ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΘΕΜΑ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΣΕ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Transcript

1 ΑΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΠΙΟΥ ΘΕΜΑ ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΣΕ ΔΗΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΟΥΤΖΑΚΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΣΕΧΙΔΗΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΔΡΑΜΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματοποιήθηκε στο ΤΕΙ Καβάλας, παράρτημα Δράμας στο τμήμα της αρχιτεκτονικής τοπίου τον Φεβρουάριο του Στόχος της εργασίας αυτής είναι η μελέτη των πράσινων προμηθειών στον Ελλαδικό χώρο και της πράσινης νομοθεσίας στους δήμους όπως επίσης και η αντίστοιχη πράσινη νομοθεσία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η αναζήτηση μιας πρωτότυπης εργασίας οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Οι δυσκολίες όμως που παρουσιάστηκαν ήταν πολλές και απρόβλεπτες. Ευελπιστώ ότι η μοναδικότητα του συγκεκριμένου θέματος να είναι σημείο αναφοράς και φιλοδοξώ να φανώ χρήσιμος σε επαγγελματίες και φοιτητές με συναφή αντικείμενα. Ευχαριστώ θερμά τον σύμβουλο καθηγητή μου κύριο Σεχίδη Λάζαρο καθώς και όλο το προσωπικό του τμήματος. Τέλος ευχαριστώ την οικογένεια μου και ιδιαίτερα τη σύζυγο μου φιλόλογο Λεοντιάδου Αναστασία για τη βοήθεια που μου πρόσφερε σ ολα τα στάδια της παρούσας εργασίας. Σελίδα : 1

3 Περίληψη Αντικείμενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας αποτελεί η συστηματική και σε βάθος βιβλιογραφική κριτική ανασκόπηση των «πράσινων προμηθειών» σε Δημόσιους Οργανισμούς και Δήμους Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ελλάδας. Ως οικολογικές ή αλλιώς «πράσινες» προμήθειες ορίζονται οι προμήθειες που λαμβάνουν υπόψη τους τόσο περιβαλλοντικούς όσο και κοινωνικούς παράγοντες κατά τη λήψη αποφάσεων κατά τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων. Το ζήτημα των «πράσινων» προμηθειών βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων που διεξάγονται σε επιστημονικό και πολιτικό επίπεδο για την αειφόρο ανάπτυξη και τον συνακόλουθο περιορισμό των επιπτώσεων από την εκτεταμένη βιομηχανική δραστηριότητα στο περιβάλλον. Σκοπός της κατά κύριο λόγο είναι να εξετάσει την εφαρμοσιμότητα της πράσινης προμήθειας σε πιλοτικά έργα που έχουν γίνει στον Ελλαδικό χώρο και εν συνεχεία να μελετήσει τη δυνατότητα εισαγωγής περιβαλλοντικών κριτηρίων στις προμήθειες και άλλων δήμων της χώρας ως μέρος της προσπάθειας για ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση. Στο πλαίσιο αυτό, αρχικά γίνεται μια παρουσίαση του θέματος και των βασικών του παραμέτρων (1ο Κεφάλαιο). Στη συνέχεια, διερευνάται το νομικό πλαίσιο των προμηθειών γενικότερα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παρουσιάζονται ειδικότερα οι διαδικασίες σύναψης των αντίστοιχων δημόσιων συμβάσεων (2ο Κεφάλαιο). Αμέσως μετά (3ο Κεφάλαιο) αναλύονται οι πολιτικές και νομικές αρχές που αναπτύχθηκαν σε Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση με σκοπό το «πρασίνισμα» των προμηθειών. Στο 4ο Κεφάλαιο της εργασίας παρουσιάζονται επιτυχή παραδείγματα εφαρμογής των «πράσινων» προμηθειών σε δήμους και πανεπιστημιακές κοινότητες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ειδικότερα, περιγράφονται παραδείγματα καλών πρακτικών για τον περιορισμό των εκπομπών του θερμοκηπίου, της κατανάλωσης ενέργειας και την προμήθεια «πράσινων» προϊόντων (περίπτωση δήμου Αμαρουσίου, δικτύου «Δάφνη», καθώς και των ευρωπαϊκών δήμων της Βιέννης, της Βαρκελώνης κ.ά.). Τέλος, στο 5ο κεφάλαιο, προτείνονται τρόποι εισαγωγής περιβαλλοντικών παραμέτρων στη διενέργεια συμβάσεων προμηθειών στους Καλλικρατικούς δήμους οι οποίοι βασίζονται στην ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία και αξιοποιούν τη μέχρι τώρα Σελίδα : 2

4 αποκτηθείσα εμπειρία και παρατίθενται τα συμπεράσματα της έρευνας που διενεργήθηκε. Σελίδα : 3

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 Περίληψη... 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Παρουσίαση του θέματος... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Βασικές έννοιες η έννοια των προμηθειών Διαδικασίες Δημοσίων Προμηθειών Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (Ε.Π.Π.) Εθνική Νομοθεσία σύναξης δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα Ενσωμάτωση των οδηγιών 2004/17/EC και 2004/18/EC στην Ελληνική νομοθεσία (Π.Δ. 59/2006 και Π.Δ.60/2006) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο Πολιτικό και νομικό πλαίσιο για το «πρασίνισμα» των προμηθειών στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση Πράσινες προμήθειες ορισμοί Θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές αποφάσεις της Ε.Ε. που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών Οδηγίες 2004/17/EC και 2004/18/EC Λίγα λόγια για το EMAS ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο Πράσινες προμήθειες σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης Εισαγωγή Σελίδα : 4

6 4.1.2 Εκπαίδευση υπαλλήλων στον χαρακτηρισμό των «πράσινων» προϊόντων Οδηγός εφαρμογής Τοπικής Πολιτικής «Πράσινων» Προμηθειών από τους Ο.Τ.Α Ευρωπαϊκά και Διεθνή παραδείγματα Παραδείγματα καλών πρακτικών για τον περιορισμό των εκπομπών του θερμοκηπίου, της κατανάλωσης ενέργειας και των «πράσινων» προϊόντων Παραδείγματα από τον Ελλαδικό χώρο Δήμος Αμαρουσίου Δίκτυο «ΔΑΦΝΗ» Το παράδειγμα της Σύρου στην ανακύκλωση Δήμος Νέου Ψυχικού Αττικής Δήμος Ηρακλείου Κρήτης Το Σύμφωνο των Δημάρχων Στόχος του Συμφώνου Ποιοί μπορούν να συμμετέχουν στο Σύμφωνο των Δημάρχων; Γιατί να ενταχθεί ένας δήμος; Πράσινες προμήθειες στα Α.Ε.Ι. παραδείγματα φιλικών προς το περιβάλλον προμηθειών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης Καθορισμός του αντικειμένου της σύμβασης Καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών για το προϊόν, έργο, υπηρεσία.. 61 Σελίδα : 5

7 5.3.1 Ο ρόλος των προτύπων και της οικολογικής σήμανσης κατά τον καθορισμό των τεχνικών προδιαγραφών Κριτήρια Επιλογής Ανάθεση σύμβασης Όροι εκτέλεση συμβάσεων Συμπεράσματα ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Το Σύμφωνο των Δημάρχων Σελίδα : 6

8 Κατάλογος Πινάκων Πίνακας 1: Δημόσιες συμβάσεις ως ποσοστό του Α.Ε.Π. - Επιλεγμένες χώρες (2002) Πίνακας 2: Οικολογικά σήματα τύπου Ι Κατάλογος Σχημάτων Σχήμα 1. Διαδικασία συμμετοχής και διατήρηση καταχώρησης στο ΕΜΑS Κατάλογος Εικόνων Εικόνα 1. Το λογότυπο του EMAS Εικόνα 2. Το οικολογικό σήμα Energy Star label για την ενεργειακή αποδοτικότητα Εικόνα 3. Το επίσημο οικολογικό σήμα της Ε.Ε. Εικόνα 4. Το σκανδιναβικό οικολογικό σήμα «Νορβηγικός Κύκνος» (Nordic Swan) Εικόνα 5: Το γερμανικό οικολογικό σήμα Blue Angel Σελίδα : 7

9 Συντομογραφίες Α.Ε.Π. Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν Α.Π.Ε. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση Ε.Ε.Τ.Α.Α. Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Ε.Κ. Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ε.Π.Μ. Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Ε.Π.Ο. Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων Ε.Π.Π. Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών Ε.Υ.ΠΕ. Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος Κ.Ο. Κοινοτική Οδηγία ΚΥΑ Κοινή Υπουργική Απόφαση Μ.Π.Ε. Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Ν. Νομός Ν.Δ Νομοθετικό Διάταγμα ΟΤΑ Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Παρ. Παράγραφος Π.Δ. Προεδρικό Διάταγμα Π.Δ.Σ. Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες Π.Ο.Α.Π.Δ. Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτήτων Π.Π.Ε.Α. Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση Αξιολόγηση Πρωτ. Πρωτοδικείο Σ.Μ.Π.Ε. Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Σ.Π.Δ. Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Σ.τ.Ε. Συμβούλιο της Επικράτειας Υ.Α. Υπουργική Απόφαση Σελίδα : 8

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.1 Παρουσίαση του θέματος Στις μέρες μας υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για τα προβλήματα υποβάθμισης του περιβάλλοντος, την μείωση των αποθεμάτων των φυσικών πόρων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, τις υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου καθώς και την απώλεια της βιοποικιλότητας. Προτεραιότητα πολλών κρατών πλέον αλλά και οργανισμών, τίθεται η προώθηση της ζήτησης για «πράσινα» προϊόντα, κάτι που αυξάνει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον παγκόσμιων οργανισμών για πιο οικολογικές δημόσιες προμήθειες. Οι Ευρωπαϊκές δημόσιες αρχές δαπανούν ετησίως το 16% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2 τρισεκατομμύρια ευρώ περίπου για το 2002) στην αγορά αγαθών, υπηρεσιών και έργων. Πίνακας 1:Δημόσιες συμβάσεις ως ποσοστό του Α.Ε.Π. - Επιλεγμένες χώρες 1 (2002) Αποδεδειγμένα λοιπόν με την ιδιαίτερη αυτή επιρροή που έχουν οι αρχές αυτές ως αγοραστές καταναλωτές, μπορούν να υποστηρίξουν ενεργά τις δημόσιες «πράσινες» προμήθειες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το περιβάλλον σε σχετική της ανακοίνωση που αφορούσε τις «Δημόσιες Προμήθειες για ένα Καλύτερο Περιβάλλον», πρότεινε ως στόχο το 16% να φτάσει στο 50% του Α.Ε.Π. Για την προώθηση της διαδικασίας αυτής, η 1 Πηγή: Το εγχειρίδιο Procura+. Ένας Οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες Δημόσιες Προμήθειες, 2η έκδοση, ICLEI European Secretariat GmbH, Freiburg, Germany, 2007 Σελίδα : 9

11 Επιτροπή καθόρισε περιβαλλοντικά κριτήρια για χρήση σε προκηρύξεις δημόσιων οργανισμών. Τα κριτήρια αυτά μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος να τα αναζητήσει στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις πράσινες προμήθειες 2 και οι οποίες δεν αφορούν μόνο την αγορά ενός προϊόντος αλλά έχουν να κάνουν με μια ολιστική προσέγγιση του κύκλου ζωής των προϊόντων, από την αναζήτηση των πρώτων υλών τους και των μεθόδων παραγωγής τους μέχρι τις τελικές συσκευασίες τους, ακόμη και την τήρηση των όρων που αφορούν στην επιστροφή τους. Εξαιτίας λοιπόν των πολύ σημαντικών περιβαλλοντικών οφελών που οι «πράσινες» προμήθειες επιφέρουν στα κράτη τα οποία τις υποστηρίζουν, γίνεται μεγάλη προσπάθεια από αυτά να εντάξουν όσο περισσότερους δημόσιους οργανισμούς τους μπορούν, σε ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Για την Ευρωπαϊκή Ένωση ο μηχανισμός μέσω του οποίου αναγνωρίζονται οι οργανισμοί αυτοί που βελτιώνουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις είναι: το Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου ή αλλιώς EMAS 3. Το σύστημα EMAS βασίζεται στον Κανονισμό (ΕΚ) 761/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ενώ η συμμετοχή σε αυτό είναι εθελοντική. Περισσότερα πράγματα όμως για το Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου θα πούμε παρακάτω σε επόμενο κεφάλαιο. Στα πλαίσια εκπόνησης της πτυχιακής αυτής εργασίας γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι τεχνικές ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών κριτηρίων σε προκηρύξεις διαγωνισμών προμηθειών σε δήμους της Ελλάδας με στόχο την μείωση των αρνητικών επιπτώσεων για το περιβάλλον. Έτσι λοιπόν αρχικά θα γίνει μια ανάλυση της σύγχρονης νομοθεσίας τόσο για τις δημόσιες προμήθειες γενικά όσο και για τις «πράσινες» προμήθειες πιο εκτεταμένα. Εν συνεχεία θα γίνει μια αναφορά σε δήμους αλλά και οργανισμούς του ευρύτερου δημοσίου τομέα οι οποίοι έχουν εφαρμόσει στρατηγικές προστασίας του περιβάλλοντος διαμέσου της προώθησης ζήτησης πράσινων προϊόντων μέσα από πιο οικολογικές δημόσιες προμήθειες Σελίδα : 10

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο 2.1 Βασικές έννοιες η έννοια των προμηθειών Σύμφωνα με τον οδηγό κρατικών προμηθειών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου 4 του Υπουργείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, κρατικές προμήθειες είναι «οι αγορές που πραγματοποιούν οι διάφοροι φορείς και υπηρεσίες του Δημοσίου (Υπουργεία, Νοσοκομεία, ΕΛΑΣ, ΓΕΣ, Πυροσβεστικό σώμα κτλ), οι τοπικές αυτοδιοικήσεις (Περιφέρειες, Νομαρχίες, Δήμοι, Κοινότητες) και οι ΔΕΚΟ (ΕΥΔΑΠ, ΟΣΕ, ΟΑΣΑ) σύμφωνα με συγκεκριμένες διαδικασίες. Οι αγορές αυτές αφορούν σε αγαθά, έργα και υπηρεσίες που θεωρούνται απαραίτητα για τη λειτουργία των προαναφερθέντων φορέων». Ως λειτουργία των κρατικών προμηθειών ορίζεται η συστηματική διαδικασία απόφασης για τον προσδιορισμό και επιλογή της ποιότητας, της ποσότητας, της τιμής, του χρόνου και της πηγής αγοράς για ένα αντικείμενο-υλικόπροϊόν- εμπόρευμα ή υπηρεσία που έχει αποφασιστεί η απόκτησή του και η εφαρμογή κανόνων διασφάλισης ότι το παραλαμβανόμενο είδος ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτούμενες προδιαγραφές. Ένας άλλος ορισμός είναι αυτός που δίνει ο Σιφνιώτης 5, αναφερόμενος στην λειτουργία των κρατικών προμηθειών ως η «εργασία απόκτησης, με οποιοδήποτε νόμιμο τρόπο, ακόμη και με τη μορφή της χρηματοδοτικής μίσθωσης ή ενοικίασης, εξοπλισμού, πρώτων υλών, υλικών συσκευασίας και βοηθητικών υλικών, ενδιάμεσων προϊόντων, αναλωσίμων και ανταλλακτικών, τελικών προϊόντων προς μεταπώληση ή για κατανάλωση και την παραγωγή υπηρεσιών». Οι Δημόσιοι φορείς πραγματοποιούν αρχικά μια έρευνα αγοράς πριν καταλήξουν στο προϊόν της επιλογής τους. Σε αντίθεση όμως με τους ιδιώτες, το Δημόσιο δεν πηγαίνει από έμπορο σε έμπορο για να βρει τη συμφερότερη προσφορά, αλλά καλεί τους προμηθευτές, με τη μορφή διαγωνισμού, να του υποβάλουν τις προσφορές τους. Γενικά, οι κρατικές προμήθειες ολοκληρώνονται με τη βοήθεια γραπτών συμβάσεων, των "συμβάσεων των προμηθειών του δημοσίου" ή απλά "συμβάσεων του δημοσίου", όπως αποκαλούνται. Οι τελευταίες καθορίζουν το περιεχόμενο και τους όρους μιας συμφωνίας Σιφνιώτης 1997, σελ. 83 Σελίδα : 11

13 μεταξύ ενός φορέα (που είναι η αναθέτουσα αρχή της σύμβασης) και ιδιωτών/επιχειρήσεων (των προμηθευτών). Οι βασικές αρχές που διέπουν τις κρατικές προμήθειες είναι τρεις και φαίνονται αναλυτικά παρακάτω: H αρχή της δημοσιότητας. Κατά την αρχή αυτή, οι αγορές του Δημοσίου πρέπει να γίνονται γνωστές στους ενδιαφερόμενους μέσω του εθνικού τύπου και της Εφημερίδας των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η αρχή της δημοσιότητας δεν ισχύει για κάποιες κατηγορίες προμηθειών εξαιρετικά χαμηλής αξίας, που ορίζονται ρητά από τον Νόμο. Η αρχή της διαφάνειας των διαδικασιών. Η όλη διαδικασία της διακήρυξης, επιλογής του προμηθευτή και ανάθεσης μιας σύμβασης του Δημοσίου πρέπει να βασίζεται σε κανόνες, που είναι γνωστοί εκ των προτέρων και ισχύουν συνολικά καθ όλη τη διάρκεια του διαγωνισμού. Επίσης οφείλουν να είναι κατανοητοί και να διακρίνονται για την σαφήνειά τους. Απαγορεύεται ρητά η αλλαγή των όρων του διαγωνισμού μετά την προκήρυξή του. Οι όροι του διαγωνισμού μπορούν να αλλάζουν μόνο κατόπιν της αποδοχής ενστάσεων/προσφυγών των διαγωνιζομένων. Γενικά, η αρχή της διαφάνειας παραβιάζεται όταν, κατά τη διάρκεια ενός διαγωνισμού κάποιος ενδιαφερόμενος που δεν συμμετέχει, προβεί στην ακόλουθη διαπίστωση: "με τους νέους όρους που θέτει ο φορέας θα μπορούσα κι εγώ να λάβω μέρος στο διαγωνισμό". Η αρχή της ίσης μεταχείρισης. Οι όροι του διαγωνισμού δεν είναι δυνατό να αποκλείουν επιχειρήσεις άλλης χώρας ή κάποια κατηγορία επιχειρήσεων της ίδιας χώρας εισάγοντας πολιτική διακρίσεων. Οι κρατικές προμήθειες στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές χώρες (Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο, κτλ) διενεργούνται από ένα κεντρικό όργανο (π.χ. τη Γενική Γραμματεία του Εμπορίου). Αυτό συμβάλλει στη εκλογίκευση των κρατικών προμηθειών, καθώς επιτρέπει τη συνολική τους εποπτεία, εξοικονομώντας παράλληλα χρηματικούς πόρους, καθώς οι προμήθειες διενεργούνται σε μεγάλες ποσότητες από μια αρχή και με ενιαίους κανόνες διεξαγωγής. Εδώ μπορεί να αναφερθεί ότι ορισμένες μειοδοσίες υπερβαίνουν το 50%. Επίσης, δεδομένου ότι αναφορικά με την προμήθεια υλικών αγαθών, κεντρικό ρόλο παίζουν οι τεχνικές προδιαγραφές, η συγκεκριμένη αντίληψη επιτρέπει τη Σελίδα : 12

14 συστηματική παρακολούθηση τους μέσω ενοποιημένων προδιαγραφών, δηλαδή προδιαγραφών που ισχύουν για ένα μεγάλο αριθμό των υπό προμήθεια αγαθών. Αντίθετα, ο κατακερματισμός των προμηθειών σε πολλούς διαγωνισμούς, που διακηρύσσει ένας μεγάλος αριθμός φορέων (π.χ. κάθε νοσοκομείο τον δικό του διαγωνισμό) ευνοεί τον κίνδυνο της χρήσης προδιαγραφών πολύ διαφορετικών από φορέα σε φορέα. Υπεύθυνος φορέας για τις κρατικές προμήθειες των υλικών για την Κεντρική Διοίκηση στην Ελλάδα είναι το Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας και ειδικότερα η Γενική Διεύθυνση Κρατικών Προμηθειών της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου. Η Γενική αυτή Διεύθυνση διαθέτει όλον τον απαραίτητο μηχανισμό για τη διενέργεια των κρατικών προμηθειών. Ωστόσο, δεν είναι υπεύθυνη για το σύνολο της διαδικασίας. Στην πραγματοποίηση των δημόσιων προμηθειών διακρίνουμε τρεις φάσεις: 1. τη φάση της εκδήλωσης των αναγκών και του σχεδιασμού των προμηθειών, σε ετήσια βάση, 2. τη φάση της διακήρυξης του διαγωνισμού, της εξεύρεσης της συμφερότερης προσφοράς και της σύναψης της σύμβασης και τέλος 3. τη φάση της εκτέλεσης της σύμβασης. Η Γενική Γραμματεία Εμπορίου είναι κυρίως υπεύθυνη για την δεύτερη φάση, η οποία είναι και η πιο πολύπλοκη. Επίσης, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και στην πρώτη φάση καθώς, με βάση τις αιτήσεις των διαφόρων φορέων, καταρτίζει το Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (ΕΠΠ). Η τρίτη φάση, της εκτέλεσης της προμήθειας, βεβαιώνεται από τις "Επιτροπές παραλαβής". Οι Επιτροπές αυτές, κατά περίπτωση, είτε ορίζονται και εποπτεύονται από τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου μέσα από κατάλογο που της υποβάλλει ο εκάστοτε φορέας, είτε τελούν υπό τον πλήρη έλεγχο του φορέα. Εκτός όμως από την Γενική Γραμματεία Εμπορίου υπάρχουν και ορισμένοι άλλοι φορείς οι οποίοι πραγματοποιούν τις προμήθειές τους μόνοι τους και για το λόγο αυτό διαθέτουν ένα ειδικό Κανονισμό Προμηθειών, όπως λ.χ. το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και η ΔΕΗ. Πέρα όμως από αυτές τις ειδικές περιπτώσεις, κάθε φορέας μπορεί, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να ζητήσει από την Γενική Γραμματεία Εμπορίου εξουσιοδότηση, ώστε να διενεργήσει αυτός τη Σελίδα : 13

15 δεύτερη και τρίτη φάση για τη σύναψη και εκτέλεση της σύμβασης, σύμφωνα με τον γενικό κανονισμό προμηθειών Δημοσίου (Π.Δ. 394/96). Επίσης, είναι δυνατό να ανατεθεί στον φορέα η διενέργεια της τρίτης μόνο φάσης της προμήθειας (εκτέλεση της σύμβασης). Όσον αφορά την εποπτεία των διαγωνισμών των υπό εξουσιοδότηση φορέων, η Γενική Γραμματεία Εμπορίου, στο πλαίσιο των προσπαθειών της για ενιαίες διαδικασίες στις προμήθειες του Δημοσίου από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, ζητά συγκεκριμένα πληροφοριακά στοιχεία είτε πριν τον διαγωνισμό (π.χ. τις τεχνικές προδιαγραφές που επέλεξε ο υπό εξουσιοδότηση φορέας) είτε πριν την υπογραφή της σύμβασης (π.χ. απολογιστικά στοιχεία, πίνακα τιμών όλων των προμηθευτών, πίνακα ενστάσεων κλπ). Τέλος, υπάρχουν και ορισμένοι φορείς που εξαιρούνται από το κεντρικό σύστημα διενέργειας των προμηθειών, όπως π.χ. το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και οι αμιγώς στρατιωτικές προμήθειες, δηλ. τα οπλικά συστήματα Διαδικασίες Δημοσίων Προμηθειών Οι διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων προμηθειών διακρίνονται σε πρόχειρες, ανοικτές, κλειστές και με διαπραγμάτευση. o Ανοιχτός διαγωνισμός. Η διαδικασία αυτή εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή υποψήφιων προμηθευτών, αφού προϋποθέτει τη δημοσίευση της πλήρους διακήρυξης και επιτρέπει σε κάθε ενδιαφερόμενο να υποβάλει προσφορά, χωρίς την υποχρέωση από την πλευρά της Αναθέτουσας Αρχής να υποβάλλει σχετικό αίτημα προς τον κάθε ενδιαφερόμενο προμηθευτή. Ο ανοιχτός διαγωνισμός είναι και ο πιο συνηθισμένος τρόπος για την διαδικασία σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης στην Ελλάδα. o Κλειστός διαγωνισμός. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας ο αναθέτων φορέας δημοσιεύει πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, η οποία πρόκειται για μια πολύ γενική προκήρυξη. Οι ενδιαφερόμενοι υποβάλλουν αιτήσεις συμμετοχής μαζί με ένα φάκελο «ικανότητας», που περιγράφει το προφίλ της εταιρίας. Γνώση της πλήρους διακήρυξης λαμβάνουν μόνο όσοι επιλεχθούν με βάση τα στοιχεία ικανότητας, οπότε και καλούνται να υποβάλουν πλήρη προσφορά, δηλ. κατάθεση 6 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε Ν. 2286/95, άρθρο 1 Σελίδα : 14

16 τιμών, τεχνικά χαρακτηριστικά κτλ. Στο πλαίσιο του κλειστού διαγωνισμού οι αναθέτοντες φορείς μπορούν, μέσα στην πρόσκληση ενδιαφέροντος, να ορίσουν τον κατώτατο και τον ανώτατο αριθμό προμηθευτών που σκοπεύουν να προσκαλέσουν. o Διαδικασία με διαπραγμάτευση. Πρόκειται για τη διαδικασία κατά την οποία οι επί μέρους φορείς προσφεύγουν στους προμηθευτές της επιλογής τους και διαπραγματεύονται τους όρους των υπό σύναψη συμβάσεων με έναν ή περισσότερους από αυτούς, με ή χωρίς δημοσίευση προκήρυξης διαγωνισμού. Στις διαπραγματεύσεις χωρίς δημοσίευση οφείλουν κατά κανόνα να προσκληθούν τουλάχιστον τρεις προμηθευτές. Η διαδικασία αυτή ακολουθείται μόνο στις περιπτώσεις που προβλέπονται και ερμηνεύονται από το νόμο (ν. 2286/95, άρθρο 2, παρ. 13 και Π.Δ. 370/95, άρθρο 10), όπως λ.χ. για επείγουσες ανάγκες, για εξοπλισμό έρευνας, για πειραματικούς ή καλλιτεχνικούς λόγους, για συμπληρωματικές προμήθειες από ήδη επιλεγμένο προμηθευτή, κτλ. Επίσης, ορισμένες φορές η διαδικασία αυτή ακολουθείται σε περιπτώσεις αποτυχίας ενός διαγωνισμού ή όταν οι επιτευχθείσες τιμές κριθούν ασύμφορες και υπάρχει επείγουσα ανάγκη, οπότε συνεχίζεται ο διαγωνισμός με τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης με την κατάθεση νέων οικονομικών προσφορών ή και τεχνικών προσφορών, όπου αυτό κριθεί απαραίτητο. Σε μια τέτοια περίπτωση η κατάθεση νέων οικονομικοτεχνικών προσφορών μπορεί να γίνεται από τους αρχικά υποβάλλοντες προσφορά στο διαγωνισμό προμηθευτές. o Πρόχειρος (ή συνοπτικός) διαγωνισμός: Ο διαγωνισμός αυτός προβλέπεται για προμήθειες χαμηλού ύψους, μέχρι ενός συγκεκριμένου ορίου που καθορίζεται από Υπουργική Απόφαση. Ο διαγωνισμός αυτού του είδους δεν προϋποθέτει δημοσίευση και διενεργείται από Τριμελή Επιτροπή με υποβολή έγγραφων προσφορών. Κατά τον πρόχειρο διαγωνισμό καλούνται να καταθέσουν προσφορές τουλάχιστον τρεις προμηθευτές 7. 7 Πηγή «Ηλεκτρονικές Προμήθειες: Υφιστάμενη Κατάσταση κ Προοπτικές στην Ελλάδα & την Ευρωπαϊκή Ένωση», Ελληνικό Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας, Νοέμβριος 2007 Σελίδα : 15

17 2.3 Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (Ε.Π.Π.) Όπως πληροφορούμαστε από την επίσημη ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου 8 «κάθε χρόνο, περί το μήνα Σεπτέμβριο η Γενική Διεύθυνση Κρατικών Προμηθειών αποστέλλει στους διάφορους φορείς του Δημοσίου (ΟΤΑ, Νοσοκομεία, ΕΛΑΣ, ΓΕΣ, Ο.Σ.Κ., κτλ) εγκύκλιο με την οποία τους ζητά να της κοινοποιήσουν τις ανάγκες τους σε προμήθειες για το επόμενο έτος. Οι προμήθειες που προτείνονται από τους φορείς εντάσσονται στο Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών (Ε.Π.Π.), το οποίο εγκρίνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Ανάπτυξης. Στο Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών δεν εντάσσονται οι αμιγώς στρατιωτικές προμήθειες, οι οποίες εγγράφονται στο Ενιαίο Εξοπλιστικό Πρόγραμμα του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης». Η σύνταξη λοιπόν του Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών γίνεται σε ετήσια βάση και η δημοσίευσή του (στον τύπο και στο διαδίκτυο) αποτελεί παράγοντα διαφάνειας και διότι επιτρέπει στους υποψήφιους προμηθευτές να προγραμματίσουν την παραγωγή τους και να γνωρίζουν ποιος θα είναι ο φορέας εκτέλεσης αυτών των προμηθειών. Είναι επίσης γνώμονας προγραμματισμού, διότι καθιστά εφικτή τη συνολική θεώρηση, σε εθνικό επίπεδο, των αναγκών του Δημοσίου σε προμήθειες. Τέλος, η δημοσίευση του Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών αποτελεί υποχρέωση της Ελλάδας η οποία απορρέει από το συνολικό δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2.4 Εθνική Νομοθεσία σύναξης δημοσίων συμβάσεων στην Ελλάδα Όπως αναφέραμε και στην προηγούμενη ενότητα, το Υπουργείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας είναι αυτό που θεσμικά αποτελεί τον κεντρικό φορέα εκτέλεσης προμηθειών και για το λόγο αυτό χειρίζεται το Ενιαίο Πρόγραμμα Προμηθειών για όλους τους φορείς που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν. 2286/95, ο οποίος αποτελεί και την κεντρική νομοθεσία. Ο Ν. 2286/95 που αναφέρθηκε παραπάνω, μετά από τις σχετικές τροποποιήσεις του, αποτελεί και το κεντρικό νομοθετικό πλαίσιο με βάση το οποίο υλοποιούνται σήμερα οι διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων στη χώρα μας. Άλλες σημαντικές διατάξεις είναι η κοινοτική οδηγία 9336, η οποία ενσωματώθηκε στο εθνικό Δίκαιο με το Π.Δ. 370/ Σελίδα : 16

18 και ο καινούργιος κανονισμός προμηθειών δημοσίου, το Π.Δ. 394/96, που λειτουργεί συμπληρωματικά προς το Π.Δ. 370/95 σε όσες προμήθειες δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παραπάνω οδηγίας 9. Εκτός όμως από τους παραπάνω νόμους και νομοθετήματα υπάρχει ένα ολοκληρωμένο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο το οποίο απαρτίζεται από μία σειρά νόμων, προεδρικών διαταγμάτων, νομοθετικών διατάξεων και κοινοτικών οδηγιών που εφαρμόζονται ανάλογα με το είδος και το ύψος της προμήθειας. Οι σημαντικότερες από τις εθνικές αυτές διατάξεις είναι οι εξής: Ο Κανονισμός Προμηθειών Δημοσίου. Π.Δ. 394/96 ΦΕΚ 266/Α/ Το Προεδρικό Διάταγμα Π.Δ. 370/95/ προσαρμογή της Ελληνικής νομοθεσίας περί προμηθειών του Δημοσίου προς το Κοινοτικό δίκαιο, ειδικότερα προς τις διατάξεις της Οδηγίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης 93/36 ΕΕ της 14 Ιουνίου 1993 (ΕΕ αριθμ. 199 της , σελ. 1) περί συντονισμού των διαδικασιών για τη σύναψη συμβάσεων δημοσίων προμηθειών. Ο Νόμος 2362/ Διατάξεις του Δημοσίου Λογιστικού περί συνάψεως συμβάσεων του Δημοσίου), Η Υπουργική Απόφαση Π1-1893/98 περί τήρησης μητρώου προμηθευτών Ο Νόμος 2522/ Δικαστική προστασία κατά το στάδιο που προηγείται της σύναψης συμβάσεως δημοσίων έργων, κρατικών προμηθειών και υπηρεσιών σύμφωνα με την οδηγία 89/665. Η Οδηγία 2004/17/ΕΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Η Οδηγία 2004/18/ΕΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημοσίων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. Ειδικότερα για το Π.Δ. 394/96 αλλά και για τις οδηγίες 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα μιλήσουμε πιο αναλυτικά σε παρακάτω υποενότητες. 9 Για περισσότερες πληροφορίες πάνω στην Εθνική νομοθεσία δημοσίων συμβάσεων βλέπε συμπληρωματικά Αδαμαντίδου Έλσα (2006) (Δικηγόρος, Νομικός Σύμβουλος ΜΟΠΑΔΙΣ), Οδηγός: συμπλήρωση προκηρύξεων κοινοτικών δημοσίων συμβάσεων και Διβάνη Χριστίνα (2006), (Πρόεδρος Νομικού Συμβουλίου του Κράτους), Νέος Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων, Νομική Βιβλιοθήκη. Σελίδα : 17

19 Προεδρικό Διάταγμα Υπ' Αριθμ. 59: Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ ''περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών'', όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε (ΦΕΚ Α 63) Προεδρικό Διάταγμα Υπ' Αριθμ. 60: Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ ''περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών'' όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2005/51/ΕΚ της Επιτροπής και την Οδηγία 2005/75/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Νοεμβρίου 2005 (ΦΕΚ Α 64) Στο νέο κανονισμό προμηθειών (Προεδρικό Διάταγμα 118/2007) εισάγονται διατάξεις οι οποίες αποσκοπούν στην απλούστευση των διαδικασιών, στη διεύρυνση της συμμετοχής τόσο στους κλειστούς, όσο και στους ανοιχτούς διαγωνισμούς, προβλέπονται αυστηρότερες ποινές για όσους δεν τηρούν τους όρους των διαγωνισμών και, παράλληλα, διατηρείται ένα μεγάλο τμήμα ρυθμίσεων του ισχύοντος κανονισμού, μετά την άρση εννοιολογικών ασαφειών που είχαν εντοπιστεί κατά την εφαρμογή του. Με τις αλλαγές αυτές αίρονται ορισμένες εννοιολογικές και άλλες ασάφειες του εν ισχύ Π.Δ. και περιορίζονται οι «διακριτικές ευχέρειες» των φορέων του Δημοσίου, τόσο στη σύνταξη των όρων των διακηρύξεων, όσο και στην αξιολόγηση των προσφορών. 2.5 Ενσωμάτωση των οδηγιών 2004/17/EC και 2004/18/EC στην Ελληνική νομοθεσία (Π.Δ. 59/2006 και Π.Δ.60/2006) Με το Π.. 59/2007 «Προσαρμογή της Ελληνικής Νομοθεσίας στις διατάξεις της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών, όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε», προσαρμόστηκε η ελληνική νομοθεσία στην Οδηγία 2004/17/ΕΚ στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Οι καινοτομίες του Π.. 59/20007 είναι οι παρακάτω: Εξαιρούνται οι διατάξεις που αφορούν τις συμβάσεις των τηλεπικοινωνιών, υπάγονται, όμως, στις διατάξεις του οι δημόσιες συμβάσεις για την αγορά ταχυδρομικών υπηρεσιών και υπηρεσιών φωνητικής τηλεφωνίας, τηλετυπίας, Σελίδα : 18

20 κινητής ραδιοτηλεφωνίας, τηλεειδοποίησης και μεταδόσεων μέσω δορυφόρου, με σκοπό την περαιτέρω διεύρυνση της Κοινοτικής αγοράς στις ανωτέρω υπηρεσίες (ιδίως τις ταχυδρομικές) και, κατ επέκταση, την περαιτέρω ανάπτυξη του ανταγωνισμού σε κοινοτικό επίπεδο. Εισάγεται η δυνατότητα νέων ηλεκτρονικών τεχνικών στις συμβάσεις του δημοσίου, όπως οι «ηλεκτρονικές δημοπρασίες» και το «δυναμικό σύστημα αγορών», με στόχο την εξοικονόμηση κόστους και χρόνου, την αύξηση του ανταγωνισμού και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δημοσίων παραγγελιών. Το Π.. 59/2007 περιλαμβάνει διατάξεις κοινές με το Π.. 60/2007 ως προς: Την εφαρμογή και την κωδικοποίηση της νομολογίας του Ευρωπαι κού ικαστηρίου, ιδίως σε ζητήματα κριτηρίων επιλογής και ανάθεσης. Τον ορισμό πλέον ευθέως σε Ευρώ των ορίων εφαρμογής των προεδρικών διαταγμάτων στις συμβάσεις, τα οποία θα αναπροσαρμόζονται κάθε 2 έτη. Την διατήρηση σε ισχύ των κριτηρίων ανάθεσης, δηλαδή, την «χαμηλότερη τιμή» και την «πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά». Η εφαρμογή αυτών των κριτηρίων ανάθεσης εγγυάται την αξιολόγηση των προσφορών υπό συνθήκες πραγματικού ανταγωνισμού, καθώς χρησιμοποιούνται αντικειμενικά κριτήρια που εξασφαλίζουν την τήρηση της αρχής της διαφάνειας, της αποφυγής των διακρίσεων και της ίσης μεταχείρισης. Επίσης, έχουν προστεθεί κριτήρια που σχετίζονται με την ικανοποίηση περιβαλλοντικών απαιτήσεων. Το Π.. 60/2007 αφορά τις συμβάσεις μελετών, έργων, προμηθειών και παροχής υπηρεσιών που ανατίθενται σε τρίτους από το δημόσιο, τους Ο.Τ.Α., τα Ν.Π..., τους Οργανισμούς ημοσίου ικαίου κ.λπ.. Για την εφαρμογή των διατάξεών του πρέπει η εκτιμώμενη αξία της σύμβασης για τους Ο.Τ.Α.. να είναι ίση ή μεγαλύτερη του ποσού των: α) ,00 (χωρίς τον Φ.Π.Α.) για συμβάσεις μελετών, προμηθειών και υπηρεσιών και β) ,00 (χωρίς τον Φ.Π.Α.) για συμβάσεις έργων. Με την έκδοση του Π.. 60/2007 αντιμετωπίζονται ενιαία οι μελέτες, τα έργα, οι προμήθειες και οι υπηρεσίες και καταργούνται: το Π.. 370/1995, το Π..18/2000, το Π.. 105/2000, το Π.. 346/1998 (εκτός από την παράγραφο 1 του άρθρου 35 και του άρθρου 36), το Π.. Σελίδα : 19

21 334/2000 (εκτός από τα άρθρα 1 και 2), το Π /2002, το Π.. 101/2003 και το Π.. 104/2004. Αντίθετα, δεν θίγεται ο Ν. 3316/2005, ο οποίος διατηρείται σε ισχύ. Οι καινοτομίες του Π.. 60/20007 είναι οι παρακάτω: Εισάγονται πρότυπα εξασφάλισης ποιότητας και η εσωτερική νομοθεσία εναρμονίζεται με τις απαιτήσεις της "περιβαλλοντικής προστασίας" και της "αειφόρου ανάπτυξης". Εισά γονται μια σειρά από νέες διαδικασίες στη σύναψη δημοσίων συμβάσεων, όπως η "συμφωνία - πλαίσιο", κατά την διάρκεια της οποίας η αναθέτουσα αρχή μπορεί να συνάπτει νέες συμβάσεις βάσει της αρχικής συμφωνίας με τα συμμετέχοντα σε αυτήν μέρη και ο "ανταγωνιστικός διάλογος", στο πλαίσιο του οποίου η αναθέτουσα αρχή επιλέγει υποψηφίους προμηθευτές, προβαίνει σε διάλογο μαζί τους, διερευνά και προσδιορίζει με τον καλύτερο τρόπο το προς προμήθεια είδος, ώστε η σύμβαση που θα υπογραφεί να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του φορέα ανάθεσης. Εισάγεται διάταξη που αφορά την προσωπική κατάσταση του συμμετέχοντος σε διαγωνισμό, με τον υποχρεωτικό αποκλεισμό του, όταν έχει καταδικασθεί τελεσίδικα για ορισμένα αδικήματα που ρητά κατονομάζονται. Εισάγεται η δυνατότητα νέων ηλεκτρονικών τεχνικών στις συμβάσεις του δημοσίου, όπως οι "ηλεκτρονικές δημοπρασίες" και το "δυναμικό σύστημα αγορών", με στόχο την εξοικονόμηση κόστους και χρόνου, την αύξηση του ανταγωνισμού και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δημοσίων παραγγελιών. Σελίδα : 20

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο 3.1 Πολιτικό και νομικό πλαίσιο για το «πρασίνισμα» των προμηθειών στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι αρχές που είναι υπεύθυνες για την πραγματοποίηση αγορών τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν λάμβαναν υπόψη τους, μέχρι και την τελευταία δεκαετία σχεδόν, την περιβαλλοντική αξία των αγαθών, των υπηρεσιών ή των έργων. Ύστερα όμως από την αλλαγή σε παγκόσμιο οικονομικό και πολιτικό υπόβαθρο με την εμφάνιση της έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης 10 δημιουργήθηκε η ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη περιβαλλοντικοί παράγοντες σε όλα τα θέματα που απασχολούσαν τους Ευρωπαίους πολίτες, ήτοι πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά.. Από τότε που συμπεριλήφθηκε στη Συνθήκη Άμστερνταμ, το 1997, η αειφόρος ανάπτυξη έχει αναγνωριστεί ως πρωταρχικός στόχος της Ε.Ε. Στη Λισσαβόνα το 2000, οι ηγέτες της Ε.Ε. δήλωσαν ως στόχο τους να κάνουν την Ε.Ε. την πιο ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία στον κόσμο που να βασίζεται στη γνώση και να είναι ικανή για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη, με περισσότερες και καλύτερες θέσεις απασχόλησης και μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή έως το Η στρατηγική της Λισσαβόνας συμπληρώθηκε από έναν τρίτο, περιβαλλοντικό πυλώνα, με την υιοθέτηση της στρατηγικής της Ε.Ε. για την αειφόρο ανάπτυξη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ το Στόχος της στρατηγικής αυτής ήταν η προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, φροντίζοντας ωστόσο για την προστασία του περιβάλλοντος. Στον αντίποδα αυτού υπήρχε και η αντίστροφη δήλωση, ότι δηλαδή οι περιβαλλοντικοί στόχοι πρέπει να σταθμιστούν σε σχέση με τις οικονομικές και κοινωνικές τους επιδράσεις, έτσι ώστε να επινοηθούν λύσεις που να είναι επωφελείς για όλους τους εμπλεκόμενους, στο μέτρο του δυνατού, για την οικονομία, την απασχόληση και το περιβάλλον. Το 2002, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησαν το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον 11, σχεδιάζοντας τον περιβαλλοντικό 10 «αειφόρος ανάπτυξη»: η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. 11 Για περισσότερες πληροφορίες ανατρέξτε στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και συγκεκριμένα στον υπερδεσμό: Σελίδα : 21

23 χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα επόμενα δέκα χρόνια και προσδιορίζοντας τέσσερις τομείς προτεραιότητας στους οποίους είναι απαραίτητη η επείγουσα δράση. Οι τομείς αυτοί οι οποίοι έχουν την ίδια βαρύτητα για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι οι εξής: κλιματικές αλλαγές, φύση και βιολογική ποικιλότητα, διαχείριση πόρων, και περιβάλλον και υγεία. Η εφαρμογή της στρατηγικής της Ε.Ε. για την αειφόρο ανάπτυξη και του έκτου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον στη διευρυμένη Ένωση αποτελεί πρόκληση. Σε διεθνές επίπεδο, η Ε.Ε. έχει ηγετικό ρόλο στην ανάπτυξη και προώθηση βασικών διεθνών συμφωνιών και συνθηκών για το περιβάλλον. Για παράδειγμα, κατά την επικύρωση του πρωτοκόλλου του Κιότο για τις κλιματικές αλλαγές το 2002, η Ε.Ε. δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές αερίων του φαινομένου του θερμοκηπίου κατά 8 % στην περίοδο (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990). Δυστυχώς δεν υπογράφηκε από της ΗΠΑ. Η επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης δεν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί αν δεν υπάρχει ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλους τους άλλους τομείς πολιτικής, μέσω της κατάλληλης εφαρμογής των περιβαλλοντικών πολιτικών, αυξάνοντας τη χρήση των μέσων που βασίζονται στις δυνάμεις της αγοράς, και μέσω πληροφόρησης του κοινού με σκοπό την καλλιέργεια των απαραίτητων αλλαγών στους τρόπους συμπεριφοράς. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η οικολογική δημόσια σύμβαση αναφέρεται ιδιαιτέρως στο σχέδιο εφαρμογής της παγκόσμιας διάσκεψης κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ από τις 26 Αυγούστου μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου 2002, το οποίο ενθαρρύνει τις αρμόδιες αρχές σε όλα τα επίπεδα να λάβουν υπόψη τις μελέτες για την αειφόρο ανάπτυξη κατά τη λήψη αποφάσεων και για να προωθήσουν τις πολιτικές για δημόσιες συμβάσεις που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και διάδοση αγαθών και υπηρεσιών ασφαλών για το περιβάλλον. 3.2 Πράσινες προμήθειες - ορισμοί Ένας πολύ απλοϊκός ορισμός για τις πράσινες προμήθειες θα μπορούσε να είναι ο εξής: να αγοράζεις υλικά, προϊόντα και υπηρεσίες που η χρήση τους έχει ελαττωμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η πράσινη προμήθεια μπορεί να καθοριστεί ως «η προμήθεια (πρώτιστα των δημόσιων Σελίδα : 22

24 Αρχών) σε προϊόντα, υπηρεσίες και στον κατασκευαστικό τομέα, οι οποίες έχουν την ελάχιστη και ασφαλέστερη δυνατή επίπτωση στο περιβάλλον και στους ανθρώπους, σε όρους φυσικών πόρων-υλικών, αναλώσιμων, υλοποίησης, λειτουργίας και τελικής διάθεσης 12». Οι οικολογικές προμήθειες λοιπόν ή αλλιώς οι πράσινες προμήθειες, είναι αυτές που λαμβάνουν υπόψη τους τόσο περιβαλλοντικές όσο και κοινωνικές παραμέτρους κατά τη διάρκεια λήψεως αποφάσεων. Πιο αναλυτικά, σημαίνει συστηματική ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων σε όλες τις δραστηριότητες συμβάσεων (είτε αγοράζονται αγαθά, υπηρεσίες ή έργα) από τον καθορισμό των πραγματικών αναγκών, των κατάλληλων τεχνικών προδιαγραφών και διαδικασιών αξιολόγησης, στην παρακολούθηση της απόδοσης και των αποτελεσμάτων. Από μια άλλη οπτική γωνία, η λήψη περιβαλλοντικών παραμέτρων για την ανάγκη μιας αγοράς, μπορεί να αναγνωστεί ως αξιολόγηση της για το κατά πόσο αυτή είναι χρήσιμη ή θα είναι προτιμότερο να μη πραγματοποιηθεί καθόλου. Άρα λοιπόν, οι πράσινες προμήθειες δεν αφορούν μόνο την αγορά φιλικότερων προς το περιβάλλον αγαθών, αλλά και την αγορά λιγότερων αγαθών που επιτυγχάνεται μέσω της καλύτερης αξιολόγησης των πραγματικών αναγκών και της μελέτης των διαφόρων εναλλακτικών λύσεων 13. Οι πράσινες προμήθειες μαζί με την πράσινη παραγωγικότητα, τον πράσινο καταναλωτισμό και τις πράσινες συσκευασίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του συνολικού πράσινου συστήματος.. Οι τέσσερεις παραπάνω πυλώνες βρίσκονται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως ένα ισχυρό εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης το οποίο μπορεί να επιφέρει θετικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης. Η προώθηση λοιπόν των Πράσινων Προμηθειών και η σταδιακή επέκτασή τους και στον βιομηχανικό τομέα, μόνο θετικές επιρροές μπορεί να έχει καθώς συμβάλει στην ενεργοποίηση των εργαλείων πιστοποίησης υπηρεσιών και προϊόντων (Ecolabel 14, EMAS 15, κ.ά), ενώ δίνει περιεχόμενο σε πολιτικές όπως η Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντος 16, Ο.Π.Π. (Integrated Product Policy, IPP). 12 Lacroix, R.-N. (2010). ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ- Ανάπτυξη Μεθοδολογίας, Στρατηγικών & Πολιτικής. ΑΘΗΝΑ: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, σελ GreenMed, 2005a Μοντέλο Πράσινου Κέρδους (ΜΠΚ): Εκπαιδευτικός οδηγός, σελ. 11, Αθήνα Σελίδα : 23

25 Αναλυτικά τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν μέσα από την πολιτική του «πρασινίσματος» των προμηθειών είναι 17 : Οικονομικά οφέλη: Τα αποδοτικά σε ενέργεια, νερό και πόρους προϊόντα, υπηρεσίες και κτίρια, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τους λογαριασμούς από τη χρήση και τα λειτουργικά έξοδα. Η αγορά περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων, μπορούν να μειώσουν τα έξοδα διαχείρισης αποβλήτων και τα έξοδα για την πρόληψη της ρύπανσης. Η πόλη του Tubingen στη Γερμανία εξοικονομεί ετησίως προκηρύσσοντας σε κεντρικό επίπεδο τις συμβάσεις για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες καθαρισμού χρησιμοποιώντας καινοτόμα προϊόντα. Επίτευξη τοπικών περιβαλλοντικών στόχων και προστασία δημόσιας υγείας: Οι πράσινες συμβάσεις μπορούν να είναι μία προσέγγιση πολύ αποδοτική οικονομικά, για να αντιμετωπιστούν τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα και να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι κάθε δημόσιου οργανισμού. Για παράδειγμα, η χρήση μη τοξικών προϊόντων καθαρισμού και ο εφοδιασμός με καθαρά, οργανικά τρόφιμα, παρέχει πιο υγιεινές συνθήκες για μαθητές και εργαζόμενους σε γραφεία. Η χρήση λεωφορείων και αυτοκινήτων χαμηλών εκπομπών, μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του τοπικού ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Η σύμβαση για την παροχή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων για την προστασία του κλίματος. Επίτευξη τοπικών κοινωνικών στόχων: Βασικά κοινωνικά θέματα όπως η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και οι συνθήκες εργασίας, αλλά και η περιθωριοποίηση συγκεκριμένων ομάδων, μπορούν επίσης να αντιμετωπιστούν μέσω των δημοσίων συμβάσεων για υπηρεσίες. Η εφαρμογή αυστηρών συνθηκών για εταιρείες που εκτελούν υπηρεσίες για δημόσιους φορείς, όπως η εύνοια των μειονοτικών ομάδων ή η εξασφάλιση ποιοτικών συνθηκών εργασίας, μπορεί να κάνει τη διαφορά. Προώθηση της καινοτομίας σε τοπικό επίπεδο: Η συνεργασία με τακτικούς τοπικούς προμηθευτές, για να ενθαρρυνθούν περιβαλλοντικά καινοτόμες 17 Πηγή: Το εγχειρίδιο Procura+. Ένας Οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες Δημόσιες Προμήθειες, 2η έκδοση, ICLEI European Secretariat GmbH, Freiburg, Germany, 2007 Σελίδα : 24

26 προσεγγίσεις και η δημιουργία αγορών για τέτοια προϊόντα, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τους προμηθευτές αυτούς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Βελτίωση της δημόσιας εικόνας και αύξηση της νομιμότητας: Η υλοποίηση μιας πολιτικής πράσινων συμβάσεων, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την δημοσιοποίηση της δέσμευσης του οργανισμού σας για την προώθηση της αειφορίας. Συμβολή στην παγκόσμια αειφορία: Ο αντίκτυπος των πράσινων συμβάσεων μπορεί να γίνει αισθητός παγκοσμίως, βοηθώντας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της αποψίλωσης των δασών, καθώς και στη βελτίωση των οικονομικών πόρων των μικρών αναπτυσσόμενων παραγωγών παγκοσμίως, μέσω της στήριξης του Δίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου. 3.3 Θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές αποφάσεις της Ε.Ε. που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις προμηθειών Παλιότερα στις συμβάσεις των δημοσίων προμηθειών οι περιβαλλοντικοί παράμετροι δεν λαμβάνονταν υπόψη καθόλου στον αρχικό σχεδιασμό. Στη συνέχεια όμως και λόγω της επιρροής τους στην κοινοτική εσωτερική αγορά, οι διαδικασίες των δημοσίων προμηθειών αποτέλεσαν αντικείμενο ποικίλων ευρωπαϊκών οδηγιών από το 1971 ακόμα με την εμφάνιση της πρώτης οδηγίας. Βέβαια στα πρώτα εκείνα χρόνια το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρωνόταν κυρίως στις τρεις παρακάτω αρχές με σκοπό να πραγματοποιείται η οικονομικά πιο συμφέρουσα επιλογή εις όφελος των φορολογουμένων πολιτών: του μη αποκλεισμού της ίσης μεταχείρισης και της διαφάνειας. Συνέπεια αυτού ήταν η δημιουργία ανοιχτού ανταγωνισμού μεταξύ των προμηθευτών σε όλη την Ευρώπη. Σε έρευνα που διεξήγαγε η Ευρωπαϊκή Ένωση, έδειξε πως οι οδηγίες της ανέβασαν τον ανταγωνισμό μεταξύ προμηθευτών ενώ παράλληλα πετύχανε μείωση των τιμών για τις προμήθειες στις δημόσιες υπηρεσίες κατά 30% περίπου. Όπως Σελίδα : 25

27 αναφέραμε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία προϋποθέτει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι περιβαλλοντικές παράμετροι στις διάφορες πολιτικές, περιήλθε σε συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως πρωταρχικός στόχος το 1997, ενώ τέσσερα χρόνια μετά, οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων παρουσίασαν τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Εκτός όμως της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για τη βιώσιμη ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ, το έτος 2002 έκανε λόγο για «πολιτικές δημόσιων προμηθειών οι οποίες ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και διάχυση περιβαλλοντικά υγιών αγαθών και υπηρεσιών». Επίσης, τον Ιανουάριο του 2002 το Συμβούλιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) (Organisation for Economic Cooperation and Development- OECD) υπέβαλε πρόταση «να βελτιωθεί η περιβαλλοντική απόδοση των δημόσιων προμηθειών». Όπως προκύπτει λοιπόν από τα παραπάνω η «πράσινες» προμήθειες βρίσκονται στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως ένα ισχυρό εργαλείο βιώσιμης ανάπτυξης που μπορεί να επιφέρει θετικές αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης. Η συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σημαντικές διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος, είναι συνεχής, μεταξύ άλλων στο λεγόμενο «Πρωτόκολλο του Κιότο» για τις κλιματικές μεταβολές και στην «Ατζέντα 21», για τη βιώσιμη ανάπτυξη οι οποίες αφορούν άμεσα την κοινοτική πολιτική των προμηθειών. Οι πιο σημαντικές αποφάσεις που έχει λάβει κατά καιρούς η Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στήριξη των πράσινων προμηθειών είναι: Η Ευρωπαϊκή Συνθήκη του Άμστερνταμ, άρθρο 6, που αναφέρει ότι οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενσωματώνονται στις πολιτικές και δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 6 ο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης της Κοινότητας της 22 Ιουλίου 2002 (Απόφαση υπ αρ. 1600/2002/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου), που ενθαρρύνει την εκπλήρωση των πράσινων προμηθειών. Η Ερμηνευτική Ανακοίνωση της Επιτροπής στην κοινοτική νομοθεσία όπως εφαρμόζεται για την πράσινη προμήθεια και τις δυνατότητες ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών κριτηρίων στην πράσινη προμήθεια [COM (2001) 274 τελικό]. Σελίδα : 26

28 Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C - 513/99 (Concordia Bus Finland Oy Ab). Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στην υπόθεση C - 448/01 (Wienstrom GmbH Austria). Η οδηγία 2004/17/ EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Η οδηγία 2004/18/ EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του συμβουλίου της 31ης Μαρτίου 2004 για το συντονισμό των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων δημοσίων έργων, κρατικών παροχών και κρατικών υπηρεσιών. Η οδηγία 2004/35/EC της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Απριλίου 2004 για την κάλυψη της αστικής ευθύνης των επιχειρήσεων σε σχέση με το περιβάλλον Οδηγίες 2004/17/EC και 2004/18/EC Οι εν λόγω οδηγίες επιχειρούν να διαλευκάνουν το τοπίο στις δημόσιες συμβάσεις (προμηθειών, υπηρεσιών και έργων) και παρέχουν ένα συνεκτικό πλαίσιο για τη διεξαγωγή των δημόσιων συμβάσεων κατά τρόπο ανοιχτό, διαφανή και χωρίς διακρίσεις, αντανακλώντας την Ευρωπαϊκή Συνθήκη κα την κρίση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε σχέση με τη δυνατότητα ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής θεώρησης και των απαιτήσεων στις δημόσιες προμήθειες. Επιπλέον, ενοποιούν πρακτικά και αντικαθιστούν τις ήδη υπάρχουσες οδηγίες 92/50/ΕΟΚ για τις υπηρεσίες, 93/36/ΕΟΚ για τις προμήθειες και 93/37/ΕΟΚ για τα δημόσια έργα, καθώς και τις οδηγίες που τις συμπλήρωσαν ή τις τροποποίησαν (π.χ. 93/38/ΕΟΚ, 97/52/ΕΚ, 98/4/ΕΚ κλπ). Τα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι: Η απλοποίηση και κωδικοποίηση σε ένα ενιαίο κείμενο και η δημιουργία κειμένου με δομή φιλική προς τον χρήστη, το οποίο ακολουθεί τη λογική σειρά της διαδικασία ανάθεσης. 18 Για περισσότερες πληροφορίες βλέπε Lacroix, R.-N. (2010). ΠΡΑΣΙΝΕΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ- Ανάπτυξη Μεθοδολογίας, Στρατηγικών & Πολιτικής. ΑΘΗΝΑ: ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ, σελ. 99. Σελίδα : 27

29 Εισάγονται κριτήρια ποιοτικής επιλογής με ποινή αποκλεισμού του υποψηφίου εάν έχει καταδικαστεί με τελεσίδικη απόφαση για παράβαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Δίνεται το δικαίωμα στις αναθέτουσες αρχές να ζητούν συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης ως μέσον απόδειξης τεχνικής ικανότητας ενός διαγωνιζόμενου όπου απαιτείται. Κατά την φάση εκτέλεσης της σύμβασης οι αναθέτουσες αρχές μπορούν να χρησιμοποιούν διάφορες ρήτρες που αφορούν την παράδοση των προϊόντων(παραδείγματος χάριν προϊόντα συσκευασμένα σε μεγάλες ποσότητες αντί σε μικρές συσκευασίες ώστε να είναι πιο οικολογική η παράδοση) ή ακόμη και την μεταφορά αυτών με μέσα φιλικά προς το περιβάλλον (π.χ. με τον σιδηρόδρομο αντί του συμβατικού τρόπου μεταφοράς που είναι τα φορτηγά αυτοκίνητα). Δίνεται το δικαίωμα στις αναθέτουσες αρχές να ζητούν την ανάκτηση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών συσκευασίας ή χρησιμοποίηση των επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών. Εισάγεται η «συμφωνία-πλαίσιο» μεταξύ οικονομικών φορέων και αναθέτουσας αρχής διάρκειας τριών ετών (επεκτεινόμενης σε πέντε έτη σε εξαιρετικά ειδικές περιπτώσεις). Προσδιορίζεται ο όρος «Ηλεκτρονικό μέσο» και προσαρμόζεται η έκφραση «γραπτώς» έτσι ώστε να καλύπτει "κάθε είδους έκφραση που αποτελείται από λέξεις ή αριθμούς, η οποία μπορεί να διαβαστεί, να αναπαραχθεί και στη συνέχεια να κοινοποιηθεί και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει πληροφορίες που διαβιβάζονται και αποθηκεύονται με ηλεκτρονικά μέσα". Εναρμονίζεται με τις διατάξεις τις οδηγίας 1999/93/ΕΚ σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για τις ψηφιακές υπογραφές. Λαμβάνεται υπόψη η οδηγία 2000/31/ΕΚ που ρυθμίζει ορισμένες πτυχές του ηλεκτρονικού εμπορίου. Προβλέπεται μείωση των προθεσμιών σε περίπτωση που χρησιμοποιούνται ηλεκτρονικά μέσα για τη δημοσίευση της προκήρυξης. Σελίδα : 28

30 Σε περίπτωση ιδιαίτερα πολύπλοκων συμβάσεων προβλέπεται η προσφυγή από την αναθέτουσα αρχή σε ανταγωνιστικό διάλογο, έως ότου προσδιοριστούν οι λύσεις οι οποίες ενδεχομένως ανταποκρίνονται στις ανάγκες της. Δυνατότητα προσφυγής σε ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, οι οποίοι μπορεί να αφορούν είτε μόνο τις τιμές, εφόσον η σύμβαση ανατίθεται στην κατώτερη τιμή, είτε τις τιμές και/ή τις αξίες των στοιχείων των προσφορών που επισημαίνονται στη συγγραφή υποχρεώσεων, εφόσον η σύμβαση ανατίθεται στην πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά. Δυναμικό σύστημα αγορών: πρόκειται για μια εξολοκλήρου ηλεκτρονική διαδικασία για αγορές τρέχουσας χρήσης, της οποίας τα γενικά διαθέσιμα στην αγορά χαρακτηριστικά ικανοποιούν τις ανάγκες της αναθέτουσας αρχής και είναι περιορισμένη χρονικώς και ανοικτή καθ όλη τη διάρκειά της σε κάθε οικονομικό φορέα ο οποίος πληροί τα κριτήρια επιλογής και έχει υποβάλει ενδεικτική προσφορά σύμφωνη προς τη συγγραφή υποχρεώσεων. 3.5 Λίγα λόγια για το EMAS Το Σύστημα Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου 19 (EMAS: Eco Management Audit Scheme) είναι ένας μηχανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του οποίου αναγνωρίζονται οι οργανισμοί εκείνοι που βελτιώνουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις σε διαρκή βάση. Η συμμετοχή στο EMAS είναι εθελοντική. Το Σύστημα βασίζεται στον Κανονισμό (ΕΚ) 761/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. 19 Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αριθ. L 342 της 22/12/2009 σ με θέμα: Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1221/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 25ης Νοεμβρίου 2009, περί της εκούσιας συμμετοχής οργανισμών σε κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS) και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 761/2001 και των αποφάσεων της Επιτροπής 2001/681/ΕΚ και 2006/193/ΕΚ Σελίδα : 29

31 Σχήμα 1. Διαδικασία συμμετοχής και διατήρηση καταχώρησης στο ΕΜΑS Στόχοι του EMAS είναι η προώθηση της συνεχούς βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων όλων των οργανισμών που εδρεύουν στην Ευρώπη (δημοσίων και ιδιωτικών), η αναγνώριση των οργανισμών εκείνων που έχουν υιοθετήσει συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και έχουν φροντίσει και για την εξωτερική πιστοποίησή τους και τέλος η γνωστοποίηση της περιβαλλοντικής προόδου των οργανισμών αυτών στο ευρύτερο κοινό τόσο για επιβράβευση των ιδίων όσο και για την ενθάρρυνση και άλλων να ακολουθήσουν στον ίδιο δρόμο. Η συμμετοχή στο EMAS επιβεβαιώνεται με τη χρήση του λογότυπου του EMAS. Εικόνα 1. Το λογότυπο του EMAS πηγή Σελίδα : 30