Γ.Ν.Σ. θαη νη επηδξάζεηο ηνπ ζηελ παγθόζκηα νηθνλνκία

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΟ ΙΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΧΝ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΣΙΣΛΟ: Γ.Ν.Σ. θαη νη επηδξάζεηο ηνπ ζηελ παγθόζκηα νηθνλνκία πνπδαζηήο: Καγηάο Παλαγηψηεο Α.Δ.Μ Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Υξηζηνδνχινπ Γεκήηξηνο Καβάια 2011 Δθπνλεζείζα πηπρηαθή εξγαζία απαξαίηεηε γηα ηελ θηήζε ηνπ βαζηθνύ πηπρίνπ

2 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Η πηπρηαθή απηή εξγαζία δε ζα κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί ρσξίο ηε βνήζεηα θαη ππνζηήξημε πνιιψλ πξνζψπσλ. Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή θχξην Υξηζηνδνχινπ Γεκήηξε γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαη επαγγεικαηηθή θαζνδήγεζε θαη βνήζεηα ηνπ, ζε φιε ηε πνξεία ηεο εθπφλεζεο ηεο πηπρηαθήο. Σνλ επραξηζηψ πνιχ γηα ηελ εζηθή, ιεηηνπξγηθή θαη επηζηεκνληθή ηνπ ππνζηήξημε. Δπίζεο ζέισ λα επραξηζηήζσ ηνπο γνλείο κνπ, ηνπο θίινπο κνπ θαη ηελ θνπέια κνπ πνπ κε αλέρζεθε γηα ηελ απφιπηε ζηήξημε θαη ζπκπαξάζηαζε ηνπο ζε φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. 2

3 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΛ. Δπραξηζηίεο 2 Πίλαθαο πεξηερνκέλσλ 3 Δηζαγσγή - Ση είλαη ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν 4 Πνηα είλαη ηα κέιε ηνπ 7 Πψο ρξεκαηνδνηείηαη 8 Πνην ξφιν παίδεη 13 Πψο ρεηξίζζεθε ην Γ.Ν.Σ. ηελ θξίζε ζηελ Αξγεληηλή 26 Πψο ρεηξίδεηαη ηελ θξίζε ζηελ Ιζιαλδία ν νξγαληζκφο 31 Πνηα είλαη ε «ζπληαγή» ηνπ Γ.Ν.Σ. γηα ηε Λεηνλία 36 ε πνηα ζέζε βξίζθεηαη ε Οπθξαλία 38 Πνηα είλαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εκπινθήο ηνπ Γ.Ν.Σ. ζηελ Σνπξθία 43 ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδνο ηη πξφθεηηαη λα γίλεη; 51 Παξάξηεκα - Πίλαθαο πνζνζηψλ θαη νη ςήθνη ηεο θάζε ρψξαο κέινπο 79 Βηβιηνγξαθία 87 3

4 Δηζαγσγή Ση είλαη ην Γ.Ν.Σ Σν Γ.Ν.Σ., Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν είλαη ππεξεζία ηνπ ΟΗΔ πνπ ζπζηάζεθε, καδί κε ηε Γηεζλή Σξάπεδα Αλνηθνδφκεζεο θαη Αλάπηπμεο (Παγθφζκηα Σξάπεδα), κε απφθαζε ζην πιαίζην ηεο Ννκηζκαηηθήο θαη Υξεκαηνδνηηθήο Γηάζθεςεο ηνπ ΟΗΔ ην 1944, ζην Μπξάηηνλ Γνπληο ησλ ΗΠΑ.Δίλαη έλαο δηεζλήο νξγαληζκφο ν νπνίνο επηβιέπεη ην παγθφζκην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα παξαθνινπζψληαο ηηο ζπλαιιαγκαηηθέο ηζνηηκίεο θαη ηα ηζνδχγηα πιεξσκψλ θαη πξνζθέξνληαο νηθνλνκηθή θαη ηερληθή βνήζεηα φηαλ ηνπ δεηεζεί θαη έηζη είλαη εχθνια θαηαλνεηφ φηη αζρνιείηαη κε ηελ θάζε ρψξα μερσξηζηά θαη θάζε θνξά ε βνήζεηα πξνζθέξεηαη θαη κε ηελ αλάινγε ζπληαγή. Σν ΓΝΣ είλαη έλαο ηεξάζηηνο νξγαληζκφο ν νπνίνο δηαρεηξίδεηαη ηεξάζηηα ρξεκαηηθά πνζά θαη εθπξνζσπεί 187 ρψξεο. Παξαθάησ ζηελ πηπρηαθή εξγαζία ζα αλαιπζεί ε ζχζηαζή ηνπ, νη ζηφρνη ηνπ νη ηξφπνη πνπ επηιχλεη ηα πξνβιήκαηά ηνπ θαη ν πξννξηζκφο ηνπ. Όια απηά ζα αλαιπζνχλ κέζσ ησλ παξαδεηγκάησλ απφ δηαθνξεηηθέο ρψξεο κεηαμχ ησλ 187 φπσο ηεο Διιάδνο, ηεο Αξγεληηλήο, ηεο Σνπξθίαο, ηεο Λεηνλίαο θιπ. Βεβαίσο θαη ππάξρνπλ ηεξάζηηεο δηαθνξέο κεηαμχ απηψλ ησλ ρσξψλ, δηαθέξνπλ γεσγξαθηθά πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά. Ο ηξφπνο επίιπζεο ησλ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ δηαθέξεη απφ ρψξα ζε ρψξα θαη ζα αλαδεηρζνχλε νη ηνπηθέο, εζληθέο αιιά θαη νη παγθφζκηεο ζπλέπεηεο ησλ πνιηηηθψλ ηνπο. Δπίζεο ην ΓΝΣ φκσο ρνξεγεί δάλεηα φπσο θαη ρξεκαηνδνηήζεηο ζηα θξάηε κέιε ηνπ ψζηε λα ηα βνεζήζεη λα εμηζνξξνπήζνπλ νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη πιεξσκέο. Γειαδή φηαλ ππάξρεη έιιεηκκα σο πξνο ην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Δπίζεο ηνπο παξέρεη ηερληθή βνήζεηα θαη εθπαίδεπζε έηζη ψζηε λα απνθηήζνπλ εηδηθεχζεηο θαη νξγαληζκνχο πνπ ρξεηάδνληαη γηα νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα θαη αλάπηπμε. Έηζη ινηπφλ ν ξφινο ηνπ ΓΝΣ είλαη ηφζν ζεκαληηθφο θαζψο είλαη αδχλαηνλ λα ππάξμεη άιιε ιχζε ζηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ ππάξρνπλ ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία ζηηο κέξεο καο. Γηα λα δνζεί ε βνήζεηα απαηηείηαη ζπλήζσο απφ ηηο ρψξεο απηέο λα πξνβνχλ ζε κεηαξξπζκίζεηο (νη νπνίεο αλαθέξνληαη ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο σο "ζπλαίλεζε ηεο Οπάζηλγθηνλ"). Απηέο νη κεηαξξπζκίζεηο ζπλήζσο απαηηνχληαη γηαηί ρψξεο κε ζηαζεξή ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ νηθνλνκηθέο, λνκηζκαηηθέο θαη πνιηηηθέο πξαθηηθέο νη νπνίεο λα νδεγήζνπλ νη ίδηεο ην ζχζηεκα ζε 4

5 θξίζε. Γηα παξάδεηγκα, ρψξεο κε ηεξάζηηα ειιείκκαηα πξνυπνινγηζκνχ, αλεμέιεγθην πιεζσξηζκφ, απζηεξφ έιεγρν ηηκψλ, ή ηδηαίηεξα ππεξηηκεκέλν ή ππνηηκεκέλν λφκηζκα δηαηξέρνπλ ηνλ θίλδπλν λα αληηκεησπίζνπλ ζην κέιινλ ζνβαξφ πξφβιεκα κε ην ηζνδχγην πιεξσκψλ. Έηζη, ηα πξνγξάκκαηα απηά έρνπλ σο ζηφρν, λα δηνξζψζνπλ ηηο ζπλζήθεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη φρη απιψο λα ρξεκαηνδνηήζνπλ ηελ έιιεηςε ππεχζπλεο ζηάζεο ζηα νηθνλνκηθά. Όηαλ ε βνήζεηα ζπλίζηαηαη απφ δάλεηα, απηά ζπλήζσο δίλνληαη ζε δφζεηο, θαζεκηά απφ ηηο νπνίεο δίλεηαη ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη έρνπλ επηηεπρζεί ζπγθεθξηκέλνη ζηφρνη. Γεκηνπξγήζεθε κε ζθνπφ λα επνπηεχεη ην ζχζηεκα ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ πνπ είρε ζεζπηζηεί κε ηε ιήμε ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη ην νπνίν είρε σο ζηφρν ηελ απνθπγή ηεο αληαγσληζηηθήο ππνηίκεζεο ησλ λνκηζκάησλ, φπσο απηή πνπ νδήγεζε ζηνπο εκπνξηθνχο πνιέκνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μεζνπνιέκνπ. Με ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζηαζεξψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ ηζνηηκηψλ ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ην Γ.Ν.Σ. έκεηλε ζρεδφλ ρσξίο ζθνπφ. Ο ξφινο ηνπ έγηλε μαλά ζεκαληηθφο ηε δεθαεηία ηνπ 1980, φηαλ θαηέζηε ν βαζηθφο δηεζλήο θνξέαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο (1982: Ο ρξφλνο εκπινθήο ηνπ Γ.Ν.Σ. ζην Μεμηθφ). Σν Γ.Ν.Σ. ηδξχζεθε επηζήκσο ζηηο 27 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1945 ζηελ Οπάζηλγθηνλ, θαηφπηλ ζπλνκνιφγεζεο 39 ρσξψλ. Η ίδξπζή ηνπ είρε πξνπαξαζθεπαζηεί ζηε Γηάζθεςε ηνπ Μπξάηηνλ Γνπληο ην Έδξα ηνπ Οξγαληζκνχ νξίζζεθε ε Οπάζηλγθηνλ σο πξσηεχνπζα ηεο ρψξαο κε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο. ηα ζπζηήκαηα παξαθνινχζεζεο ησλ νηθνλνκηψλ, ζπλεηζθέξνπλ ζηαηηζηηθά δεδνκέλα ρσξίο λα είλαη κέιε ηνπ Γ.Ν.Σ., νη Παιαηζηηληαθέο Αξρέο, ην Υνλγθ Κνλγθ φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ε Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα γηα ηελ Δπξσδψλε θαη ε Eurostat γηα φιε ηελ Δ.Δ.. Παξαθάησ είλαη νη δηαηειέζαληεο πξφεδξνη ηνπ Γ.Ν.Σ. 6 MaWioy Μαΐνπ 1951 Camille Gutt B;elgio 3 Απγνχζηνπ Οθησβξίνπ 1956 Ivar Rooth νπεδία 21 Ννεκβξίνπ Μαΐνπ 1962 Per Jacobsson νπεδία 5

6 12 Απγνχζηνπ Απξηιίνπ, 1963 David Collett Διβεηία 1 επηεκβξίνπ Απγνχζηνπ 1973 Pierre-Paul Schweitzer Γαιιία 1 επηεκβξίνπ Ινπλίνπ 1978 Johannes Witteveen Οιιαλδία 17 Ινπλίνπ Ιαλνπαξίνπ 1987 Jacques de Larosière Γαιιία 16 Ιαλνπαξίνπ Φεβξνπαξίνπ 2000 Michel Camdessus Γαιιία 1 Μαΐνπ Μαξηίνπ 2004 Horst Köhler Γεξκαλία 7 Ινπλίνπ Οθησβξίνπ 2007 Rodrigo Rato Ιζπαλία 1 Ννεκβξίνπ ζήκεξα Dominique Strauss Γαιιία 6

7 Πνηα είλαη ηα κέιε ηνπ Σν Γ.Ν.Σ. απηήλ ηελ ζηηγκή απνηειείηαη απφ 187 ρψξεο κέιε νη νπνίεο ζην ζχλνιφ ηνπο είλαη ειεχζεξεο θαη θπξίαξρεο. Πξνθεηκέλνπ κηα ρψξα λα γίλεη κέινο ζα πξέπεη λα θάλεη αίηεζε θαη λα πάξεη έγθξηζε απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ θξαηψλ κειψλ. Αθνχ εληαρζεί θάζε κέινο ηνπ Γ.Ν.Σ. αλαιακβάλεη θαη έλα πνζνζηφ ηνπ βαζηζκέλν ζην κέγεζνο ηεο νηθνλνκίαο ηεο ρψξαο κέινπο. Σν πνζνζηφ απηφ πνπ αλαιακβάλεη ε ρψξα κέινο πξνθαζνξίδεη θαη ηελ ζρέζε ηεο κε ην Γ.Ν.Σ. φζνλ αθνξά ηηο ζπλδξνκέο ζε ρξήκα αιιά θαη ηηο ςήθνπο ηεο. Σν κεξίδην (quota) ελφο κέινπο ηνπ Γ.Ν.Σ. θαζνξίδεη ηε ζπλδξνκή πνπ πξέπεη λα πιεξψλεη, ην βάξνο ηεο ςήθνπ ηνπ, ηελ πξφζβαζε ζε ρξεκαηνδνηήζεηο απφ ην Γ.Ν.Σ. θαη ην κεξίδηφ ηνπ ζε Special Drawing Rights (Δηδηθά Σξαβερηηθά Γηθαηψκαηα). Έλα κέινο δελ κπνξεί κνλνκεξψο λα απμήζεη ην κεξίδηφ ηνπ - ε νπνηαδήπνηε αχμεζε πξέπεη πξψηα λα εγθξηζεί απφ ην Δθηειεζηηθφ πκβνχιην. Γηα παξάδεηγκα, ην 2001 δελ επηηξάπεθε ζηελ Κίλα λα απμήζεη ην κεξίδηφ ηεο φζν επηζπκνχζε, ψζηε λα παξακείλεη ζην επίπεδν ηεο κηθξφηεξεο νηθνλνκίαο ησλ G7 (Καλαδάο). Έθηνηε, ε ζπλεηζθνξά ηεο έρεη απμεζεί κφλν ειαθξψο. Απφ ην 2006 δηεμάγεηαη ζπδήηεζε γηα αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ςήθηζεο, ψζηε λα γίλεηαη πην δίθαηα. 7

8 Πσο ρξεκαηνδνηείηαη ην Γ.Ν.Σ. Σν Γ.Ν.Σ. ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηα θξάηε-κέιε ηνπ νξγαληζκνχ αλάινγα κε ην κεξίδην πνπ ππνινγίδεηαη φηη έρνπλ ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία (quotas). Με βάζε ην πνζνζηφ ρξεκαηνδφηεζεο, θάζε θξάηνο έρεη θαη ην αληίζηνηρν κεξίδην ζε ςήθνπο. Γηα ηελ Διιάδα αληηζηνηρεί ην 0,38% ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ Γ.Ν.Σ. (πεξίπνπ 1 δηζ. επξψ), γηα ηελ Δ.Δ. ζπλνιηθά πεξίπνπ ην 30%, γηα ηηο ΗΠΑ ην 17,09%, ελψ ε Κίλα έρεη ην 3,72%. Βάζεη ησλ ζπκθσληψλ πνπ δηέπνπλ ην Γ.Ν.Σ., θάζε ρψξα κπνξεί λα δαλεηζηεί εηεζίσο ην 200% ησλ πνζψλ πνπ ζπλεηζθέξεη θαη 600% ζπλνιηθά - ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο απηφ κπνξεί λα παξαβηαζηεί, φπσο ζηελ πεξίνδν ηεο πξφζθαηεο παγθφζκηαο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο. Οη πεξηζζφηεξνη πφξνη γηα ηα δάλεηα ηνπ Γ.Ν.Σ. παξέρνληαη απφ ηα θξάηεκέιε, θπξίσο κέζσ ηεο θαηαβνιήο ησλ πνζνζηψζεψλ ηνπο. ηελ πεξίνδν ηνπ 2009, ην Γ.Ν.Σ. ππέγξαςε έλαλ αξηζκφ λέσλ δηκεξψλ ζπκβάζεσλ αγνξάο δαλείσλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ γηα λα εληζρχζεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα ζηεξίδεη θξάηε-κέιε ζηε δηάξθεηα ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Πνιπκεξείο δαλεηνδνηηθνί δηαθαλνληζκνί παξέρνπλ πεξαηηέξσ ζηήξημε ζηνπο πφξνπο ηνπ Σακείνπ. Ο δαλεηζκφο κε επλντθνχο φξνπο θαη ε ειάθξπλζε ηνπ ρξένπο γηα ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο ρξεκαηνδνηνχληαη απφ μερσξηζηά θεθάιαηα πνπ βαζίδνληαη ζε εηζθνξέο. ε θάζε κέινο ηνπ Γ.Ν.Σ. αληηζηνηρεί κία πνζφζησζε, ε νπνία βαζίδεηαη θπξίσο ζην ζρεηηθφ κέγεζνο ηνπ κέινπο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία, γεγνλφο πνπ πξνζδηνξίδεη ηε κέγηζηε εηζθνξά ηνπ ζηνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο ηνπ Γ.Ν.Σ.. Καηά ηε ζπκκεηνρή ηεο ζην Γ.Ν.Σ., θάζε ρψξα θαηαβάιιεη ζπλήζσο έσο θαη ην έλα ηέηαξην ηεο πνζφζησζήο ηεο κε ηε κνξθή επξέσο απνδεθηψλ μέλσλ λνκηζκάησλ (φπσο δνιάξηα Η.Π.Α., επξψ, γηελ ή ζηεξιίλα) ή κε ηε κνξθή Δηδηθψλ Σξαβεθηηθψλ Γηθαησκάησλ (SDR). Σα ππφινηπα ηξία ηέηαξηα θαηαβάιινληαη ζην εγρψξην λφκηζκα ηνπ θξάηνπο. Οη πνζνζηψζεηο επαλεμεηάδνληαη ηνπιάρηζηνλ θάζε πέληε ρξφληα. Η επαλεμέηαζε ησλ πνζνζηψζεσλ ην 1998 νδήγεζε ζε αχμεζε θαηά 45% ησλ πνζνζηψζεσλ ηνπ Γ.Ν.Σ. ηηο επαλεμεηάζεηο πνπ νινθιεξψζεθαλ ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2003 θαη ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2008 δελ έγηλε θακία αιιαγή ζηηο πνζνζηψζεηο. Αξρηθέο απμήζεηο πνζνζηψζεσλ ηεο ηάμεο ηνπ 1,8 % ζπκθσλήζεθαλ ην 2006 σο ην πξψην βήκα ελφο δηεηνχο πξνγξάκκαηνο γηα ηε κεηαξξχζκηζε ησλ πνζνζηψζεσλ θαη ηεο 8

9 «θσλήο» ησλ κειψλ. Πεξαηηέξσ ad hoc απμήζεηο πνζνζηψζεσλ εγθξίζεθαλ απφ ην πκβνχιην Γηνηθεηψλ ηελ 28ε Απξηιίνπ Αλαιπηηθφηεξα, νη πνζνζηψζεηο ζα απμεζνχλ θαηά 9,55 % επηπιένλ (κε νιηθή αχμεζε 11,5% ζην πιαίζην ηεο κεηαξξχζκηζεο). Σα δηαζέζηκα ηνπ Σακείνπ ζε ρξπζφ αλέξρνληαη ζε 96,6 εθαηνκκχξηα νπγθηέο ηξφπ (3.005,3 κεηξηθνί ηφλνη) ζηα ηέιε Ιαλνπαξίνπ 2010, θαζηζηψληαο ην Σακείν ηνλ ηξίην κεγαιχηεξν επίζεκν θάηνρν ρξπζνχ ζηνλ θφζκν. Ωζηφζν, ηα Άξζξα ηεο πκθσλίαο ηνπ Γ.Ν.Σ. πεξηνξίδνπλ απζηεξά ηε ρξήζε ηνπ ρξπζνχ. Δθφζνλ εγθξηζεί απφ ην 85% ηνπ ςήθσλ ησλ θξαηψλ-κειψλ, ην Γ.Ν.Σ. κπνξεί λα πνπιήζεη ρξπζφ ή κπνξεί λα απνδερζεί ρξπζφ σο κνξθή πιεξσκήο απφ θξάηε-κέιε, αιιά απαγνξεχεηαη ε αγνξά ρξπζνχ ή ε ζπκκεηνρή ζε άιιεο ζπλαιιαγέο κε ρξπζφ. Σα θξάηε-κέιε ηνπ Γ.Ν.Σ. πξφζθαηα ελέθξηλαλ ηελ πψιεζε πεξηνξηζκέλνπ κέξνπο (12,97 εθαηνκκχξηα νπγθηέο ηξφπ ή 403 κεηξηθνί ηφλνη) απφ ηνλ ρξπζφ ηνπ Σακείνπ. Οη εηζπξάμεηο απφ ηηο πσιήζεηο ρξπζνχ ζα ζπκβάιινπλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε επηρνξεγήζεσλ ζην πιαίζην ηνπ λένπ κνληέινπ εηζνδήκαηνο ηνπ Σακείνπ, πξνθεηκέλνπ λα ηεζνχλ ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ηνπ Σακείνπ ζε κηα ζηεξεή, καθξνπξφζεζκε βάζε. Οη πφξνη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα θέξδε απφ πσιήζεηο ρξπζνχ ζα βνεζήζνπλ επίζεο ζηελ θάιπςε αλαγθψλ γηα επηρνξεγήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην δαλεηζκφ ηνπ Γ.Ν.Σ. κε επλντθνχο φξνπο πξνο ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο. ηα ηέιε Ιαλνπαξίνπ 2010, ην Γ.Ν.Σ. είρε πνπιήζεη 212 ηφλνπο ρξπζνχ ζε ηξεηο επίζεκνπο θαηφρνπο ρξπζνχ θαη αλαθνίλσζε ην Φεβξνπάξην ηνπ 2010 ηελ έλαξμε πσιήζεσλ ζηελ αγνξά. Σν Γ.Ν.Σ. κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη γηα δαλεηζκφ ηα λνκηζκαηηθά δηαζέζηκα πνπ πξνέξρνληαη απφ πνζνζηψζεηο ζε λνκίζκαηα ηζρπξψλ νηθνλνκηψλ. Σν Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ Γ.Ν.Σ., επηιέγεη απηά ηα λνκίζκαηα θάζε ηξεηο κήλεο. Σα πεξηζζφηεξα εθδίδνληαη απφ βηνκεραληθέο ρψξεο, σζηφζν ε ιίζηα έρεη επίζεο ζπκπεξηιάβεη λνκίζκαηα ρσξψλ ρακειφηεξνπ εηζνδήκαηνο, φπσο ε Μπνηζνπάλα, ε Κίλα θαη ε Ιλδία. Σα δηαζέζηκα ηνπ Γ.Ν.Σ. ζε απηά ηα λνκίζκαηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα δηαζέζηκα ζε SDR, δηακνξθψλνπλ ηνπο σθέιηκνπο πφξνπο ηνπ Γ.Ν.Σ.. Δθφζνλ παξαζηεί αλάγθε, ην Γ.Ν.Σ. κπνξεί λα αλαπιεξψλεη πξνζσξηλά απηνχο ηνπο πφξνπο κε δαλεηζκφ. Σν πνζφ πνπ δηαηίζεηαη άκεζα απφ ην Γ.Ν.Σ. γηα λέν (ρσξίο επλντθνχο φξνπο) δαλεηζκφ ππνδεηθλχεηαη απφ ηε δπλαηφηεηα δέζκεπζεο γηα ην επφκελν έλα έηνο. Απηφ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηνπο σθέιηκνπο πφξνπο ηνπ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κε 9

10 ρξεζηκνπνηεζέλησλ πνζψλ ζην πιαίζην ζπκβάζεσλ αγνξάο δαλείσλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ), κε ηελ πξνζζήθε ησλ πξνβιεπφκελσλ εμνθιήζεσλ δαλείσλ ζηνπο επφκελνπο δψδεθα κήλεο, κείνλ ηνπο πφξνπο πνπ έρνπλ ήδε δεζκεπηεί κε πθηζηάκελνπο δηαθαλνληζκνχο δαλεηζκνχ θαη κείνλ έλα πνζφ πξνιεπηηθήο επνπηείαο. Σν Γ.Ν.Σ. ηεξεί δχν κφληκνπο πνιπκεξείο δαλεηνδνηηθνχο δηαθαλνληζκνχο - ηνπο Νένπο Γηαθαλνληζκνχο Γαλεηζκνχ (NAB) θαη ηνπο Γεληθνχο Γηαθαλνληζκνχο Γαλεηζκνχ (GAB) - κε ηξέρνπζα ζπλνιηθή δαλεηνδνηηθή ηθαλφηεηα 34 δηζεθαηνκκπξίσλ SDR (πεξίπνπ 52 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα Η.Π.Α). Αλ ην Γ.Ν.Σ. πηζηεχεη φηη ε κειινληηθή ηθαλφηεηα δέζκεπζεο κπνξεί λα κελ θαιχςεη ηηο αλάγθεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηνπ γηα παξάδεηγκα, ζε πεξίπησζε ζεκαληηθήο νηθνλνκηθήο θξίζεο κπνξεί λα ελεξγνπνηήζεη απηνχο ηνπο δηαθαλνληζκνχο. Η αλαλέσζή ηνπο εγθξίζεθε ην 2007 γηα άιια πέληε έηε απφ ην 2008 θαη εμήο. Σνλ Απξίιην ηνπ 2009, νη εγέηεο ηεο νκάδαο G-20 θαη ε Γηεζλήο Ννκηζκαηηθή θαη Υξεκαηννηθνλνκηθή Δπηηξνπή ζπκθψλεζε λα απμήζεη ηνπο πφξνπο πνπ δηαηίζεληαη ζην Γ.Ν.Σ. κέζσ άκεζεο ρξεκαηνδφηεζεο απφ κέιε θαηά $250 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα Η.Π.Α. θαζψο θαη λα επεθηείλεη ηνπο ΝΑΒ έσο θαη 500 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα θαη λα ηνπο θάλεη πην επέιηθηνπο. Απφ ην 2009, ην Γ.Ν.Σ. ππέγξαςε έλαλ αξηζκφ δηκεξψλ ζπκβάζεσλ δαλεηνδφηεζεο. Απηή ηε ζηηγκή, ην Σακείν έρεη δεθαηέζζεξηο δηκεξείο ζπκβάζεηο δαλεηνδφηεζεο, αμίαο έσο 188 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ πεξίπνπ. Σν Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ Γ.Ν.Σ. ελέθξηλε ηελ 1ε Ινπιίνπ 2009 έλα πιαίζην γηα έθδνζε ζπλαιιαγκαηηθψλ ζην δεκφζην ηνκέα. Η έθδνζε ζπλαιιαγκαηηθψλ επηηξέπεη ζηα θξάηε-κέιε λα επελδχνπλ ζε έλα αζθαιέο κέζν θαη βνεζά λα δηαζθαιηζηεί φηη ην Σακείν κπνξεί λα ζπλερίζεη λα παξέρεη ζηα θξάηε-κέιε ηνπ έγθαηξε θαη απνηειεζκαηηθή ζηήξημε ζε πξνβιήκαηα ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ. Μέρξη απηή ηε ζηηγκή, ην Γ.Ν.Σ. έρεη ππνγξάςεη ηξεηο δηκεξείο ζπκβάζεηο αγνξάο ζπλαιιαγκαηηθψλ γηα 69 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα πεξίπνπ. Λίζηα δηκεξψλ ζπκβάζεσλ αγνξάο δαλείσλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Ιαπωλία - $100 ΓΙ Δπξωπαϊθή Έλωζε - $178 ΓΙ 2.80 ΓΙ απφ ηελ Bank of Slovenia (12 Οθησβξίνπ, 2010) 2.18 ΓΙ απφ Österreichische Nationalbank (10 Οθησβξίνπ, 2010) 1.3 ΓΙ απφ Bank of Finland (26 Απξηιίνπ, 2010) 10

11 2.47 ΓΙ απφ Swedish Riksbank (7 Απξηιίνπ, 2010) 1.03 ΓΙ απφ Czech National Bank (31 Μαξηίνπ, 2010) 120 Δθαηνκκχξηα απφ Central Bank of Malta (12 Φεβξνπαξίνπ, 2010) 4.74 ΓΙ απφ National Bank of Belgium (12 Φεβξνπαξίνπ, 2010) 440 Δθαηνκκχξηα απφ Slovak Republic (12 Φεβξνπαξίνπ, 2010) 1.06 ΓΙ απφ Banco de Portugal (30 Ννεκβξίνπ, 2009) 1.95 ΓΙ απφ Danish Central Bank (4 Ννεκβξίνπ, 2009) 5.31 ΓΙ απφ De Nederlandsche Bank (5 Οθησβξίνπ, 2009) 4 ΓΙ απφ Ιζπαλία (5 Οθησβξίνπ, 2009) 15 ΓΙ απφ Deutsche Bundesbank (22 επηεκβξίνπ, 2009) 11 ΓΙ απφ Γαιιία (4 επηεκβξίνπ, 2009) 15 ΓΙ US$ απφ Αγγιία(1 επηεκβξίνπ, 2009) Ννξβεγία ΓΙ US$ 4.5 ΓΙ US$ απφ Norway s Central Bank (6 Ινπιίνπ, 2009) Καλαδάο - 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ απφ Καλαδά (8 Ινπιίνπ, 2009) Διβεηία - 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ απφ Διβεηία (8 Απξηιίνπ, 2009) ΗΠΑ ΓΙ US$ 100 ΓΙ US$ απφ ΗΠΑ (20 Απξηιίνπ, 2009) Κνξέα Σνπιάρηζηνλ 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ ηνπιάρηζηνλ απφ Κνξέα (4 Μαΐνπ, 2009) Απζηξαιία ΓΙ US$ 5,7 ΓΙ US$ απφ Απζηξαιία (12 Μαΐνπ, 2009) Ρωζία - 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ απφ Ρσζία ( 27 Μαΐνπ, 2009) Κίλα - 50 ΓΙ US$ 50 ΓΙ US$ απφ Κίλα (2 επηεκβξίνπ, 2009) Βξαδηιία 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ απφ Βξαδηιία (22 Ιαλνπαξίνπ, 2010) 11

12 Ιλδία - 10 ΓΙ US$ 10 ΓΙ US$ απφ Ιλδία (12 Μαξηίνπ, 2010) ηγθαπνύξε ΓΙ US$ 1.5 ΓΙ US$ απφ ηγθαπνχξε (8 επηεκβξίνπ, 2009) Χηιή ΓΙ US$ 1.6 ΓΙ US$ απφ Υηιή (24 επηεκβξίνπ, 2009) ηηο 12 Απξηιίνπ 2010, ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην πηνζέηεζε πξφηαζε γηα έλα εθηεηακέλν θαη πην επέιηθην πξφγξακκα NAB, ζχκθσλα κε ην νπνίν νη NAB ζα κπνξνχζαλ λα επεθηαζνχλ ζε 367,5 δηζεθαηνκκχξηα SDR (πεξίπνπ 588,6 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα) κε πξνζζήθε 13 λέσλ ζπκκεηερφλησλ ρσξψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ελφο αξηζκνχ ρσξψλ κε αλαδπφκελεο αγνξέο θαη ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ζε απηήλ ηε κεγάιε επέθηαζε. Σν εθηεηακέλν ΝΑΒ ζα ιεηηνπξγήζεη αθνχ πξψηα γίλνπλ νη ηνπηθέο εγθξίζεηο απφ ηηο ζπκκεηέρνπζεο ρψξεο. Όηαλ ιεηηνπξγήζεη ην εθηεηακέλν ΝΑΒ, ζα ιήμνπλ νη ζπκθσλίεο δηκεξψλ δαλείσλ θαη ζπλαιιαγκαηηθψλ αγνξάο. 12

13 Πνηνο είλαη ν ξόινο ηνπ Γ.Ν.Σ. Σν Γ.Ν.Σ. βνεζά ηηο δηάθνξεο θπβεξλήζεηο λα ζπλερίζνπλ ή αθφκε θαη λα απμήζνπλ ηηο θνηλσληθέο δαπάλεο, πεξηιακβαλνκέλσλ πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο αξσγήο. πγθεθξηκέλα, ην Γ.Ν.Σ. πξνσζεί κέηξα γηα ηελ αχμεζε ησλ δαπαλψλ θαη ηε βειηίσζε ηεο ζηφρεπζεο ησλ πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο, πνπ κπνξνχλ λα ακβιχλνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο θξίζεο πάλσ ζηα πην επάισηα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ. Αθνινπζνχλ νξηζκέλα παξαδείγκαηα ηνπ πψο νξηζκέλα πξφζθαηα πξνγξάκκαηα πνπ ζηήξημε ην Γ.Ν.Σ. επηδηψθνπλ ηελ πξνζηαζία ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ κε ηξφπν πνπ είλαη θαη δεκνζηνλνκηθά βηψζηκνο θαη νηθνλνκηθφο. Αξκελία Πξνζηαζία θαη βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο θνηλσληθώλ δαπαλώλ. ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη λα ακβιπλζνχλ νη επηπηψζεηο ηεο θξίζεο γηα ηνπο θησρνχο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, νη θνηλσληθέο δαπάλεο απμήζεθαλ απφ 5,7% ηνπ ΑΔΠ ην 2008 ζε 7,6% ηνπ ΑΔΠ ην Κνηηάδνληαο ζην κέιινλ, ην πξφγξακκα θαιείηαη λα δηαθπιάμεη ηηο θνηλσληθέο δαπάλεο, βειηηψλνληαο παξάιιεια ηε "ζηφρεπζε" ησλ ζεζκψλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Οη ζεζκνί απηνί ζα επεθηείλνπλ ηελ παξνρή βνήζεηαο ζε πεξηζζφηεξεο νηθνγέλεηεο. Λεπθνξσζία Δλίζρπζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Γηα λα πξνζηαηέςνπλ ηηο πην επάισηεο νκάδεο απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ νηθνλνκηθψλ πιεγκάησλ, νη αξρέο αχμεζαλ ην 2009 ηα επηδφκαηα ζηέγεο γηα νηθνγέλεηεο κε 3 ή πεξηζζφηεξα παηδηά, ηηο ζηεγαζηηθέο παξνρέο (ζε είδνο) γηα νηθνγέλεηεο ρακειψλ εηζνδεκάησλ θαη ηα επηδφκαηα αλεξγίαο. Η ζηνρεπκέλε θνηλσληθή αξσγή δηπιαζηάζηεθε ζηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ 2010, θαζψο νη αξρέο κεηαξξχζκηζαλ ην πξφγξακκα ψζηε λα δηεπξπλζεί ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ θαη λα απμεζεί ην κέζν επίδνκα αλά θησρή νηθνγέλεηα. Η θπβέξλεζε ζπδεηά κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα γηα κέηξα πνπ ζα βειηηψζνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηνπο κεραληζκνχο ζηφρεπζεο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο αξσγήο. Βνζλία - Δξδεγνβίλε Γηαθύιαμε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Σν πξφγξακκα ζηνρεχεη ζηελ άκβιπλζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη ηεο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο γηα ηηο επάισηεο νκάδεο, απνθεχγνληαο ηηο κεηψζεηο ησλ ζπληάμεσλ θαη κεηαξξπζκίδνληαο ην ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Σν ζχζηεκα επηδνκάησλ πνπ πξνεγνπκέλσο βαζηδφηαλ ζε δεδνπιεπκέλα αλαζεσξείηαη κε ηε βνήζεηα ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο, ψζηε λα βειηησζεί ε 13

14 ζηφρεπζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη λα θαηαζηνχλ πην απζηεξά ηα θξηηήξηα επηινγήο. Μεηά ηελ πηνζεζία λνκνζεζίαο πνπ επηβάιιεη ηελ επαλεμέηαζε φισλ ησλ πνιηηηθψλ θαη πνιεκηθψλ επηδνκάησλ, νη ηνπηθέο αξρέο ζα δηεμάγνπλ απνγξαθή εηζνδεκάησλ θαη πεξηνπζηψλ ψζηε λα δηεπθνιχλνπλ ηνλ έιεγρν θαη λα εμαιεηθζνχλ νη πεξηπηψζεηο δηπιψλ πιεξσκψλ ζηνπο ίδηνπο δηθαηνχρνπο. Μπνπξνχληη Δλίζρπζε ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Η δεκνζηνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή πνιηηηθή έγηλε ιηγφηεξν απζηεξή ψζηε λα βνεζεζεί ε νηθνλνκία θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηα πιήγκαηα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Γηα λα αληηζηαζκίζεη ηηο επηπηψζεηο ηεο θξίζεο γηα ηνπο θησρνχο, ην πξφγξακκα (κε ηε ζηήξημε ηνπ ECF) θάιπςε έθηαθηεο δαπάλεο ζε ζηνρεπκέλεο δξάζεηο θνηλσληθήο αζθάιεηαο (πεξίπνπ 1,5% ηνπ ΑΔΠ). Οη δαπάλεο απηέο, πνπ ρξεκαηνδνηήζεθαλ απφ δσξεέο, ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα δηαζθαιηζηνχλ ε πξνζθνξά ηξνθίκσλ θαη ηα ζπζζίηηα ζηα ζρνιεία, θαη ε βνήζεηα πξνο επάισηεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ θαη αγξφηεο. Παξά ηε δχζθνιε δεκνζηνλνκηθή θαηάζηαζε, νη θνηλσληθέο δαπάλεο αλακέλεηαη λα απμεζνχλ απφ ην 15,1% ηνπ ΑΔΠ ην 2008 ζε 16,9% ηνπ ΑΔΠ ην Κφζηα Ρίθα Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Η δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ην 2009 επεδίσμε λα ακβιχλεη ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο απφ ηελ πηψζε ηεο ηδησηηθήο δήηεζεο. Οη αξρέο ρξεζηκνπνίεζαλ ηα δηαζέζηκα δεκνζηνλνκηθά πεξηζψξηα γηα λα απμήζνπλ ηηο δαπάλεο γηα ηελ παηδεία θαη έξγα ππνδνκψλ κε έληαζε εξγαζίαο (εθηελή ρξήζε εξγαηψλ). Δπέθηεηλαλ ζεκαληηθά έλα πξφγξακκα ππφ φξνπο κεηαβίβαζεο ρξεκάησλ θαη αχμεζαλ ηηο κε αληαπνδνηηθέο ζπληάμεηο (κε ζπλνιηθέο παξνρέο ίζεο κε πεξίπνπ 1% ηνπ ΑΔΠ). Γηα ην 2010, πξνβιέπεηαη πεξαηηέξσ επέθηαζε ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ αλ θαη κε βξαδχηεξνπο ξπζκνχο, θαζψο νη αξρέο εηνηκάδνληαη λα απνζχξνπλ ζηαδηαθά ηα δεκνζηνλνκηθά θίλεηξα θαζψο βειηηψλνληαη νη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Αθηή Διεθαληνζηνχ Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. ηφρνο-θιεηδί ηνπ πξνγξάκκαηνο (κε ζηήξημε ηνπ ECF) πνπ εγθξίζεθε ηνλ Μάξηην ηνπ 2009 είλαη ε δεκηνπξγία δεκνζηνλνκηθψλ πεξηζσξίσλ πνπ ζα επηηξέςνπλ κείσζε ηεο θηψρηαο ζε έλα κεηαπνιεκηθφ πεξηβάιινλ. Η θπβέξλεζε έρεη πξνζδηνξίζεη 36 ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο δαπαλψλ πνπ έρνπλ ηηο πην άκεζεο επηπηψζεηο ζηνπο θησρνχο, θαη έρεη δειψζεη φηη απηέο νη δαπάλεο ππέξ ησλ θησρψλ ζα απμεζνχλ απφ 6,9% ηνπ ΑΔΠ ην 14

15 2008 ζε 8,6% ηνπ ΑΔΠ ην 2011 (πξνηεηλφκελν φξην γηα ηηο δαπάλεο ππέξ ησλ θησρψλ ζην πξφγξακκα πνπ ζηεξίδεη ην ECF). Γνκηληθαληθή Γεκνθξαηία Δλίζρπζε κεραληζκώλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ηεο πκθσλίαο Stand-By πνπ ελέθξηλε ην Δθηειεζηηθφ πκβνχιην ηνλ Ννέκβξην ηνπ 2009 είλαη ε ελίζρπζε ησλ κεραληζκψλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Παξά ηελ αλάπηπμε-ξεθφξ πνπ ζεκεηψζεθε ην δηάζηεκα , νη δείθηεο ηεο θηψρηαο παξακέλνπλ ζε ρεηξφηεξα επίπεδα απ φ,ηη πξηλ ηε ρξεκαηννηθνλνκηθή θξίζε ηνπ Η θαηάζηαζε κε ηε θηψρηα επηδεηλψζεθε ην 2009, κε ηελ έιεπζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο. Σν πξφγξακκα πνπ ζηήξημε ην Γ.Ν.Σ. θαηέζηεζε εθηθηή ηελ επέθηαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ππφ φξσλ κεηαβίβαζεο ρξεκάησλ ("Solidaridad") ζε επηπιένλ νηθνγέλεηεο θαηά ην ηέηαξην ηξίκελν ηνπ 2009, πνπ ζεκαίλεη φηη πάλσ απφ ην 10% ηνπ πιεζπζκνχ δεη ζε ζπλζήθεο αθξαίαο έλδεηαο, θαη ηελ επέθηαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ψζηε λα θαιχπηεη ην 85% πεξίπνπ ησλ απφξσλ. Δπηπιένλ, νη αξρέο δεζκεχηεθαλ λα απμήζνπλ ηηο θνηλσληθέο δαπάλεο (θπξίσο ζηνπο ηνκείο παηδείαο θαη πγείαο) θαηά 0,75% ηνπ ΑΔΠ εηεζίσο ηα έηε (θάηη πνπ απνδεηθλχεηαη δχζθνιν, ηνπιάρηζηνλ γηα ην 2010). Δι αιβαδφξ Καιύηεξε ζηόρεπζε θαη πςειόηεξεο θνηλσληθέο δαπάλεο. Η θπβέξλεζε εθαξκφδεη ην Γεληθφ ρέδην Αληηκεηψπηζεο Κξίζεσλ πνπ πεξηιακβάλεη, κεηαμχ άιισλ, πξφγξακκα πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο, ηελ επέθηαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο αγξνηηθψλ επηδνκάησλ ππφ φξνπο (ην "Comunidades Solidarias") θαη δσξεάλ θαξκαθεπηηθή αγσγή. Σν πξφγξακκα πνπ ζηεξίδεη ην Γ.Ν.Σ. πεξηιακβάλεη δξάζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο ζηφρεπζεο ησλ επηδνκάησλ θπζηθνχ αεξίνπ, ειεθηξνδφηεζεο θαη πδξνδφηεζεο θαη ρξήζε ησλ πνζψλ πνπ εμνηθνλνκνχληαη γηα ηελ παξνρή ζηήξημεο ζηνπο θησρνχο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο. Η θπβέξλεζε επίζεο επεθηείλεη ην νδηθφ δίθηπν ηεο ρψξαο κε ηε ζηήξημε ηεο Millennium Challenge Corporation. Γνπαηεκάια Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Οη θνηλσληθέο δαπάλεο απμήζεθαλ θαηά 0,9% ηνπ ΑΔΠ (απφ 4,4% ηνπ ΑΔΠ ην 2008 ζε 5,3% ην 2009). Η θπβεξλεηηθή πνιηηηθή θνηλσληθήο πξνζηαζίαο εζηίαζε ζηε βειηίσζε πθηζηακέλσλ πξνγξακκάησλ ψζηε λα αληηζηαζκηζηνχλ νη επηπηψζεηο ηεο θξίζεο γηα ηα θησρφηεξα θνηλσληθά ζηξψκαηα. Γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα θαηλφκελα αθξαίαο θηψρηαο, δφζεθε έκθαζε ζε ηέζζεξα βαζηθά θπβεξλεηηθά πξνγξάκκαηα. Έλα ζεκαληηθφ πξφγξακκα επηδνκάησλ ππφ φξνπο πνπ μεθίλεζε ην 2008 (κε ηίηιν "Mi familia 15

16 progresa") δηεπξχλζεθε θαη αλήιζε ζε 0,3% ηνπ ΑΔΠ ην 2009 (ήηαλ ρακειφηεξν απφ 0,1% ηνπ ΑΔΠ ην 2008). Οπγγαξία Καιύηεξε ζηόρεπζε. Η δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ζηνρεχεη ζηελ παξνρή ζηήξημεο ζηνπο θησρνχο θαη ρακειφκηζζνπο σο πξνζηαζία θαηά ησλ επηπηψζεσλ ηεο παγθφζκηαο θξίζεο. Σα κέηξα πεξηιακβάλνπλ ηε δηαηήξεζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ ρακειφκηζζσλ ππαιιήισλ ηνπ δεκνζίνπ παξά ην δεισκέλν "πάγσκα" ησλ κηζζψλ ζηνλ δεκφζην ηνκέα, κε ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ γεληθνχ ζηεγαζηηθνχ επηδφκαηνο κε ζηνρεπκέλν πξφγξακκα γηα ηελ παξνρή πξφζβαζεο ζε ζηέγε ζε φζνπο ηελ έρνπλ αλάγθε, θαη ηελ αθχξσζε ησλ απμήζεσλ ησλ ζπληάμεσλ αλαπεξίαο αιιά κε παξάιιειε αχμεζε ησλ επηδνκάησλ γηα ηνπο θησρφηεξνπο αλάπεξνπο. Η θπβέξλεζε ζπλεξγάδεηαη κε θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαηά ην ζρεδηαζκφ δεκνζηνλνκηθψλ πνιηηηθψλ. πγρξφλσο, έρνπλ θηλεζεί πξνγξάκκαηα δαπαλψλ γηα ηε δηαηήξεζε ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ηελ πξνζσξηλή εγγχεζε πιεξσκψλ ζηεγαζηηθψλ δαλείσλ γηα ηνπο αλέξγνπο. Ιζιαλδία Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Σν 2009 επηηξάπεθε ε κε ιίγνπο πεξηνξηζκνχο ιεηηνπξγία απηφκαησλ ζηαζεξνπνηεηηθψλ παξαγφλησλ, πνπ ζεκαίλεη φηη ην εθηεηακέλν θνηλσληθφ δίρηπ αζθαιείαο ηεο Ιζιαλδίαο ζπλέβαιιε ζηελ άκβιπλζε ησλ επηπηψζεσλ γηα ηηο πην επάισηεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ. Η δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε πνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα ηελ ηξηεηία ζηνρεχεη ζηελ εμαζθάιηζε κίαο ζηαδηαθήο θαη νκαιήο επηζηξνθήο ζε βηψζηκα επίπεδα δαλεηζκνχ, δηαηεξψληαο ζπγρξφλσο ην θαλδηλαβηθνχ κνληέινπ ζχζηεκα θνηλσληθήο πξφλνηαο ηεο ρψξαο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ, ν πξνυπνινγηζκφο γηα ην 2010 πξνζηαηεχεη ηα βαζηθά πξνγξάκκαηα θνηλσληθψλ δαπαλψλ θαη κάιηζηα πξνζζέηεη θαη λέα πξνο αληηκεηψπηζε ζπγθεθξηκέλσλ ζεκάησλ (π.ρ. αλεξγία ησλ λέσλ θαη λνηθνθπξηά κε ππέξνγθα δαλεηαθά βάξε). Η δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ δηεθπεξαηψζεθε ζηε βάζε κηαο δηαδηθαζίαο δηαβνπιεχζεσλ κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαη επίηεπμεο νκνθσλίαο. Σδακάηθα Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Παξά ηε γεληθφηεξε αλάγθε γηα δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε, ε πκθσλία Stand-By πνπ ζηεξίδεη ην Γ.Ν.Σ. έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα ζπκβάιιεη ζηελ άκβιπλζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο πξνζαξκνγήο ζηα επάισηα ζηξψκαηα κέζσ νπζηαζηηθψλ απμήζεσλ ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ ζηα πιαίζηα ζηνρεπκέλσλ πξνγξακκάησλ. Οη δαπάλεο ζε θαιά ζηνρεπκέλα πξνγξάκκαηα θνηλσληθήο αξσγήο ζα απμεζνχλ θαηά ηνπιάρηζηνλ 25% ηηο ρξήζεηο 16

17 (0,3% ηνπ ΑΔΠ). Η αχμεζε ζα θαηεπζπλζεί ζην πξφγξακκα ζπζζηηίσλ ζηα ζρνιεία πνπ παξέρεη πξσηλφ θαη κεζεκεξηαλφ γεχκα ζηνπο καζεηέο, θαη ζην Πξφγξακκα Αλέιημεο κέζσ Τγείαο θαη Παηδείαο (Programme of Advancement through Health and Education ή PATH), πνπ παξέρεη ππφ φξνπο επηδφκαηα ζε πέληε θαηεγνξίεο πνιηηψλ αλάκεζα ζηηο θησρφηεξεο νκάδεο. Η θπβέξλεζε ζα θαηαβάιιεη επίζεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ επέθηαζε ηνπ κεραληζκνχ θνηλσληθήο αζθάιεηαο ψζηε λα ζηεξίδεη θαη άηνκα πνπ δηαβηνχλ θάησ απφ ηα φξηα ηεο θηψρηαο θαη δελ πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ρξεκαηνδφηεζε ζηα πιαίζηα ηνπ PATH. Λεηνλία Δλίζρπζε ησλ κεραληζκώλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Σν Γ.Ν.Σ. ζπλεξγάδεηαη κε ηηο ηνπηθέο αξρέο αιιά θαη κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα γηα λα πξνζδηνξίζεη κέηξα πεξηθνπψλ ησλ δαπαλψλ πνπ ζα δηεπθνιχλνπλ ηελ απαηηνχκελε πξνζαξκνγή ρσξίο λα ζέηνπλ ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ηηο πην επάισηεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ. Οη πξνζπάζεηεο απηέο έρνπλ σο απνηέιεζκα κία νινθιεξσκέλε ζηξαηεγηθή γηα βειηίσζε ησλ κεραληζκψλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. Σα κέηξα πεξηιακβάλνπλ επηδφκαηα ειαρίζηνπ εηζνδήκαηνο, ζπκπιεξσκαηηθά επηδφκαηα πγείαο γηα ηα πην επάισηα κέιε ηνπ πιεζπζκνχ, αχμεζε ζηεγαζηηθψλ επηδνκάησλ, ζρνιεία γηα ηα παηδηά πέληε θαη έμη εηψλ, θαη πξνψζεζε ηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ εξγαζίαο κέζσ ελεξγεηηθψλ παξεκβάζεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Παθηζηάλ Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ θαη θαιύηεξε ζηόρεπζε. Η βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη ε ελίζρπζε ησλ ζεζκψλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο. ηφρνο γηα ηα επηδφκαηα πξνο θησρέο νηθνγέλεηεο είλαη λα απμεζνχλ απφ 0,2% ηνπ ΑΔΠ ηα έηε ζε 0,6% ηα έηε Η θπβέξλεζε ζπλεξγάδεηαη κε ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα γηα λα αλαπηχμεη ζπγθεθξηκέλα κέηξα γηα ηελ ελίζρπζε ησλ ζεζκψλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο θαη ηε βειηίσζε ηεο ζηφρεπζεο ησλ πξνγξακκάησλ γηα ηνπο θησρνχο. Λφγσ πεξηνξηζκψλ ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ δηνηθεηηθνχ κεραληζκνχ, νη θνηλσληθέο δαπάλεο ηελ πεξίνδν κπνξεί λα είλαη ρακειφηεξεο απφ ηνλ ζηφρν ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, αιιά πάλησο ζα είλαη ζεκαληηθά πςειφηεξεο απ' φ,ηη ηελ πεξίνδν Πνιχ πξφζθαηα, ην Γ.Ν.Σ. ππνζηήξημε ηελ απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο λα κεηψζεη ην ζηφρν γηα ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα γηα ηελ πεξίνδν ζην 4,9% ηνπ ΑΔΠ (εθηφο ρνξεγήζεσλ) ιφγσ ηεο επηβξάδπλζεο ηεο νηθνλνκίαο, ησλ πξφζζεησλ δειψζεσλ ζηήξημεο εθ κέξνπο δσξεηψλ, θαη ηεο αλάγθεο λα πξνζηαηεπζνχλ νη δαπάλεο πξνηεξαηφηεηαο, θπξίσο θνηλσληθέο δαπάλεο, δαπάλεο ζσκάησλ αζθαιείαο θαη δαπάλεο εζσηεξηθψλ πξνζθχγσλ. Σν Γ.Ν.Σ. 17

18 παξέρεη ρξεκαηνδφηεζε δηαθνξάο γηα ηνλ πξνυπνινγηζκφ έσο φηνπ πινπνηεζνχλ νη ππνζρέζεηο πεξί δσξεψλ. Ρνπκαλία Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ θαη θαιύηεξε ζηόρεπζε. Σν πξφγξακκα πνπ ζηεξίδεη ην Γ.Ν.Σ. παξέρεη πεξηζψξην γηα πξφζζεηεο δαπάλεο χςνπο 250 εθαη. RON (ή 0,05% ηνπ ΑΔΠ) ην 2009 θαη 500 εθαη. RON (0,1% ηνπ ΑΔΠ) ην 2010, ψζηε λα ακβιπλζνχλ νη άκεζεο επηπηψζεηο ηεο ηξέρνπζαο θξίζεο γηα ηα πην επάισηα λνηθνθπξηά. Η ζπλνιηθή θνηλσληθή αξσγή έρεη απμεζεί θαηά 9,8 δηζ. RON (1,9% ηνπ ΑΔΠ) ην 2009 θαη αλακέλεηαη λα απμεζεί πεξαηηέξσ θαηά 0,9 δηζ. RON (0,2% ηνπ ΑΔΠ) ην Οη αξρέο πξνεηνηκάδνπλ ηψξα έλα πξνζσξηλφ, ζηνρεπκέλν ζρέδην ελίζρπζεο εηζνδεκάησλ εληφο ησλ πιαηζίσλ ησλ δεκνζηνλνκηθψλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο. Δπίζεο, ε θπβέξλεζε έρεη θηλήζεη ζρέδην ελνπνίεζεο νξηζκέλσλ θνηλσληθψλ επηδνκάησλ θαη νινθιεξσκέλεο κεηαξξχζκηζεο ψζηε λα αλαπηχμεη έλα πην νξζνινγηθφ θαη δηαθαλέο ζχζηεκα θνηλσληθήο αξσγήο. ελεγάιε Καιύηεξε ζηόρεπζε θαη αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Σν πξφγξακκα πνπ ζηεξίδεη ην Γ.Ν.Σ. έρεη ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ θαη ζηε δηαθχιαμε ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ. Με ηελ ππνζηήξημε εηαίξσλ αλάπηπμεο, νη αξρέο δνθηκάδνπλ ζε πηινηηθή βάζε πξφγξακκα ζηνρεπκέλσλ επηδνκάησλ γηα ηελ πξνζηαζία επάισησλ παηδηψλ θησρψλ νηθνγελεηψλ. εξβία Γηαθύιαμε θαη θαιύηεξε ζηόρεπζε πξνγξακκάησλ θνηλσληθώλ δαπαλώλ. Οη θνηλσληθέο δαπάλεο πξνζηαηεχνληαη έλαληη νλνκαζηηθψλ πεξηθνπψλ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Η εξβία δηαζέηεη θαιά δνκεκέλν ζχζηεκα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο κε απμαλφκελν πνζνζηφ θαιά ζηνρεπκέλσλ θνηλσληθψλ πξνγξακκάησλ. Ο πξνυπνινγηζκφο γηα ην 2010 πξνβιέπεη αχμεζε απηψλ ησλ επηδνκάησλ. ευρέιιεο Καιύηεξε ζηόρεπζε. Η πκθσλία Stand-By πνπ ππεγξάθε ζηα ηέιε ηνπ 2008 πεξηειάκβαλε πξφγξακκα επηδνκάησλ πνπ ζηφρεπαλ ζηελ πξνζηαζία ησλ πην επάισησλ ηκεκάησλ ηνπ πιεζπζκνχ, αληηθαζηζηψληαο ηηο γεληθέο, κε ζηνρεπκέλεο επηρνξεγήζεηο πξντφλησλ. Σν πξφγξακκα ζηνρεπκέλεο θνηλσληθήο αξσγήο έρεη ιεηηνπξγήζεη θαιά θαη ήηαλ ζηνηρείν-θιεηδί γηα ηελ ηαρχηαηε καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξνπνίεζε ε νπνία κείσζε ηνλ πιεζσξηζκφ ηνπ δείθηε ηηκψλ θαηαλαισηή ζε ζρεδφλ κεδεληθά επίπεδα ην Σαηδηθηζηάλ Αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ. χκθσλα κε ην πξφγξακκα πνπ ζηεξίδεη ην Γ.Ν.Σ., νη αξρέο αχμεζαλ ηηο δαπάλεο θνηλσληθήο πξφλνηαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θηψρηαο απφ 7,3% ηνπ ΑΔΠ ην 2008 ζε 9,0% ηνπ ΑΔΠ ην

19 Γηα ην 2010 ζρεδηάδεηαη πεξαηηέξσ αχμεζε ζην 10,3% ηνπ ΑΔΠ. Σν 2009 ε αχμεζε θαηεπζχλζεθε ελ κέξεη ζε επηδφκαηα λνηθνθπξηψλ γηα λα ηα βνεζήζεη λα αληηκεησπίζνπλ ηελ πξνβιεπφκελε κείσζε ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ιφγσ ηεο πηψζεο θαηά 31% ησλ εηζεξρφκελσλ εκβαζκάησλ, θαη ελ κέξεη γηα ηελ ελίζρπζε ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη παηδείαο ηνπ Σαηδηθηζηάλ. χκθσλα κε ηε ζπκθσλία ηξηεηνχο Παξαηεηακέλεο Πηζησηηθήο Γηεπθφιπλζεο, νη αξρέο έρνπλ επίζεο δεζκεπηεί λα πξνβνχλ ζε κεηαξξχζκηζε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη ηεο αχμεζεο ηνπ δπλεηηθνχ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ. Οπθξαλία Δπηδηώθεηαη αύμεζε θνηλσληθώλ δαπαλώλ and θαιύηεξε ζηόρεπζε. Σν πξφγξακκα ησλ αξρψλ, πνπ ζηεξίδεηαη απφ ην Γ.Ν.Σ., πεξηειάκβαλε ζεκαληηθή αχμεζε ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο, θαζψο θαη ηα εμήο κέηξα: πξνζηαζία ησλ θησρψλ θαηά ηεο αχμεζεο ησλ ηηκψλ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ κέζσ ηνπ επηδφκαηνο δηαβίσζεο, ζηέγαζεο θαη ππεξεζηψλ θνηλήο σθειείαο, πξνζηαζία ησλ αλέξγσλ κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο αζθάιηζεο αλέξγσλ, θαη επέθηαζε δχν θαιά ζηνρεπκέλσλ πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο αζθάιεηαο πνπ έρεη εγθξίλεη ε Παγθφζκηα Σξάπεδα. Η αζθάιηζε αλέξγσλ είλαη δηαζέζηκε ζε πνιινχο πνιίηεο πνπ θηλδπλεχνπλ λα ράζνπλ ηηο δνπιεηέο ηνπο. Σν ζχζηεκα θαιχπηεη πεξίπνπ 20 εθαη. πνιίηεο θαη παξέρεη κεληαία επηδφκαηα γηα έσο θαη έλα έηνο, χςνπο ηνπιάρηζηνλ ίζνπ κε ην 60% πεξίπνπ ηνπ βαζηθνχ κηζζνχ. Σα επηδφκαηα ζηέγαζεο θαη ππεξεζηψλ θνηλήο σθειείαο δηαηίζεληαη ζε φζνπο δαπαλνχλ πάλσ απφ ην 20% ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο (15% ζηελ πεξίπησζε ζπληαμηνχρσλ) ζε ππεξεζίεο θνηλήο σθειείαο. Ήδε έρεη ηεζεί πιαθφλ ζηελ ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ γηα λα πξνζηαηεπζεί ην επίπεδν δηαβίσζεο ησλ κηθξφηεξσλ ρξεζηψλ (ην ήκηζπ πεξίπνπ ηνπ πιεζπζκνχ πεξηιακβάλεηαη ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία). Σέινο, ππάξρεη πξφγξακκα γηα ηε ζηήξημε θησρψλ λνηθνθπξηψλ. Η Παγθφζκηα Σξάπεδα ζεσξεί φηη απηφ ην πξφγξακκα είλαη έλα απφ ηα θαιχηεξα ζηνρεπκέλα πξνγξάκκαηα ηεο Οπθξαλίαο. Καζψο ε παγθφζκηα νηθνλνκία δηέξρεηαη ηε ρεηξφηεξε θξίζε εδψ θαη αξθεηέο δεθαεηίεο, ην Γ.Ν.Σ. έρεη θηλεηνπνηεζεί ζε πνιιά δηαθνξεηηθά κέησπα γηα λα ζηεξίμεη ηα θξάηε-κέιε ηνπ θαη λα απμήζεη ηα δάλεηα πνπ παξαρσξεί, ρξεζηκνπνηψληαο ηελ εκπεηξία ηνπ απφ δηάθνξεο ρψξεο γηα λα παξέρεη ζπκβνπιέο επί ησλ πνιηηηθψλ πνπ πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ. Παξάιιεια κεηαξξπζκίδεη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο ησλ θξαηψλ-κειψλ. 19

20 Σν Γ.Ν.Σ. απνθηά ηνλ άκεζν θαη έκκεζν έιεγρν ησλ νηθνλνκηψλ ησλ θξαηψλ ζηα νπνία εκπιέθεηαη, ψζηε λα ζπλερίζεη λα εθηακηεχεη θαλνληθά ηα δάλεηα ηα νπνία έρνπλ ζπκθσλεζεί. Αχμεζε δαλείσλ πξνο αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο. Σν Γ.Ν.Σ. αληαπνθξίζεθε άκεζα ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε. Οη δαλεηαθέο δεζκεχζεηο αλήιζαλ ζην πνζφ-ξεθφξ ησλ 160 δηζ. δνι., πεξηιακβαλνκέλεο ζεκαληηθήο αχμεζεο ησλ επλντθψλ δαλείσλ πξνο ηηο θησρφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ. Παξνρή αλαιχζεσλ θαη ζηνρεπκέλσλ ζπκβνπιψλ. Σν Γ.Ν.Σ. θαηαγξάθεη ζηνηρεία, πξνβαίλεη ζε πξνβιέςεηο θαη παξέρεη ζπκβνπιέο πεξί νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο κε βάζε κία παγθφζκηα νπηηθή γσλία θαη ηελ πξνεγνχκελε εκπεηξία ηνπ απφ άιιεο θξίζεηο. Τπάξρεη πάληα κεγάιν ελδηαθέξνλ γηα ηα πνξίζκαηα θαη ηηο πξνβιέςεηο ηνπ, πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη εθηελψο απφ ηελ Οκάδα ησλ Δίθνζη (G-20). Μεγαιχηεξε επειημία. Σν Γ.Ν.Σ. έρεη αλαδηαξζξψζεη ην ζπλνιηθφ πιαίζην δαλεηζκνχ, ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο θάζε ρψξαο θαη λα εθαξκφδεη εληαίνπο φξνπο ζηα δάλεηα. Υξεκαηννηθνλνκηθφ δίρηπ αζθαιείαο. Σν Γ.Ν.Σ. δεκηνπξγεί έλα επξχ νηθνλνκηθφ δίρηπ αζθαιείαο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θξίζεο, ζπγθεληξψλνληαο δεζκεχζεηο γηα ηξηπιαζηαζκφ ησλ πφξσλ ηνπ, φπσο έρνπλ ζπκθσλήζεη θαη νη G- 20. Άληιεζε δηδαγκάησλ απφ ηελ θξίζε. Σν Γ.Ν.Σ. ζπκβάιιεη ζηε ζπλερηδφκελε πξνζπάζεηα λα αληιεζνχλ δηδάγκαηα απφ ηελ θξίζε γηα ηελ πνιηηηθή, ηελ επνπηεία θαη ηε κεηαξξχζκηζε ηεο παγθφζκηαο ρξεκαηννηθνλνκηθήο αξρηηεθηνληθήο. Απνηειεί, κε απηφ ηνλ ηξφπν, γηα ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ζχζηεκα έλα θέληξν ζπιινγήο θαη παξνρήο πιεξνθνξηψλ, γεγνλφο πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα εθπέκπεη «ζήκαηα» πξνο ηηο αγνξέο ρξήκαηνο γηα ην αλ κία ρψξα αθνινπζεί νξζέο ή φρη πνιηηηθέο. Παξέρνληαο βξαρππξφζεζκε ξεπζηφηεηα, ην Γ.Ν.Σ. εγγπάηαη, κέζσ ησλ νηθνλνκηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ ζπκθσλνχληαη, ηελ επηζηξνθή ηεο ρψξαο ζηηο αγνξέο ρξήκαηνο. Μπνξεί λα παίμεη ηνλ ξφιν ελφο ζπληνληζηή ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ πνιηηηθψλ πνπ αζθνχληαη, παξέρνληαο θαηάιιειεο ηερληθέο ζπκβνπιέο γηα ηηο αλαγθαίεο κεηαξξπζκίζεηο πνπ απαηηνχληαη. Αλαδεηθλχεηαη δειαδή ζε έλα ζεκαληηθφ δηεζλή ζεζκφ επηηήξεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ 20

21 πνιηηηθψλ, ν νπνίνο έρεη κία ζρεηηθή ηζρχ λα επηβάιεη, θάησ απφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο, ηελ πεηζάξρεζε ησλ νηθνλνκηψλ ησλ ρσξψλ ζε έλα «κνληέιν». Σν Γ.Ν.Σ. παξέρεη δχν θχξηνπο ηχπνπο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζηήξημεο ζε ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο: δάλεηα ρακεινχ επηηνθίνπ κε βάζε ην Σακείν γηα ηε κείσζε ηεο θηψρηαο θαη ηελ αλάπηπμε (PRGT), θαη ειάθξπλζε ηνπ ρξένπο κε βάζε ηελ Πξσηνβνπιία γηα ππεξρξεσκέλεο θησρηέο ρψξεο (HIPC) θαη ηελ Πνιπκεξή πξσηνβνπιία γηα ειάθξπλζε ηνπ ρξένπο (MDRI). Απηνί νη πφξνη πξνέξρνληαη απφ εηζθνξέο κειψλ θαη απφ ην ίδην ην Γ.Ν.Σ. παξά απφ ηηο ζπλδξνκέο πνζνζηψζεσλ. Υνξεγνχληαη κε βάζε ηα ηακεία PRGT, PRG-HIPC, MDRI-I θαη MDRI-II, ζηα νπνία ην Γ.Ν.Σ. ελεξγεί σο δηαρεηξηζηήο. Σν πξφγξακκα πνπ πξνυπήξρε ηνπ PRGT είρε θαζηεξσζεί γηα ηελ παξνρή δαλεηζκνχ ζε δηθαηνχρνπο ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο, σο επίξξσζε ησλ ζρεηηθψλ δηαθαλνληζκψλ θαη γηα ελίζρπζε ηνπ επηηνθίνπ ηεο αγνξάο ζε 0,5 % εηεζίσο. Πφξνη γηα δάλεηα αμίαο 26 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ πεξίπνπ έρνπλ δεζκεπηεί απφ 17 ζπλεηζθέξνληεο ηνπ PRGT θαη πξνεγνχκελσλ ζπλαθψλ πξνγξακκάησλ, ελψ έλαο κεγαιχηεξνο αξηζκφο θξαηψλ-κειψλ ηνπ Γ.Ν.Σ. έρνπλ πξνβεί ζε εηζθνξέο γηα επηρνξεγήζεηο. Σνλ Ινχιην ηνπ 2009, ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ Γ.Ν.Σ. ελέθξηλε εθηεηακέλεο κεηαξξπζκίζεηο ησλ δηεπθνιχλζεσλ κε επλντθνχο φξνπο, θαηά ηηο νπνίεο ην PRGT αληηθαηέζηεζε ην ηακείν PRGF-ESF. ην πιαίζην ηνπ παθέηνπ κεηαξξπζκίζεσλ, ην πκβνχιην ζπκθψλεζε επίζεο λα παξάζρεη ζεκαληηθή κείσζε ηνπ επηηνθίνπ ζηα δάλεηα κε επλντθνχο φξνπο ζε φιεο ηηο ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο, κε κεδεληθφ επηηφθην πιεξσκψλ έσο ην ηέινο ηνπ 2011, ψζηε λα βνεζήζεη ηα θξάηε απηά λα αληηκεησπίζνπλ ηελ θξίζε. Απηέο νη κεηαξξπζκίζεηο ηέζεθαλ ζε ηζρχ ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2010 χζηεξα απφ ζπλαίλεζε φισλ ησλ δαλεηζηψλ θαη ησλ ζπλεηζθεξφλησλ δηκεξψλ επηρνξεγήζεσλ ηνπ ηακείνπ PRGF-ESF. Αλακέλεηαη φηη απηέο νη κεηαξξπζκίζεηο ζα απμήζνπλ ηνπο πφξνπο πνπ δηαηίζεληαη ζε ρψξεο ρακεινχ εηζνδήκαηνο έσο ηα 17 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα κέρξη ην 2014, ζπκπεξηιακβάλνληαο πεξίπνπ 8 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα ην 2009 θαη ην Γηα λα θαιπθζνχλ νη λέεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο δεζκεχζεηο, ζα ρξεηαζηεί λα επηζηξαηεπζνχλ πξφζζεηνη πφξνη δαλεηζκνχ, αμίαο 9 δηζεθαηνκκπξίσλ SDR ($14 δηο) θαη λένη πφξνη γηα επηρνξεγήζεηο, αμίαο 1,5 δηζεθαηνκκπξίνπ SDR πεξίπνπ ($2,3 δηο, φξνη θαζαξήο παξνχζαο αμίαο ζηα ηέιε ηνπ 2008). Πξνβιέπεηαη φηη, φπσο θαη ζην παξειζφλ, νη απαηηνχκελνη πξφζζεηνη πφξνη δαλεηζκνχ ζα επηζηξαηεπζνχλ κέζσ 21

22 δηκεξψλ εηζθνξψλ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο απαηηνχκελνπο πφξνπο γηα επηρνξεγήζεηο, σζηφζν, ζα πξνέιζνπλ απφ εζσηεξηθνχο πφξνπο ηνπ Γ.Ν.Σ. - φπσο απφ ρξήζε πφξσλ πνπ ζπλδένληαη κε πξνβιεπφκελεο πσιήζεηο ρξπζνχ κε πξφζζεηεο δηκεξείο εηζθνξέο 0,4 δηζεθαηνκκπξίσλ SDR ($0,6 δηο) πνπ επηδηψθνληαη πξνθεηκέλνπ λα ζπκπιεξσζεί ην παθέην ρξεκαηνδφηεζεο. ρεηηθά κε ηελ ειάθξπλζε ηνπ ρξένπο, θαζηεξψζεθε ην Σακείν PRG-HIPC γηα ηελ παξνρή ειάθξπλζεο ρξένπο ζχκθσλα κε ηελ πξσηνβνπιία HIPC θαη γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ δαλεηζκνχ δπλάκεη ηνπ PRGF. Οη πφξνη πνπ δηαηίζεληαη ζην ηακείν ζπλίζηαληαη ζε επηρνξεγήζεηο θαη θαηαζέζεηο πνπ πξνέξρνληαη απφ 93 θξάηε-κέιε θαη εηζθνξέο απφ ην ίδην ην Γ.Ν.Σ.. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο εηζθνξάο ηνπ Γ.Ν.Σ. πξνέξρεηαη απφ ζπλαιιαγέο ρξπζνχ εθηφο αγνξάο, πνπ έγηλαλ ζην δηάζηεκα Σα ηακεία MDRI-I θαη MDRI-II θαζηεξψζεθαλ ζηηο αξρέο ηνπ 2006 γηα ηελ παξνρή ειάθξπλζεο ηνπ ρξένπο δπλάκεη ηνπ MDRI. Υξεκαηνδνηνχκελν απφ ηνπο πφξνπο ηνπ ίδηνπ ηνπ Γ.Ν.Σ. αμίαο 1,5 δηζεθαηνκκπξίσλ SDR ζηνλ Δηδηθφ Λνγαξηαζκφ Δθηακίεπζεο (SDA), ην ηακείν MDRI-I πξφθεηηαη λα πξνζθέξεη ειάθξπλζε ηνπ ρξένπο ζε ρψξεο (ππεξρξεσκέλεο θησρηέο ρψξεο θαη κε) κε θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα πνπ θζάλεη έσο ηα 380 δνιάξηα Η.Π.Α. εηεζίσο (κε βάζε ην αθαζάξηζην εζληθφ εηζφδεκα ηνπ 2004). Σν ηακείν MDRI-II πξφθεηηαη λα πξνζθέξεη ειάθξπλζε ρξένπο ζε ρψξεο HIPC κε θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα πάλσ απφ 380 δνιάξηα Η.Π.Α. εηεζίσο, κε ρξεκαηνδφηεζε απφ δηκεξείο πφξνπο αμίαο 1,12 δηζεθαηνκκπξίνπ SDR πνπ κεηαθέξνληαη απφ ην ηακείν PRGF-ESF. Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ, ππάξρεη έλαο μερσξηζηφο ινγαξηαζκφο, πνπ ρξεκαηνδνηείηαη απφ κηα νκάδα θξαηψλ-κειψλ γηα επηρνξεγήζεηο επηηνθίνπ θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ έθηαθηε ζηήξημε ηνπ Γ.Ν.Σ. πξνο δηθαηνχρνπο ρψξεο βάζεη ηνπ PRGF ζε πεξίπησζε ζπξξάμεσλ ή θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ. Σν Γ.Ν.Σ. πξνζπαζεί λα εμαζθαιίδεη φηη νη νηθνλνκηθέο ξπζκίζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη γηα λα αληηκεησπηζηεί ε θξίζε ιακβάλνπλ ππφςε θαη ηηο αλάγθεο ησλ πην επάισησλ, αλαπηχζζνληαο ή εληζρχνληαο ηα θνηλσληθά δίρηπα αζθαιείαο. Οη θνηλσληθέο δαπάλεο δηαηεξνχληαη ή απμάλνληαη φπνπ είλαη δπλαηφλ. Έλα παξάδεηγκα είλαη ην πξφγξακκα πνπ ζηήξημε ην Γ.Ν.Σ. γηα ην Σαηδηθηζηάλ, φπνπ πξνγξακκαηίδεηαη ε αχμεζε ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ θαη ησλ δαπαλψλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρηαο απφ 7,3% ηνπ ΑΔΠ ην 2008 ζε 8,7% ηνπ ΑΔΠ ην 2009 θαη 10% ηνπ ΑΔΠ έσο ην

23 Πεξίπνπ ην έλα ηξίην ησλ πξνγξακκάησλ γηα ρψξεο ρακειψλ εηζνδεκάησλ πεξηιακβάλνπλ θαηψηαηα φξηα γηα ηηο θνηλσληθέο δαπάλεο θαη άιιεο δαπάλεο πςειήο πξνηεξαηφηεηαο. Οη δνκηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζρεδηάδνληαη έηζη ψζηε λα πξνζηαηεχνληαη νη πην επάισηνη. Γηα παξάδεηγκα ζην Δι αιβαδφξ, φπνπ νη αξρέο θαηήξγεζαλ ηελ επηρνξήγεζε ηεο κε νηθηαθήο ρξήζεο ειεθηξηθνχ, δεκηνπξγψληαο έηζη δεκνζηνλνκηθά πεξηζψξηα (έσο θαη 0,3% ηνπ ΑΔΠ) γηα ηελ αχμεζε ησλ θνηλσληθψλ δαπαλψλ. Σν Γ.Ν.Σ. αχμεζε ηελ ππνζηήξημε πνπ πξνζθέξεη ππφ επλντθνχο φξνπο ζε ρψξεο ρακειψλ εηζνδεκάησλ ζηα 3,8 δηζ. δνι. ην 2009, απφ 1,5 δηζ. δνι. ην Πξφζζεηνη πφξνη πεξηιακβαλνκέλσλ απηψλ πνπ ζα πξνθχςνπλ απφ ηε ζθνπνχκελε πψιεζε ρξπζνχ ηνπ Γ.Ν.Σ.- αλακέλεηαη λα εληζρχζνπλ πεξαηηέξσ ηηο επλντθέο πηζηψζεηο πνπ παξαρσξεί ην Σακείν, ζε επίπεδα ηεο ηάμεο ησλ 17 δηζ. δνι. ην ηα ηέιε ηνπ 2009 νη λέεο δεζκεχζεηο ηνπ Γ.Ν.Σ. ππέξ ρσξψλ ζηελ Αθξηθή λφηηα ηεο αράξαο ππεξέβεζαλ ηα 3,6 δηζ. δνι. Σν Γ.Ν.Σ. έρεη αλαδηαξζξψζεη ηνπο κεραληζκνχο επλντθψλ δαλείσλ ψζηε λα ηα θαζηζηά πην επέιηθηα θαη πξνζαξκνζκέλα ζηηο αλάγθεο ρσξψλ ρακειψλ εηζνδεκάησλ.24 ρψξεο ρακειψλ εηζνδεκάησλ έρνπλ εηζπξάμεη απφ ην Γ.Ν.Σ. επηρνξεγήζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ρξεψλ ζπλνιηθνχ χςνπο 6 δηζ. δνι. Θέινληαο λα πξνζδψζεη πεξηζζφηεξε επειημία ζε ζέκαηα δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο ιφγσ ηεο θξίζεο, ην Γ.Ν.Σ. έρεη γεληθά ππνινγίζεη φηη ηα έηε 2008 θαη 2009 ηα ειιείκκαηα θαη νη δαπάλεο ζα είλαη ζε πςειφηεξα επίπεδα, θαη κεηέβαιιε ηα πξνγξάκκαηα νηθνλνκηθήο αξσγήο ψζηε λα είλαη πην επέιηθηα. Οη δεκνζηνλνκηθνί ζηφρνη κεηψζεθαλ ζην 80% ζρεδφλ (18 απφ 23) ησλ Αθξηθαληθψλ ρσξψλ πνπ έρνπλ ζήκεξα ζε εμέιημε πξφγξακκα ηνπ Γ.Ν.Σ.. Καηά κέζν φξν γη' φιε ηελ Αθξηθή λφηηα ηεο αράξαο, ηα δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα δηεπξχλνληαη θαηά 2% ηνπ ΑΔΠ ην 2009 (7,5% αλ πεξηιεθζνχλ θαη πεηξειαηνπαξαγσγηθέο ρψξεο). Δληαίνη φξνη δαλείσλ. Οη φξνη εζηηάδνπλ ηψξα πεξηζζφηεξν ζηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο. Ο αξηζκφο ησλ δηαξζξσηηθψλ φξσλ έρεη κεησζεί ζε πνιιά πξνγξάκκαηα θαη πεξηνξίδεηαη ζηα πην ζεκαληηθά κέηξα, φπσο ηηο επείγνπζεο κεηαξξπζκίζεηο ζηε ρξεκαηννηθνλνκηθή δηαρείξηζε ηνπ δεκνζίνπ. Γηα λα κεηαξξπζκίζεη ηα εξγαιεία ρξεκαηνδφηεζεο,ην Γ.Ν.Σ. έρεη αλαδηαξζξψζεη ηηο δνκέο γηα ηε ιήςε επλντθψλ δαλείσλ ψζηε λα είλαη πην επέιηθηεο θαη λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο δηάθνξεο θαη δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ησλ ρσξψλ ρακειψλ 23

24 εηζνδεκάησλ, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο πιήηηνληαη ζνβαξά απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Οη αιιαγέο επηηξέπνπλ ζην Σακείν λα παξέρεη πην απνηειεζκαηηθή βξαρππξφζεζκε νηθνλνκηθή βνήζεηα έθηαθηεο αλάγθεο. Σν λέν πιαίζην πεξηιακβάλεη απμεκέλνπο πφξνπο, δηπιαζηαζκφ ησλ νξίσλ ησλ δαλείσλ, κεδεληθά επηηφθηα έσο ην ηέινο ηνπ 2011 θαη πην επέιηθηνπο φξνπο. Σελ 2α Απξηιίνπ 2009, ε χλνδνο Κνξπθήο ησλ G-20 ζην Λνλδίλν ππνζηήξημε ηελ πξφηαζε ζεκαληηθφηαηεο αχμεζεο ησλ δαλεηζηηθψλ πφξσλ ηνπ Γ.Ν.Σ. ζηα πιαίζηα ησλ πξνζπαζεηψλ αληηκεηψπηζεο ηεο θξίζεο. Οη G-20 ζπκθψλεζαλ λα ηξηπιαζηάζνπλ ηνπο δαλεηζηηθνχο πφξνπο ηνπ Γ.Ν.Σ. ζηα 750 δηζ. δνι. θαη λα ηνπ επηηξέςνπλ λα παξάζρεη επηπιένλ ξεπζηφηεηα ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία κέζσ δηάζεζεο 250 δηζ. δνι. ζηε κνξθή SDR ηα "Δηδηθά Σξαβεθηηθά Γηθαηψκαηα" πνπ ιεηηνπξγνχλ σο απνζεκαηηθφ λφκηζκα ηνπ Γ.Ν.Σ.. Ο άκεζνο δηπιαζηαζκφο ησλ πφξσλ ηνπ Γ.Ν.Σ. (πξνεγνπκέλσο 250 δηζ. δνι.) έρεη επηηεπρζεί κέζσ δηκεξψλ ππνζρέζεσλ απφ πνιιέο ρψξεο. Η αχμεζε ησλ πφξσλ ζηα 750 δηζ. δνι. επηηπγράλεηαη κε ηελ επέθηαζε θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ Νέσλ Πηζησηηθψλ Γηεπθνιχλζεσλ (New Arrangements to Borrow ή NAB). Η δηεχξπλζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζπκκεηερφλησλ (ζήκεξα 26), ε αχμεζε ηνπ ηακείνπ πηζηψζεσλ ζηα 500 δηζ. δνι. (πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηκεξψλ εηζθνξψλ χςνπο 250 δηζ. δνι.), θαη πην επέιηθηεο ΝΑΒ, ζα παξέρνπλ έλα πνιχ ηζρπξφηεξν πεξηζψξην αζθαιείαο. Η γεληθή δηάζεζε SDR πνπ ηζνδπλακνχλ κε 250 δηζ. δνι. είρε σο απνηέιεζκα ηνλ δεθαπιαζηαζκφ ζρεδφλ ησλ SDR. Απηφ αληηπξνζσπεχεη κία ζεκαληηθή αχμεζε ησλ απνζεκαηηθψλ γηα πνιιέο ρψξεο, πεξηιακβαλνκέλσλ ρσξψλ ρακειψλ εηζνδεκάησλ. Γηα λα δηακνξθψζεη ηελ κεηά-ηελ-θξίζε θαηάζηαζε θαη λα απνηξέςεη θξίζεηο ζην κέιινλ, ην Γ.Ν.Σ. ζπλεξγάδεηαη ζηελά κε εζληθέο θπβεξλήζεηο θαη δηεζλείο νξγαληζκνχο. Λακβάλνληαη κέηξα γηα λα βειηησζεί ε αλάιπζε θηλδχλσλ, κε παγθφζκηα νπηηθή, θαη λα δηεξεπλεζνχλ νη δεζκνί κεηαμχ ηεο πξαγκαηηθήο νηθνλνκίαο, ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ηνκέα θαη ηεο εμσηεξηθήο ζηαζεξφηεηαο, θπξίσο κέζσ ηεο αλάπηπμεο ζπζηήκαηνο έγθαηξεο πξνεηδνπνίεζεο ζε ζπλεξγαζία κε ην πκβνχιην Οηθνλνκηθήο ηαζεξφηεηαο θαη ηεο αλαλέσζεο ησλ Πξνγξακκάησλ Αμηνιφγεζεο ηνπ Υξεκαηννηθνλνκηθνχ Σνκέα. 24

25 Άιιν ζεκείν-θιεηδί είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ζπλερνχο παξαθνινχζεζεο ησλ εμειίμεσλ αλά ρψξα, πνπ απαηηεί πεξηζζφηεξε ηζνηηκία, επθξίλεηα θαη εηιηθξίλεηα. Σν Γ.Ν.Σ. έρεη επίζεο πξνζθέξεη ζπκβνπιέο γηα ην πψο ζα πξέπεη λα αλαζεσξεζνχλ νη παγθφζκηνη κεραληζκνί επνπηείαο θαη επηηήξεζεο ησλ αγνξψλ. 25

26 Πώο ρεηξίζηεθε ην Γ.Ν.Σ. ηελ θξίζε ζηελ Αξγεληηλή; Η Αξγεληηλή βπζίζηεθε ζε κηα θαηαζηξνθηθή νηθνλνκηθή θξίζε, ηνλ Γεθέκβξην ηνπ Σν 2002, φηαλ έλα κεξηθφ πάγσκα θαηαζέζεσλ, κεξηθή αζέηεζε ζην δεκφζην ρξένο, θαζψο θαη ε εγθαηάιεηςε ηεο ζηαζεξήο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο νδήγεζε ζηελ θαηάξξεπζε ηεο παξαγσγήο, ηα πςειά επίπεδα αλεξγίαο, πςειά επίπεδα αλεξγίαο, θαη ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή αλαηαξαρή. Απηά ηα γεγνλφηα έρνπλ εγείξεη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηε ζρέζε ηεο ρψξαο κε ην Γ.Ν.Σ., επεηδή ζπλέβε ελψ νη νηθνλνκηθέο πνιηηηθέο ηεο ήηαλ ππφ ζηελφ έιεγρν ηνπ ππνζηεξηδφκελνπ απφ ην Γ.Ν.Σ. πξνγξάκκαηνο. Δπηπιένλ, ην Γ.Ν.Σ. αζρνινχληαλ κε ηελ Αξγεληηλή απφ ην 1991, φηαλ ην «ρέδην Μεηαηξεςηκφηεηα" έζεηε λέεο ηζνηηκίεο ηνπ πέζν ζε ζρέζε κε ην δνιάξην ΗΠΑ. Δλψ ε Αξγεληηλή είρε ηζρπξή αλάπηπμε θαη πνιχ ρακειφ πιεζσξηζκφ γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, έπεζε ζε κηα βαζηά χθεζε ην 1998 θαη, ελ κέζσ ησλ επηθξίζεσλ ηνπ θαζεζηψηνο ηεο κεηαηξεςηκφηεηαο, πεξηφξηζε ζηελ ηθαλφηεηά ηεο λα ρξεζηκνπνηήζεη ζηαζεξά καθξννηθνλνκηθά εξγαιεία άζθεζεο πνιηηηθήο γηα λα θαηαζθεπάζεη ηελ αλάθακςε. Καζψο ε νηθνλνκία επηβξαδχλεηαη θαη δηεζλείο επελδπηέο έγηλαλ λεπξηθνί, ην πςειφ εμσηεξηθφ θφζηνο εμππεξέηεζεο ηνπ ρξένπο απμήζεθε ζε έλα ζεκείν φπνπ ε νθεηιή έγηλε αθφξεηε. Μέρξη ιίγν πξηλ απφ ηελ θξίζε, ε ρψξα είρε επξέσο επαηλεζεί γηα ηα επηηεχγκαηά ηεο φζνλ αθνξά ηε ζηαζεξνπνίεζε, ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ αγνξά κεηαξξπζκίζεηο ζην πιαίζην ηνπ ππνζηεξηδφκελνπ απφ ην Γ.Ν.Σ. πξνγξάκκαηνο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο πνπ πξνεγείηαη ηεο θξίζεο, ππήξμαλ ηέζζεξηο δηαδνρηθέο ρξεκαηνδνηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ Αξγεληηλή θαη ηελ ηζνξξνπία ησλ εθθξεκψλ πηζηψζεσλ πξνο ην Γ.Ν.Σ. κεηά ην 2000 ην Γ.Ν.Σ. πξνέβιεπε επίζεο εθηεηακέλε ηερληθή βνήζεηα θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ πεξίπνπ 50 απνζηνιέο κεηαμχ 1991 θαη 2002, θπξίσο γηα ην θνξνινγηθφ αιιά θαη γηα ηηο λνκηζκαηηθέο θαη ηξαπεδηθέο παξνρέο. Δλψ ηελ ηειηθή επζχλε γηα ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή κηαο ρψξαο κέινπο ηεο πξέπεη λα ηελ θέξνπλ νη αξκφδηεο εζληθέο αξρέο, κεηά ηελ θξίζε, νξηζκέλνη παξαηεξεηέο έρνπλ εγείξεη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ζπκβνπιψλ ρξεκαηνδφηεζεο θαη ηεο πνιηηηθήο πνπ πξνβιεπφηαλ απφ ην Γ.Ν.Σ. 26

27 Σν Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν έρεη δερηεί ζην παξειζφλ πνιιέο θξηηηθέο γηα ηηο πνιηηηθέο ιηηφηεηαο πνπ επέβαιε ζε δηάθνξεο ρψξεο, νη νπνίεο δήηεζαλ ηε βνήζεηά ηνπ γηα ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο ηνπο θαη ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ζε δαλεηζκφ απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο. Οη θξηηηθέο δελ πξνήιζαλ κφλν απφ ηηο ρψξεο ζηηο νπνίεο παξελέβε ην Σακείν, αιιά θαη απφ ην εζσηεξηθφ ηνπ δηεζλνχο νξγαληζκνχ, ν νπνίνο απαζρνιεί πνιιέο ρηιηάδεο εξγαδνκέλνπο. Έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο επηθξηηέο ηνπ Γ.Ν.Σ. ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ήηαλ ν θ. Σδφδεθ ηίγθιηηο, ηφηε ζεκαίλνλ ζηέιερφο ηνπ θαη ζήκεξα ζχκβνπινο ηεο νζηαιηζηηθήο Γηεζλνχο θαη πξνζσπηθά ηνπ πξσζππνπξγνχ θ. Γηψξγνπ Παπαλδξένπ. Η ζπλαιιαγκαηηθή θξίζε ηνπ 1997 πνπ έπιεμε πνιιέο ρψξεο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Αζίαο πξνθάιεζε ηζρπξφ πιήγκα ζηε θήκε ηνπ Γ.Ν.Σ., θαζψο ήηαλ ην Σακείν πνπ είρε δεηήζεη ηελ απειεπζέξσζε ηεο θίλεζεο θεθαιαίσλ, ε νπνία νδήγεζε κέζα απφ ηα παηρλίδηα ησλ θεξδνζθφπσλ ζε κεγάιεο ππνηηκήζεηο ησλ λνκηζκάησλ ηεο πεξηνρήο. Σν κεγαιχηεξν πιήγκα, φκσο, ήξζε ηέζζεξα ρξφληα αξγφηεξα, φηαλ θαηέξξεπζε ε νηθνλνκία ηεο Αξγεληηλήο. Σν Γεθέκβξην ηνπ 2001, ιίγν πξηλ απφ ηηο γηνξηέο ησλ Υξηζηνπγέλλσλ, ε θπβέξλεζε ηεο ρψξαο αλαθνίλσζε ηε κείσζε ησλ κηζζψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαηά 20% ηαπηφρξνλα κε ηελ απαγφξεπζε αλάιεςεο θαηαζέζεσλ πνπ είραλ νη πνιίηεο ζηηο ηξάπεδεο γηα πνζά κεγαιχηεξα απφ ην 50% ηνπ ινγαξηαζκνχ ηνπο. Σα κέηξα απηά ήηαλ ε ζηαγφλα πνπ μερείιηζε ην 27

28 πνηήξη γηα ηνπο Αξγεληηλνχο, θαζψο ήξζαλ ζε ζπλέρεηα ηξηεηνχο χθεζεο ηεο νηθνλνκίαο, ε νπνία είρε νδεγήζεη ήδε ζε ζεκαληηθή κείσζε ηνπ βηνηηθνχ ηνπο επηπέδνπ. Τπήξμαλ βίαηα επεηζφδηα ζηε κεγάιε ρψξα ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο θαη αθνινχζεζε παξαίηεζε ηεο θπβέξλεζεο, ελψ ε λέα θπβέξλεζε ζε ζπλζήθεο παληθνχ αλαθνίλσζε ηε ζηάζε πιεξσκψλ γηα ην εμσηεξηθφ ρξένο χςνπο 140 δηο δνιαξίσλ θαη ηελ ππνηίκεζε ηνπ αξγεληίληθνπ πέζνπ ζε ζρέζε κε ην δνιάξην. Σν Γ.Ν.Σ. πξνρψξεζε ζε ζπκθσλία κε ηελ Αξγεληηλή ην 1991, πξνθεηκέλνπ ε ηειεπηαία λα αληηκεησπίζεη ηηο καθξννηθνλνκηθέο αληζνξξνπίεο ηεο θαη θπξίσο ηνλ ππεξπιεζσξηζκφ, θαζψο νη ηηκέο απμάλνληαλ θάζε κήλα κε δηςήθην πνζνζηφ. Σφηε, νη εκπεηξνγλψκνλεο ηνπ Σακείνπ πξφηεηλαλ σο δξαζηηθή ιχζε ηελ de facto ζχλδεζε ηνπ αξγεληίληθνπ λνκίζκαηνο, ηνπ πέζνπ, κε ην ακεξηθαληθφ δνιάξην, κέζα απφ ελ θαζηέξσζε κηαο ζηαζεξήο ηζνηηκίαο έλα πξνο έλα ησλ δχν λνκηζκάησλ Αξρψλ λα κεηαηξέπνπλ ην εγρψξην λφκηζκα ζε δνιάξηα ζηελ ηζνηηκία απηή. Σν ζπλαιιαγκαηηθφ θαζεζηψο απηφ πξάγκαηη νδήγεζε γξήγνξα ζε ζεακαηηθή κείσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ, ελψ παξάιιεια εληζρχζεθε ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε κέρξη ην 1998, ράξε ζηελ εηζξνή θεθαιαίσλ απφ ην εμσηεξηθφ θαη ηελ επλντθή νηθνλνκηθή ζπγθπξία. Ο κέζνο εηήζηνο ξπζκφο αλάπηπμεο έθηαζε ζηελ πεξίνδν εθείλε ην 6%, απφ ηνπο πςειφηεξνπο ζηνλ θφζκν. Με ην θαζεζηψο απηφ, σζηφζν, ε Αξγεληηλή ήηαλ ππνρξεσκέλε λα αθνινπζεί ηελ ίδηα λνκηζκαηηθή θαη ζπλαιιαγκαηηθή πνιηηηθή κε απηή ηεο Ακεξηθήο, ελψ νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δπν νηθνλνκηψλ πξνθαλψο ήηαλ πνιχ κεγάιεο. Έηζη, φηαλ θάλεθαλ ηα πξψηα ζχλλεθα ζηε δηεζλή νηθνλνκία, κεηά ηελ θξίζε ζηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία θαη ηε ρξενθνπία ηεο Ρσζίαο, ε Αξγεληηλή εκθαλίζηεθε λα έρεη ηεξάζηην πξφβιεκα αληαγσληζηηθφηεηαο, πνπ ηελ σζνχζε ζηελ χθεζε. Σν πξφβιεκα γηλφηαλ αθφκα κεγαιχηεξν, επεηδή κεηά ην 1998 άξρηζε λα αλαηηκάηαη κε ηαρείο ξπζκνχο ην δνιάξην θαη ζπγρξφλσο ππνηηκήζεθε ην λφκηζκα ηεο Βξαδηιίαο, πνπ ήηαλ ν βαζηθφο εκπνξηθφο εηαίξνο ηεο Αξγεληηλήο. Γηα λα αλαθηήζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηεο, ε Αξγεληηλή ζα έπξεπε λα αθήζεη ην λφκηζκά ηεο λα ππνηηκεζεί πνιχ έλαληη ηνπ δνιαξίνπ, αιιά νη Αξρέο ηεο ρψξαο κε ηε ζπκθσλία ηνπ Γ.Ν.Σ.- επέκεηλαλ ζην αδηέμνδν ζπλαιιαγκαηηθφ κνληέιν, επεηδή θνβήζεθαλ φηη ε αιιαγή ζηε ζπλαιιαγκαηηθή πνιηηηθή ζα πξνθαινχζε κεγάιεο εθξνέο θεθαιαίσλ. Σν «ηξαχκα» γηα ην Γ.Ν.Σ. απφ ηνπο ρεηξηζκνχο ηνπ ζηελ ππφζεζε ηεο Αξγεληηλήο ήηαλ πνιχ κεγάιν, θαζψο κάιηζηα ε ίδηα ε ρψξα ζεψξεζε ην Σακείν σο ηνλ βαζηθφ ππεχζπλν γηα ηελ νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή ηεο, πνπ νδήγεζε ηελ αλεξγία πάλσ απφ ην 20% θαη 15 εθαηνκκπξίσλ πνιηηψλ ηεο, πεξίπνπ ην κηζφ πιεζπζκφ ηεο, 28

29 ζηε θηψρεηα. Σνλ Ινχιην ηνπ 2004, ην Σακείν έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα ηα απνηειέζκαηα κηαο έξεπλαο πνπ μεθίλεζε έλα ρξφλν πξηλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ξφινπ ηνπ ζηελ Αξγεληηλή ηελ πεξίνδν Με ηελ έθζεζε απηή, ην Γ.Ν.Σ. παξαδέρηεθε φηη έγηλαλ ζεηξά ιαλζαζκέλσλ ρεηξηζκψλ απφ ηα ζηειέρε ηνπ, αλ θαη έξημε ζηελ θπβέξλεζε ηεο Αξγεληηλήο ηελ θχξηα επζχλε γηα ηελ θαηάξξεπζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο, επεηδή πξνρψξεζε ζηελ θήξπμε ηεο ρξενθνπίαο, δειαδή ζηελ παχζε απνπιεξσκήο ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, ρσξίο ηελ έγθξηζε ηνπ Σακείνπ. Δπζχλεο έξημε ε έθζεζε ζηελ Αξγεληηλή θαη γηα ηε κε ζπκκφξθσζή ηεο πιήξσο κε ηνπο φξνπο ηνπ Σακείνπ. Ο πξφεδξνο ηεο Αξγεληηλήο ην 2004 Νέζηξν Κίξζλεξ ραξαθηήξηζε ηελ απηνθξηηηθή ηνπ Γ.Ν.Σ. πνιχ «ιίγε» θαη πνιχ θαζπζηεξεκέλε. Σα βαζηθά ζθάικαηα ηνπ Γ.Ν.Σ., ζχκθσλα κε ηελ έθζεζε πνπ δεκνζηνπνηήζεθε θαη ζην δηαδίθηπν, ήηαλ ε κε έγθαηξε απαγθίζηξσζε ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ηνπ πέζν απφ ην δνιάξην, ψζηε λα ακβιπλζνχλ νη ζπλζήθεο χθεζεο ζηελ νηθνλνκία ηεο Αξγεληηλήο, ε έιιεηςε ζεκαληηθψλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζηελ νηθνλνκία, ε ραιαξή παξαθνινχζεζε ηεο δεκνζηνλνκηθήο πνιηηηθήο θαη ε εζθαικέλε εθηίκεζε ηνπ χςνπο ηνπο ρξένπο πνπ είλαη δηαηεξήζηκν ζηε πεξίπησζε κηαο αλαπηπζζφκελεο ρψξαο, πνπ έρεη πεξηνξηζκέλε πξφζβαζε ζηηο δηεζλείο αγνξέο θεθαιαίσλ. Να ζεκεησζεί φηη ην χςνο ηνπ ρξένπο ηεο Αξγεληηλήο, πνπ ζεσξήζεθε εθ ησλ πζηέξσλ σο κε δηαηεξήζηκν, αληηζηνηρνχζε κφλν ζην 50% ηνπ ΑΔΠ ηεο. Καη ιέκε κφλν, γηαηί ζηελ Διιάδα πιεζηάδεη πξνο ην 120%... Δίλαη ρξήζηκν λα γλσξίδνπκε ηηο ζθέςεηο ηνπ Σακείνπ, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ζηα ζπκπεξάζκαηα πνπ θαηέιεμε κε αθνξκή ηελ πεξίπησζε ηεο Αξγεληηλήο, ηα νπνία πιένλ, φπσο ζεκεηψλεη, αμηνπνηεί ζηα πξνγξάκκαηα βνήζεηαο πνπ δίλεη ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Γ.Ν.Σ. αλέθεξαλ, κεηαμχ άιισλ, ηα εμήο: Πξψηνλ, αλ θαη ε επηινγή ηνπ θαζεζηψηνο ζπλαιιαγκαηηθήο πνιηηηθήο είλαη επηινγή ηεο θάζε ρψξαο, ηα ζηειέρε ηνπ Σακείνπ πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ φηη απηφ είλαη ζπλεπέο κε ηηο άιιεο πνιηηηθέο πνπ αθνινπζεί ε ρψξα θαη ηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ αληηκεησπίδεη. Γεχηεξνλ, ην Γ.Ν.Σ. δελ πξέπεη λα θάλεη εθπηψζεηο ζηα κέηξα θαη ζηελ πνιηηηθή πνπ ζεσξεί απαξαίηεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο, αθφκε θη αλ νη Αξρέο ηεο ρψξαο επηθαινχληαη ην δηθαίσκα, σο νη ππεχζπλεο θπβεξλήζεηο, λα δηαηππψλνπλ ηηο δηθέο ηνπο ζέζεηο. Σξίηνλ, ε βειηίσζε ησλ καθξννηθνλνκηθψλ δεηθηψλ, αθφκε θαη γηα καθξά ρξνληθή πεξίνδν, κπνξεί λα ζπγθαιχπηεη αδπλακίεο πνπ γίλνληαη αμεπέξαζηα εκπφδηα ζε πεξίπησζε εμσηεξηθψλ ζνθ θαη χθεζεο. Αλ νη 29

30 αδπλακίεο νθείινληαη ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα, ην Σακείν δελ κπνξεί λα θάλεη πνιιά πξάγκαηα. Σέηαξηνλ, ε θαζπζηέξεζε ζηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο κπνξεί λα απμήζεη πνιχ ην θφζηνο ηεο ζε φξνπο αλεξγίαο, κείσζεο ηνπ ΑΔΠ, θπγήο θεθαιαίσλ θαη δηάβξσζεο ηνπ ελεξγεηηθνχ ησλ ηξαπεδψλ. 30

31 Πώο ρεηξίδεηαη ηελ θξίζε ζηελ Ιζιαλδία ν νξγαληζκόο Η ρξενθνπία ηεο Ιζιαλδίαο δελ απνηειεί απιά έλα ηξαγηθφ θαη αλεζπρεηηθφ γεγνλφο. Οπζηαζηηθά απνηειεί έλα κηθξφθνζκν, ζηνλ νπνίν εθθνιάθζεθε, αλαπηχρζεθε, ήθκαζε θαη θαηαξξέεη πιένλ ην κνληέιν ηεο απνξχζκηζεο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ. Η πεξίπησζε ηεο Ιζιαλδίαο, ηεο κηθξνζθνπηθήο λεζησηηθήο ρψξαο κε ηνπο θαηνίθνπο, απνηειεί ππφζεζε εξγαζίαο γηα ηε ιαίιαπα ηεο πηζησηηθήο θξίζεο. Με έλα ηξαπεδηθφ ηνκέα, πνπ δαλείζηεθε ην δσδεθαπιάζην ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο, ε θπβέξλεζε πξνζπαζεί απεγλσζκέλα λα δηαζψζεη φ,ηη είλαη δπλαηφλ. Δζληθνπνηεί ηηο ηξεηο κεγαιχηεξεο ηξάπεδέο ηεο, εγθαηαιείπεη ηελ πξνζπάζεηα λα ζηεξίμεη ην λφκηζκά ηεο θαη λα ην ζπλδέζεη κε ην επξψ θαη δεηεί απφ ηνπο πνιίηεο λα κελ θάλνπλ κεγάιεο αλαιήςεηο, γηαηί ε θαηάζηαζε ζα γίλεη αθφκα δπζθνιφηεξε. ηε δηθηπαθή ζειίδα ειεθηξνληθψλ δεκνπξαζηψλ ηεο ebay νιφθιεξε ε Ιζιαλδία ηέζεθε ζε πιεηζηεξηαζκφ κε ηα ραξαθηεξηζηηθά «ελφο ηφπνπ θαηνηθήζηκνπ, φπνπ νη ιάηξεηο ηεο ηππαζίαο ζα βξνπλ ζαπκάζηα άινγα θαη έλα αξθεηά κπεξδεκέλν νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ». Η Ιζιαλδία, κηα ρψξα αγξνηψλ θαη αιηέσλ, ππεξρξεψζεθε θαη ηψξα θαιείηαη λα πιεξψζεη ην ηίκεκα. Ωζηφζν, γηα νξηζκέλνπο ε απνδφκεζή ηεο αλακελφηαλ. Η νηθνλνκία αληηκεηψπηζε δπζθνιίεο πνιιέο θνξέο ηα ηειεπηαία ρξφληα, αιιά ειάρηζηνη κπνξνχζαλ λα δηαβιέςνπλ φηη ε θαηάξξεπζή ηεο ζα ήηαλ ηφζν ξαγδαία θαη ηφζν βίαηε. Τπφ ηηο αζθπθηηθέο πηέζεηο, πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαζψο δηνγθψζεθε θαη επεθηάζεθε θαη ζηελ Δπξψπε ε θξίζε ησλ πηζηψζεσλ, ην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα ηεο Ιζιαλδίαο θαη ην λφκηζκά ηεο θαηέξξεπζαλ. Δληνχηνηο, ηα ηειεπηαία ρξφληα είρε εμαζθαιίζεη κία ζεκαληηθή αλάπηπμε κε ρακειφ δείθηε αλεξγίαο θαη θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα ζρεηηθά πςειφηεξν απφ ην κέζν φξν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Οη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη ηα ρπηήξηα αινπκηλίνπ πξνζείιθπζαλ παθησιφ επελδχζεσλ απφ ην εμσηεξηθφ, πξνζθέξνληαο ηα ερέγγπα φηη γηα πνιιά ρξφληα νη εμαγσγέο ηεο ρψξαο ζα είλαη απξφζθνπηεο. Ωζηφζν, ην ρξεκαηνπηζησηηθφ ηεο ζχζηεκα θάζε άιιν παξά ξσκαιέα ζεκέιηα είρε. Οη ηξεηο θνξπθαίεο ηξάπεδέο ηεο - θαη ηψξα πιένλ εζληθνπνηεκέλεο- είραλ ζσξεχζεη ζε πεξηνπζηαθά ζηνηρεία 125 δηζ. επξψ κε κία νηθνλνκία κφιηο 14,5 δηζεθαηνκκπξίσλ επξψ. Μεηά ηελ αλαηαξαρή ζηηο αγνξέο ην 2006 νη ηξάπεδεο θαη ε θπβέξλεζε πξνζπάζεζαλ λα ζηεξίμνπλ ηα νηθνλνκηθά ηνπο, εμαζθαιίδνληαο μέλεο θαηαζέζεηο 31

32 γηα ηα πεξηνπζηαθά ηνπο ζηνηρεία εθηφο ζπλφξσλ θαη απμάλνληαο ηα επηηφθηα γηα λα απνζεξκαλζεί ε νηθνλνκία. Η θξίζε ππνλφκεπζε ηα ζρέδηά ηνπο θαη θιηκάθσζε αηθληδίσο ηηο ζρέζεηο ηεο Ιζιαλδίαο κε ηε Βξεηαλία. Πεξίπνπ Βξεηαλνί πνιίηεο, θαζψο θαη νξγαληζκνί ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, θηιαλζξσπηθά ηδξχκαηα θαη δεκφζηεο ππεξεζίεο, δηαηεξνχλ θαηαζέζεηο ζε ηζιαλδηθέο ηξάπεδεο, νη νπνίεο πιένλ έρνπλ παγψζεη ηνπο ινγαξηαζκνχο ηνπο. Ο Ιζιαλδφο πξσζππνπξγφο δελ δεζκεχεηαη φηη ζα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο ησλ ηξαπεδψλ θαη ν Βξεηαλφο νκφινγνο ηνπ, Γθφξληνλ Μπξάνπλ, ηνλ απεηιεί. Δθηφο ησλ θξαζηηθψλ επηζέζεσλ, ν θ. Μπξάνπλ πάγσζε θαη ηα ηζιαλδηθά πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ζηε Βξεηαλία, ζε κία θίλεζε, ε νπνία ραξαθηεξίζηεθε ερζξηθή. «Η ηζιαλδηθή θξίζε αλακνριεχεη κχρηνπο θφβνπο θαη θινλίδεη πεξαηηέξσ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ επελδπηψλ ζπλνιηθά θαη ζην βξεηαληθφ ζχζηεκα εηδηθφηεξα», παξαηεξνχλ αλαιπηέο. Βέβαηα, πξέπεη λα αλαθεξζεί φηη ζηηο θαιέο επνρέο ηνπ πινχηνπ ησλ Ιζιαλδψλ είραλ θάλεη κεγάιεο επελδχζεηο ζηε Γεξαηά Αιβηφλα, αγνξάδνληαο νλνκαζηέο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο. Οη πνιίηεο ηεο Ιζιαλδίαο φκσο δελ ζπκθσλνχζαλ κε ην πεξηβάιινλ πνπ είρε δεκηνπξγεζεί θαη έηζη ζρεδφλ ηα δχν ηξίηα ησλ Ιζιαλδψλ (59,8%)ςήθηζαλ «φρη» γηα δεχηεξε θνξά ζε δεκνςήθηζκα γηα ην εάλ πξέπεη ν ηζιαλδηθφο ιαφο λα πιεξψζεη ηα ρξέε ησλ απαηεψλσλ Ιζιαλδψλ ηξαπεδηηψλ. Αξλήζεθαλ λα απνδεκηψζνπλ απφ ηελ ηζέπε ηνπο πεξίπνπ βξεηαλνχο θαη νιιαλδνχο θαηαζέηεο, νη νπνίνη δηαηεξνχζαλ θαηαζέζεηο χςνπο 4 δηζ. επξψ ζηελ ειεθηξνληθή ηζιαλδηθή ηξάπεδα Icesave ηνπ νκίινπ Landsbanki, ε νπνία θαηέξξεπζε ην 2008.Έλα ρξφλν λσξίηεξα νη Ιζιαλδνί είραλ απνξξίςεη θαη πάιη ζε δεκνςήθηζκα θαη κάιηζηα κε πνζνζηφ 93% ηε ρνξήγεζε απνδεκίσζεο ζηε Βξεηαλία θαη ηελ Οιιαλδία. ην δηάζηεκα απηφ, νη δχν θπβεξλήζεηο ρξεζηκνπνίεζαλ θάζε είδνπο εθβηαζκφ γηα λα πείζνπλ ηνπο Ιζιαλδνχο λα πιεξψζνπλ. Βξεηαλία θαη Οιιαλδία θαηέιεμαλ κάιηζηα ζε ζπκθσλία κε ηελ θεληξναξηζηεξή θπβέξλεζε ηεο πξσζππνπξγνχ Γηφνπραλα ηγθνπξδαληφνπηηξ γηα ηελ επηκήθπλζε ηνπ ρξφλνπ απνπιεξσκήο θαη κείσζε ηνπ επηηνθίνπ: Απφ 14 ρξφληα θαη 5,5% επηηφθην ζε 35 ρξφληα θαη πεξίπνπ 3% επηηφθην. ε απιά καζεκαηηθά, ν θάζε Ιζιαλδφο ζα έπξεπε λα θαηαβάιεη κεληαία δφζε 40 επξψ γηα 35 ρξφληα γηα λα πιεξψζεη ηα ρξέε ησλ ρξενθνπεκέλσλ Ιζιαλδψλ ηξαπεδηηψλ ζηνπο βξεηαλνχο θαη νιιαλδνχο θαηαζέηεο. Η απαξάδεθηε απηή ζπκθσλία εγθξίζεθε απφ ηελ ηζιαλδηθή Bνπιή κε πιεηνςεθία δχν ηξίησλ. Μάηαηνο θφπνο. «Γελ πιεξψλσ» είπαλ θαη πάιη νη πεηζκαηάξεδεο Ιζιαλδνί. 32

33 Σέιε ηνπ 2008 ε Ιζιαλδία ζπλήςε κία δαλεηαθή ζχκβαζε κε ην Γ.Ν.Σ. γηα 2,17 δηζ. δνιάξηα ΗΠΑ, πξνθεηκέλνπ λα αληεπεμέιζεη ε νηθνλνκία ηεο θαη απφ ηηο επηπηψζεηο απφ ηε δηεζλή νηθνλνκηθή θξίζε. Έσο ζήκεξα έρεη εηζπξάμεη απφ ην Γ.Ν.Σ. ην πνζφ ησλ 1,36 δηζ. δνιαξίσλ. Σν νηθνλνκηθφ πξφγξακκα πξνβιέπεη φηη ην Σακείν ζα θαιχςεη πεξίπνπ ην 42 ηνηο εθαηφ ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ ειιείκκαηνο ηεο πεξηφδνπ ηεο ρψξαο. Σν ππφινηπν ζα θαιπθζεί απφ επίζεκνπο δηκεξείο πηζησηέο. Τπάξρνπλ ηξεηο θχξηνη ζηφρνη ηεο ζηήξημεο ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ Γ.Ν.Σ. Ο πξψηνο αθνξά ηελ ζπγθξάηεζε ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ηεο θξίζεο ζηελ νηθνλνκία απφ ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο ζην εγγχο κέιινλ. Ο δεχηεξνο αθνξά ηελ πξνψζεζε ελφο βηψζηκνπ εγρψξηνπ ηξαπεδηθνχ ηνκέα κέζσ ηεο δηαζθάιηζεο ησλ δηεζλψλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ κε ηελ εθαξκνγή κηαο ζσζηήο ζηξαηεγηθήο ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα θαη κέζσ ηεο δηαζθάιηζεο κεζνπξφζεζκεο δεκνζηνλνκηθήο βησζηκφηεηαο, πεξηνξίδνληαο ηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ δεκηψλ απφ θαηαξξεχζεηο ηξαπεδψλ θαη ηέινο ηελ εθαξκνγή ελφο θηιφδνμνπ πνιπεηνχο πξνγξάκκαηνο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο. ην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο, ε νηθνλνκία ηεο Ιζιαλδίαο αλακέλεη κηα ζεκαληηθή δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή. Γεδνκέλεο ηεο πςειήο κφριεπζεο ζηελ νηθνλνκία θαη ηελ ζεκαληηθή εμάξηεζε ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζε μέλν λφκηζκα θαη ηνπ ηηκαξηζκνπνηεκέλνπ ρξένπο, ε νηθνλνκία αλακέλεηαη λα ηεζεί ζε κηα ζνβαξή χθεζε ην Η αλακελφκελε κεγάιε ζπκπίεζε ησλ εηζαγσγψλ ηεο, σζηφζν, ζα νδεγήζεη ζε κηα γξήγνξε ζηξνθή ηνπ ηζνδπγίνπ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ ζε πιεφλαζκα, παξέρνληαο ζεκαληηθή ζηήξημε γηα ηελ ηζνηηκία. Μφιηο απνθαηαζηαζεί ε εκπηζηνζχλε θαη νη ηζνινγηζκνί αξρίζνπλ λα αλαπξνζαξκφδνληαη, ε εγρψξηα δήηεζε ηφζν ζηηο επελδχζεηο φζν θαη ζηελ θαηαλάισζε, πξνβιέπεηαη λα αλαθάκςνπλ ζεκαληηθά ην Οη καθξνπξφζεζκεο πξννπηηθέο αλάπηπμεο είλαη επλντθέο, ζχκθσλα κε ηα πνιχ ηζρπξά ζεκέιηα ηεο Ιζιαλδίαο, αλ κε ηη άιιν άθξσο θαηαξηηζκέλν εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο, επλντθφ επελδπηηθφ θιίκα θαη πινχζην θπζηθφ θιεξνδφηεκα πφξσλ. Γηα λα επηηεπρζεί απηφ ην απνηέιεζκα, ην πξφγξακκα επηθεληξψλεηαη ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ βαζηθψλ πξνθιήζεσλ. Πξόιεςε ηεο πεξαηηέξσ ππνηίκεζεο ηεο θνξόλαο κε ηε δηαηήξεζε κηαο πεξηνξηζηηθήο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο ζην πιαίζην κηαο επέιηθηεο ζπλαιιαγκαηηθήο 33

34 πνιηηηθήο. Πεξηνξηζκνί ζρεηηθά κε εθξνέο θεθαιαίσλ ζα παξακείλνπλ ζην εγγχο κέιινλ. Υάξαμε νινθιεξσκέλεο θαη ζπιινγηθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ αλαδηάξζξσζε ησλ ηξαπεδώλ κε ηε δεκηνπξγία κηαο απνηειεζκαηηθήο νξγαλσηηθήο δνκήο πνπ λα δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία αλαδηάξζξσζεο, κε ηελ δηαδηθαζία ηεο άκεζεο απνηίκεζεο ησλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ ησλ ηξαπεδψλ, κε ηελ δηαζθάιηζε ηεο δίθαηεο θαη ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ θαηαζεηψλ θαη ησλ πηζησηψλ ησλ ηξαπεδψλ θαη ηέινο κέζσ ηεο ελίζρπζεο ησλ επνπηηθψλ πξαθηηθψλ θαη δηέπνπλ ηελ αθεξεγγπφηεηα. Γηαζθάιηζε κεζνπξόζεζκεο δεκνζηνλνκηθήο βησζηκόηεηαο. Σν πξφγξακκα πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε κηαο ηζρπξήο κεζνπξφζεζκεο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο, πνπ ζα μεθηλήζεη ην Η πξνζπάζεηα απηή είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ πνιχ ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα πνπ είλαη πηζαλή σο απνηέιεζκα ηνπ δεκνζηνλνκηθνχ θφζηνπο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο εθπιήξσζεο ησλ ππνρξεψζεσλ αζθάιηζεο ησλ θαηαζέζεσλ ζηηο ηζιαλδηθέο ηξάπεδεο ζηνπο θαηαζέηεο ζε ππνθαηαζηήκαηα ηνπ εμσηεξηθνχ. Ιζιαλδία: Δπηιεγκέλα Οηθνλνκηθνί Γείθηεο Πξνβνιή Πξαγκαηηθή νηθνλνκία (κεηαβνιή ζε πνζνζηφ) Σν πξαγκαηηθφ ΑΔΠ Η εγρψξηα δήηεζε ΓΣΚ Πνζνζηφ αλεξγίαο (σο πνζνζηφ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ) Αθαζάξηζηεο εγρψξηεο επελδχζεηο (σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ) Γεληθήο Κπβέξλεζεο Οηθνλνκηθώλ (σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ) Γεκνζηνλνκηθή ηζνξξνπία Γηαξζξσηηθέο ζπλνιηθφ ηζνδχγην Σν αθαζάξηζην ρξένο Υξήκαηνο θαη πηζηώζεσλ (κεηαβνιή ζε πνζνζηφ) Δγρψξηεο πηζηψζεηο (ηέινο πεξηφδνπ)

35 Δπξεία ρξήκαηα (ηέινο ηεο πεξηφδνπ) CBI επηηφθην πνιηηηθήο (κέζνο φξνο ηεο πεξηφδνπ, ζε πνζνζηφ) Ιζνδύγην Πιεξσκώλ (σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ) Δκπνξηθφ ηζνδχγην Ιζνδχγην ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ Οηθνλνκηθέο θαη ησλ θεθαιαίσλ ην ππφινηπν ηνπ ινγαξηαζκνχ Αθαζάξηζην εμσηεξηθφ ρξένο Απνζεκαηηθά Σακεηαθή ζέζε (18 Ννεκβξίνπ ηνπ 2008) Holdings ηνπ λνκίζκαηνο (ζηελ ηνηο εθαηφ 84.2 ηεο πνζφζησζεο) Holdings SDR (ζε πνζνζηφ ηεο θαηαλνκήο) 7.3 Πνζφζησζε (ζε εθαηνκκχξηα SDR) πλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία πλαιιαγκαηηθνχ θαζεζηψηνο Γηαθχκαλζε ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο Πνζνζηφ (18 Ννεκβξίνπ ηνπ 2008) Ολνκαζηηθή ζηαζκηζκέλε ζπλαιιάγκαηνο (κεηαβνιή ζε πνζνζηφ) Πξαγκαηηθή (κεηαβνιή ζε πνζνζηφ)

36 Πνηα είλαη ε «ζπληαγή» ηνπ ΓΝΣ γηα ηε Λεηνλία; Απφ ην 2000 έσο ην 2007, ζηελ Λεηνλία απμήζεθε ην εηήζην επηηφθην θαηά 9 ηνηο εθαηφ, θαζηζηψληαο ηελ κία απφ ηηο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο φρη κφλν ζηελ Δπξψπε αιιά θαη ζηνλ θφζκν. Μεηαμχ 2005 θαη 2008, νη κηζζνί δηπιαζηάζηεθαλ. Δλψ έλα κεγάιν κέξνο ηεο δήηεζεο ηδηνθηεζίαο πξνεξρφηαλ απν μέλνπο, πξνθαιψληαο κηα θνχζθα ζηηο ηηκέο ησλ αθηλήησλ. Σν 2006 θαη ην 2007, ην έιιεηκκα ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ απμήζεθε ζε πεξηζζφηεξα απφ 20 ηνηο εθαηφ ηνπ ΑΔΠ. Απηφ ζήκαηλε φηη ε Λεηνλία είρε δαλεηζκφ πεξίπνπ 20 ηνηο εθαηφ ησλ εζφδσλ ηεο απφ ην εμσηεξηθφ. Έσο ην ηέινο ηνπ 2007,ην εμσηεξηθφ ρξένο, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ νπνίνπ πξνεξρφηαλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, είρε απμεζεί πάλσ απφ 125 ηνηο εθαηφ ηνπ ΑΔΠ.. Όπσο γλσξίδνπκε πιένλ, απηφ δελ ζα κπνξνχζε λα δηαξθέζεη. Οη μέλνη ζηακάηεζαλ λα δαλείδνπλ πιένλ ηελ Λεηνλία, θαη παξάιιεια απέζπξαλ ηα θεθάιαηά ηνπο, θαζψο θαη ζηα ηέιε ηνπ 2008 ε Λεηνλία αληηκεησπίδεη κηα βαζηά χθεζε. Με ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ε θξίζε ζηελ Λεηνλία έγηλε αθφκα ρεηξφηεξε. Η νηθνλνκία ηεο Λεηνλίαο ζπξξηθλψζεθε θαηά 4 ηνηο εθαηφ ην 2008 θαη θαηά 18 ηνηο εθαηφ ην Έλα κεγάιν κέξνο απηήο ήηαλ κηα νδπλεξή δηφξζσζε ηεο θνχζθαο πνπ είρε δηνγθσζεί ζην πξνεγνχκελν κέξνο ηεο δεθαεηίαο. Με ηε κείσζε ηνπ ΑΔΠ ηεο ηάμεο ηνπ 18 ηνηο εθαηφ ην 2009, θαη ηεο αλεξγίαο λα πιαλάηαη πάλσ απφ 20 ηνηο εθαηφ, ε Λεηνλία έρεη ππνζηεί κία απφ ηηο πην βαζηέο πθέζεηο ζηνλ θφζκν. Αιιά έλα παθέην ζηήξημεο 7,500,000,000 απν ηε δηεζλή θνηλφηεηα επέηξεςε ζηε ρψξα κέζα απφ λα πεξάζεη ηα ρεηξφηεξα ηεο θξίζεο. Η Λεηνλία ζπκθψλεζε ζηα ηέιε ηνπ 2008 λα δαλεηζηεί 7,5 δηζ. επξψ απφ ην Γ.Ν.Σ., ηελ Δ.Δ., ηε νπεδία θαη άιιεο ρψξεο, ππφ ηνλ φξν λα δηαηεξήζεη ην δεκνζηνλνκηθφ ηεο έιιεηκκα ζην 10% ηνπ ΑΔΠ ην 2009 θαη λα ην κεηψζεη ζην 8,5% ηνπ ΑΔΠ ην Ο απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα έρεη κεησζεί ζην 3% έσο ην Η θπβέξλεζε είρε ηε δπλαηφηεηα λα απμήζεη ην έιιεηκκα ζην 13 ηνηο εθαηφ ηνπ ΑΔΠ θάησ απφ ηε ζηήξημε ηνπ πξνγξάκκαηνο ηνπ Γ.Ν.Σ. αιιά επέιεμε λα κελ ην πξάμεη επεηδή ήζειε λα θάλεη πην γξήγνξε ηελ πξφνδν ηεο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο θαη δελ ήζειε λα ζπζζσξεχζεη πεξηζζφηεξν ρξένο. Η ρψξα έρεη πάξεη ηα πην ζθιεξά κέρξη ζηηγκήο κέηξα, κε κεηψζεηο κηζζψλ θαηά 20% ζην δεκφζην θαη ζπληάμεσλ θαηά 10% θαη κε απνιχζεηο δεκνζίσλ 36

37 ππαιιήισλ. Η παξέκβαζε ηνπ ΓΝΣ ζηε ρψξα ζπλδέεηαη κε κία πηψζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαηά 18% ζε έλα ρξφλν. Απφ κφλν ηνπ ην κέγεζνο ζπληζηά κέγηζηε πνιηηηθή απνηπρία, ρσξίο λα αλαθέξνπκε ηελ αχμεζε ηεο αλεξγίαο απφ 6,2% ην 2007 ζε 22% ηνλ Γεθέκβξε ηνπ Λεηνληθφ δηθαζηήξην έθξηλε πξφζθαηα αληηζπληαγκαηηθέο ηηο πεξηθνπέο ζηηο ζπληάμεηο, αλαγθάδνληαο ηελ θπβέξλεζε λα βξεη επηπιένλ 140 εθαη. επξψ γηα λα θαηαβάιεη πιήξσο ηηο ζπληάμεηο. Έλα κεγάιν κέξνο ησλ πνπ έρνπλ εθηακηεπζεί κέρξη ζήκεξα απφ ην 7,5δίο ηνπ δηεζλνχο παθέηνπ ζηήξημεο έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα ρξεκαηνδνηήζεη ην δεκνζηνλνκηθφ έιιεηκκα ηεο Λεηνλίαο, πνπ επηηξέπεη ζηελ θπβέξλεζε λα πιεξψζεη κηζζνχο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα θαη ηε δηαηήξεζε βαζηθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ. Η θπβέξλεζε αληηκεηψπηζε ζνβαξέο δπζθνιίεο ζην δαλεηζκφ απφ ηηο αγνξέο θαη ρσξίο ηελ δηεζλή ππνζηήξημε νη δεκφζηεο δαπάλεο ζα έπξεπε απιψο λα θαηαξξεχζνπλ. Σν αξρηθφ πξφγξακκα πνπ είρε ζπκθσλεζεί κεηαμχ θπβέξλεζεο θαη Γ.Ν.Σ. Γεθέκβξην ηνπ 2008 εμαζθάιηδε φηη νη θνηλσληθέο δαπάλεο ήηαλ πιήξσο πξνζηαηεπκέλεο. Όκσο, δεδνκέλεο ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο θαηάζηαζεο, νη πεξηθνπέο ζε φινπο ηνπο ηνκείο είλαη πιένλ αλαπφθεπθηεο. Σε Λεηνλία θπβεξλά πεληαθνκκαηηθφο ζπλαζπηζκφο, ε ζπλνρή ηνπ νπνίνπ απεηιείηαη απφ ηηο θνηλσληθέο επηπηψζεηο ησλ ζθιεξψλ κέηξσλ πνπ έρνπλ επηβάιεη ΓΝΣ θαη ΔΔ. Δπηπιένλ, ην λφκηζκα ηεο ρψξαο, ην ιαη, έρεη ζπλδεζεί κε ην επξψ θαη πηζαλή ππνηίκεζή ηνπ γηα λα κπνξέζεη λα αληηκεησπηζηεί ε θξίζε ελδέρεηαη λα πξνθαιέζεη επξχηεξεο επηπηψζεηο ζηηο αγνξέο. Ηκεξνκελία Ηκεξνκελία πκθσλεκέλν Πνζό Πνζό δηαθαλνληζκνύ ιήμεο πνζό ελεξγνπνηεκέλν Τπνινηπνύκελν Γεθ 23, 2008 Γεθ 22, ,521, , ,240 Απξ 20, 2001 Γεθ 19, , Γεθ 10, 1999 Απξ 09, , Οθη 10, 1997 Απξ09, , Ματ 24, 1996 Απγ 23, , Απξ21, 1995 Ματ 20, , Γεθ 15, 1993 Μαξ 14, ,875 9,150 0 επ 14, 1992 επ 13, ,900 54,900 0 χλνιν 1,755,851 1,046, ,240 37

38 ε πνηα ζέζε βξίζθεηαη ε Οπθξαλία Η παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε έπιεμε ζθιεξά ηελ Οπθξαλία ζηα ηέιε ηνπ 2008 θαη ην Η Οπθξαλία, έλαο ζεκαληηθφο εμαγσγέαο ράιπβα θαη παξάιιεια πνιχ ελεξγφο δαλεηνιήπηεο ησλ δηεζλψλ αγνξψλ, είρε πιεγεί ζνβαξά απφ ηελ πηψζε ηεο δήηεζεο πξντφλησλ ράιπβα θαη ηεο κεησκέλεο πξφζβαζεο ζε θεθάιαηα θαη αγνξέο. Η εκπηζηνζχλε ζην λφκηζκα θαη ζηηο ηξάπεδεο κεηψζεθε, πξνθαιψληαο ζε φιν ην ζχζηεκα λα αλαηξέρεη ζηηο θαηαζέζεηο. Ωο απνηέιεζκα, ην πξαγκαηηθφ Α.Δ.Π. θαηέξξεπζε, ε εγρψξηα δήηεζε έπεζε θαηαθφξπθα, θαη ε ππνρψξεζε ησλ δεκνζηνλνκηθψλ εζφδσλ έθεξε ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά ζε ηεηακέλν ζθνηλί. Οπθξαληθέο Δμαγσγέο πξψηεο θαηεγνξίεο εμαγνκέλσλ πξντφλησλ (δηςήθηα ηαμηλφκεζε) α/ α Καηεγνξία πξνϊόληνο Αμία ζε ρηι. $ % ηνπ 2008 % επί ηνπ ζπλόινπ εμαγωγώλ Χπηνζίδεξνο, ζίδεξνο θαη ράιπβαο ,8 44,7 25, Γεκεηξηαθά ,7 96,0 9, Ππξεληθνί αλη/ξεο, ιέβεηεο, κεραλέο, ζπζθεπέο θαη κερ. επηλνήζεηο ,8 79,7 7, Μεραλέο, ζπζθεπέο θαη πιηθά ειεθηξηθά θαη ηα κέξε ηνπο ,3 78,3 5, Οξπθηά θαύζηκα, νξπθηά ιάδηα θαη πξνϊόληα ηεο απόζηαμεο απηώλ ,5 51,9 5, Τερλνπξγήκαηα από ρπηνζίδεξν, ζίδεξν ή ράιπβα ,1 55,1 4, Μεηαιιεύκαηα, ζθνπξηέο θαη ηέθξεο ,9 62,2 3, Σπέξκαηα θαη θαξπνί ειαηώδεηο ,6 72,9 2, Ληπάζκαηα ,7 43,0 2, Ορήκαηα θαη πιηθό γηα ζηδεξ/θέο ή παξόκνηεο γξακκέο θαη ηα κέξε ηνπο ,5 29,3 2,0 Μεηαβνιή Βηνκεραληθήο Παξαγωγήο (%) ζηελ Οπθξαλία ,0 12,5 10,0 7,0 5,8 6,2 3,1 7,6 5,0 0,0-5, ,0-5,2-15,0-20,0-21,9-25,0 Έηζη ην δεκνζηνλνκηθφ πξφγξακκα ηεο ρψξαο πνπ ππνζηεξίδεηαη απφ έλα δάλεην 16,4 δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ απφ ην Γ.Ν.Σ. ζηα ηέιε ηνπ 2008, θαηάθεξε λα επαλαθέξεη ηε καθξννηθνλνκηθή θαη ρξεκαηννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα. Μηα 38

39 απφηνκε δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή ήηαλ ζε θάπνην βαζκφ αλαπφθεπθηε, ιφγσ ησλ πςειψλ πξν-πθηζηάκελσλ αληζνξξνπηψλ. Ωζηφζν, ηα κέηξα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο ζπλέβαιαλ ζηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ θαηαζέζεσλ θαη νη ζπλαιιαγκαηηθέο πηέζεηο ππνρψξεζαλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. ηα κέζα ηνπ 2009, κηα αλάθακςε βξηζθφηαλ ζε εμέιημε. Σν πξφγξακκα εθηξνρηάζηεθε ζηα ηέιε ηνπ 2009, σζηφζν, θαη κηα ζεηξά απφ δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο εμαθνινπζνχλ λα εθθξεκνχλ. Δμέιημε Πνζνζηνχ Αλεξγίαο, Δπίζεκα Δγγεγξακκέλνη Άλεξγνη (%) 4,7 4,4 3,8 3,3 2,9 3,4 Αλεξγία Βάζεη Μεζνδνινγίαο Γηεζλνύο Οξγαληζκνύ Δξγαζίαο (%) 9,2 7,8 7,4 6,9 6,9 9, Δπίζεκα Δγγεγξακκέλνη Άλεξγνη (% ) Αλεξγία Βάζεη Μεζνδνινγίαο Γηεζλνύο Οξγαληζκνύ Δξγαζίαο (% ) Ρπζκφο Απμήζεσο Ολνκαζηηθνχ θαη Πξαγκαηηθνχ Μηζζνχ ( ) Ολνκαζηηθόο Μηζζόο (κεηαβνιή από ην πξνεγνύκελν έηνο, %) 27,5 36,7 29,2 29,7 33,7 5,5 Ολνκαζηηθόο Μηζζόο (UAH) Πξαγκαηηθόο Μηζζόο (κεηαβνιή από ην πξνεγνύκελν έηνο, %) 23,8 20,3 18,3 12,5 6,3-9,2 Πηγή: Στατιστική Επιτροπή Οσκρανίας Σν δεκφζην ρξένο ηεο Οπθξαλίαο έρεη απμεζεί ζεκαληηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαη ηα κεγάια δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα πνπ πξνθιήζεθαλ ελ κέξεη απφ κηα ρεηξφηεξε απφ ηελ αλακελφκελε χθεζε νδήγεζαλ ζηελ εθηξνπή ζεκαληηθψλ πφξψλ απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Δλψ ιήθζεθαλ θάπνηα κέηξα γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεκφζησλ νηθνλνκηθψλ θαηά ην πξψην εμάκελν ηνπ 2009, ηα πξφζζεηα κέηξα πνπ απαηηνχληαη αλαβιήζεθαλ ζηελ πνξεία πξνο ηηο εθινγέο. 39

40 Γείθηεο ηηκώλ θαηαλαιωηή (% Γεθ.-Γεθ.) ,8 6,1 8,2 12,3 10,3 11,6 16,6 22,3 12,3 0-0, Δμσηεξηθφ Δκπφξην Οπθξαλίαο ζε δηζ. $ Δμαγωγέο 32,672 34,287 38,368 49,248 66,954 39,703 Δηζαγωγέο 28,996 36,141 45,034 60,670 85,535 45,436 Δκπ. Ιζνδύγην 3,676-1,854-6,666-11,422-18,581-5,733 Όγθνο Δκπνξίνπ 61,668 70,428 83, , ,489 85,139 Πηγή: Στατιστική Επιτροπή Οσκρανίας Δμωηεξηθό Δκπόξην Οπθξαλίαο ( ) ζε δηζ. USD 100,000 80,000 60,000 40,000 20,000 Δμαγωγέο Δηζαγωγέο Δκπ. Ιζνδύγην 0,000-20, Η δεκνζηνλνκηθή πξνζαξκνγή εληζρχζεθε ην 2010 θαη λα εκβαλζχλζεθε γηα ην , θαζψο ππνζηεξίδεηαη απφ ηζρπξέο δηαξζξσηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ ζπληαμηνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, θαζψο θαη ζην θνξνινγηθφ ζχζηεκα. Οη κεηαξξπζκίζεηο απηέο ζα ππνζηεξηρζνχλ κε ηηο πξνζπάζεηεο γηα ηε δηεχξπλζε ηεο θνξνινγηθήο βάζεο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ηξερνπζψλ δαπαλψλ ψζηε νη γεληθνί ζηφρνη ηνπ δεκφζηνπ ειιείκκαηνο λα αγγίμνπλ ην 3,5 ηνηο εθαηφ ηνπ Α.Δ.Π. ην 2011 θαη 2,5 ηνηο εθαηφ ην Σαπηφρξνλα, νη αξρέο ζα επηδηψμνπλ λα 40

41 ειεπζεξψζνπλ πφξνπο γηα πεξηζζφηεξεο δαπάλεο γηα βαζηθέο ππνδνκέο. Έλαο άιινο ζηφρνο είλαη λα κεησζεί ν ξφινο ηεο θπβέξλεζεο ζηελ νηθνλνκία κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. Αθφκα έλαο ηνκέαο αλάπηπμεο είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ηνπ ηνκέα ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ε απνθαηάζηαζε ηεο νηθνλνκηθήο βησζηκφηεηα ηεο θξαηηθήο εηαηξείαο θπζηθνχ αεξίνπ, Naftogaz. Ξεθηλψληαο ηα ηέιε ηνπ 2011, ην έιιεηκκα ηεο Naftogaz ζα πξέπεη λα θαηαξγεζεί, κεηαμχ άιισλ κε αχμεζε ησλ ηηκψλ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Οη επξχηεξεο κεηαξξπζκίζεηο ζηνρεχνπλ ζηε βειηίσζε ησλ ππνδνκψλ θαη ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο, κε ηελ ππνζηήξημε θαη απφ άιινπο πνιπκεξείο νξγαληζκνχο. Σν πξφγξακκα πξνσζεί επίζεο ηελ θαιχηεξε ρξήζε ησλ ζηνρεπκέλσλ πξνγξακκάησλ θνηλσληθήο βνήζεηαο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ ησλ απμήζεσλ ησλ ηηκψλ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηα πην επάισηα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ. Η απνθαηάζηαζε θαη ε δηαζθάιηζε ηεο επξσζηίαο ησλ ηξαπεδψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο επνπηείαο ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ηνκέα είλαη πςίζηεο ζεκαζίαο γηα ηε δεκηνπξγία ηζρπξψλ ηξαπεδψλ πνπ κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ πγηή αχμεζε πηζηψζεσλ πξνο ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηε ζηήξημε ηεο νηθνλνκηθήο αλάθακςεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ, ιακβάλνληαη κέηξα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηεο νινθιήξσζεο ηεο αλαθεθαιαηνπνίεζεο ησλ ηξαπεδψλ κέρξη ην ηέινο ηνπ Πνιιέο λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο βξίζθνληαη ζε εμέιημε γηα ηε βειηίσζε ηνπ πιαηζίνπ ηεο δεκνζηνλνκηθήο επνπηείαο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ εμπγίαλζε ησλ ηξαπεδψλ. Σν πξφγξακκα απνζθνπεί επίζεο ζηελ αλάπηπμε κηαο πην έληνλεο λνκηζκαηηθήο πνιηηηθήο πνπ επηθεληξψλεηαη ζηε κείσζε ηνπ πςεινχ πιεζσξηζκνχ θάησ απφ έλα επέιηθην θαζεζηψο ζπλαιιαγκαηηθήο ηζνηηκίαο. Οπθξαλία αληηκεησπίδεη ζεκαληηθέο ρξεκαηνδνηηθέο αλάγθεο ηα επφκελα ρξφληα, θπξίσο απφ ηελ σξίκαλζε ησλ εμσηεξηθψλ ππνρξεψζεσλ θαη κέζσ ηεο αθφκα κεησκέλεο πξφζβαζεο ζηε ρξεκαηνδφηεζή ηεο απφ ηηο δηεζλείο αγνξέο θεθαιαίσλ. Γηα λα δηεπθνιχλεη απηέο ηηο αλάγθεο θαη λα επηηχρεη ηελ πξνζαξκνγήο ηεο πνιηηηθήο ηεο, ην δάλεην ζπλεπάγεηαη πξφζβαζε ζε πφξνπο ηνπ Γ.Ν.Σ., πνπ αλέξρνληαη ζε 728,9 ηνηο εθαηφ ηεο πνζφζησζεο ηεο Οπθξαλίαο ζην Σακείν. χκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ, ν πιεζσξηζκφο ζηελ Οπθξαλία ην 2011 ζα πξέπεη λα κεησζεί ζην 5-7% θαη νη πξνζδνθίεο ηνπ Γ.Ν.Σ. γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Οπθξαλίαο εθηππψλνληαη ζε έλα επηθαηξνπνηεκέλν πξφγξακκα ζπλεξγαζίαο κε ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην. Σν ηακείν επηδείλσζε ζεκαληηθά ηελ πξφγλσζε ηεο επίπησζεο ζην πξαγκαηηθφ 41

42 αθαζάξηζην εγρψξην πξντφλ ηεο ρψξαο κε ην πνπ αλαθνηλψζεθε απφ % -3% ζε -8. Έηζη ην νλνκαζηηθφ Α.Δ.Π. ηεο Οπθξαλίαο ην 2009 ήηαλ 990 δηζεθαηνκκχξηα hryvnia, αληί ηεο πξνβιεπφκελεο πξνεγνπκέλσο 1,1 ηξηζεθαηνκκχξηα. Έηζη, ε εμαγσγή ησλ νπθξαληθψλ επηρεηξήζεσλ κεηψζεθε ην 2009 ζε 8,8% θαη κεησκέλε εγρψξηα δήηεζε ζα θζάζεη ην 18,8% αληί ηνπ 12%. 42

43 Σνπξθία Πνηα είλαη ηα απνηειέζκαηα ηεο εκπινθήο ηνπ ΓΝΣ ζηελ Η Σνπξθία απνηειεί ηαθηηθφ «πειάηε» ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ, θαζψο έρεη ιάβεη θαη επαλάιεςε δάλεηα. Μεξηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ηα 4 δηζ. δνιάξηα ηνπ 1999, ηα 7,5 δηζ. δνιάξηα ηνπ 2000 θαη ην 3εηέο πξφγξακκα ησλ 10 δηζ. δνιαξίσλ πνπ ζπκθσλήζεθε ην Σν ΓΝΣ ζεσξεί φηη ε εκπινθή ηνπ ζηελ νηθνλνκία ηεο Σνπξθίαο έρεη ζηεθζεί απφ επηηπρία, φκσο, εμαηηίαο ησλ απζηεξψλ φξσλ πνπ ζέηεη, απνηειεί «θφθθηλν παλί» γηα ηνπο Σνχξθνπο, κε απνηέιεζκα νη δηαδειψζεηο δηακαξηπξίαο θαηά ηνπ νξγαληζκνχ λα απνηεινχλ ζπρλφ θαηλφκελν. Σν 2001 ε Σνπξθία δνθηκάζηεθε απφ κηα νηθνλνκηθή θξίζε, γηα ηελ νπνία ζε κεγάιν βαζκφ ππαίηηνο ήηαλ ν ηξαπεδηθφο θιάδνο ηεο ρψξαο. Η βαζηθή αηηία ηεο θξίζεο ήηαλ νη πςειέο απαηηήζεηο δαλεηζκνχ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαη ε βησζηκφηεηα νιφθιεξνπ ηνπ νηθνλνκηθνχ απηνχ κεραληζκνχ, ε βησζηκφηεηα ηνπ νπνίνπ εμαξηηφηαλ απφ ηε δήηεζε γηα θξαηηθά νκφινγα. Η αχμεζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έιιεηςε πεξηνξηζκψλ ζηνλ ηξφπν δαλεηζκνχ ησλ ηξαπεδψλ, νδήγεζαλ πνιιέο απφ ηηο ηνπξθηθέο ηξάπεδεο ζε ρξενθνπία. Απνηέιεζκα ηεο θξίζεο ήηαλ ην θξάηνο λα εζληθνπνηήζεη 20 ηδησηηθέο ηξάπεδεο αιιά θαη λα ρξεηαζηεί λα αλαδηαξζξψζεη ηελ νηθνλνκηθή δνκή ησλ δχν κεγαιχηεξσλ θξαηηθψλ ηξαπεδψλ, ηεο Ziraat θαη ηεο Halkbank κεηά ηηο κεγάιεο δεκηέο πνπ είραλ ηα δχν πξνεγνχκελα ρξφληα. Όηαλ ε Σνπξθία δήηεζε ηε βνήζεηα ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ ην Γ.Ν.Σ. θαηαξρήλ επέβαιε απζηεξνχο θαλφλεο ζην φξην δαλεηζκνχ ησλ ηξαπεδψλ, θαη ζηνπο δείθηεο ξεπζηφηεηαο θαη θεθαιαηαθήο επάξθεηαο (πνπ έθηαζε ζην 20% ησλ ζπλνιηθψλ πεξηνπζηαθψλ ζηνηρείσλ κηαο ηξάπεδαο ην 2009) κε απνηέιεζκα λα κείλνπλ ιηγφηεξεο αιιά πνιχ ηζρπξφηεξεο ηξάπεδεο ζην ηνπξθηθφ ρξεκαηνπηζησηηθφ ζηεξέσκα. Δπίζεο επέβαιε ηε κείσζε ηνπ ρξένπο ησλ ηξαπεδψλ ζε μέλα λνκίζκαηα, ψζηε λα κεησζνχλ νη αξλεηηθέο επηδξάζεηο απφ κηα λέα λνκηζκαηηθή θξίζε, φπσο απηή πνπ ρηχπεζε ηε ρψξα ην ε ζπλδπαζκφ κε ην πξφγξακκα αλαδηάξζξσζεο θαη εμπγίαλζεο ησλ ηξαπεδψλ, ην Σακείν επέβαιε έλα πξφγξακκα απζηεξήο δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο θαη ιηηφηεηαο ζην δεκφζην, κε πάγσκα θαη κείσζε κηζζψλ ζε πνιιέο δεκφζηεο ππεξεζίεο, κε ζπγθεθξηκέλνπο δεκνζηνλνκηθνχο ζηφρνπο, φπσο κείσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ, αχμεζε ηνπ πιενλάζκαηνο ζηνλ πξνυπνινγηζκφ, ηελ ζηαζεξνπνίεζε 43

44 ηεο ηνπξθηθήο ιίξαο, ηε δηαηήξεζε πςειψλ επηηνθίσλ ρνξεγήζεσλ θαη ζηε κείσζε ησλ ειιεηκκάησλ. Μέζσ ηεο απζηεξήο κείσζεο ησλ δεκνζίσλ δαπαλψλ, ηεο κείσζεο ηνπ κεγέζνπο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, ηελ κείσζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δήκσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο θηλήηξσλ γηα ηελ πξνζέθιπζε μέλσλ επελδχζεσλ, ε ρψξα βξέζεθε γξήγνξα ζε πνξεία αλάθακςεο, πνπ ρξνληθά ζπλέπεζε κε ηελ αλάθακςε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Αλάκεζα ζηα επηπξφζζεηα κέηξα δεκνζηνλνκηθήο εμπγίαλζεο θαη δηαξζξσηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ πνπ επέβαιε ην Γ.Ν.Σ. ζηα 5 ρξφληα πνπ ζπκβνχιεπε» ηε ρψξα ήηαλ: Η κείσζε ηνπ ειιείκκαηνο ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, κέζσ αχμεζε ησλ θφξσλ θαη κείσζε ησλ θνηλσληθψλ παξνρψλ. Απζηεξή δεκνζηνλνκηθή πεηζαξρία κε ζθνπφ λα πεηζηνχλ νη αγνξέο λα εκπηζηεπζνχλ θαη πάιη ηε ρψξα θαη λα επελδχζνπλ ζε απηή, κε παξάιιειε κείσζε ησλ επηηνθίσλ Δπηβνιή καθξνρξφλησλ νξίσλ πνπ ζα θαζνξίδνπλ ην κέγεζνο θαη ηηο δαπάλεο ηνπ θξάηνπο Αλακφξθσζε ηνπ θνξνινγηθνχ ζπζηήκαηνο, κε αχμεζε ηεο θνξνινγηθήο βάζεο θαη βειηηζηνπνίεζε ηεο δπλαηφηεηαο άληιεζεο θφξσλ. Βειηηψζεηο ζηε δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε θαη ζηελ νηθνλνκηθή δηαρείξηζε θαη ηε δηαθάλεηα. Σέινο ιακβάλεη θέηνο ην καθξφ εηδχιιην ηεο Σνπξθίαο κε ην Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν, κία ζρέζε πνπ θαζφξηζε ηελ νηθνλνκηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο ηελ πεξίνδν Η θπβέξλεζε Δξληνγάλ αλαθνίλσζε πσο έδσζε ηέινο ζηηο ζπλνκηιίεο κε ην Γ.Ν.Σ. ζρεηηθά κε ηε ζχλαςε λένπ δαλείνπ. Ο ιφγνο, πσο «ε Σνπξθία κπνξεί ζήκεξα λα ζηεξηρζεί ζηα πφδηα ηεο θαη δε ρξεηάδεηαη εμσηεξηθή ρξεκαηνδφηεζε», φπσο δήισλε ν πξσζππνπξγφο Δξληνγάλ. Η ζεκεξηλή Σνπξθία κνηάδεη κε κία άιιε ρψξα ελ ζρέζε κε ηελ Σνπξθία ηνπ Γηα δεθαεηίεο, ε Σνπξθία έδηλε ηελ εηθφλα κηαο ρψξαο πνπ καζηηδφηαλ απφ νηθνλνκηθή αξξπζκία. Σηο βξαρείο πεξηφδνπο αλάπηπμεο δηαδέρνληαλ θαηαθιπζκηαίεο νηθνλνκηθέο θξίζεηο. Η νηθνλνκία ήηαλ θιεηζηή θαη ε εκπηζηνζχλε πνπ ε ρψξα ελέπλεε ζην δηεζλή επελδπηηθφ θφζκν πεξηνξηζκέλε. Η ζεακαηηθή αλάθακςε ηεο Σνπξθίαο απφ ηελ θξίζε ηνπ επηηεχρζεθε ράξε ζε κία πνιηηηθή πνπ θαηήξηηζαλ νη ηνπξθηθέο θπβεξλήζεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ην Γ.Ν.Σ.. Η αλάθακςε νδήγεζε, γηα πξψηε θνξά ίζσο κεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν (ζηνλ νπνίν δε 44

45 ζπκκεηείρε ε Σνπξθία), ζηελ πνιππφζεηε νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα. Οη βάζεηο κάιηζηα πνπ θηίζζεθαλ ηελ πεξίνδν , θαηά ηελ πξψηε δηαθπβέξλεζε απφ ην Κφκκα Γηθαηνζχλεο θαη Αλάπηπμεο (ΑΚΡ), ήηαλ ηφζν γεξέο ψζηε ε Σνπξθία λα πεξάζεη ηε δηεζλή νηθνλνκηθή θξίζε κε κηθξέο ζε ζρέζε κε ηηο δπηηθέο νηθνλνκίεο απψιεηεο, ζηεξηδφκελε ζηηο δηθέο ηεο απνθιεηζηηθά δπλάκεηο. Σν 2001, ε Σνπξθία ήηαλ ζηα πξφζπξα νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο θαηάξξεπζεο. Παξφηη ε ρψξα είρε πεξάζεη απφ πνιιέο θξίζεηο, εθείλε ηνπ 2001 ήηαλ θαηά γεληθή νκνινγία ε πην ζνβαξή. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2001, ην ΑΔΠ ηεο Σνπξθίαο κεηψζεθε θαηά 5.7%, ν πιεζσξηζκφο ζηηο ηηκέο ησλ θαηαλαισηηθψλ αγαζψλ έθζαζε ην 55% θαη ε ηνπξθηθή ιίξα ππνηηκήζεθε θαηά 51% έλαληη ησλ θπξίσλ μέλσλ λνκηζκάησλ. Οη ρξενθνπίεο επηρεηξήζεσλ αλαθνηλψλνληαλ ε κία κεηά ηελ άιιε, θαη ρηιηάδεο εξγαδφκελνη βξέζεθαλ ζην δξφκν. Γηα λα αληηκεησπίζεη ηελ θξίζε, ε ηφηε θπβέξλεζε Δηζεβίη κεηαθάιεζε ηνλ επηθαλή νηθνλνκνιφγν Κεκάι Νηεξβίο απφ ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα θαη ηνπ αλέζεζε ην ππνπξγείν νηθνλνκηθψλ. Αλ θαη ε ζεακαηηθή αλάθακςε ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο είζηζηαη λα απνδίδεηαη ζην ΑΚΡ, γίλεηαη δεθηφ πσο νη βάζεηο ηεο βξίζθνληαη ζην ηνικεξφ πξφγξακκα ηνπ Νηεξβίο. Ο ηερλνθξάηεο, πνπ εξγάζζεθε γηα 22 ρξφληα ζηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα, επειέγε ιφγσ ηεο θξηζηκφηεηαο ηεο θαηαζηάζεσο θαη ηνπ θφβνπ κηαο ιατθήο εμέγεξζεο πνπ δηαθαηείρε ηελ ηφηε πνιηηηθή ηάμε ηεο Σνπξθίαο. Ήηαλ κία άξηζηε επηινγή, θαζψο ν Νηεξβίο ήηαλ αλεμάξηεηνο απφ ηα ηνπηθά ζπκθέξνληα ζηελ Σνπξθία θαη ηα θπθιψκαηα δηαθζνξάο πνπ ιπκαίλνληαλ ηελ νηθνλνκηθή δσή. Με ηε ζηήξημε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ θαη ησλ ζπιινγηθψλ ηνπ νξγάλσλ, ν Νηεξβίο πξνψζεζε έλα ηνικεξφηαην πξφγξακκα, ην πνιηηηθφ θφζηνο ηνπ νπνίνπ θακία θπβέξλεζε σο ηφηε δε ζα είρε ηνικήζεη λα αλαιάβεη. εκεησηένλ φηη πέξαλ ηεο έμππλεο επηινγήο ελφο ηερλνθξάηε, ζηελ Σνπξθία ηα ζπιινγηθά φξγαλα ησλ εξγνδνηηθψλ νξγαλψζεσλ, φπσο ν χλδεζκνο Σνχξθσλ Δκπνξνβηνκεράλσλ (TUSIAD) δηαζέηνπλ ζεκαληηθή θαη ππεχζπλε δξάζε θαη επηξξνή, ζε πιήξε αληίζεζε κε φ,ηη ζπκβαίλεη ζηελ Διιάδα. Σνπνζεηνχληαη δε παξαδνζηαθά ππέξ ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο θηιειεπζεξνπνίεζεο, ηεο έληαμεο ζηελ Δ.Δ. θαη ηνπ εθδεκνθξαηηζκνχ ηεο ρψξαο. Παξάιιεια, νη ελ ιφγσ νξγαλψζεηο απνθεχγνπλ ηε κηθξνθνκκαηηθή αληηπαξάζεζε θαη δελ επηρεηξνχλ λα πξνσζήζνπλ ζπκθέξνληα ηδησηψλ κειψλ ηνπο. Υαίξνληαο κίαο γεληθφηεξεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλαίλεζεο, ν ηερλνθξάηεο ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο ζπλεξγάζζεθε, απφ ηελ θπβεξλεηηθή ηνπ πηα 45

46 ζέζε, κε ην Γ.Ν.Σ. θαη θαηήξηηζε έλα παθέην κέηξσλ ζηαζεξφηεηαο πνπ άιιαμε ξηδηθά ην δνκηθφ πιαίζην ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο. Παξάιιεια κε κέηξα εμπγίαλζεο ησλ ηξαπεδψλ θαη ησλ ζεζκψλ, ν Νηεξβίο ρξεζηκνπνίεζε ην δηεζλέο ηνπ θχξνο απφ ηε ζεηεία ηνπ ζηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα γηα λα δαλεηζζεί 20 δηο δνιάξηα απφ ηελ ελ ιφγσ ηξάπεδα θαη ην Γ.Ν.Σ.. Σνπξθία θαη Γ.Ν.Σ. είραλ ππνγξάςεη ζπκθσλία ην 1998, πνπ παξείρε ζηνλ νξγαληζκφ ηε δπλαηφηεηα ζηελήο επνπηείαο θαη ειέγρνπ ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο απφ εηδηθφ «θιηκάθην ηεο Σνπξθίαο» ζηα πιαίζηα ηνπ ηακείνπ. Η ρψξα αλαδείρζεθε ζην κεγαιχηεξν δαλεηζηή ηνπ Γ.Ν.Σ., ιακβάλνληαο ηελ πεξίνδν δηο δνιάξηα. Ωζηφζν, ε «αλάζηαζε» ηεο Σνπξθηθήο νηθνλνκίαο δελ επεηεχρζε θπξίσο ράξε ζηα δάλεηα ηνπ Γ.Ν.Σ., αιιά ησλ βαζχηαησλ δνκηθψλ αιιαγψλ πνπ μεθίλεζε ν Κεκάι Νηεξβίο θαη ζπλέρηζαλ νη δχν θπβεξλήζεηο ηνπ ΑΚΡ. ην θέληξν ηνπ παθέηνπ ζηαζεξνπνίεζεο ήηαλ ε πεξηθνπή ησλ θξαηηθψλ δαπαλψλ, ην πάγσκα ησλ κηζζψλ ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ε κείσζε ησλ εηαηξηθψλ θφξσλ θαη αχμεζε κηαο ζεηξάο άιισλ, ε αλακφξθσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δηεπθφιπλζεο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ησλ μέλσλ επελδχζεσλ θαη ε ηδησηηθνπνίεζε ησλ ζεκαληηθφηεξσλ θξαηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Οη ηδησηηθνπνηήζεηο θαη κφλν απέθεξαλ πάλσ απφ 20 δηο δνιάξηα ζην δεκφζην ηακείν ηελ πξψηε πεξίνδν 46

47 δηαθπβέξλεζεο ηνπ ΑΚΡ. Παξάιιεια, ε Σνπξθία εγθαηέιεηςε ηε ζχλδεζε ηεο ηζνηηκίαο ηεο ιίξαο κε ην θαιάζη λνκηζκάησλ πνπ παξαθνινπζνχζε, θαη ε ηηκή ηεο αθέζεθε λα θαζνξηζζεί απφ ηελ αγνξά. Σν γεγνλφο σθέιεζε ζεκαληηθά ηνπο Σνχξθνπο εμαγσγείο, πνπ έδεζαλ ηε ρξπζή επνρή ηνπο ψζπνπ ε δηεζλήο θξίζε ηνπο απνζηέξεζε απφ κεγάιν κέξνο ηεο επξσπατθήο αγνξάο. Πίζσ απφ ηελ πξσηνθαλή γηα ηα ρξνληθά ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο άλζεζε ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο, σζηφζν, βξίζθεηαη, θαηά γεληθή γλψκε ησλ αλαιπηψλ, ε καδηθή εηζξνή μέλσλ θεθαιαίσλ ζηε ρψξα. Η θπβέξλεζε Δξληνγάλ αθνινχζεζε κία πνιηηηθή ηδηαίηεξα θηιηθή πξνο ην μέλν θεθάιαην, απνκαθξχλνληαο κεγάιν κέξνο ησλ λνκηθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ δπζθφιεπαλ ηηο μέλεο επελδχζεηο, θαη ελζαξξχλνληαο ηελ εμαγνξά ηνπξθηθψλ εηαηξηψλ. Οη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζηε ρψξα έθζαζαλ θαηά κέζν φξν ηα 5 δηο δνιάξηα ην ρξφλν. Η απζηεξή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο θαηφξζσζε λα κεηψζεη ηνλ πιεζσξηζκφ, πνπ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θάιπαδε ζην 70%, ζην 12% ην Σν ηξαπεδηθφ ζχζηεκα νρπξψζεθε κε απζηεξνχο θαλφλεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο, ψζηε νη ηνπξθηθέο ηξάπεδεο φζεο γιίησζαλ ηελ θξίζε ηνπ λα πεξάζνπλ αιψβεηεο ηε δηεζλή θξίζε ηνπ ήκεξα κάιηζηα, ε θαηάζηαζε έρεη αλαζηξαθεί, κε ηηο ηνπξθηθέο ηξάπεδεο λα εξεπλνχλ επθαηξίεο εμαγνξψλ ζην εμσηεξηθφ. Παξάιιεια, νη θπβεξλήζεηο ηνπ ΑΚΡ ελζάξξπλαλ ηηο ηνπξθηθέο επηρεηξήζεηο λα ςάμνπλ αγνξέο γηα ηα πξντφληα ηνπο ζην εμσηεξηθφ. ήκεξα, ηα ηνπξθηθά θαηαλαισηηθά αγαζά, νη ηνπξθηθέο θαηαζθεπαζηηθέο 47

48 έρνπλ ζαξψζεη ηηο αγνξέο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ηνπ Καπθάζνπ, ηεο Μέζεο Αλαηνιήο, ηεο Κεληξηθήο Αζίαο θαη ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο. Πηγή: Κπαηική ηαηιζηική Τπηπεζία Σοςπκίαρ και World Bank 48

49 Ο ζεκαληηθφηεξνο εμαγσγηθφο θιάδνο ηεο ηνπξθηθήο νηθνλνκίαο είλαη ε θισζηνυθαληνπξγία, ε νπνία ην 2005 απνηεινχζε ην 25% ησλ ηνπξθηθψλ εμαγσγψλ. Άιινη παξαγσγηθνί θιάδνη πνπ θαηέρνπλ ζεκαληηθφ κεξίδην ζηηο εμαγσγέο ηεο ρψξαο είλαη ν θιάδνο ησλ νρεκάησλ θαη ησλ ζρεηηθψλ αληαιιαθηηθψλ κε κεξίδην 16,2%, ν θιάδνο ησλ ειεθηξηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ πξντφλησλ κε κεξίδην 7% θαη ν θιάδνο κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ κε κεξίδην 6,8%. Όζνλ αθνξά ηηο εηζαγσγέο γηα ην 2005, ην 70% ηνπ ζπλφινπ ησλ ηνπξθηθψλ εηζαγσγψλ απνηειείηαη απφ ελδηάκεζα αγαζά, ελψ ηα θεθαιαηνπρηθά θαη θαηαλαισηηθά αγαζά απνηεινχλ ην 17,4% θαη 12,65 αληίζηνηρα. Σν κεγαιχηεξν κεξίδην ησλ εηζαγσγψλ θαηέρνπλ νη εηζαγσγέο ελεξγεηαθψλ πξντφλησλ (18,2%), ελψ αθνινπζνχλ ν κεραλνινγηθφο θαη ειεθηξνινγηθφο εμνπιηζκφο θαη ν ζίδεξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο πξψηε χιε γηα ηελ παξαγσγή δεπηεξνγελψλ πξντφλησλ, θαζψο ε παξαγσγή ηεο ηνπξθηθήο ραιπβνπξγίαο δελ επαξθεί γηα ηελ θάιπςε ηεο εγρψξηαο δήηεζεο. 49