

146 Ανοιχτή μετα-πρόσβαση ΙΙ - Τα μετα-δεδομένα δεν ακολουθούν την ίδια τροχιά με το περιεχόμενο - Ένας χρήστης είναι δυνατόν να χρησιμοποιεί περιεχόμενο αλλά ταυτόχρονα να ανεβάζει μετα - δεδομένα DATA SET I Χρήστης ΙΙ DATA SET II Χρήστης IV

147 Ανοιχτή μετα-πρόσβαση ΙΙΙ - Οι πιο σημαντικοί χρήστες μεταδεδομένων είναι άλλοι οργανισμοί μνήμης (Europeana) ή συνεργατικές πλατφόρμες (Wikipedia) DATA SET I Χρήστης ΙΙ DATA SET II

148 DATA SET I Χρήστης ΙΙ

149 DATA SET I + DATA SET I DATA SET III Χρήστης ΙΙ = DATA SET IV

150 DATA SET I + DATA SET I Ανοιχτή μετα-πρόσβαση ΙV - Ο χρήστης κατεβάζει δεδομένα τα οποία εμπλουτίζει και συσχετίζει με δικά του μετα-δεδομένα - Η συμπεριφορά αυτή σχετίζεται με την ανάγκη του χρήστη να ταυτοποιήσει το περιεχόμενο, να το συνδιάσει με άλλο περιεχόμενο που βρίσκει στη συλλογή ή γενικότερα να τροποποιήσει την παρεχόμενη υπηρεσία προς όφελός του. DATA SET III Χρήστης ΙΙ = DATA SET IV DATA SET IV

151 Χρήστης 1 Ανοιχτή μετα-πρόσβαση V - Άλλοι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στο ίδιο περιεχόμενο, αλλά αυτή τη φορά με εμπλουτισμένη πληροφορία. DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV DATA SET III Χρήστης ΙΙ = DATA SET IV DATA SET IV

152 Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET I + DATA SET III = DATA SET IV Χρήστης ΙΙ DATA SET I DATA SET IV DATA SET IV Ανοιχτή μετα-πρόσβαση VI - Τα μεταδεδομένα, εφόσον το επιτρέπουν οι σχετικές άδειες μπορούν να διακινηθούν και εκτός του αποθετηρίου. - Οι περισσότερες άδειες το επιτρέπουν εφόσον χρησιμοποιούνται για ιδιωτικούς/ εκπαιδευτικούς/ μη εμπορικούς στόχους/

153 DATA SET IV + = DATA SET V DATA SET V Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV DATA SET III Χρήστης ΙΙ Ανοιχτή μετα-πρόσβαση VII = DATA SET IV - Όταν η διακίνηση γίνεται εκτός αποθετηρίου, είναι επίσης δυνατός ο εμπλουτισμός δεδομένων σε ατομικό επίπεδο DATA SET IV

154 DATA SET IV + = DATA SET V DATA SET V Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET V DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV DATA SET III Χρήστης ΙΙ Ανοιχτή μετα-πρόσβαση VIIΙ = DATA SET IV - Από τους πλέον σημαντικούς χρήστες μεταδεδομένων είναι άλλοι οργανισμοί μνήμης (π.χ. BBC/ ΒL) ή συνεργατικές πλατφόρμες (π.χ. Wikipedia) DATA SET IV

155 DATA SET IV + = DATA SET V DATA SET V Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET V DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV DATA SET III Χρήστης ΙΙ Ανοιχτή μετα-πρόσβαση IX = DATA SET IV - Οι οργανισμοί αυτοί πακετάρουν το περιεχόμενο που προέρχεται από άλλους οργανισμούς με μετα-δεδομένα των χρηστών τους. DATA SET IV

156 DATA SET IV + = DATA SET V DATA SET V Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET V DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV Χρήστης ΙΙ DATA SET III = DATA SET V DATA SET IV Ανοιχτή μετα-πρόσβαση X DATA SET IV Εφόσον υπάρχει η σχετική υποδομή ( τεχνική και νομική) οι οργανισμοί μνήμης μπορεί να ανταλλάσουν μεταδεδομένα και μεταξύ τους μέσω των κοινοτήτων των χρηστών τους.

157 DATA SET IV + = DATA SET V DATA SET V Χρήστης V Χρήστης 1 DATA SET IV DATA SET V DATA SET I + DATA SET I DATA SET IV Χρήστης ΙΙ DATA SET III = DATA SET V DATA SET IV Ανοιχτή μετα-πρόσβαση ΧΙ DATA SET IV - Η διάσπαση των streams σε ολοένα και μικρότερα κομμάτια, ο εμπλουτισμός των μετα-δεδομένων με περιεχόμενο καθώς και η χρήση ανοιχτών αδειών για την επαναχρησιμοποίηση και μετατροπή των μετα-δεδομένων οδηγέι στην έμμεση εμβάθυνση της ανοιχτής πρόσβασης.

158 Τελικές παρατηρήσεις: τα ΕΛΛΑΚ/ ΑΠ/ ΑΔ βασίζονται στην πνευματική ιδιοκτησία τα ΕΛΛΑΚ/ ΑΠ/ ΑΔ βασίζονται σε οικονομικά μοντέλα δικτυακής ψηφιακής παραγωγής οι ροές περιεχομένων - δικαιωμάτων καθορίζονται από τους στόχους μας όλα τα μοντέλα δεν ταιριάζουν σε όλους τους οργανισμούς

159 Ε + Α