ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ&ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ&ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1.ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΙΩΝ 2.ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 3.ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 4.ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΤΟΚΙΩΝ 5.ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΣΟΤΙΜΙΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ:ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ:ΔΑΔΑΡΟΣ ΜΙΧΑΛΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2007

2 Presentation and analysis of macroeconomic variables in Greece 1.Gross Domestic Product 2.Level of unemployment 3.level of employment 4.Variance of rate of interest 5.Variance of parity of exchange

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ....σελ.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ορισμός του ΑΕΠ..σελ.2 Η μέτρηση της αξίας της οικονομικής δραστηριότητας: ΑΕΠ...σελ.2 Εισόδημα, δαπάνη και η κυκλική ροή....σελ.3 Μερικοί κανόνες για τον υπολογισμό του ΑΕΠ. σελ.4 Ο χειρισμός των αποθεμάτων. σελ.4 Ενδιάμεσα αγαθά και προστιθέμενη αξία...σελ.5 Πραγματικό ΑΕΠ έναντι Ονομαστικού ΑΕΠ.....σελ.6 Πραγματικό ΑΕΠ.. σελ.7 Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ... σελ.9 Ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI) έναντι του αποπληθωριστή του ΑΕΠ.....σελ.10 Σύνθεση του ΑΕΠ ανά κλάδο......σελ.12 Τα συστατικά της δαπάνης σελ.12 Η σχέση μεταξύ:αεπ, ΑΕθΠ και ΝΝΡ....σελ.13 Κατά κεφαλή ΑΕΠ.....σελ.13 Οι αδυναμίες του ΑΕΠ... σελ.15 Παγκόσμιο περιβάλλον.σελ.16 Η πορεία του ΑΕΠ στην Ελλάδα το σελ.18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ορισμός της ανεργίας...σελ.19 Οι ροές στην αγορά εργασίας...σελ.20 Είδη ανεργίας σελ.21 Η εξέλιξη των ποσοστών ανεργίας...σελ.24 Συνέπειες ανεργίας σελ.27 Καταπολέμηση της ανεργίας σελ.27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ορισμός....σελ.28 Χαρακτηριστικά της απασχόλησης.σελ.28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Τι καθορίζει το επιτόκιο σελ.37 Το επιτόκιο του μέσου όρου αγοράς σελ.38 Το επιτόκιο της ΕΚΤ...σελ.38 Το Euribor 12 μηνών.....σελ.38 Τραπεζικά επιτόκια νέων καταθέσεων από και δανείων προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ (ΠΙΝΑΚΑΣ 1) σελ42 Τραπεζικά επιτόκια στα υφιστάμενα υπόλοιπα των καταθέσεων από και δανείων προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ (ΠΙΝΑΚΑΣ 2).σελ 47

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Μεταβλητότητα συναλλαγματικών ισοτιμιών.... σελ.48 Δολάριο της Αμερικής.....σελ.48 Αγγλική Λίρα...σελ.50 Ιαπωνικό Γεν. σελ.51 Δολάριο της Αυστραλίας...σελ.52 Ελβετικό Φράγκο.....σελ.54 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ σελ.56 ΣΥΝΟΨΗ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Μακροοικονομία είναι ίσως ο παλαιότερος κλάδος των οικονομικών που ασχολείται με τα συνολικά μεγέθη της οικονομίας. Τη σημερινή της μορφή τη πήρε λίγο πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με το έργο του Κέινς (The General Theory of Employment, Interest and Money το1936). Η Μακροοικονομία εξετάζει τη συμπεριφορά και αλληλεξάρτηση των συνολικών οικονομικών μεταβλητών. Μερικοί από τους σημαντικότερους μεταβλητές είναι το ΑΕΠ, η ανεργία, η απασχόληση, τα επιτόκια, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες. Αυτές οι μεταβλητές είναι που καθορίζουν και την εικόνα μιας χώρας. Μέσα από αυτές μπορείς να δεις και να συγκρίνεις τη ποιότητα ζωής, τις συνθήκες εργασίας και την οικονομία των χωρών. Αυτές εδώ οι μεταβλητές είναι ίσως από τα σημαντικότερα κριτήρια αξιολόγησης μίας χώρας. Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα που αποτελεί μία από τις χώρες της ΕΕ 25 μέσω αυτών των μεταβλητών μπορούμε να διακρίνουμε ότι γίνονται βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια. Έχει βελτιωθεί η ποιότητα ζωής, έχουν αλλάξει προς το καλύτερο οι συνθήκες εργασίας και η οικονομία της συνεχίζει να βελτιώνεται.

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΕΠ Οι συντελεστές παραγωγής που βρίσκονται στη διάθεση μιας οικονομίας της επιτρέπουν να παράγει οικονομικά αγαθά. Η ποσότητα των διάφορων αγαθών που παράγονται σε μια δεδομένη χρονική περίοδο (συνήθως έτος) είναι ένα καλό οικονομικό μέτρο του βιοτικού επιπέδου μιας χώρας. Η ποικιλία όμως των προϊόντων που παράγονται, από τα πιο απλά όπως τα τρόφιμα και ρούχα μέχρι τα πιο πολυσύνθετα, όπως συνθετικές ίνες, εξαρτήματα ηλεκτρικών υπολογιστών κτλ δεν επιτρέπουν τη σύγκριση της παραγωγικής ικανότητας μιας οικονομίας από περίοδο σε περίοδο, αν προηγουμένως δεν εκφραστούν τα ομογενή αγαθά σε μια κοινή μονάδα μέτρησης. Είναι φανερό ότι δεν μπορούμε να προσθέσουμε πορτοκαλιά και ασπιρίνες η ηλεκτρονικούς υπολογιστές και υφάσματα. Η μετατροπή των Αγάθων σε μετρήσιμες μονάδες γίνεται με την αποτίμηση της άξιας τους σε χρηματικές μονάδες. Η συνολική του άξια είναι το γινόμενο της τιμής του επί την ποσότητα του. Το άθροισμα της άξιας των επιμέρους αγαθών δίνει την συνολική άξια για την οικονομία και ονομάζεται (AΕΠ) Το Ακαθάριστο Προϊόν (ΑΕΠ) είναι η συνολική αξία σε χρηματικές μονάδες των τελικών Αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σε ένα συγκεκριμένο έτος. Η χρησιμοποίηση του όρου εγχώριο έχει σημασία, γιατί η παραγωγή πρέπει να γίνεται μέσα στην επικράτεια μιας χώρας, ασχέτως αν ο παραγωγός μπορεί να είναι μόνιμος κάτοικος μιας άλλης χώρας. Παραδείγματος χάρη: Αν ένα εργοστάσιο κατασκευής ψυγείων ανήκει σε Ιταλούς επιχειρηματίες, παράγει όμως στη χώρα μας, η παραγωγή του αποτελεί μέρος του εγχωρίου προϊόντος της Ελλάδας. Η Μέτρηση της Αξίας της Οικονομικής δραστηριότητας: ΑΕΠ Το ΑΕΠ θεωρείται συχνά ως το καλύτερο μέτρο για να εκτιμήσουμε πόσο καλά συμπεριφέρεται η οικονομία. Υπάρχουν 2 τρόποι για να θεωρήσουμε αυτό το μέγεθος. Ο ένας τρόπος είναι να θεωρήσουμε το ΑΕΠ ως το συνολικό εισόδημα όλων των μελών της οικονομίας. Ο δεύτερος τρόπος είναι να θεωρήσουμε ότι το ΑΕΠ εκφράζει τη συνολική δαπάνη που πραγματοποιείται για την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών της οικονομίας. Το ΑΕΠ είναι μέτρο της οικονομικής επίδοσης κ αυτό το συμπεραίνουμε είτε από τη σκοπιά του εισοδήματος είτε της δαπάνης. Το ΑΕΠ έχει την ικανότητα να μετρά ταυτόχρονα τόσο το εισόδημα της οικονομίας όσο κ τη δαπάνη για τη παραγωγή της. Ο λόγος είναι ότι τα δυο αυτά μεγέθη είναι ουσιαστικά τα ίδια... για το σύνολο της οικονομίας, το εισόδημα πρέπει να ισούται με τη δαπάνη. Το γεγονός αυτό προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας ακόμα πιο βασικής αιτίας:επειδή κάθε συναλλαγή έχει ταυτόχρονα έναν αγοραστή και έναν πωλητή κάθε ευρώ δαπάνης από τη πλευρά του αγοραστή πρέπει να είναι ταυτόχρονα ένα ευρώ εισοδήματος για το πωλητή.

7 Εισόδημα, δαπάνη και η Κυκλική Ροή Το ΑΕΠ μετρά τη ροη των ευρώ στην συγκεκριμένη οικονομία.(σχήμα) Μπορούμε να την υπολογίσουμε με 2 τρόπους. Το ΑΕΠ είναι το συνολικό εισόδημα από την παραγωγή του άρτου, το οποίο ισούται με το άθροισμα των ημερομίσθιων και των κερδών- το επάνω ήμισυ της κυκλικής ροής των ευρώ. Το ΑΕΠ είναι επίσης η συνολική δαπάνη για την αγορά του άρτου- το κάτω ήμισυ της κυκλικής ροής ευρώ. Για να υπολογίσουμε το ΑΕΠ μπορούμε να παρατηρήσουμε τη ροη των ευρώ από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά ή την ροή των ευρώ από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις. Αυτοί οι δυο τρόποι υπολογισμού του ΑΕΠ πρέπει να ισούνται επειδή η δαπάνη των αγοραστών για αγορές προϊόντων είναι σύμφωνα με τους κανόνες της λογιστικής, εισόδημα για τους πωλητές των προϊόντων. Επομένως, κάθε συναλλαγή που επηρεάζει τη δαπάνη πρέπει να επηρεάζει και το εισόδημα και κάθε συναλλαγή που επηρεάζει το εισόδημα πρέπει να επηρεάζει και τη δαπάνη. ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΑΓΑΘΑ ΔΑΠΑΝΗ Σχήμα: Η κυκλική ροη Το Σχήμα μας δείχνει τις ροές μεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών σε μια οικονομία που παράγει ένα μόνο αγαθό, τον άρτο, χρησιμοποιώντας ένα μόνο παραγωγικό συντελεστή, την εργασία. Η εσωτερική σπείρα παρουσιάζει τις ροές εργασίας και του άρτου: τα νοικοκυριά πωλούν την εργασία τους στις επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις πωλούν στα νοικοκυριά τον άρτο που παράγουν. Η εξωτερική σπείρα παρουσιάζει τις αντίστοιχες ροές των ευρώ: τα νοικοκυριά πληρώνουν και αγοράζουν τον άρτο από τις επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις πληρώνουν ημερομίσθια και κέρδη στα νοικοκυριά. Στην οικονομία αυτή, το ΑΕΠ μπορούμε να το υπολογίσουμε με δύο τρόπους. Ο ένας είναι η συνολική δαπάνη για τον άρτο και ο άλλος συνολικό εισόδημα από τη παραγωγή του άρτου. Μερικοί κανόνες για τον Υπολογισμό του ΑΕΠ

8 Σε μία υποθετική οικονομία που παράγει μόνο ένα αγαθό τον άρτο, μπορούμε να υπολογίσουμε το ΑΕΠ απλώς αθροίζοντας τις συνολικές δαπάνες για τον άρτο. Στη πραγματικότητα όμως, η οικονομία μιας χώρας περιλαμβάνει την παραγωγή και πώληση ενός μεγάλου αριθμού διαφορετικών αγαθών και υπηρεσιών. Η οικονομία μας, όμως, παράγει πολλά διαφορετικά αγαθά και υπηρεσίεςψωμί, κούρεμα, αυτοκίνητα, υπολογιστές κτλ. Το ΑΕΠ συνδυάζει την άξια όλων αυτών των διαφορετικών αγαθών και υπηρεσιών σε ένα συνολικό μέγεθος. Η ποικιλία των προϊόντων που παράγονται σε μια οικονομία περιπλέκει τον υπολογισμό για την εκτίμηση του ΑΕΠ, επειδή διαφορετικά προϊόντα έχουν διαφορετικές άξιες. Για να υπολογίσουμε τη συνολική άξια των διάφορων αγαθών και υπηρεσιών, οι εθνικοί λογαριασμοί χρησιμοποιούν την τιμή αγοράς (ως μέτρο αξίας), επειδή εκφράζει το ποσό που οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν για να αποκτήσουν ένα συγκεκριμένο αγαθό η μια ορισμένη υπηρεσία. Έτσι αν τα Χ κοστίζουν 50 ευρώ το ένα και τα Ψ κοστίζουν 100 ευρώ το ένα, το ΑΕΠ θα είναι.: ΑΕΠ.=(τιμή Χ x Ποσότητα Χ) + (τιμή Ψ x Ποσότητα Ψ)= =(50 ευρώ x 4)+(100 ευρώ x 3)= 500 ευρώ Το ΑΕΠ είναι ίσο με 500 ευρώ- αυτή είναι η άξια των τεσσάρων Χ, 200 ευρώ, συν την άξια των τριών Ψ, 300 ευρώ. Ο χειρισμός των Αποθεμάτων Στην οικονομία του ενός αγαθού, μία επιχείρηση μισθώνει εργάτες και παράγει περισσότερο άρτο και πληρώνει τους μισθούς τους, αλλά κατόπιν δε κατορθώνει να πουλήσει τον άρτο που έχει παράγει. Υπόθεση 1 η Αν ο άρτος αφεθεί στα ράφια και μουχλιάσει, τότε θα μειωθεί το κέρδος του αρτοποιού κατά το ποσό της αύξησης των μισθών, η επιχείρηση θα έχει πληρώσει στους εργάτες περισσότερους μισθούς χωρίς να έχει κανένα όφελος. Η πράξη αυτή δεν επηρεάζει τη συνολική δαπάνη της οικονομίας, επειδή κανένας δεν αγοράζει το ψωμί. Το συνολικό εισόδημα επίσης δεν έχει μεταβληθεί. Άρα σύμφωνα με τον ορισμό του ΑΕΠ όταν η συναλλαγή δεν επιδρά ούτε στη δαπάνη ούτε στο εισόδημα, το ΑΕΠ δεν μεταβάλλεται Υπόθεση 2 η Αν ο άρτος προστίθεται στο διαθέσιμο απόθεμα του αρτοποιείου για να πουληθεί την επόμενη μέρα. Τότε η συναλλαγή αυτή αντιμετωπίζεται διαφορετικά, το κέρδος δε μειώνεται από τα επιπρόσθετα ημερομίσθια που έπρεπε να πληρωθούν.(υποθέτουμε ότι ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης έχει αγοράσει τον άρτο για να αυξήσει τα αποθέματα της επιχείρησης). Οι υψηλότεροι μισθοί αυξάνουν το συνολικό εισόδημα και η συσσώρευση περισσότερου αποθέματος αυξάνει τη δαπάνη, άρα σύμφωνα με τον ορισμό το ΑΕΠ αυξάνεται. Ο Γενικός κανόνας είναι: Όταν μια επιχείρηση αυξάνει τα αποθέματα των αγαθών της, η επένδυση αυτή σε αποθέματα υπολογίζεται ως δαπάνη από τους ιδιοκτήτες της επιχείρησης. Έτσι, η παραγωγή αποθέματος αυξάνει το ΑΕΠ, όσο ακριβώς το αυξάνει και η παραγωγή τελικών αγαθών. Όμως η πώληση αποθεμάτων είναι ένας συνδυασμός θετικής δαπάνης (αγορά) και αρνητικής δαπάνης ( από επένδυση αποθεμάτων) και έτσι δεν επιδρά στο ΑΕΠ. Αυτός ο χειρισμός των

9 αποθεμάτων βεβαιώνει ότι το ΑΕΠ αποδίδει το επίπεδο της τρέχουσας παραγωγής της οικονομίας αγαθών και υπηρεσιών. Ενδιάμεσα Αγαθά και Προστιθέμενη Αξία Μία άλλη διάκριση των αγαθών είναι σε τελικά και ενδιάμεσα. Τελικά είναι αυτά που αγοράζονται για τελική χρήση και όχι για παραπέρα μετασχηματισμό. Ενδιάμεσα είναι αυτά που αγοράζονται για περαιτέρω επεξεργασία και όχι για τελική χρήση. Το ΑΕΠ περιλαμβάνει μόνο την αξία των τελικών προϊόντων και υπηρεσιών. Η επιμονή στη χρήση του όρου τελικά προϊόντα και υπηρεσίες γίνεται για να αποφύγουμε να υπολογίζουμε δύο ή περισσότερες φορές την αξία ενός αγαθού, καθώς το μετράμε για τη συμμετοχή του στο ακαθόριστο εγχώριο προϊών. Για παράδειγμα: Εάν θέλουμε να συμπεριλάβουμε την αξία ενός ηλεκτρονικού ψυγείου στο ΑΕΠ, δεν θα πρέπει να περιλάβουμε χωριστά την αξία του μοτέρ και στη συνέχεια την αξία του ως τμήμα της τελικής αξίας του ψυγείου, γιατί θα έχουμε διπλό υπολογισμό. Τα συστατικά μέρη του ψυγείου μεταξύ αυτών και το μοτέρ, που πωλούνται στις βιομηχανίες ψυγείων είναι ενδιάμεσα αγαθά και δεν περιλαμβάνονται χωριστά στο ΑΕΠ, αλλά συνολικά στην τελική αξία των ψυγείων. Με τον ίδιο τρόπο το αλεύρι που γίνεται ψωμί είναι ενδιάμεσο προϊών και μετράμε μόνο την αξία του ψωμιού ως τμήμα του ΑΕΠ, ενώ δεν υπολογίζουμε την αξία του αλευριού που πωλήθηκε στο φούρναρη. Το αλεύρι, όμως, που πωλήθηκε για χρήση σ ένα νοικοκυριό υπολογίζεται ως τελικό προϊών και συμμετέχει στο ΑΕΠ, γιατί έγινε πώληση για τελική χρήση. Ένας άλλος τρόπος αποφυγής λαθών κατά τον υπολογισμό του ΑΕΠ είναι η χρήση της μεθόδου της προστιθέμενης αξίας. Η προστιθέμενη αξία (value added) μιας επιχείρησης είναι ίση με την αξία του προϊόντος της επιχείρησης μείον την αξία των ενδιάμεσων αγαθών που η επιχείρηση αυτή αγοράζει. Για παράδειγμα αν ένα ψυγείο κοστίζει 500 ευρώ και το μοτέρ 200 ευρώ. Άρα η προστιθέμενη αξία του μοτέρ είναι 200 ευρώ (υποθέτοντας ότι δεν αγόρασε ενδιάμεσα αγαθά) και η προστιθέμενη αξία του ψυγείου είναι 500 ευρώ μείον 200 ευρώ, δηλαδή 300 ευρώ. Η συνολική προστιθέμενη αξία είναι 200 ευρώ συν 300 ευρώ, δηλαδή 500 ευρώ. Για την οικονομία ως σύνολο, το άθροισμα της προστιθέμενης αξίας πρέπει να είναι ίσο με την τιμή αγοράς όλων των τελικών αγαθών και υπηρεσιών. Επομένως, το ΑΕΠ είναι επίσης η συνολική προστιθέμενη αξία όλων των επιχειρήσεων της οικονομίας. Πραγματικό ΑΕΠ έναντι Ονομαστικού ΑΕΠ

10 Ας εξετάσουμε την οικονομία που παράγει Χ, Ψ. Στην οικονομία αυτή το ΑΕΠ είναι το άθροισμα της αξίας όλων των Χ και όλων των Ψ που παράγονται. Δηλαδή: ΑΕΠ= (Τιμή Χ x Ποσότητα Χ) + ( Τιμή Ψ x Ποσότητα Ψ) Σημειώνουμε ότι το ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί είτε με αυξήσεις των τιμών, είτε με αυξήσεις των ποσοτήτων. Μπορούμε να διαπιστώσουμε εύκολα ότι το ΑΕΠ που υπολογίζεται με αυτόν τον τρόπο δεν είναι καλό μέτρο εκτίμησης της οικονομικής ευημερίας. Δηλαδή δεν αντανακλά με ακρίβεια πόσο καλά μπορεί η οικονομία να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων και του δημοσίου. Αν όλες οι τιμές διπλασιάζονται χωρίς καμία μεταβολή στις παραγόμενες ποσότητες, το ΑΕΠ θα διπλασιάζονταν. Αλλά θα ήταν παραπλανητικό να λέγαμε ότι η ικανότητα μιας οικονομίας να ικανοποιεί τις ανάγκες διπλασιάστηκε, δεδομένου ότι η παραγόμενη ποσότητα κάθε αγαθού έμεινε αμετάβλητη. Οι οικονομολόγοι αποκαλούν την αξία των αγαθών και υπηρεσιών, που μετριέται σε τρέχουσες τιμές, ονομαστικό (nominal) ΑΕΠ. Ένα καλύτερο μέτρο της οικονομικής ευημερίας θα μετρούσε την παραγωγή της οικονομίας σε αγαθά και υπηρεσίες, και δεν θα επηρεαζόταν από τις μεταβολές στις τιμές. Για το σκοπό αυτόν, οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν το πραγματικό (real) ΑΕΠ, που είναι η αξία των αγαθών και υπηρεσιών σε σταθερές τιμές. Επομένως το πραγματικό ΑΕΠ δείχνει τι θα είχε συμβεί στις δαπάνες για την αγορά της παραγωγής αν είχαν μεταβληθεί οι ποσότητες, ενώ οι τιμές παρέμεναν σταθερές. Για να αντιληφθούμε τον τρόπο υπολογισμού του πραγματικού ΑΕΠ, ας υποθέσουμε ότι επιθυμούμε συγκρίνουμε το επίπεδο παραγωγής του 1998 με εκείνο του 1999 στην οικονομία Χ, Ψ. Θα μπορούσαμε να αρχίσουμε επιλέγοντας ένα επίπεδο τιμών, που ονομάζουμε τιμές έτους βάσης, όπως λόγου χάρη οι τιμές που ίσχυαν το Αθροίζουμε τότε τα αγαθά και τις υπηρεσίες, χρησιμοποιώντας αυτές τις τιμές του έτους βάσης (1998) για να αποτιμήσουμε τα διάφορα αγαθά και για τα δύο χρόνια. Το πραγματικό ΑΕΠ του 1998 θα είναι: Πραγματικό ΑΕΠ= (Τιμή 98 Χ x Ποσότητα 98 Χ) + (Τιμή 98 Ψ x Ποσότητα 98 Ψ) Ομοίως το πραγματικό ΑΕΠ του 1999 θα είναι... Πραγματικό ΑΕΠ= (Τιμή 98 Χ x Ποσότητα 99 Χ) + (Τιμή 98 Ψ x Ποσότητα 99 Ψ) Τέλος το πραγματικό ΑΕΠ για το έτος 2000 θα είναι: Πραγματικό ΑΕΠ= (Τιμή 98 Χ x Ποσότητα 2000 Χ) + (Τιμή 98 Ψ x Ποσότητα 2000 Ψ) Επειδή οι τιμές διατηρούνται σταθερές, το πραγματικό ΑΕΠ διαφέρει από έτος σε έτος μόνο εάν κυμαίνονται οι παραγόμενες ποσότητες. Δεδομένου ότι η ικανότητα της κοινωνίας να παρέχει οικονομική ικανοποίηση στα μέλη της εξαρτάται από τις

11 ποσότητες των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται, το πραγματικό ΑΕΠ είναι καλύτερο μέτρο της οικονομικής ευημερίας από το ονομαστικό ΑΕΠ δις % Μεταβολή ευρώ 1. Πραγματικό ΑΕΠ 117,4 3,7 4,0 3,9 4,0 4,1 2. Ονομαστικό ΑΕΠ 181,1 7,5 7,8 7,2 7,1 7,0 Πηγή: EUROSTAT Πραγματικό ΑΕΠ Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση της Eurostat, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ το δ τρίμηνο του 2006 υπερέβη τις προηγούμενες προσδοκίες και διαμορφώθηκε σε 0,9%. Το Διοικητικό Συμβούλιο εκτιμά επί του παρόντος ότι ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ είναι πιθανόν να ακολουθήσει πιο ομαλή πορεία από ό,τι αρχικά αναμενόταν υπό την επίδραση της μεταβολής των έμμεσων φόρων σε μεγάλη χώρα της ζώνης του ευρώ. Η ταχύρρυθμη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το δ τρίμηνο είναι λοιπόν ενδεικτική της συνεχιζόμενης ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ. Η εγχώρια ζήτηση και οι εξαγωγές συνέβαλαν σημαντικά στην άνοδο του πραγματικού ΑΕΠ, επιβεβαιώνοντας ότι η παρούσα επέκταση έχει διάρκεια και ευρεία βάση. Οι πληροφορίες για την οικονομική δραστηριότητα από διάφορες έρευνες εμπιστοσύνης και εκτιμήσεις βάσει δεικτών στηρίζουν την αξιολόγηση ότι η έντονη οικονομική ανάπτυξη συνεχίστηκε το Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την οικονομική δραστηριότητα παραμένουν ευνοϊκές. Υπάρχουν οι συνθήκες για την ανάπτυξη της οικονομίας της ζώνης του ευρώ με σταθερό ρυθμό. Όσον αφορά το εξωτερικό περιβάλλον, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έχει γίνει πιο ισόρροπα κατανεμημένη μεταξύ των επιμέρους οικονομικών περιοχών και, παρότι μετριάστηκε κάπως, παραμένει έντονη, υποβοηθούμενη εν μέρει από τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου. Έτσι, οι εξωτερικές συνθήκες στηρίζουν τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Η εγχώρια ζήτηση στη ζώνη του ευρώ επίσης αναμένεται να διατηρήσει το σχετικά έντονο δυναμισμό της. Οι επενδύσεις αναμένεται να παραμείνουν δυναμικές, επωφελούμενες από μια παρατεταμένη περίοδο που χαρακτηρίζεται από πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, αναδιάρθρωση των λογιστικών καταστάσεων των εταιριών, συσσωρευμένα και συνεχώς αυξανόμενα με υψηλό ρυθμό κέρδη και βελτίωση της αποδοτικότητας των επιχειρήσεων. Η κατανάλωση αναμένεται επίσης να ενισχυθεί περαιτέρω με την πάροδο του χρόνου, συμβαδίζοντας με την εξέλιξη του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος, καθώς οι συνθήκες στην αγορά εργασίας συνεχίζουν να βελτιώνονται. Αυτές οι προοπτικές αντανακλώνται επίσης στις νέες μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σύμφωνα με τις προβολές, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο μεταξύ 2,1% και 2,9% το 2007 και μεταξύ 1,9% και 2,9% το Σε σύγκριση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου, τα διαστήματα για το

12 ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ το 2007 και το 2008 έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω, αντανακλώντας κυρίως τη δυναμική αύξηση του ΑΕΠ το δεύτερο εξάμηνο του 2006 και τις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας, οι οποίες, εφόσον διατηρηθούν, θα ασκήσουν θετική επίδραση στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα. Κατά την άποψη του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν αυτές τις ευνοϊκές προοπτικές για την οικονομική ανάπτυξη είναι σε γενικές γραμμές εξίσου ανοδικοί και καθοδικοί στο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Σε πιο μακροπρόθεσμους ορίζοντες, οι κίνδυνοι είναι κατά κύριο λόγο καθοδικοί. Οι κυριότεροι κίνδυνοι συνδέονται με το ενδεχόμενο νέας ανόδου των τιμών του πετρελαίου, φόβους για αύξηση των πιέσεων προστατευτισμού και ανησυχίες για πιθανές μη ομαλές εξελίξεις λόγω των παγκόσμιων ανισορροπιών δις % Μεταβολή ευρώ Συνιστώσες του πραγματικού ΑΕΠ 3. Ιδιωτική κατανάλωση 80,9 3,7 3,8 3,7 3,7 3,7 4. Δημόσια κατανάλωση 16,9 3,1 2,1 1,1 0,7 0,7 5. Ακαθ. επενδύσεις 30,5-1,4 9,1 7,7 7,7 7,8 παγίου κεφαλαίου 6. Μεταβολή αποθεμάτων 0,4 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 (% του ΑΕΠ) 7. Εξαγωγές αγαθών και 26,2 3,0 5,1 6,5 7,3 7,6 υπηρεσιών 8. Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών 37,5-1,2 6,5 7,0 7,3 7,4 ΡΥΘΜΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ Α.Ε.Π. ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ ΕΤΟΣ ΤΡΙΜΗΝΟ Ποσοστιαία αλλαγή 2005 Σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους Σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο (εποχιακά διορθωμένα στοιχεία) 1ο 4,1 1,1 2ο 3,4 0,6 3ο 3,9 1,3 4ο 4,1 0, ο 3,8 0,8

13 2007 Πηγή: EUROSTAT 2ο 4,2 1,1 3ο 3,5 0,6 4ο 3,7 1,0 1ο 4,0 1,2 2ο 3,7 0,8 O ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ κατά τους πρώτους έξι μήνες του 2007 υπολογίζεται σε 3,84% σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του Στο δεύτερο τρίμηνο του 2007 ο ρυθμός μεγέθυνσης της οικονομίας υπολογίζεται σε 3,7%. Ενδεικτικά αναφέρονται σχετικοί δείκτες για τις επιδόσεις διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων το δεύτερο τρίμηνο του 2007 ως προς το αντίστοιχο του 2006: δείκτης όγκου παραγωγής μεταποίησης +2,4%, αφίξεις τουριστών -3,3%, έσοδα από τουρισμό (Απρ-Μάιος) +3,1%, άδειες οικοδομής (Απρ-Μάιος) +4,2% σε εμβαδόν, δείκτης όγκου κύκλου εργασιών λιανικού εμπορίου +6,7%, δείκτης κύκλου εργασιών ταχυδρομείων και τηλεπικοινωνιών +7,9%, δείκτης κύκλου εργασιών αεροπορικών μεταφορών -9,7%, δείκτης όγκου παραγωγής ηλεκτρισμού +2,9%, υπηρεσίες χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης +25,0%, εισαγωγές αγαθών +8,7%, εξαγωγές αγαθών +6,6%, εγγραφές μηχανοκινήτων οχημάτων +34,4%. Ο Αποπληθωριστής του ΑΕΠ. Από το ονομαστικό (nominal) και το πραγματικό (real) ΑΕΠ μπορούμε να υπολογίσουμε ένα τρίτο συστατικό μέγεθος: τον αποπληθωριστή (deflator) του ΑΕΠ. Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ, που ονομάζεται επίσης εξυπακουόμενος αποπληθωριστής τιμών (implicit price deflator) για το ΑΕΠ, ορίζεται ως: Σχόλιο [A1]: pl Αποπληθωριστής ΑΕΠ= Ονομαστικό ΑΕΠ Πραγματικό ΑΕΠ Ο αποπληθωριστής ΑΕΠ είναι ο λόγος του ονομαστικού ΑΕΠ προς το πραγματικό ΑΕΠ. Ο ορισμός του αποπληθωριστή ΑΕΠ μας επιτρέπει να χωρίζουμε το ονομαστικό ΑΕΠ σε δύο μέρη: το ένα μέρος μετρά τις ποσότητες (πραγματικό ΑΕΠ) και το άλλο μετρά τις τιμές (αποπληθωριστής ΑΕΠ). Δηλαδή, Ονομαστικό ΑΕΠ= Πραγματικό ΑΕΠ x Αποπληθωριστής ΑΕΠ Το ονομαστικό ΑΕΠ μετρά την παραγωγή της οικονομίας σε τρέχουσα χρηματική αξία (ευρώ). Το πραγματικό ΑΕΠ μετρά την παραγωγή υπολογιζόμενη σε σταθερές τιμές. Ο αποπληθωριστής ΑΕΠ μετρά τη τιμή της παραγωγής σε σχέση με την τιμή της στο έτος βάσης. Πίνακας : Οι εξελίξεις στις τιμές

14 % Μεταβολή 1. Αποπληθωριστής ΑΕΠ 3,7 3,7 3,2 3,0 2,8 2. Αποπληθωριστής Ιδιωτ. 3,7 3,4 3,0 2,8 2,6 Κατανάλωσης 3. ΕνΔΤΚ 3,5 3,3 3,3 2,8 2,6 4. Αποπληθωριστής Δημόσιας 3,0 3,4 3,5 3,5 3,5 Κατανάλωσης 5. Αποπληθωριστής 2,6 3,9 3,1 2,2 2,0 Επενδύσεων 6. Αποπληθωριστής Εξαγωγών 4,2 4,2 2,6 2,5 2,3 Αγαθών και Υπηρεσιών 7. Αποπληθωριστής Εισαγωγών Αγαθών και Υπηρεσιών 2,7 5,3 1,9 1,4 1,0 Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (CPI) έναντι του Αποπληθωριστή του ΑΕΠ Ο εξυπακουόμενος αποπληθωριστής τιμών για το ΑΕΠ, είναι ο λόγος του ονομαστικού ΑΕΠ προς το πραγματικό ΑΕΠ. Ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ και ο δείκτης τιμών καταναλωτή (CPI) δίνουν κάπως διαφορετικές πληροφορίες σχετικά με το γενικό επίπεδο τιμών στην οικονομία. Τα δύο αυτά μέτρα έχουν τρεις βασικές διαφορές: 1) Η πρώτη διαφορά είναι ότι ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ μετρά τις τιμές όλων των αγαθών και των υπηρεσιών που παράγονται, ενώ ο δείκτης τιμών καταναλωτή μετρά μόνο τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται από τους καταναλωτές. Έτσι, μία αύξηση στην τιμή των αγαθών που αγοράστηκαν από επιχειρήσεις ή από το δημόσιο, θα εμφανιστεί στον αποπληθωριστή του ΑΕΠ, όχι όμως στο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή. 2) Η δεύτερη διαφορά είναι ότι ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ περιλαμβάνει μόνο εκείνα τα αγαθά που παράγονται στην εγχώρια οικονομία. Τα αγαθά που εισάγονται από το εξωτερικό δεν είναι μέρος του ΑΕΠ και δεν εμφανίζονται στον αποπληθωριστή του ΑΕΠ. Επομένως, μία αύξηση στην τιμή ενός αυτοκινήτου TOYOTA, που κατασκευάζεται στην Ιαπωνία και αποτελείται στις Ηνωμένες Πολιτείες, επηρεάζει το Δείκτη Τιμών Καταναλωτή στις ΗΠΑ, επειδή το αυτοκίνητο TOYOTA αγοράζεται από Αμερικανούς καταναλωτές, αλλά δεν επηρεάζει τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ. 3) Η Τρίτη και πιο σημαντική διαφορά πηγάζει από τον τρόπο με τον οποίο τα δύο αυτά μέτρα συναθροίζουν τις τιμές του πλήθους των αγαθών και υπηρεσιών στην οικονομία. Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή αποδίδει σταθερούς συντελεστές στάθμισης στις τιμές των διαφόρων αγαθών, ενώ ο αποπληθωριστής του ΑΕΠ αποδίδει μεταβαλλόμενους συντελεστές στάθμισης. Με άλλα λόγια, ο Δείκτης Τιμών

15 Καταναλωτή υπολογίζεται με τη χρησιμοποίηση ενός σταθερού καλαθιού αγαθών, ενώ ο αποπληθωριστής επιτρέπει στο καλάθι των αγαθών να μεταβάλλεται διαχρονικά, καθώς μεταβάλλεται η σύνθεση του ΑΕΠ. Πίνακας : Αύξηση τιμών καταναλωτή Τριμηνιαίες προβλέψεις ΕνΔΤΚ (%, σε ετήσια βάση) Ετήσια πρόβλεψη ΕνΔΤΚ (%,σε ετήσια βάση) αποτελέσματα προβλέψεις 2007/1 2007/2 2007/3 2007/4 Εαρινές προβλέψεις Μάιος 2007 Προσωρινές προβλέψεις Σεπτέμβριος 2007 Γερμανία 1,9 2,0 2,1 2,3 1,9 2,1 Ισπανία 2,5 2,4 2,3 2,9 2,4 2,5 Γαλλία 1,4 1,4 1,4 1,6 1,5 1,4 Ιταλία 2,0 1,9 1,8 2,0 1,9 1,9 Κάτω 1,5 1,9 1,5 1,8 1,5 1,7 Χώρες Ζώνη ευρώ 1,8 1,9 1,9 2,2 1,9 2,0 Πολωνία 2,0 2,4 2,4 2,8 2,0 2,4 Ηνωμένο 2,8 2,6 2,1 2,2 2,3 2,4 Βασίλειο ΕΕ 27 2,2 2,1 2,0 2,3 2,2 2,2 Πηγή: EUROSTAT Σύνθεση του ΑΕΠ ανά κλάδο Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο γεωργικό κλάδο (7% του ΑΕΠ) σε σχέση με τις άλλες χώρες της ΕΕ, πράγμα που δηλώνει τη σημασία της γεωργίας για τη χώρα. Η χώρα με το χαμηλότερο ποσοστό είναι το Λουξεμβούργο, όπου η γεωργία καλύπτει μόνο το 0,5% του ΑΕΠ. Στην Ελλάδα η μεταποίηση φτάνει το 22% του συνολικού ΑΕΠ, ποσοστό σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με τα ποσοστά των άλλων μελών της ΕΕ. Οι μόνες χώρες στην ΕΕ με λιγότερο κυρίαρχη βιομηχανία είναι η Κύπρος και το

16 Λουξεμβούργο. Η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό είναι η Τσεχία, όπου το 39,3% του ΑΕΠ της προέρχεται από βιομηχανικές δραστηριότητες. Όσον αφορά στον κλάδο των υπηρεσιών, η Ελλάδα κατέχει την έβδομη θέση, πράγμα που υποδεικνύει ότι οι υπηρεσίες στην Ελλάδα είναι πολύ πιο σημαντικές απ ότι η βιομηχανία, φτάνοντας το 71% του συνολικού ΑΕΠ. Η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ στις υπηρεσίες είναι το Λουξεμβούργο με 83,1% ενώ το χαμηλότερο ποσοστό το έχει η Τσεχία (57,3%) δις % Μεταβολή ευρώ Συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ Εγχώρια τελική ζήτηση 2,62 5,23 4,81 4,78 4,86 Μεταβολή αποθεμάτων -0,03-0,30-0,07-0,01-0,01 Εξωτερικό Ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών 1,07-0,94-0,83-0,77-0,76 Τα Συστατικά της Δαπάνης Οι λογαριασμοί εθνικού εισοδήματος διαιρούν τις δαπάνες που περιλαμβάνονται στο ΑΕΠ σε 4 ευρύτερες κατηγορίες... 1) Κατανάλωση (C) 2) Επένδυση (I) 3) Δημόσιες δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες (G) 4) Καθαρές εξαγωγές (NX) Έτσι με το Υ να συμβολίζει το ΑΕΠ, έχουμε: Y=C+I+G+NX Το ΑΕΠ είναι το άθροισμα της κατανάλωσης, της επένδυσης, των δημόσιων δαπανών και των καθαρών εξαγωγών. Κάθε ευρώ του ΑΕΠ περιλαμβάνεται σε μία από τις κατηγορίες αυτές. Η παραπάνω εξίσωση είναι μία ταυτότητα- δηλαδή μία εξίσωση που ισχύει από τον ίδιο τον τρόπο ορισμού των μεταβλητών. Ονομάζεται ταυτότητα των λογαριασμών του εθνικού εισοδήματος ή εθνικολογιστική ταυτότητα του εθνικού εισοδήματος. Η κατανάλωση αποτελείται από αγαθά και υπηρεσίες που αγοράζονται από νοικοκυριά. Οι επενδύσεις αποτελούνται από αγαθά που αγοράζονται για μελλοντική χρήση.

17 Οι δημόσιες δαπάνες είναι οι δαπάνες για την αγορά των αγαθών και υπηρεσιών τις οποίες πραγματοποιούν η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, οι διοικήσεις των πολιτειών και η τοπική αυτοδιοίκηση. Και τέλος οι καθαρές εξαγωγές λαμβάνουν υπόψη το εμπόριο με άλλες χώρες. Οι καθαρές εξαγωγές είναι η αξία των αγαθών και υπηρεσιών που εξάγονται σε άλλες χώρες μείον την αξία των αγαθών και υπηρεσιών που μας παρέχουν οι ξένοι. Η σχέση μεταξύ: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ΑΕΠ, Ακαθόριστο Εθνικό Προϊόν (Α.Εθ.Π.) και Καθαρό Εθνικό Προϊόν (ΝΝΡ) Το ΑΕΠ έχει την ικανότητα να μετρά ταυτόχρονα τόσο το εισόδημα της οικονομίας όσο κ τη δαπάνη για τη παραγωγή της. Για να λάβουμε το ακαθόριστο εθνικό πρωιών (Α.Εθ.Π.) προσθέτουμε τα εισοδήματα (έσοδα) των συντελεστών παραγωγής (ημερομίσθια, κέρδη και πρόσοδοι) από το λοιπό κόσμο (έκτος της επικράτειας) και αφαιρούμε τα εισοδήματα (πληρωμές) που γίνονται στους συντελεστές παραγωγής στον λοιπό κόσμο, τότε: Α.Εθ.Π.= Α.Ε.Π. + Πληρωμές Συντελεστών από το Εξωτερικό - Πληρωμές Συντελεστών στο εξωτερικό. Στο πλαίσιο αυτό το ΑΕΠ εκτιμά το συνολικό εισόδημα που παράγεται εγχώριος, το Α.Εθ.Π. μετρά το συνολικό εισόδημα που κερδίζουν οι κάτοικοι της χώρας (nationals). Για παράδειγμα: Αν ένας Ελβετός είναι ιδιοκτήτης μιας πολυκατοικίας στην Ιαπωνία, το εισόδημα από ενοίκια που αποκτά είναι τμήμα του ΑΕΠ της Ιαπωνίας, επειδή «δημιουργείται» στην Ιαπωνία. Όμως επειδή αυτό το εισόδημα από ενοίκια είναι πληρωμή στο εξωτερικό, δεν είναι τμήμα του Α.Εθ.Π. Για να λάβουμε το καθαρό εθνικό προϊών (NNP, Net National Product) αφαιρούμε την απόσβεση κεφαλαίου το ποσό του αποθέματος της οικονομίας σε εργοστάσια, εξοπλισμό και κτήρια που αναλώνονται στη διάρκεια του χρόνου: NNP=Α.Εθ.Π. Αποσβέσεις. ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΟ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΡΟΪΟΝ Το κατά κεφαλή ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι το σύνολο της αξίας των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται στην διάρκεια μιας χρονικής περιόδου (έτος) στα όρια μιας χωρικής στατιστικής μονάδας (νομός, περιφέρεια) διαιρεμένο με το σύνολο του πληθυσμού που κατοικεί στην χωρική αυτή μονάδα την ίδια χρονική περίοδο. Οι μονάδες μέτρησης του ΑΕΠ κατά κεφαλή είναι: ECU, ΕΥΡΩ και PPS (Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης- ΜΑΔ) κατά κεφαλή. Τα συγκριτικά μεγέθη που χρησιμοποιούμε συνήθως είναι: 1. Κατά κεφαλή ΑΕΠ ΕΕ = Κατά κεφαλή ΑΕΠ χώρας = Κατά κεφαλή ΑΕΠ ζωνών επιρροής Εγνατίας = 100

18 Οι περιοχές εφαρμογής είναι :Οι ζώνες ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV και η συχνότητα μέτρησης είναι μεσοπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη. Μεσοπρόθεσμα είναι 5 έτη και μακροπρόθεσμα 10 έτη. Οι στόχοι του κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι:γνώση των επιδράσεων στο επίπεδο ανάπτυξης και ευημερίας σε μία περιοχή. Η γνώση αυτή συνδέεται με τη μείωση των ανισοτήτων και την αύξηση της συνοχής των περιφερειών. Η μείωση του κόστους μεταφοράς κ η αύξηση της ταχύτητας κυκλοφορίας των συντελεστών παραγωγής κ των προϊόντων θεωρείται ότι συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή. Οι προδιαγραφές για την Ελλάδα είναι σύγκλιση με το κατά κεφαλή ΑΕΠ της ΕΕ = 100. Το σημαντικότερο πρόβλημα του κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι για διαχρονικές συγκρίσεις πρέπει να γίνει αναγωγή σε ένα κοινό έτος βάσης. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ θεωρείται από τους κυριότερους δείκτες εκτίμησης του επιπέδου ανάπτυξης αλλά και ευημερίας όταν χρησιμοποιείται συγκριτικά μεταξύ περιοχών. Με την έννοια αυτή θεωρείται ο βασικότερος δείκτης εκτίμησης οικονομικής συνοχής των Ευρωπαϊκών περιφερειών. Επίσης μετά από αποπληθωρισμό και αναγωγή σε κάποιο έτος βάσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μέτρηση της μεταβολής και του ρυθμού μεταβολής των ίδιων μεγεθών. Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι ως δείκτης των επιπέδων ανάπτυξης και ευημερίας είναι αρκετά προσεγγιστικός δεδομένου ότι επηρεάζεται άμεσα από το βαθμό ανισοκατανομής του εισοδήματος μιας περιοχής καθώς και τον αριθμό των μετακινούμενων εργαζομένων μεταξύ των περιοχών. Για διεθνικές συγκρίσεις είναι σκόπιμη η χρήση της Μονάδας Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ ή PPS) /κεφαλή. ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΥΡΩ ΑΝΑ ΚΑΤΟΙΚΟ 2000 Ν ΑΙΓΑΙΟ ,1 ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ,6 ΑΤΤΙΚΗ ,5 ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ,8 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ,9 ΚΡΗΤΗ ,7 Β ΑΙΓΑΙΟ ,4 ΘΕΣΣΑΛΙΑ ,2 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ,1 ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 9.987,5 ΑΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ 9.443,7 ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 8.771,7 ΗΠΕΙΡΟΣ 8.074,5 ΕΛΛΑΔΑ ,7 Πηγή: EUROSTAT Ε Ε (15) ,7

19 Οι Αδυναμίες του ΑΕΠ Το Α.Ε.Π. είναι ένα μέγεθος που μας πληροφορεί για την οικονομική ευημερία μιας χώρας. Το κατά κεφαλήν Α.Ε.Π. μετρά το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας. Όμως παρά τη σπουδαιότητα και χρησιμότητά του το Α.Ε.Π. παρουσιάζει ατέλειες και αδυναμίες, οι οποίες οφείλονται σε πολλές αιτίες. Οι σπουδαιότερες είναι : 1ο. Το Α.Ε.Π. δεν περιλαμβάνει την αξία παραγωγής που αφορά την ίδια κατανάλωση, γιατί αυτή δε γίνεται αντικείμενο αγοραπωλησίας Για παράδειγμα, το φαγητό που μαγειρεύει μια νοικοκυρά στο σπίτι δε διαφέρει καθόλου από το φαγητό ενός εστιατορίου. Και όμως, η προστιθέμενη αξία, με το μαγείρεμα που γίνεται στο σπίτι, δεν υπολογίζεται στο Α.Ε.Π. 2ο. Το Α.Ε.Π. είναι ποσοτικός και όχι ποιοτικός δείκτης. Η βελτίωση της ποιότητας, όταν δεν εκφράζεται στην τιμή, δεν καταγράφεται στο Α.Ε.Π. Η ποιότητα όμως, είναι εξίσου σημαντικός παράγοντας με την ποσότητα. Είναι σημαντικό επίσης να αναφερθεί ότι η ποιότητα ζωής, που προέρχεται, για παράδειγμα, από την καθαρή ατμόσφαιρα, είναι ουσιώδης παράγοντας για την υγεία και την πιθανή διάρκεια ζωής, δεν περιλαμβάνεται όμως, δυστυχώς στους υπολογισμούς του Α.Ε.Π. 3ο. Το Α.Ε.Π. αγνοεί τη σύνθεση και την κατανομή της παραγωγής. Το Α.Ε.Π. εκφράζει το μέγεθος παραγωγής αλλά όχι και τη σύνθεση, δηλαδή το είδος των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται. Η ευημερία όμως μιας οικονομίας σίγουρα επηρεάζεται, αν για παράδειγμα το ποσοστό παραγωγής που αντιπροσωπεύει πολεμικά αγαθά μεταβληθεί εις βάρος της σχέσης με τα καταναλωτικά αγαθά. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει την οικονομική ευημερία των πολιτών, αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στο Α.Ε.Π., είναι η κατανομή της παραγωγής (εισοδήματος) ανάμεσα στα μέλη μιας οικονομίας. Η κατανομή αυτή όμως, αν βελτιώνεται ή χειροτερεύει, επηρεάζει θετικά ή αρνητικά αντίστοιχα τη ζωή των πολιτών. Όσο πιο ισομερής είναι η κατανομή του Α.Ε.Π. τόσο πιο ψηλό θεωρείται το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας, γιατί μικραίνει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. 4ο.Το Α.Ε.Π. δεν συμπεριλαμβάνει την αξία των αγαθών και υπηρεσιών της παραοικονομίας Παραοικονομία είναι το μέρος της οικονομικής δραστηριότητας το οποίο αποκρύπτουν οι πολίτες από το κράτος, είτε επειδή θέλουν να αποφύγουν τη φορολόγησή της είτε επειδή είναι παράνομη, όπως λαθρεμπόριο, ναρκωτικά κτλ. Όλες αυτές οι οικονομικές δραστηριότητες δεν καταγράφονται στο Α.Ε.Π. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι οι ατέλειες αυτές του Α.Ε.Π. κάνουν προβληματική και τη σύγκριση του βιοτικού επιπέδου μεταξύ διαφόρων χωρών. Το μέγεθος της παραοικονομίας, για παράδειγμα, διαφέρει από χώρα σε χώρα, άρα και οι συγκρίσεις είναι προβληματικές.

20 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το παγκόσμιο περιβάλλον παραμένει θετικό παρά τους κλυδωνισμούς Οι ευρωπαϊκές οικονομίες ξεκίνησαν με ισχυρούς ρυθμούς το 2007, με το ΑΕΠ να αυξάνεται κατά 0,7% από τρίμηνο σε τρίμηνο, τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στην ΕΕ, χάρη, κυρίως, στις υψηλές επενδύσεις. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υποχώρησε το 2ο τρίμηνο σε 0,3% συγκριτικά προς το προηγούμενο τρίμηνο στη ζώνη του ευρώ (και σε 0,5% στην ΕΕ). Ο ασθενέστερος ρυθμός ανάπτυξης κατά το 2ο τρίμηνο θα πρέπει να ερμηνευθεί προσεκτικά. Τα τριμηνιαία αριθμητικά δεδομένα επηρεάστηκαν από τις επιπτώσεις του ασυνήθιστα ήπιου χειμώνα κατά το πρώτο τρίμηνο στις επενδύσεις στον κλάδο των κατασκευών, που αντιστράφηκαν λόγω των αντιξοότερων καιρικών συνθηκών με αποτέλεσμα να σημειωθεί επιβράδυνση κατά το 2ο τρίμηνο. Τα στοιχεία αυτά θα μπορούσαν, όμως, να σημαίνουν ότι η ανάπτυξη κορυφώθηκε κατά το προηγούμενο έτος, εξέλιξη η οποία θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω από τις επιπτώσεις της πρόσφατης αναστάτωσης στις χρηματοοικονομικές αγορές. Οι αναταραχές που προήλθαν από προβλήματα στην αγορά ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου (sub-prime mortgage market) των ΗΠΑ κατά τη θερινή περίοδο, οδήγησαν σε μια άτακτη επαναξιολόγηση των κινδύνων στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές. Η αβεβαιότητα αναφορικά με τις υποκείμενες ζημίες προκάλεσε αποστροφή για την ανάληψη κινδύνου και αύξηση των διαφορικών επιτοκίων των εταιρικών ομολόγων, μείωση της ρευστότητας και μεγαλύτερη αστάθεια σε πολλές αγορές. Επειδή τόσο η παγκόσμια οικονομία όσο και οι ευρωπαϊκές οικονομίες ήταν υγιείς πριν από την πρόσφατη αυτή αναταραχή, θα πρέπει να είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν στην κρίση αυτή, τουλάχιστον εάν δεν διαρκέσει πολύ. Επί του παρόντος, η παγκόσμια οικονομία αναμένεται ακόμα και να σημειώσει ελαφρά ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης το 2007 σε σχέση με τις εαρινές προβλέψεις, καθώς η υψηλότερη ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες, και ειδικότερα στην Κίνα, αντισταθμίζει κατά πολύ την προς τα κάτω αναθεώρηση του ρυθμού ανάπτυξης των ΗΠΑ. Ωστόσο, η πρόσφατη κρίση έχει σαφώς επιδράσει αρνητικά, καθιστώντας εντονότερους τους κινδύνους δυσμενέστερης εξέλιξης. Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση των ΗΠΑ, όπου η ζήτηση στην αγορά κατοικίας μειώθηκε κατακόρυφα. Με βάση τα στοιχεία αυτά, η επικαιροποίηση των δεδομένων για τις εφτά μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ δείχνει ότι εξακολουθούν να ισχύουν οι θετικές σύμφωνα με τις εαρινές προβλέψεις. Το συμπέρασμα αυτό στηρίζεται σε πολλούς παράγοντες: το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον εξακολουθεί να είναι σχετικά ευνοϊκό, η ανάπτυξη κατά το 1ο τρίμηνο ήταν υψηλότερη της αναμενόμενης, τα βασικά οικονομικά μεγέθη εξακολουθούν να είναι υγιή, οι χρησιμοποιούμενοι δείκτες αξιολόγησης πρόσφατα εμφάνισαν μερική εξασθένηση, αλλά εξακολουθούν να είναι σε υψηλά επίπεδα, ενώ η βελτίωση της κατάστασης στην αγορά εργασίας αναμένεται να τονώσει την ιδιωτική κατανάλωση. Η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να εξακολουθήσει να αποτελεί την κινητήρια δύναμη στην αύξηση του ΑΕΠ, τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στην ΕΕ, με την παραγωγή να αυξάνει ολοένα και περισσότερο ωθούμενη από την ιδιωτική κατανάλωση. Αυτό θα αντικατοπτρίζει μπορούσε να αντανακλά τα επίμονα σημάδια

21 βελτίωσης στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας, ιδιαίτερα στη Γερμανία. Το ποσοστό της ανεργίας, που μειώθηκε κάτω από το 7% τόσο στην ΕΕ όσο και στη ζώνη του ευρώ κατά τη διάρκεια του θέρους, κυμαίνεται πλέον σε επίπεδα που δεν είχαν παρατηρηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του Για το μέλλον, οι επικαιροποιημένες προοπτικές για το 2007 αποκαλύπτουν κάποια μείωση της αναπτυξιακής πορείας το 2008 σε σχέση με τις τελευταίες εαρινές προβλέψεις, με επιπλέον κίνδυνο ο αντίκτυπος της κρίσης στις χρηματοοικονομικές αγορές να είναι σημαντικός τον επόμενο χρόνο. Πίνακας Μεταβολή ΑΕΠ, Χώρα 5ετής μέσος όρος Πραγματοποιήσεις Προβλέψεις Αυστρία 2,0 2,6 1,9 0,9 1,1 2,4 2,0 3,1 2,6 2,1 Βέλγιο 1,5 2,6 1,8 1,5 1,0 3,1 1,1 2,7 2,3 2,2 Γαλλία 1,2 3,0 1,6 1,0 1,1 2,3 1,2 2,2 2,3 2,1 Γερμανία 1,4 2,1 0,9 0,0-0,2 1,2 0,9 2,4 1,2 2,0 Δανία 2,6 2,4 1,8 0,5 0,7 1,9 3,0 3,0 2,3 2,2 Ελλάδα 1,1 4,0 4,1 3,8 4,8 4,7 3,7 3,8 3,7 3,7 Ευρωζώνη 1,4 2,8 1,5 0,9 0,8 2,0 1,4 2,6 2,1 2,2 Ην. 2,5 3,1 2,5 2,1 2,7 3,3 1,9 2,7 2,6 2,4 Βασίλειο Ιρλανδία 5,9 9,9 5,1 6,0 4,3 4,3 5,5 5,3 5,3 4,3 Ισπανία 1,5 4,4 3,3 2,7 3,0 3,2 3,5 3,8 3,4 3,3 Ιταλία 1,1 2,1 0,6 0,3 0,0 1,1 0,0 1,7 1,4 1,4 Λουξ/ούργο 2,6 6,3 3,7 3,8 1,3 3,6 4,0 5,5 4,5 4,2 Ολλανδία 2,3 3,7 1,4 0,1 0,3 2,0 1,5 3,0 2,9 2,6 Πορτογαλία 1,6 3,8 0,5 0,8-1,1 1,2 0,4 1,2 1,5 1,7 Σουηδία 1,2 3,2 2,8 2,0 1,7 3,7 2,7 4,0 3,3 3,1 Φιλανδία 1,3 4,6 2,9 1,6 1,8 3,5 2,9 4,9 3,0 2,6 Ευρωζώνη 1,4 2,8 1,5 0,9 0,8 2,0 1,4 2,6 2,1 2,2 ΕΕ 25 : 2,9 1,8 1,2 1,3 2,4 1,7 2,8 2,4 2,4 Πηγή: European Commission, Autumn forecasts, 2006 Παρά το θετικό κλίμα που επικρατεί, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ρυθμοί αυτοί αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας δεν μπορούν να θεωρηθούν ικανοποιητικοί. Ο στόχος που είχε τεθεί στη σύνοδο της Λισσαβόνας, τον Μάρτιο 2000, για μέσους ετήσιους ρυθμούς ανάπτυξης γύρω από το 3,0%, κατά μέσο όρο, για όλη τη δεκαετία που διανύουμε, δεν φαίνεται πιθανό να υλοποιηθεί: Από 2,1% μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης τη δεκαετία , η μεγέθυνση του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη συρρικνώθηκε σε 0,9% το 2002, 0,8% το 2003, 2,0% το 2004 και 1,6% το 2005.

22 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΕΠ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟ 2007 Καλά νέα το πρώτο τρίμηνο Κατά 4,6% αυξήθηκε το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του έτους, σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2006, σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας. Ο ρυθμός αυτός παραμένει υπερδιπλάσιος από τον μέσο Κοινοτικό. Το πλέον ελπιδοφόρο πάντως είναι το ότι η αύξηση του ΑΕΠ προέρχεται, κατά ένα μεγάλο μέρος από την αύξηση των επενδύσεων, η οποία κατά το ίδιο διάστημα άγγιξε το 16%. Αναλυτικότερα τα αποτελέσματα των τριμηνιαίων εθνικών λογαριασμών που αφορούν στις εκτιμήσεις των κυριοτέρων μακροοικονομικών μεγεθών του πρώτου τριμήνου έχουν ως εξής: - Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν: Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 4,6% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η αύξηση αυτή οφείλεται στην αύξηση της τελικής ζήτησης της οικονομίας κατά 6,7%. - Τελική Κατανάλωση: Οι δαπάνες για τελική κατανάλωση αυξήθηκαν κατά 2,8% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η αύξηση αυτή της τελικής κατανάλωσης συνέβαλε κατά 1,8 ποσοστιαίες μονάδες στην αύξηση της τελικής ζήτησης της οικονομίας. - Επενδύσεις: Οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 15,8% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η αύξηση αυτή των επενδύσεων συνέβαλε κατά 3,6 ποσοστιαίες μονάδες στην αύξηση της τελικής ζήτησης της οικονομίας. - Εξαγωγές : Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 9,8% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Η αύξηση αυτή των εξαγωγών συνέβαλε κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες στην αύξηση της τελικής ζήτησης της οικονομίας. - Εισαγωγές :Οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 15,1% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Σύμφωνα με στοιχεία της Κοινοτικής Στατιστικής Υπηρεσίας Eurostat, που δόθηκαν στη δημοσιότητα στις Βρυξέλλες, στην ευρωζώνη ήταν 3% και στους «27» 3,2%, ενώ στις ΗΠΑ η αύξηση του ΑΕΠ ήταν 1,9% και στην Ιαπωνία 2,2%. Στην ΕΕ τα υψηλότερα ποσοστά σημειώθηκαν στη Λετονία με 10,7% και την Εσθονία με 9,9% και τα χαμηλότερα στη Γαλλία με 2% και την Πορτογαλία με 2,1%. Σημειώνεται ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα είχε αυξηθεί κατά 3,2% το πρώτο τρίμηνο του 2007 σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του Την ίδια περίοδο στην ευρωζώνη και την ΕΕ σημειώθηκε αύξηση 0,6% του ΑΕΠ, ενώ στις ΗΠΑ η αύξηση του ΑΕΠ ήταν 0,2% και στην Ιαπωνία 0,6%. Επιβράδυνση ανάπτυξης στο 4,1% το δεύτερο τρίμηνο Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε ότι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 4,1% το δεύτερο τρίμηνο φέτος, σε ετήσια βάση, έναντι 4,6% στο πρώτο τρίμηνο. Σε τριμηνιαία βάση, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% έναντι 3,2% στο πρώτο τρίμηνο. Οι επενδύσεις αυξήθηκαν κατά 4,8%, συμβάλλοντας κατά 1% στην αύξηση της τελικής ζήτησης της οικονομίας. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 8,6% και συνέβαλαν κατά 1,3% στην αύξηση της τελικής ζήτησης. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 4,6%.Οι δαπάνες για τελική κατανάλωση αυξήθηκαν κατά 3% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2006 και η αύξηση αυτή συνέβαλε κατά 1,9% ποσοστιαίες μονάδες στην τελική ζήτηση. «Στο δεύτερο μισό του έτους ο ρυθμός ανάπτυξης θα κινηθεί κοντά στο 4% ενώ για το σύνολο του έτους αναμένεται στο 4,0-4,1% συνεκτιμώντας και τη μικρή επίδραση από τις καταστροφές που προκάλεσαν οι πυρκαγιές. Οι κυριότερες συνιστώσες στον ρυθμό ανάπτυξης είναι η κατανάλωση και οι επενδύσεις

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο ΑΝΕΡΓΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Η ανεργία είναι το σημαντικότερο ίσως πρόβλημα των σύγχρονων ανεπτυγμένων οικονομιών. Είναι φανερό ότι η ανεργία έχει άμεσες και σοβαρές επιδράσεις σε όσους είναι άνεργοι και δε διαθέτουν της πηγές εισοδήματος. Της, η ανεργία εξ ορισμού σημαίνει απώλεια της παραγωγικού συντελεστή και του προϊόντος που θα μπορούσε να παραχθεί αν οι άνεργοι ήταν απασχολημένοι. Τέλος, η ανεργία είναι πηγή δυσφορίας και δυσαρέσκειας μεγάλων ομάδων πολιτών. Συνεπώς είναι πηγή κοινωνικών προβλημάτων και αιτία διατάραξης της κοινωνικής ισορροπίας. Σύμφωνα με το γενικά αποδεκτό ορισμό, άνεργοι είναι όσοι είναι ικανοί της εργασία, θέλουν να εργασθούν με το τρέχοντα μισθό αλλά δε βρίσκουν απασχόληση. Τα τρία αυτά κριτήρια, δηλαδή ικανότητα, επιθυμία και ανυπαρξία θέσεων απασχόλησης, προσδιορίζουν την κατηγορία των εργατών που θεωρούνται άνεργοι. Άτομα τα οποία δεν είναι ικανά για εργασία δεν ανήκουν στο εργατικό δυναμικό. Παραδείγματος χάρη, άτομα κάτω των δεκαέξι ετών και άνω των εξήντα πέντε δε θεωρούνται συνήθως ότι ανήκουν στο εργατικό δυναμικό. Της, ασθενείς, στρατιώτες, φυλακισμένοι κτλ δεν αποτελούν μέρος του εργατικού δυναμικού. Δε θεωρούνται άνεργοι τα άτομα τα οποία είναι ικανά της εργασία, αλλά δεν επιθυμούν να εργασθούν. Παραδείγματος χάρη, μία μητέρα η οποία είναι ικανή της εργασία, αλλά δεν αναζητεί εργασία και προτιμά να φροντίζει της υποθέσεις του νοικοκυριού δεν είναι μέλος του εργατικού δυναμικού. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα η μητέρα δεν είναι άνεργη διότι προσφέρει υπηρεσίες στο νοικοκυριό. Της δε προσφέρει της υπηρεσίες της στην αγορά εργασίας και γι αυτό δεν ανήκει στο εργατικό δυναμικό και συνεπώς δεν είναι άνεργη. Αν κάποιος δε θέλει να εργασθεί διότι είναι τεμπέλης, μπορεί να χαρακτηρισθεί ως άεργος αλλά όχι ως άνεργος. Από τον ορισμό προκύπτει η ταυτότητα: Εργατικό Δυναμικό (L) = Απασχόληση (Ε) + Ανεργία (U). Η ανεργία μετριέται συνήθως σε άτομα, αλλά της οικονομικές αναλύσεις μετριέται με το ποσοστό ανεργίας, δηλαδή: Ποσοστό Ανεργίας = Ανεργία / Εργατικό Δυναμικό %U = U / L = U / E + U

24 Οι ροές στην αγορά εργασίας Οι μεταβολές στη στα μεγέθη της προσφοράς και της ζήτησης είναι καθημερινό φαινόμενο. Εργαζόμενοι απολύονται, άλλοι παραιτούνται, άλλοι συνταξιοδοτούνται και άλλοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά. Ταυτόχρονα δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας και γίνονται νέες προσλήψεις. Οι ροές αυτές είναι δυνατόν να αλλάζουν τα μεγέθη προσφοράς και ζήτησης και συνεπώς τη θέση ισορροπίας της την οποία τείνει η αγορά εργασίας. Της φαίνεται στο διάγραμμα στην αγορά εργασίας υπάρχουν ταυτόχρονα άνεργοι, δηλαδή εργαζόμενοι που θέλουν και μπορούν να εργασθούν, και κενές θέσεις εργασίας, δηλαδή εργοδότες που θέλουν να καλύψουν της ανάγκες της επιχείρησης της σε εργατικό δυναμικό. Οι πηγές της ανεργίας είναι τρεις : Νέο εργατικό δυναμικό δηλαδή άτομα που εισέρχονται στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά, π.χ. άτομα που ενηλικιώνονται, άτομα που εκπλήρωσαν τη στρατιωτική της θητεία, μητέρες των οποίων τα παιδιά μεγάλωσαν αρκετά και αποφάσισαν να εργασθούν κ.τ.λ. Απολύσεις, δηλαδή εργαζόμενοι που έχασαν την απασχόληση της παρά τη θέληση της. Παραιτήσεις δηλαδή εργαζόμενοι που διέκοψαν την απασχόληση της με τη θέληση της για διάφορους λόγους, π.χ. αναζήτηση καλύτερου μισθού, αλλαγή τόπου κατοικίας κ.τ.λ.. ΑΠΟΛΥΣΕΙΣ ΠΑΡΑΙΤΗΣΕΙΣ ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΕΝΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΟΥΜΕΝΟΙ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: Ροές στην αγορά εργασίας ΝΕΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ Οι κενές θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στη παραγωγή προέρχονται από τρεις πηγές: Συνταξιοδοτήσεις, δηλαδή άτομα που αποχωρούν από το χώρο εργασίας και εγκαταλείπουν την παραγωγική διαδικασία, π.χ. λόγω ηλικίας

25 Νέες θέσεις εργασίας, δηλαδή θέσεις εργασίας που δημιουργούνται από την αύξηση των αναγκών σε εργατικό δυναμικό διαφόρων επιχειρήσεων, π.χ. λόγο αύξηση της ζήτησης του προϊόντος το οποίο παράγουν. Παραιτήσεις, δηλαδή από της εθελούσιες αποχωρήσεις εργαζομένων οι οποίες δημιουργούν κενά τα οποία οι εργοδότες θέλουν να καλύψουν. Από το διάγραμμα γίνεται κατανοητό ότι το εργατικό δυναμικό, απασχόληση και ανεργία, μπορεί να μεταβάλλονται ταυτόχρονα λόγων μεταβολών στην παραγωγική διαδικασία, στον πληθυσμό κ.τ.λ. Είδη Ανεργίας Ανεργία τριβής (Frictional Unemployment) Ανεργία τριβής είναι εκείνη η οποία οφείλεται στην αδυναμία της αγοράς να απορροφήσει άμεσα ανέργους, παρότι υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας, για της οποίες οι άνεργοι έχουν τα απαραίτητα προσόντα και επαγγελματική εξειδίκευση. Η ανεργία τριβής οφείλεται στην αδυναμία των εργατών να εντοπίσουν αμέσως της επιχειρήσεις με της κενές θέσεις και στην αδυναμία των επιχειρήσεων να εντοπίσουν της άνεργους εργάτες. Της, μπορεί να οφείλεται στη γεωγραφική απόσταση μεταξύ της περιοχής όπου υπάρχει ανεργία και της όπου υπάρχουν κενές θέσεις εργασίας. Γενικότερα οφείλεται στην έλλειψη της επαγγελματικού συστήματος πληροφοριών για ύπαρξη ανέργων και επιχειρήσεων με κενές θέσεις εργασίας. Σημαντικός παράγοντας που μπορεί να βελτιώσει την αγορά εργασίας και να μειώσει την ανεργία τριβής είναι το σύστημα πληροφοριών με το οποίο διευκολύνεται η αναζήτηση κενών θέσεων από ανέργους και η αναζήτηση εργαζομένων από επιχειρήσεις. Η ανεργία τριβής είναι μικρής διάρκειας. Εφόσον υπάρχουν θέσεις εργασίας, οι ενδιαφερόμενοι που θα προβούν της απαραίτητες ενέργειες αναζήτησης εργασίας θα βρουν εκείνη που της ταιριάζει σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα. Εποχιακή Ανεργία (Seasonal Unemployment) Της επιχειρήσεις, π.χ. οι αγροτικές και οι τουριστικές, παρουσιάζουν συστηματικές μεταβολές στην παραγωγική της δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του έτους. Οι μεταβολές της παραγωγής συνοδεύονται από αντίστοιχες μεταβολές της απασχόλησης εργατικού δυναμικού και, συνεπώς, από μεταβολές της ανεργίας. Αυτή η ανεργία ονομάζεται εποχιακή. Η διάρκεια της εποχιακής ανεργίας εξαρτάται από το είδος της παραγωγικής δραστηριότητας αλλά είναι προσωρινή και επαναλαμβανόμενη. Σε της περιπτώσεις, η εποχιακή ανεργία είναι μικρότερη από ότι θα νόμιζε κανείς με βάση τον αριθμό των απασχολούμενων δε επιχειρήσεις με εποχικότητα στη παραγωγική δραστηριότητα. Αυτό οφείλεται στο ότι πολλά άτομα γνωρίζοντας τη συστηματικότητα του παραγωγικού κύκλου έχουν προβλέψει για την απασχόληση της κατά το διάστημα της ύφεσης. Για της λόγους της η εποχιακή απασχόληση είναι μικρής σχετικά διάρκειας και δε δημιουργεί σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Διαρθρωτική Ανεργία (Structural Unemployment)

26 Διαρθρωτική ονομάζεται η ανεργία η οποία οφείλεται σε δυσαναλογίας και ακαμψίες του οικονομικού συστήματος. Όταν σε μια οικονομία υπάρχουν άνεργοι και κενές θέσεις εργασίας, αλλά οι άνεργοι δεν μπορούν να απασχοληθούν της υπάρχουσες κενές θέσεις, επειδή υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στα προσόντα και την εξειδίκευση των ανέργων και σε αυτά που απαιτούνται για την κάλυψη των κενών θέσεων, η ανεργία αυτή ονομάζεται διαρθρωτική. Οφείλεται σε τεχνολογικές μεταβολές, οι οποίες δημιουργούν νέα επαγγέλματα και αχρηστεύουν άλλα, και σε αλλαγές στη διάρθρωση της ζήτησης, οι οποίες αυξάνουν τη ζήτηση ορισμένων προϊόντων και ταυτόχρονα μειώνουν τη ζήτηση άλλων. Της είναι φανερό, η διαρθρωτική ανεργία δημιουργείται από την δυσαναλογία που υπάρχει προσφοράς και ζήτησης των διαφόρων ειδικεύσεων. Η μείωσή της απαιτεί επανεκπαίδευση των ανέργων, ώστε να αποκτήσουν της ειδικεύσεις της οποίες υπάρχει έλλειψη. Διαφορετικά, η διαρθρωτική ανεργία μπορεί να είναι μεγάλης διάρκειας. Ως διαρθρωτική μπορεί να θεωρηθεί και η ανεργία που οφείλεται σε θεσμικούς παράγοντες διότι και οι θεσμοί αποτελούν μέρος του τρόπου με τον οποίο συγκροτείται ένα οικονομικό σύστημα. Τέτοιοι θεσμικοί παράγοντες είναι η νομοθεσία με ελαχίστων ορίου μισθού και τα εργατικά σωματεία τα οποία μπορεί με τη πολιτική που ασκούν να γίνουν αιτία ανεργίας. Είναι φανερό ότι η διαρθρωτική ανεργία μπορεί να είναι μακροχρόνια. Στο βαθμό που δημιουργείται από τη δυσαναλογία προσφοράς και ζήτησης ειδικεύσεων, η μείωση της απαιτεί προγράμματα εκπαίδευσης και επανεκπαίδευσης των ανέργων, ώστε να αποκτήσουν της νέες ειδικεύσεις που ζητούνται στη παραγωγή. Τα προγράμματα αυτά είναι δαπανηρά και απαιτούν χρόνο. Στο βαθμό που η διαρθρωτική ανεργία οφείλεται σε θεσμικούς παράγοντες και στην πολιτική της, δε φαίνεται ότι βραχυχρόνια υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της. Κεϋνσιανή Ανεργία ή Ανεργία λόγω Έλλειψης Ζήτησης. Η ανεργία λόγω ανεπαρκούς ζήτησης ονομαζόμενη και κεϋνσιανή ανεργία, είναι εκείνη που προέρχεται από την πτώση της οικονομικής δραστηριότητας της φάσεις της καθόδου και της ύφεσης του οικονομικού κύκλου. Πρόκειται, δηλαδή, για αδυναμία της συνολικής ζήτησης της οικονομίας να απορροφήσει τη συνολική προσφορά του εργατικού δυναμικού. Η ανεργία αυτή έχει κυκλικό χαρακτήρα, δηλαδή επαναλαμβάνεται, και η διάρκειά της εξαρτάται από τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου. Πρέπει να σημειωθεί ότι για τη δημιουργία ανεργίας λόγω έλλειψης ζήτησης απαιτούνται δύο στοιχεία. Πρώτον, η μείωση της συνολικής δαπάνης που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ζήτησης εργασίας και δεύτερον, η ακαμψία του ονομαστικού εργατικού δυναμικού, η οποία δεν επιτρέπει την απορρόφηση των νέων ανέργων. Η διάρκεια της κυκλικής ανεργίας διαφέρει ανάλογα με τη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης και ανάλογα με την οικονομική πολιτική. Αν η κυβέρνηση ασκεί διασταλτική και αποτελεσματική πολιτική (δημοσιονομική ή νομισματική) όταν η οικονομική ύφεση αρχίζει, η ανάκαμψη της οικονομίας απορροφά την ανεργία σχετικά γρήγορα. Μεγάλη σημασία για τη διάρκεια της κυκλικής ανεργίας έχει η διεθνής οικονομική συγκυρία, διότι μπορεί να επηρεάζει σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα της οικονομίας μέσω των εισαγωγών και εξαγωγών κυρίως της ανοικτές οικονομίες. Οι προηγούμενες τέσσερις κατηγορίες ανεργίας καλύπτουν όλους της εργαζόμενους που είναι άνεργοι με την έννοια ότι κάθε άνεργος θα εμπίπτει σε μία