ΤΕΥΧΟΣ 94 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ

Transcript

1 ΠΟΛΙΤΙΣΜ Σ ΤΕΥΧΟΣ 94 ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 Ευγενία Φακίνου Συγγραφέας Πέγκυ Σταθακοπούλου Ηθοποιός Ναπολεάνα Νανούλη Ζωγράφος Μαριλού Baλεοντή Ηθοποιός 4 γυναίκες από το χώρο της Τέχνης μιλούν στον «Π»

2 όψεισ ΑΠόΨΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣίΑΣΗ Από την Άγκυ Συντέτα Της Ιουλία Κανδήλα, φιλόλογος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 2 ΠΟΛΙΤΙΣΜόΣ Μηνιαία Έκδοση του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Ελευθερια ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΔΟΣΗΣ: Δανάη Δημητρακοπούλου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: Αχιλλέας Τραγούδας ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ: Άννα Σταυράκη, Άγκυ Συντέτα, Θανάσης Κότσης, Έφη Τουφεξή, Κώστας Σπανός, Γιάννης Ρούσκας, Μ. Ε. Λαγκουβάρδος, Ιουλία Κανδήλα ΦΩΤΟΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΣΙΑ: Μαριάννα Ευαγγέλου, Μάρθα Ρέντα, Εύη Λαζαρίδου, Στέλλα Φερεντίνου, Μαρία Κουτούλα, Μαρία Κωσταβάρα ΜΟΝΤΑΖ: Δημήτρης Ζαχαρός ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ: Ελένη Κυριτσάκα, Βασίλης Αγοραστός, Γιώργος Καλφούντζος, Θανάσης Αραμπατζής ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ - ΕΠΕΞ. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ: Εύη Αγγελούλη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Σπύρος Τσαντόπουλος, Κώστας Τσάντζος, Βασίλης Ντάμπλης, Νίκος Σιούμκας ΕΚΤΥΠΩΣΗ: Δήμος Αλεξόπουλος, Στέλιος Τσιτσικλής, Βασίλης Λάσκος, Κώστας Αλεξόπουλος, Γιώργος Περδίκης, Χρήστος Παπαδημητρίου, Γιάννης Φραγκογούλας ΑΛΛΑΓΗ ηγεσίας στο Υπουργείο Πολιτισμού, αμέσως μετά τα Φώτα. Ο νέος υπουργός, ο Μεσσήνιος Αντώνης Σαμαράς, όσο να πεις, μια μακρινή συγγένεια με τον Πολιτισμό την έχει, καθώς από το γένος της μητέρας του, Ελένης Ζάννα, είναι δισέγγονος της μεγάλης Ελληνίδας συγγραφέα Πηνελόπης Δέλτα, κόρης του Εμμανουήλ Μπενάκη. Εκείνη γαλούχησε τα παιδικά χρόνια όλων μας με τα υπέροχα μυθιστορήματά της τα γεμάτα Ελλάδα και περηφάνια. «Ο πολιτισμός είναι μεγάλη πηγή ισχύος για τον τόπο, αλλά κυρίως ο ελληνικός πολιτισμός είναι οικουμενικός». Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια του Αντώνη Σαμαρά. Εξήγησε δε ότι για τον ίδιο, ο πολιτισμός είναι λαϊκό βίωμα και παιδεία και ως τέτοιο θα τον αντιμετωπίσει. Έσπευσε, βέβαια να ευχαριστήσει και τον πρωθυπουργό για την τιμή να βρεθεί στη θέση στην οποία θήτευσαν οι αείμνηστοι Κωνσταντίνος Τσάτσος και Μελίνα Μερκούρη, αλλά και ο ίδιος ο κ. Καραμανλής, πριν από λίγα χρόνια. Τέλος, απηύθυνε δημόσια πρόσκληση προς όλους τους δημιουργούς: «Θέλουμε η πολιτιστική δημιουργία να ανθίσει, οι επενδύσεις στον πολιτισμό να αποδώσουν, το πολιτιστικό μας προϊόν να γίνει ανταγωνιστικό σε διεθνή κλίμακα. Θέλουμε οι δημιουργοί να έχουν ευκαιρίες, κίνητρα, έμπνευση και ελευθερία. Να δώσουμε δηλαδή στον καλλιτέχνη, όποιος κι αν είναι αυτός, το δικαίωμα, όπως το λέει ο Ελύτης, να χτυπά πλήκτρα και να παράγει ευφωνία». Καλό ξεκίνημα! ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΕΣ στιγμές που περνά ο πολιτισμός ολόκληρης της ανθρωπότητας, το κορυφαίο πολιτιστικό ίδρυμα της χώρας, η Ακαδημία Αθηνών, «έκλεισε» το 2008 βραβεύοντας έναν πατέρα που, μέσα στον πόνο για τον άδικο χαμό του γιου του, έδωσε ζωή σε άλλους ανθρώπους δωρίζοντας τα όργανα του παιδιού του. Πρόκειται για τον Όλιβερ Ζαμίτ, πατέρα του νεαρού Αυστραλού τουρίστα Ντουζόν που δολοφονήθηκε το καλοκαίρι στη Μύκονο. Η πράξη του, ύψιστο δείγμα ανθρωπισμού και κόλαφος σε όσους αγνοούν τη σημασία της ζωής. Βραβείο της Ακαδημίας και στον πατέρα Αντώνιο, που με την «Κιβωτό του Κόσμου» επιτελεί εξαιρετικό εθελοντικό έργο, διασώζοντας στην «Κιβωτό» του, στον Κολωνό, 200 άπορα και εγκαταλελειμμένα παιδιά όλου του κόσμου. «Για έναν ορθόδοξο ιερέα, είναι χρέος και καθήκον του να βοηθά ανθρώπους άστεγους, ανύπαντρες μητέρες με παιδιά, έναν κόσμο απελπισμένο. Δημιουργήσαμε πρόσφατα και συσσίτιο για 420 άστεγους. Οι ανάγκες είναι μεγάλες και η αναγνώριση του έργου μας βοηθά στην προσέλκυση εθελοντών» είπε συγκινημένος ο ιερέας Αντώνιος Παπανικολάου. Μακάρι το παράδειγμά του να ακολουθήσουν όλοι οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας, για να συνεχίσουμε να νιώθουμε περήφανοι που είμαστε Χριστιανοί Ορθόδοξοι και όχι να σκύβουμε το κεφάλι από ντροπή σε κάθε παραστράτημα του κλήρου. Παραλαμβάνοντας το Βραβείο Ποίησης ο Τίτος Πατρίκιος μας θύμισε πως «ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές» και πως «ακριβώς γι αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι, τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις». ΛΙΓΕΣ ημέρες νωρίτερα, ένας άλλος μεγάλος δημιουργός, ο Μίκης Θεοδωράκης, χρησιμοποιώντας το αγαπημένο μέσο των νέων, το Ίντερνετ, μας θύμισε άλλες θλιβερές εποχές αναταραχών. «Στα Ιουλιανά, μία από τις πιο ταραγμένες εποχές της ιστορίας μας, η νεολαία κατέβαινε κατά δεκάδες χιλιάδες στους δρόμους και ποτέ δεν είχαμε την παραμικρή καταστροφή, αν και θρηνούσαμε δύο νεκρούς, τον Λαμπράκη και τον Πέτρουλα, που σκοτώθηκαν αγωνιζόμενοι για ένα καλύτερο αύριο. Περιφρουρούσαμε τον αγώνα μας και γ αυτό ποτέ δεν έγινε τίποτα, δεν αφήσαμε εμείς να γίνει τίποτα που να τον αμαυρώνει. Και συγχρόνως, η γενιά αυτή δημιουργούσε. Ίσως ποτέ άλλοτε στη νεότερη ιστορία μας δεν είχαμε τόσα έργα σε όλους τους τομείς: ποίηση, λογοτεχνία, μουσική, σε όλες τις τέχνες, που έγιναν όπλο του αγώνα της νεολαίας, από ανθρώπους νέους που αγωνίζονταν και δημιουργούσαν», είπε ο μελωδός της «Ρωμιοσύνης» και ξέσπασε: «Βγάλτε τις κουκούλες από τους κουκουλοφόρους!» ΑΛΛΑ και κατά τη συζήτηση του προϋπολογισμού στη Βουλή, ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Μιχάλης Λιάπης, είχε θυμίσει «το ρόλο του πολιτισμού ως όχημα εξόδου από κάθε κοινωνική κρίση. Μπορεί να δώσει όραμα, να εμπνεύσει, να λειτουργήσει ως σταθερό πεδίο γόνιμου κοινωνικού διαλόγου. Μπορεί να δείξει το δρόμο προς αυτό που αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι λείπει από όλους και όχι μόνο στους νέους». Προς τιμήν του δεν παρέλειψε να ομολογήσει πως «ο πολιτισμός χρειάζεται χρήματα και θα μπορούσαμε να είχαμε καταφέρει πολύ περισσότερα αν είχαμε και περισσότερα χρήματα. Δεν έχει υπάρξει ούτε μία μέρα που να μην έχω αναφερθεί στην ανάγκη αύξησης των κονδυλίων για τον πολιτισμό και δεν θα υπάρξει ούτε στο μέλλον μια τέτοια μέρα» -το επανέλαβε και κατά την ημέρα παράδοσης του Υπουργείου στον Αντώνη Σαμαρά. «Αν και όλοι μας υμνούμε την πολιτιστική κληρονομιά και τον Πολιτισμό, το λεγόμενο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας, όταν πήγαινες κάπου ανώτερα και διεκδικούσες, αξίωνες, ζητούσες βοήθεια για αυτό το υπουργείο που τη χρειάζεται, χαμογελούσαν αμήχανα» είπε. ΓΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ το αληθές σε ό,τι αφορά στην ανάγκη χρηματοδότησης, «προτιμώ να μου παρέχονται τα αναγκαία οικονομικά μέσα για να μπορώ να συνεχίσω να δημιουργώ στο χώρο του θεάτρου» δήλωσε η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός Ειρήνη Παπά όταν της ανακοινώθηκε ότι μετά το «Βραβείο Ρώμη», που της απονεμήθηκε τον Ιούλιο, πρόκειται να λάβει ακόμη μία σημαντική διάκριση από ιταλικό πολιτιστικό θεσμό -θα τιμηθεί το Φεβρουάριο με το «Χρυσό Λέοντα» της Μπιενάλε Θεάτρου Βενετίας ως «μία από τις γνωστότερες καλλιτέχνιδες, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία, στη σταδιοδρομία της που μετρά πέντε δεκαετίες, αναμετρήθηκε με σημαντικούς γυναικείους ρόλους του θεάτρου και του κινηματογράφου, πολλοί εκ των οποίων ανήκαν στην αρχαία τραγωδία. Έγινε μία διεθνής εκπρόσωπος του μεσογειακού πολιτισμού, ενσαρκώνοντας πλήρως τη δύναμη της αρχαίας τραγωδίας». «Τα έργα αυτά», τόνισε η Ειρήνη Παπά, «με συγκινούσαν από τα 12 μου χρόνια. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι επίκαιρα όσο ποτέ, καθρέφτης της κοινωνίας μας και των όποιων αντιφάσεών της». ΔΥΣΚΟΛΕΣ οι μέρες και για τον τουρισμό μας. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει η εφημερίδα «The Age» της Μελβούρνης, η εντυπωσιακή επιτυχία που σημείωσε το κινηματογραφικό μιούζικαλ «Mamma Mia» ευεργέτησε τον τουρισμό της Σκοπέλου, καθώς ακόμα και από την Αυστραλία ενδιαφέρθηκαν ζευγάρια να πάνε στη Σκόπελο για να παντρευτούν, μετά την προβολή της συγκεκριμένης ταινίας. «Μπορεί η Ελλάδα να είχε σοβαρές αναταραχές πρόσφατα, αλλά από τη στιγμή που η ταινία Mamma Mia ξεπέρασε σε εισπράξεις και τον Τιτανικό, η Σκόπελος ευεργετείται» γράφει η αυστραλιανή εφημερίδα. Και πού να ανακοινωθούν και οι «Χρυσές Σφαίρες», αφού μία την έχει οπωσδήποτε στο «τσεπάκι» της η μοναδική Μέριλ Στριπ! Η αυστριακή πόλη του Σάλτσμπουργκ βέβαια δεν χρειαζόταν να γίνει διάσημη λόγω της τεράστιας επιτυχίας ενός άλλου μιούζικαλ, της «Μελωδίας της ευτυχίας» που γυρίστηκε εκεί όπως και στις αυστριακές Άλπεις. Είναι άλλωστε η γενέτειρα του Μότσαρτ και η έδρα του πασίγνωστου Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής. Ίσως γι αυτό η δημοτική αρχή του Σάλτσμπουργκ μπλόκαρε τα σχέδια μετατροπής της έπαυλης της οικογένειας Φον Τραπ σε ξενοδοχείο, ύστερα από διαμαρτυρίες των κατοίκων στην ακριβή αυτή περιοχή. Πάντως, σύμφωνα με στοιχεία του δήμου, το 40% των τουριστών που επισκέπτονται το Σάλτσμπουργκ, κάνουν οπωσδήποτε μία βόλτα και από την έπαυλη των Φον Τραπ, την οποία γνωρίζουν από την ταινία, ενώ οι Αυστριακοί μπορούν να παντρεύονται στο εκκλησάκι της έπαυλης. Όμως, οι κάτοικοι φοβούνται ότι οι τουρίστες θα προκαλούσαν προβλήματα, όπως φασαρία και επιδείνωση του κυκλοφοριακού της πόλης. Για την Ιστορία, η οικογένεια Φον Τραπ ζούσε στην έπαυλη από το 1923, πριν οι ναζί καταλάβουν την Αυστρία το Όταν οι Φον Τραπ την εγκατέλειψαν, στη βίλα έμεινε ο Χάινρχ Χίμλερ μέχρι το Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο την αγόρασε ένα ιεραποστολικό τάγμα, το οποίο στη συνέχεια την πούλησε με σκοπό τη λειτουργία της ως ξενοδοχείο! Συμβαίνουν και εις Σάλτσμπουργκ όπως παρατηρείτε! ΠΑΝΤΩΣ, εν Ελλάδι, ετοιμαζόμαστε να «καλωσορίσουμε» το νέο κτίριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Δέλτα Φαλήρου, τα σχέδια του οποίου θα παρουσιάσει σε λίγες ημέρες ο Ιταλός αρχιτέκτονας Ρέντσο Πιάνο, στο Μέγαρο Μουσικής, στο πρόγραμμα «Megaron Plus». Ανάμεσα στα έργα του συγκαταλέγονται το Πολιτιστικό Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, η ανάπλαση του παλιού λιμανιού της Γένοβας και της πλατείας Πότσδαμ στο Βερολίνο, το Κέντρο Πάουλ Κλέε στη Βέρνη, τα καινούργια γραφεία των «Νew Υork Τimes», αλλά και η Ακαδημία Επιστημών της Καλιφόρνιας. Να θυμίσουμε ότι η κατασκευή της νέας Εθνικής Λυρικής Σκηνής χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» και αποτελεί τμήμα του Πολιτιστικού και Εκπαιδευτικού Πάρκου που σχεδιάζεται στο Φαληρικό Δέλτα. Στο κτιριακό συγκρότημα θα δημιουργηθεί και μουσείο - εκθεσιακός χώρος, όπου θα εκτεθούν για πρώτη φορά οι θησαυροί του λυρικού μας θεάτρου. Έτσι, «για να λάβουν εκδίκηση τα όνειρα» της Μαρίας Κάλλας και τόσων άλλων μεγάλων Ελλήνων λυρικών καλλιτεχνών που δεν αξιώθηκαν μέχρι σήμερα να τιμηθούν από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Πάνω: Εργάτριες στην καπνοβιομηχανία Ματσάγγου, (αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.) Κάτω: Εργάτριες στη βιομηχανία ενδυμάτων Παπαγεωργίου (αρχείο Ζημέρη ΔΗ.Κ.Ι.) χρόνια από την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Βόλου και του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου Βόλου Ησυμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου του Βόλου και από την ίδρυση και λειτουργία του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου, δύο σημαντικών γεγονότων όχι μόνο για την πόλη του Βόλου αλλά και γενικότερα για όλη την Ελλάδα, γιορτάσθηκε στο Βόλο το δίμηνο Νοέμβριος Δεκέμβριος με ποικίλες και πλούσιες εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν τόσο από τη διοίκηση του Εργατικού Κέντρου όσο και από διάφορους φορείς. Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων κυκλοφόρησαν τρεις αφιερωματικοί τόμοι με αξιόλογα κείμενα και με πλούσιο φωτογραφικό υλικό που αναδεικνύουν και φωτίζουν τα δύο κορυφαία γεγονότα. Και οι τρεις εκδόσεις αφιερώματα φέρουν την σφραγίδα του Χαράλαμπου Γ. Χαρίτου, καθηγητή της Νεοελληνικής Ιστορίας της Εκπαίδευσης και της Τοπικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του ιστορικού που αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της έρευνας και συγγραφής του στην ιστορία των δύο αυτών ιδρυμάτων. 3

3 ΠΑΡΟΥΣίΑΣΗ Δίπλα: Συγκέντρωση εργατών έξω από την Ένωση Ανεξάρτητων Εργατικών Σωματείων 2 Ιουνίου (Αρχείο Γ. Ζιούτου, ΔΗ.Κ.Ι.) Δίπλα: Μαθήτριες του Α.Δ.Π. στον κήπο του σχολείου, από το βιβλίο «Η επικαιρότητα του Αλέξανδρου Δελμούζου και η πρωτοπορία του βολιώτικου σχολείου». Πάνω: Ο Αλέξανδρος Δελμούζος, έργο του Δ. Γερανιώτη (1914), από το βιβλίο «Η επικαιρότητα του Αλέξανδρου Δελμούζου και η πρωτοπορία του βολιώτικου σχολείου». Ο πρώτος τόμος με τίτλο «Στιγμές του εργατικού κινήματος στο Βόλο ( )» του Χ. Χαρίτου έτυχε μάλιστα δύο εκδόσεων με τη συνδρομή δύο διαφορετικών φορέων. Η πρώτη έκδοση έγινε από την Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών και η δεύτερη από το Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο του Βόλου. Η μόνη διαφορά αφορά στο χρώμα του εξωφύλλου, το οποίο κοσμείται από την προσωπογραφία του Karl Marx (Trier 1818 London 1883) και από την ελαιογραφία Ecce Homo του Guido Reni έργο του Όπως σημειώνει ο συγγραφέας στο εσώφυλλο της έκδοσης, «η παράθεση των πινάκων έχει πραγματολογική και σημειολογική σημασία, καθώς αποτέλεσαν στοιχεία του διάκοσμου στην αίθουσα όπου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Εργατικού Κέντρου Βόλου (1908) και σηματοδότησαν την ιδεολογική χροιά των μελών του Κέντρου, σύμφωνα τουλάχιστον με τα οικεία κείμενα της εποχής». Με την έκδοση αυτή ο συγγραφέας Χ. Χαρίτος στοχεύει στο να παρουσιάσει συγκεντρωτικά τα αποτελέσματα της πολύχρονης έρευνάς του για να αναδειχθεί η ιστορία του εργατικού κινήματος και του Εργατικού Κέντρου του Βόλου. Πρόκειται για 12 κείμενα που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς ή και εντελώς πρόσφατα στον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο ή είναι αποσπάσματα από δημόσιες ομιλίες του συγγραφέα σε επετειακές εκδηλώσεις. Όλα τα κείμενα έχουν ως κεντρικό ή αποκλειστικό θέμα την ιστορία του εργατικού κινήματος στο Βόλο και ιδιαίτερα τα γεγονότα που αφορούν στην ίδρυση και λειτουργία του Εργατικού Κέντρου του Βόλου, του πρώτου Εργατικού Κέντρου της χώρας μας. Επιλέγουμε να αναφερθούμε διεξοδικά σε τρία από τα δώδεκα κείμενα του τόμου και η επιλογή αυτή επιβάλλεται για λόγους οικονομίας χώρου χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε την αξία των υπολοίπων, τα οποία απλώς θα αναφέρουμε. Το πρώτο από τα τρία κείμενα με τίτλο «Η ίδρυση (1908) και τα πρώτα βήματα του Εργατικού Κέντρου Βόλου» σελ που είναι και το εκτενέστερο διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο με επιμέρους τίτλο «Η πόλη: το πλαίσιο- άνθρωποι και κοινωνία» ο συγγραφέας αναφέρεται στην ακμή της πόλης του Βόλου κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, αποτέλεσμα της αύξησης του πληθυσμού της, της ανάπτυξης των συγκοινωνιών, της ίδρυσης τραπεζών, του εκσυγχρονισμού του λιμανιού της, της ανάπτυξης της βιοτεχνίας και βιομηχανίας καθώς και της λειτουργίας πλήθους υπηρεσιών. Μέσα στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται και οι πρώτοι εργατικοί συνασπισμοί διεκδικώντας τα δικαιώματά τους με τις πρώτες πρώιμες απεργίες τους. Με την αυγή του 20ου αιώνα η πόλη εξελίσσεται σε μεγάλο αστικό και οικονομικό κέντρο. Οι βιομηχανικές μονάδες αυξάνουν αλματωδώς και ισχυροποιούνται ενώ παράλληλα ισχυροποιείται και το εργατικό δυναμικό των εργοστασίων. Υπό την επίδραση των νέων αντιλήψεων που μεταφέρονται στην πόλη από μετανάστες και διανοούμενους τα εργατικά σωματεία που ήδη δραστηριοποιούνται στην πόλη συμπράττουν και στα τέλη του 1907 ιδρύεται ο Πανεργατικός Σύνδεσμος «η Αδελφότης» με πρόεδρο τον δικηγόρο Κ. Ζάχο και γραμματέα το δημοσιογράφο Κ. Νταϊφά. Παρά τη μικρή δραστηριότητα του συνδέσμου, που στη συνέχεια διαλύθηκε, σημαντική υπήρξε η συμβολή του στο εργατικό κίνημα του Βόλου με την έκδοση της εφημερίδας «Εργάτης» το Δεκέμβριο του Ο «Εργάτης» είχε μεγάλη απήχηση όχι μόνο ανάμεσα στους εργαζόμενους του Βόλου και της περιοχής του αλλά και στην Αθήνα. Με καθαρά σοσιαλιστικό προσανατολισμό η εφημερίδα προπαγάνδιζε τις διεκδικήσεις των εργατικών και αγροτικών δικαίων. Χρησιμοποιώντας παράλληλα τη δημοτική γλώσσα προκάλεσε τις αντιδράσεις της άρχουσας τάξης της πόλης. Στο δεύτερο μέρος «Η ίδρυση του Εργατικού Κέντρου του Βόλου» ο συγγραφέας αναφέρεται στις συνθήκες δημιουργίας του πρώτου Εργατικού Κέντρου της Ελλάδας στο Βόλο. Η πρωτοβουλία ανήκε στους καπνεργάτες οι οποίοι σε συνεργασία με άλλα σωματεία το Νοέμβριο του 1908 απευθύνθηκαν στους δικηγόρους Σπ. Μουσούρη και Κ. Ζάχο και στο γιατρό Δ. Σαράτση να τους βοηθήσουν στη σύνταξη καταστατικού του νέου Εργατικού Κέντρου. Ταυτόχρονα δημοσίευσαν στην εφημερίδα «Εργάτης» στις 21 Νοεμβρίου 1908 την προκήρυξη πρόσκληση για τη δημιουργία του Εργατικού Κέντρου. Στο κείμενο αυτό εκτίθενται οι πραγματικές ανάγκες της εργατικής τάξης και η ανάγκη συνένωσης όλων των εργαζομένων. Στην πρόσκληση αυτή η ανταπόκριση ήταν μεγάλη. Στη συνέχεια ο συγγραφέας παρουσιάζει τις επόμενες ενέργειες και κινήσεις των εργατών του Βόλου: τη σύγκληση της πρώτης γενικής συνέλευσης στην αίθουσα του Συλλόγου «Τρεις Ιεράρχαι» στις 30 Νοεμβρίου, την εκλογή προσωρινής επιτροπής, τη σύνταξη του καταστατικού και την ενοικίαση οικήματος για τη στέγαση του Κέντρου σε πάροδο της οδού Ερμού. Ο συγγραφέας παρουσιάζει στη συνέχεια αναλυτικά την τελετή εγκαινίων του Εργατικού Κέντρου που πραγματοποιήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου μέσα από τα δημοσιεύματα των τοπικών εφημερίδων και κυρίως του «Εργάτη». Το δεύτερο μέρος κλείνει με την οικονομική κατάσταση του νεοϊδρυμένου κέντρου που ενισχύθηκε καθώς οι συνδρομές των μελών δεν μπορούσαν να καλύψουν τα λειτουργικά του έξοδα με δωρεές χρημάτων από εύπορους πολίτες και δημόσιους φορείς. Στο τρίτο μέρος με τίτλο «Τα πρώτα βήματα ιδεολογικός προσανατολισμός και δραστηριότητες» ο Χ. Χαρίτος, αφού υπενθυμίσει ότι «η έρευνα διαθέτει λιγοστές και διάσπαρτες πληροφορίες για τη δράση του Εργατικού Κέντρου του Βόλου, που δεν επιτρέπουν την ολική ανασύνθεση της δραστηριότητας των μελών του στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του» λόγω κυρίως της μη εύρεσης των αρχείων του, προσπαθεί μέσα από δευτερογενείς πηγές να παρουσιάσει τη δραστηριότητα του Εργατικού Κέντρου στα πρώτα χρόνια και συγκεκριμένα την περίοδο Σύμφωνα με το συγγραφέα ο ιδεολογικός προσανατολισμός του Εργατικού Κέντρου ήταν επηρεασμένος «από τη σοσιαλιστική ιδεολογία στις διάφορες εκδοχές της». Δύσκολο κατά τον συγγραφέα είναι ο υπολογισμός των μελών του και των σωματείων που συμμετείχαν. Κατά την περίοδο η δράση του Εργατικού Κέντρου του Βόλου επικεντρώνεται σε δύο τομείς τον πολιτικό-συνδικαλιστικό και τον επιμορφωτικό. Στον πρώτο τομέα συγκαταλέγονται οι αγώνες του Εργατικού Κέντρου για την εφαρμογή νόμων βελτιωτικών της θέσης των εργατών, όπως η εφαρμογή της Κυριακής ως αργίας για την πόλη του Βόλου, για την προστασία των γυναικών και των ανηλίκων. Οι διεκδικήσεις των εργατών μέσα από απεργίες, όπως αυτή των καπνεργατών την άνοιξη του 1909 αποτέλεσαν πεδίο δραστηριοποίησης του Κέντρου. Ακόμη αναφέρεται η συμμετοχή του Εργατικού Κέντρου στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς και των εθνικών εορτών. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται σε δύο άλλες πρωτοβουλίες του, στην στάση του στην επανάσταση της 15ης Αυγούστου 1909 και στη συμμετοχή του στην αγροτική εξέγερση του Μαρτίου του Τέλος στις δραστηριότητές του συγκαταλέγεται και η συμβολή του στην ίδρυση των Εργατικών Κέντρων στη Λάρισα και στον Αλμυρό. Στον επιμορφωτικό τομέα το Εργατικό Κέντρο του Βόλου ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα με πλήθος εκδηλώσεων που απέβλεπαν στην καλλιέργεια του πνεύματος των εργατών και τη διανοητική τους πρόοδο, γεγονός που επέβαλε το ίδιο το καταστατικό του. Ο συγγραφέας αναφέρεται στη λειτουργία νυκτερινής σχολής, στην οργάνωση χορωδίας, την ανάγνωση βιβλίων, την οργάνωση λογοτεχνικών συγκεντρώσεων και την δημοσίευση πολλών λογοτεχνικών και επιστημονικών δημοσιευμάτων στην εφημερίδα «Εργάτης». Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος, στον επίλογο, ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η ιστορία του Εργατικού Κέντρου του Βόλου δεν έχει γραφεί με τη συνέπεια που ταιριάζει στην επιστημονική αντιμετώπιση των κοινωνικών φαινομένων». Ως βασικές αιτίες αυτής της ασυνέπειας θεωρεί την έλλειψη αυθεντικών πηγών και κυρίως του αρχείου του Εργατικού Κέντρου του Βόλου λόγω της κατάσχεσης του κατά την περίοδο των «Αθεϊκών» αλλά και την ανυπαρξία μαρτυριών των προσώπων που συμμετείχαν ενεργά την περίοδο αυτή. Κλείνει εκφράζοντας την ευχή η επέτειος των 100 χρόνων να αποτελέσει ευκαιρία για περαιτέρω έρευνα και αναλύσεις των γεγονότων. Στο δεύτερο κείμενο με τίτλο «Το πρώτο Καταστατικό του Εργατικού Κέντρου Βόλου πρώτη δημοσίευση και σχόλια» σελ , ο συγγραφέας στοχεύει, όπως σημειώνει ο ίδιος, στο «να παρουσιάσει στους φιλίστορες το πρώτο αυθεντικό κείμενο του Καταστατικού του Εργατικού Κέντρου του Βόλου (κείμενο χρονολογημένο: 30 Νοεμβρίου 1908)». Το κείμενο δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο περιοδικό «Εν Βόλω», τεύχος 30. Το φυλλάδιο με το κείμενο του πρώτου καταστατικού ανήκει στο αρχείο του Δημοτικού Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΔΗΚΙ) Βόλου και προέρχεται από αγορά του αρχείου του Γ. Ζιούτου. Πρόκειται, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας, για ένα έντυπο 16σέλιδο διαστάσεων 12Χ18 εκ. τυπωμένο στο τυπογραφείο της εφημερίδας «Θεσσαλία». Το ιστορικό αυτό κείμενο αποτελείται από τριάντα ένα άρθρα που αναφέρονται σε διατάξεις σχετικές με το σκοπό, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μελών, τα μέσα με τα οποία θα επιδιωχθεί η ικανοποίηση των στόχων, τα διοικητικά όργανα και τις αρμοδιότητές τους, τις συνελεύσεις των μελών, τα οικονομικά και πειθαρχικά ζητήματα και τα στοιχεία ταυτότητας του σωματείου. Πρόκειται για ένα ιστορικό τεκμήριο των ιδεολογικών τάσεων και προθέσεων των εργατοτεχνιτών του Βόλου, που προχώρησαν στη σύσταση του Εργατικού Κέντρου. Το κείμενο του Καταστατικού που δημοσιεύεται ολόκληρο στον τόμο, φέρει τις υπογραφές των μελών της επιτροπής που ήταν υπεύθυνη για τη σύνταξή του (Φίλιππος Άννινος, Χαράλ. Χαρίτου, Νικόλ. Μαρδέλης, Ευάγ. Καλύβας, Αγγελ. Φραγκόπουλος, Παν. Τσιμπανούλης, Γ. Μπουρίτσας, Αναστ. Καρασαΐνης, Αθανάσιος Στράτος) και των Γεωργίου Μούσιου, προϊσταμένου (προέδρου), Κωνστ. Χρυσικόπουλου, γραμματέα και Γεωργίου Κόσσυβα, ταμία του Εργατικού Κέντρου. Στο τέλος του κειμένου ο συγγραφέας προχωρά σε αξιόλογες παρατηρήσεις και σχόλια σχετικά με τις συνθήκες, τα χαρακτηριστικά, τις επιρροές σύνταξης αυτού του κειμένου καθώς και με το περιεχόμενό του. Στο τρίτο από αυτά που επιλέξαμε και τελευταίο του τόμου κείμενο με τον πρωτότυπο τίτλο «Πώς (δεν) γράφηκε η ιστορία του Εργατικού Κέντρου Βόλου» σελ , ο συγγραφέας διατυπώνει ξεκάθαρα και αποφασιστικά τις απόψεις του για το πώς γράφηκε ή καλύτερα για το πώς δεν γράφηκε η ιστορία του εργατικού κινήματος στο Βόλο, παρόλο που μέχρι σήμερα πολλοί ιστορικοί και μη επιχείρησαν να την γράψουν. Τεράστιο μειονέκτημα αυτών που προσπάθησαν να συνθέσουν την ιστορία του εργατικού κινήματος του Βόλου θεωρεί την ανυπαρξία ή και την άγνοια πρωτογενών πηγών και αυθεντικών μαρτυριών. Είναι γνωστό ότι το αρχείο του Εργατικού Κέντρου Βόλου των πρώτων χρόνων κατασχέθηκε κατά την περίοδο των δικαστικών διώξεων (περίοδος Αθεϊκών) και ίσως χάθηκε οριστικά. Συνεπώς ο ερευνητής έχει στη διάθεσή του ελάχιστο πρωτογενές υλικό. Αναγκαστικά στηρίζεται σε δημοσιευμένα κείμενα, όπως τα Πρακτικά της Δίκης του Ναυπλίου, στην εφημερίδα «Εργάτης» ή σε παρεμφερή δημοσιεύματα άλλων εφημερίδων. Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρεται ονομαστικά σε αυτούς που επιχείρησαν έστω και με τα ελάχιστα τεκμήρια να γράψουν την ιστορία. Αναφέρεται αρχικά στον Γ. Κορδάτο και στο γνωστό σε όλους Εξώφυλλο των Πρακτικών του Συνεδρίου πια πόνημα με τίτλο «Ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος» (1931), στο οποίο αφιερώνει σελίδες και για το Εργατικό Κέντρο Βόλου. Παρόλο που θεωρεί ότι το έργο του Κορδάτου «παραμένει πρωτοπόρο και ίσως αξεπέραστο, ανάλογα με το χρόνο γραφής του και τα ιστοριογραφικά εργαλεία του συγγραφέα», ωστόσο διατυπώνει τις αντιρρήσεις του για ανακρίβειες, υπερβολές, αποσιωπήσεις και έντονη μεροληψία του συγγραφέα. Ιδιαίτερα για την περίπτωση του Βόλου ο Κορδάτος ελέγχεται για τις πηγές που χρησιμοποιεί και που είναι ελλιπείς καθώς και για την αγνόηση ή και την υποτίμηση προσώπων και φαινομένων. Η Ν. Κολιού, την οποία ο συγγραφέας θεωρεί σπουδαία δημοσιογράφο για την εποχή της, δίνει στο έργο της άπειρες πληροφορίες, μαρτυρίες και ντοκουμέντα, αλλά μη γνωρίζοντας και μη χρησιμοποιώντας τα επιστημονικά εργαλεία του ιστορικού δεν κατάφερε να δώσει ένα επιστημονικό πόνημα. Στα ίδια βήματα, κατά τον συγγραφέα, κινήθηκε και ο λογοτέχνης Η. Λεφούσης στη μελέτη του με τίτλο «Το εργατικό κίνημα του Βόλου », η οποία ελέγχεται πέρα από την γλώσσα της για τις επαναλήψεις των δημοσιευμάτων του Κορδάτου, «για τα ανιστόρητα, αμέθοδα, ακαλαίσθητα και υποτιμητικά της τοπικής ιστορίας αλλά και της μνήμης των πρωτοπόρων του Βόλου». Ο συγγραφέας ελέγχει και τις αδυναμίες που παρουσιάζει και το δικό του προγενέστερο πόνημα με τίτλο «Σημειώσεις για το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα η «νηπιακή» και η «παιδική» του ηλικία ( ) η περίπτωση του Βόλου» 1984, που εστιάζονται κυρίως στην άγνοια των κειμένων του «Εργάτη» και άλλων τεκμηρίων. Καταλήγοντας, προτείνει τη συγκρότηση μιας ομάδας εργασίας επιστημόνων ιστορικών που θα αναλάβει με ερευνητική διάθεση και χρόνο να αναζητήσουν τα τεκμήρια και να ανασυνθέσουν την ιστορία του εργατικού κινήματος. Τα υπόλοιπα κείμενα του τόμου είναι με τη σειρά που παρατίθενται τα: «Βόλος διαδρομή της νέας πόλης», «Ας θυμηθούν οι Βολιώτες τα 100χρονα της τοπικής πρωτοπορίας», «Σταθμοί στην ιστορία του εργατικού κινήματος στο Βόλο», «Οι απαρχές του Εργατικού Κέντρου του Βόλου», «Τα εγκαίνια του Εργατικού κέντρου του Βόλου», «Χαράλαμπος Γρ. Χαρίτος», «Εορτασμός για την 76η επέτειο από την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Βόλου», «Ο Ρήγας Γκόλφης και μια ανάγνωση του έργου στο Βόλο», και «1918: Βολιώτες στη συγκρότηση της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ». Ο δεύτερος τόμος με τίτλο «Η επικαιρότητα του Αλέξανδρου Δελμούζου και η πρωτοπορία του Βολιώτικου Σχολείου», επιμέλεια Χ. Γ. Χαρίτου, (εκδόσεις Βόλος, σελ. 152) εκδόθηκε με δαπάνες του Δημοτικού Κέντρου Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΔΗΚΙ) Βόλου. Πρόκειται για τα πρακτικά του διήμερου πανελλήνιου συνεδρίου με τον ίδιο τίτλο που οργάνωσε παράλληλα με άλλες εκδηλώσεις το Εργαστήριο Εκπαιδευτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στις 11 και 12 Νοεμβρίου του 2006 με αφορμή τα πενήντα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου έλληνα παιδαγωγού Αλέξανδρου Δελμούζου ( ). Προηγείται η εισαγωγική ομιλία του Χ. Χαρίτου, στην οποία τονίζεται ο στόχος του διήμερου συνεδρίου: να τιμηθεί ο Αλέξανδρος Δελμούζος. Και πιο συγκεκριμένα η απόδοση μνήμης στο μεγάλο Έλληνα παιδαγωγό συνδυάστηκε με τη θητεία του στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο του Βόλου ( ), το οποίο ανέδειξε το Βόλο ως επίκεντρο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και πόλη πρωτοπόρο στους κοινωνικούς αγώνες, αφού ταυτόχρονα σχεδόν ιδρύθηκε στην πόλη αυτή το πρώτο Εργατικό Κέντρο της χώρας. Εξώφυλλο του βιβλίου του Χ. Χαρίτου για το εργατικό κίνημα Ακολουθούν τα κείμενα των εισηγήσεων που παρουσιάζονται στον τόμο κατά την αλφαβητική σειρά των επωνύμων των συγγραφέων: α) του Βασιλείου Αναγνωστόπουλου, καθηγητή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με τίτλο «Μια πρωτοποριακή εκπαιδευτική πράξη του Αλ. Δελμούζου στο Παρθεναγωγείο Βόλου με αφορμή το βιβλίο της Π. Σ. Δέλτα «Για την Πατρίδα» και τα συνεπόμενα». Εξετάζοντας ο συγγραφέας την αλληλογραφία της Πηνελόπης Δέλτα με τον Αλέξανδρο Δελμούζο, διευθυντή του Παρθεναγωγείου, εντόπισε την πρωτοποριακή παιδαγωγική πράξη του Δελμούζου σε μία φράση δημοσιευμένης επιστολής του τελευταίου προς την Δέλτα: «Διάβασα το βιβλίο Σας για την «Πατρίδα» και το δωσα ύστερα στις μαθήτριές μου». Με τον τρόπο αυτό ο παιδαγωγός χάραξε ένα καινούργιο δρόμο στην αντιμετώπιση του ζητήματος σχετικά με το εξωσχολικό λογοτεχνικό βιβλίο ως ανάγνωσμα των μαθητών και την εμπλοκή του εκπαιδευτικού στην επιλογή. Ο Β. Αναγνωστόπουλος ασχολείται 4 5

4 ΠΑΡΟΥΣίΑΣΗ Πάνω: Εξώφυλλο Καταστατικού του Εργατικού Κέντρου Βόλου, (Αρχείο Γ. Ζιούτου, ΔΗ.Κ.Ι.) Δίπλα: Κατηγορούμενοι και συνήγοροι στη δίκη των «Αθεϊκών». Όρθιοι από αριστερά Δημ. Σαράτσης, Κ. Χειρογιώργος, Κ. Ζάχος, Χαρ. Χαρίτος, Αλ. Δελμούζος, Δ. Μπιτσάνης και Σάββας Ραφαήλ. Καθισμένοι οι συνήγοροι Ν. Γάτσος, Λουκάς Νάκος, Κων. Τριανταφυλλόπουλος και Γ. Πετρίδης. Δίπλα: Οι φυλακισμένοι στις φυλακές του Βόλου από τα επεισόδια του συλλαλητηρίου. Διακρίνονται ο Αβραάμ Μπεναρόγια στην πρώτη σειρά των ορθίων, αριστερά της εφημερίδας, και ο Αντ. Σαρόγλου, αριστερά του Μπεναρόγια. (Αρχείο Γ. Ζιούτου, ΔΗ.Κ.Ι.) Κάτω: Eκφόρτωση στο λιμάνι Βόλου περί το (Αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.) και μία ακόμη διάσταση του προβλήματος. Παρουσιάζει δηλαδή την επικοινωνία που προκάλεσε ο Δελμούζος ανάμεσα στις μαθήτριές του και τη συγγραφέα και ανέπτυξε τις παιδαγωγικές συνέπειες και τα ανεξίτηλα παιδαγωγικά βιώματα που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκειά της. β) του Απόστολου Ατσιά, υποψήφιου διδάκτορα στην Ιστορία της Εκπαίδευσης, με τίτλο «Το μάθημα των Θρησκευτικών στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου». Ο συγγραφέας, αφού θέσει το ερώτημα κατά πόσο το μάθημα των Θρησκευτικών ήταν συμβατό με το βολιώτικο σχολείο και αφού παρουσιάσει τις εκ διαμέτρου αντίθετες σχετικές απόψεις, καταγράφει στη συνέχεια τη σκοποθεσία του μαθήματος στα Ανώτερα Παρθεναγωγεία αρχικά όπως τη διατύπωσε ο Δελμούζος στο Υπόμνημα της Επιτροπής του Εκπαιδευτικού Ομίλου και στη συνέχεια, όπως την ανέλυσε στην απολογία του στη Δίκη του Ναυπλίου. Ο Α. Δελμούζος απέναντι στους παραδοσιακούς τρόπους της ξηρής ερμηνείας των ευαγγελικών κειμένων αντέταξε τη βιωματική εσωτερική ενασχόληση των μαθητριών με το μάθημα και την ουσιαστική καλλιέργεια του θρησκευτικού συναισθήματος. Οι πρακτικές αυτές όμως προκάλεσαν αντιδράσεις και αποτέλεσαν μια από τις αιτίες του αναγκαστικού κλεισίματος του σχολείου. γ) του Αλέξη Δημαρά, ιστορικού της εκπαίδευσης, με τίτλο «Ο Δελμούζος σε βάθος χρόνου». Ο Α. Δημαράς αναλαμβάνει να διερευνήσει τι από όλα ίσχυσε στο βολιώτικο σχολείο, καθώς τώρα η χρονική απόσταση είναι αρωγός σε μία ψύχραιμη τοποθέτηση, εστιάζοντας σε τρία θέματα από τους στόχους που έθεσε ο Δελμούζος: στον σκοπό της διδασκαλίας της ιστορίας, στη θρησκευτική αγωγή και τη θέση του νέου ελληνισμού στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι παιδαγωγικές πρακτικές του Δελμούζου στο μάθημα της ιστορίας, όπως προβολή των κύριων σταθμών, αξιοποίηση των πρώτων πηγών, ενσωμάτωση της ιστορίας της τέχνης στο πρόγραμμα, λίγο πολύ έχουν ενταχθεί στην επίσημη αντίληψη για τη διδακτική της ιστορίας. Μένουν όμως κατά τον συγγραφέα ζητούμενα άλλα πράγματα, όπως η προσπάθεια για αντικατάσταση της ανάγκης των λαών για αλληλοφάγωμα με τη φιλική συνεννόηση και τη συνεργασία, καθώς και η συστηματική πολεμική των ατομικών και ομαδικών ελαττωμάτων που επιβάλλεται για λόγους ηθικής και συμφέροντος του συνόλου. Από την άποψη αυτή φαίνεται πως βρισκόμαστε πολύ μακριά από την υλοποίηση των στόχων του Δελμούζου. Τα ίδια σημειώνει ο Δημαράς ότι συνέβησαν και στη θρησκευτική αγωγή. Ακόμη και στην πολύ σημαντική συνεισφορά του Δελμούζου, δηλαδή την προβολή στη σχολική πραγματικότητα του Νέου Ελληνισμού, ώστε να διαμορφωθεί ο υπερήφανος πολίτης για τον κόσμο που ζει, ο οποίος έχει επίγνωση των προβλημάτων και διακατέχεται από τη διάθεση να συμβάλει στην αντιμετώπισή τους, δεν έχουν γίνει πολλά βήματα. Βέβαια το έργο του Δελμούζου έμεινε ανολοκλήρωτο καθώς εμποδίστηκε από εξωτερικούς παράγοντες. Όμως κανείς δεν είναι σε θέση να βεβαιώσει ποια θα ήταν η έκβαση του πειράματός του. Τελικά ο Αλέξης Δημαράς διατυπώνει τη θέση ότι αξία έχει το ιδεολογικό πλαίσιο του Δελμούζου «μέσα στο οποίο ορισμένοι πιστεύουμε ότι πρέπει να αναζητείται συγχρονικά η εκάστοτε επιθυμητή λύση». δ) της Σιδηρούλας Ζιώγου- Καραστεργίου, καθηγήτριας της Φιλοσοφικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Διερευνώντας κείμενα και πρακτικές του Α. Δελμούζου με τη διάσταση του φύλου». Εξετάζοντας αρχικά η συγγραφέας τις παρεμβάσεις του Δελμούζου στα εκπαιδευτικά πράγματα της εποχής και κυρίως στην εκπαίδευση των κοριτσιών θεωρεί αυτές πρώιμες και επαναστατικές. Στη συνέχεια εστιάζει σε δύο ζητήματα: ποια ήταν η διάσταση του φύλου στην παιδαγωγική θεωρία και την εκπαιδευτική πράξη του Δελμούζου και ποιος ο ρόλος του Δελμούζου στην ιστορία της γυναικείας εκπαίδευσης την εποχή της δράσης του. Σε σχέση με το πρώτο ερώτημα διαπιστώνει ότι ο Δελμούζος παρά το γεγονός ότι η Νέα Αγωγή προωθούσε τη συνεκπαίδευση των φύλων παρέμενε προσκολλημένος στην αρχή του φυσιολογισμού, που ήθελε να υστερούν τα κορίτσια σε σχέση τα αγόρια στην κρίση, την αντίληψη και την αντοχή. Σε σχέση με το δεύτερο ερώτημα διαπιστώνει ότι στα κείμενα του Δελμούζου δεν θεωρείται βασική προϋπόθεση της ελληνικής εκπαίδευσης η συνεκπαίδευση των φύλων σε όλες τις βαθμίδες της. Στο τέλος η συγγραφέας εκφράζει την απορία της για τη στάση αυτή του Δελμούζου που ερχόταν σε αντίθεση με τις πρακτικές και την παιδαγωγική θεωρία της Νέας Αγωγής. ε) της Ιουλίας Κανδήλα, διδάκτορα στην ιστορία της εκπαίδευσης, με τίτλο «Οι πρώτες προσπάθειες δημιουργίας σχολικών κήπων στις αρχές του 20ου αιώνα: η περίπτωση του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου του Βόλου». Η συγγραφέας μας πληροφορεί ότι ο σχολικός κήπος ήταν από τα πρώτα βήματα θεμελίωσης του εκπαιδευτικού συστήματος και μέχρι τη δεκαετία του 1960 μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αρχικά η καλλιέργεια του σχολικού κήπου αποσκοπούσε στο βιοπορισμό των χαμηλόμισθων δασκάλων και στην πρακτική εξάσκηση των μαθητών στις γεωργικές εργασίες, με τις οποίες θα ασχολούνταν εφ όρου ζωής. Στο τέλος του 19ου αιώνα όμως ο γεωπόνος Σπύρος Χασιώτης προσέθεσε παιδαγωγική διάσταση στην καλλιέργεια του σχολικού κήπου. Η κηπευτική εισήχθη και στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο του Βόλου ως υποδιαίρεση του μαθήματος της νοικοκυροσύνης. Για την πρακτική άσκηση των μαθητριών ενοικιάστηκε κατάλληλο οικόπεδο. Η λειτουργία του σχολικού κήπου είχε καθαρά παιδαγωγικό χαρακτήρα και λειτούργησε πολλαπλά. Την πολλαπλότητα αυτή αποτυπώνει στο κείμενό της η Ι. Κανδήλα, επισημαίνοντας την θετική επίδραση που είχε το παράδειγμα αυτό και στα άλλα σχολεία του Βόλου καθώς και την ανάγκη να ξαναγυρίσει σήμερα ο κήπος στα σχολεία σε μια εποχή που η τεχνολογική πρόοδος μας έχει αποξενώσει από τη φύση. Έτσι το βολιώτικο σχολείο με τις εν λόγω πρακτικές του Δελμούζου επανέρχεται στην επικαιρότητα. στ) της Μηλίτσας Ζαρλή Καραθάνου, προέδρου της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών, με τίτλο «Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου Μια όψη των αντιδράσεων. Η περίπτωση του Νικολάου Ζαρλή». Στο κείμενο αυτό η συγγραφέας προσπαθεί να ανασκευάσει την κατηγορία που αποδίδεται επιπόλαια από πολλούς στον τότε δημοτικό σύμβουλο και πατέρα της Νικόλαο Ζαρλή, ο οποίος στη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Παγασών της 2ας Μαρτίου 1911 κατά την οποία αποφασίστηκε το οριστικό κλείσιμο του σχολείου ψήφισε υπέρ της κατάργησης του σχολείου. Αναφερόμενη στις αντιδράσεις που είχαν ήδη εκδηλωθεί στο Βόλο για τη λειτουργία του σχολείου με την παρακίνηση του Τύπου και της Εκκλησίας αλλά και στο κλίμα που επικρατούσε σε όλη τη χώρα μετά την κατοχύρωση της καθαρεύουσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους με το σύνταγμα του 1911, εξηγεί ότι η τυπική αυτή πράξη του δημοτικού συμβουλίου ήταν απλώς επιβεβαιωτική του κλεισίματος του Παρθεναγωγείου. Το σχολείο το έκλεισε η κοινωνία, η οποία βεβαίως επηρεάστηκε από τους γνωστούς παράγοντες, γι αυτό η απόφαση του Δημοτικού συμβουλίου δεν μπορούσε να ήταν διαφορετική. Συναφώς μας καταθέτει την άποψη του πατέρα της τριάντα έξι χρόνια μετά το κλείσιμο του σχολειού, που την αφηγήθηκε στην ίδια: «Θέλω να ξέρεις ότι το Παρθεναγωγείο δεν μπορούσε πλέον να συνεχίσει τη λειτουργία του. Ήταν καταδικασμένο, οποιαδήποτε κι αν ήταν η δική μας απόφαση. Παρ όλα αυτά έχω μετανιώσει για τον Δελμούζο, τον οποίο φοβάμαι ότι αδίκησα». ζ) του Σπύρου Κιοσσέ, υποψήφιου διδάκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με τίτλο: «Οι κλασικοί σε μετάφραση: οι απόψεις του Δελμούζου και ο σύγχρονος προβληματισμός σχετικά με τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών». Ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών σήμερα στα σχολεία μας παραμένει αγκυλωμένη στις παλιές πρακτικές με αποτέλεσμα να μην εκπληρώνει τους στόχους της. Αντλώντας από κείμενα του Δελμούζου τις σκοποθεσίες και τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο του Βόλου, καθώς και την αποτίμησή τους από τον ίδιο τον παιδαγωγό, αναδεικνύει την επικαιρότητα του βολιώτικου σχολείου και στον τομέα αυτό και καλεί όλους, όσοι έχουν λόγο για τα εκπαιδευτικά ζητήματα, να την αξιοποιήσουν. η) του Γεωργίου Κοντομήτρου, διδάκτορα στην ιστορία της εκπαίδευσης, με τίτλο «Η υποδοχή του ιδρυτή των γερμανικών εξοχικών παιδαγωγείων Hermann Lietz στην Ελλάδα από τον Αλέξανδρο Δελμούζο». Στο κείμενο αυτό συσχετίζεται η παιδαγωγική εργασία του Δελμούζου στο σχολείο του Βόλου με τις παιδαγωγικές πρακτικές των Εξοχικών Παιδαγωγείων της Γερμανίας αλλά και με το ευρύ μεταρρυθμιστικό κλίμα που επικρατούσε στη χώρα αυτή την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ο συγγραφέας παρουσιάζει αρχικά τον σκοπό και τον τρόπο λειτουργίας των Εξοχικών Παιδαγωγείων του Hermann Lietz στη Γερμανία (ολοήμερα σχολεία με πλούσια σχολική ζωή και ποικίλες δραστηριότητες που λειτουργούσαν στην εξοχή και τα οποία απευθύνονταν σε γόνους εύπορων αστών). Στη συνέχεια αποδεικνύει, στηριζόμενος σε άρθρα του Ν. Καδμείου αλλά και του ίδιου του Δελμούζου στην εφημερίδα «Ακρόπολις» τον Απρίλιο του 1908, που δημοσιεύθηκαν με αφορμή την επίσκεψη του Lietz στην Ελλάδα, τη σχέση του Δελμούζου με τα εξοχικά παιδαγωγεία και τον ιδρυτή τους καθώς και τους οραματισμούς του για την ελληνική εκπαίδευση που προσπάθησε να εφαρμόσει στο σχολείο του Βόλου. θ) του Δημητρίου Τσιλιβίδη, διδάκτορα Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο «Τα «Αθεϊκά» του Βόλου και η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του Επισκόπου Δημητριάδος Γερμανού». Ο Δ. Τσιλιβίδης, αφού προβάλλει αρχικά το ανυπόταχτο πάθος του Επισκόπου για προβολή με σκοπό να κατακτήσει τον αρχιεπισκοπικό θρόνο, αναλύει τη στάση του Γερμανού στη λειτουργία του Παρθεναγωγείου και καταλήγει στη διαπίστωση ότι δεν έπραξε τίποτε περισσότερο από ό,τι είχε χρέος απέναντι στην Εκκλησία να πράξει. ι) του Χρίστου Τσολάκη, ομότιμου καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με τίτλο «Ο Δελμούζος χθες και σήμερα». Ο συγγραφέας, αφού διακρίνει τις γλωσσικές ποικιλίες που παράγει κάθε γλώσσα, επομένως και η ελληνική, σε ιστορικές, γεωγραφικές και κοινωνικές, επικεντρώνεται στη σχολική γλώσσα και στη διαχρονική προσφορά του Δελμούζου σ αυτή. Όταν άρχισε ο Δελμούζος να προσφέρει διδακτικό έργο στο Παρθεναγωγείο του Βόλου, διαπίστωσε ότι, καθώς ως τότε η σχολική γλώσσα επιβαλλόταν άνωθεν και δεν εκπήγαζε από την κοινωνική και τη σχολική γλωσσική πραγματικότητα, παρέλυε τη σκέψη και την ψυχή των μαθητριών, καθώς τις οδηγούσε στην υποκρισία και το ψέμα. Από αυτή την παραμορφωτική της ψυχής και του χαρακτήρα των παιδιών γλώσσα και την ομόλογή της αγωγική αντίληψη προσπάθησε ο Δελμούζος να απαλλάξει την ελληνική εκπαίδευση και τον ελληνισμό καθιστώντας γλώσσα του σχολείου τη δημοτική. Ο Χρ. Τσολάκης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στα εκατό χρόνια που πέρασαν από την ίδρυση του Παρθεναγωγείου έγιναν θετικά βήματα στην εκπαίδευση, όμως δεν βρήκε ακόμη το δρόμο της. ια) του Χαράλαμπου Χαρίτου, καθηγητή Ιστορίας Νεοελληνικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με τίτλο «Η Δίκη του Ναυπλίου. Χρήσιμα σχόλια σε κρίσιμα γεγονότα». Το κείμενο παρουσιάζει τα γεγονότα που ακολούθησαν του κλεισίματος του σχολείου του Βόλου τον Μάρτιο του Πρόκειται για τη δικαστική περιπέτεια που ακολούθησε για τους πρωταγωνιστές του και για στελέχη των Εργατικών Κέντρων Βόλου και Λάρισας στο Εφετείο Ναυπλίου τον Απρίλιο του 1914, όπου παραπέμφθηκαν για προσβολή της θρησκείας, της πατρίδας και της ηθικής. Η δίκη προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον σε ολόκληρη τη χώρα και εντονότερο φυσικά στο Βόλο. Όλες λοιπόν οι εφημερίδες της χώρας δημοσίευαν σχετικά κείμενα κατά τη διάρκεια της δίκης. Ο συγγραφέας ελέγχει την αξιοπιστία των δημοσιευμάτων και ιδιαίτερα των εκτεταμένων του βολιώτικου τύπου που ήταν αποτέλεσμα εσκεμμένης παραμορφωτικής οπτικής. Το τι πραγματικά συνέβη στη δίκη θα μπορούσε να προκύψει από την ανάγνωση των επίσημων Πρακτικών της, όμως αυτά μαζί με όλα τα τεκμήρια χάθηκαν κατά τη μεταφορά τους από το Ναύπλιο στην Αθήνα, όπου επρόκειτο να κατατεθούν στη Βουλή. Το 1915 δημοσιεύτηκαν τα Πρακτικά της δίκης, τα οποία στενογραφήθηκαν από δύο στενογράφους της Βουλής κατά παραγγελία όμως των Σαράτση και Δελμούζου. Ο Χ. Χαρίτος αποκαλύπτει ότι και σ αυτό το κείμενο εγείρονται κάποια προβλήματα αξιοπιστίας. Έτσι όσο τα επίσημα πρακτικά δεν είναι προσιτά παραμένουν άλυτα πολλά προβλήματα της υπόθεσης, όπως και ορισμένα κενά. Ο τόμος περιλαμβάνει στις εκατόν πενήντα δύο σελίδες του εκτός από τα ενδιαφέροντα κείμενα των εισηγήσεων που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο και άλλα δύο κείμενα. Το πρώτο είναι ένα άρθρο του Αντωνίου Σμυρναίου, διδάκτορα και σχολικού συμβούλου πρωτοβάθμιας 6 7

5 ΠΑΡΟΥΣίΑΣΗ IΣΤΟΡΙΚά Διορισμένα μέλη των Εθνικών Διοικήσεων του Εργατικού Κέντρου και άλλων σωματείων της Μεταξικής περιόδου. (Αρχείο Γ. Μουγογιάννη) Το οίκημα Γκέσκου (δεξιά) στην οδό Δημητριάδος, μεταξύ Καρτάλη - Αντωνοπούλου, όπου στεγάζονταν τα «Ανεξάρτητα Συνδικάτα». (Φωτ. Κ. Ζημέρη, αρχείο Ν. Κολιού, ΔΗ.Κ.Ι.) Εργάτες του μηχανουργείου Σταματόπουλου συμμετέχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο της 4ης Αυγούστου (Αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.) Eργάτες σε τυπογραφείο βολιώτικης εφημερίδας. (Αρχείο Ζημέρη, ΔΗ.Κ.Ι.) 8 εκπαίδευσης με τίτλο «Ο προτεσταντικός χρωματισμός του εκπαιδευτικού έργου στο Ανώτερο Δημοτικό Παρθεναγωγείο Βόλου». Πρόκειται δηλαδή για κείμενο ελεγκτικό των προθέσεων και των ενεργειών του Δελμούζου στο Βόλο, το οποίο, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας, αποτελεί μέρος ευρύτερης μελέτης που διερευνά την προτεσταντική διάσταση του εκπαιδευτικού έργου που επιτελέστηκε στο Παρθεναγωγείο. Το δεύτερο είναι ένα παλαιότερο κείμενο του Χαράλαμπου Χαρίτου με τίτλο «Πού βρισκόταν το διδακτήριο του Δημοτικού Παρθεναγωγείου;» Ο συγγραφέας δίνει απάντηση σε ένα από τα πιο συχνά διατυπωμένα ερωτήματα των Βολιωτών σχετικά με την τοποθεσία του διδακτηρίου του Παρθεναγωγείου. Μετά από επίπονη έρευνα που προηγήθηκε κατάφερε να προσδιορίσει τη θέση του διδακτηρίου που χρησιμοποιήθηκε την περίοδο και την ακριβή θέση εκείνου της περιόδου και να δώσει οριστική απάντηση στις οποιεσδήποτε αμφιβολίες. Δυστυχώς όμως τα διδακτήρια του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου ισοπεδώθηκαν κατά τους καταστρεπτικούς σεισμούς των ετών και έτσι δεν υπάρχει δυνατότητα μελέτης τους. Όπως μπορεί εύκολα να συμπεράνει ο αναγνώστης με τα 13 κείμενα του τόμου φωτίζονται διάφορες πτυχές του έργου του Δελμούζου και κυρίως του παιδαγωγικού έργου που επιτελέστηκε στο σχολείο του Βόλου. Παρουσιάζονται οι πρωτοποριακές αρχές της διδασκαλίας του μεγάλου παιδαγωγού, το μεταρρυθμιστικό πνεύμα στις μεθόδους και στο πρόγραμμα διδασκαλίας και η οργάνωση της σχολικής ζωής. Ταυτόχρονα προσεγγίζεται και η αντίπαλη πλευρά, η πλευρά αυτών που αντιτάχθηκαν στο πρωτοποριακό πνεύμα του Βολιώτικου σχολείου. Τέλος δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να συνειδητοποιήσει ολοένα και περισσότερο πόσο οι πρακτικές εφαρμογές του Δελμούζου στο βολιώτικο σχολείο και το ιδεολογικό του πλαίσιο παραμένουν επίκαιρα σήμερα και πόσο θετικό ρόλο μπορούν να παίξουν στο σύγχρονο προβληματισμό για την πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης. Τα κείμενα πλαισιώνονται με πλούσιο φωτογραφικό υλικό τόσο από τη ζωή και το έργο του Αλέξανδρου Δελμούζου όσο και από στιγμές του Παρθεναγωγείου και της περιόδου των «Αθεϊκών» που προέρχεται το περισσότερο από το Αρχείο Δελμούζου. Ο τόμος κλείνει με την παράθεση εκτενούς βιβλιογραφίας για τον Αλέξανδρο Δελμούζο και το Ανώτερο Παρθεναγωγείο του Βόλου. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα βιβλίο που ξεπερνά το πλαίσιο των πρακτικών ενός συνεδρίου και με τα συμπληρωματικά τεκμήρια και κείμενα αποτελεί ένα βασικό βοήθημα για όποιον θέλει να γνωρίσει το έργο του Δελμούζου και την ιστορία του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου του Βόλου. Πιστεύουμε ότι επιτεύχθηκε ο στόχος που θέτει ο επιμελητής της έκδοσης Χ. Χαρίτος στον πρόλογο: «να παρουσιαστεί ολοκληρωμένη η συμβολή του Ανώτερου Δημοτικού Παρθεναγωγείου στην πολιτισμική ιστορία του Βόλου και της χώρας γενικότερα». Στο αξιόλογο και καλαίσθητο τριμηνιαίο περιοδικό του Δήμου Βόλου «Εν Βόλω» τεύχος 30, Ιούλιος- Σεπτέμβριος 2008 που εκδίδεται από το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (ΔΗΚΙ) Βόλου, συναντάμε το αφιέρωμα στο εργατικό κίνημα του Βόλου. Το αφιέρωμα καλύπτει τις σελίδες 4-87 του περιοδικού και η επιμέλεια ανήκει στον Χαράλαμπο Γ. Χαρίτο. Σύμφωνα με το σημείωμα του επιμελητή, στόχος του αφιερώματος στο εν λόγω περιοδικό δεν ήταν η κάλυψη της ιστορίας του εργατικού κινήματος στο Βόλο, καθώς κάτι τέτοιο «μπορεί να αποτελέσει μέλημα και μόχθο συλλογικής έρευνας και μελέτης» αλλά η επαρκής εικόνα της πορείας του. Το αφιέρωμα ξεκινά με το Χρονολόγιο που σε παράλληλες στήλες δίνει τους βασικότερους σταθμούς της ιστορίας του βολιώτικου και του εθνικού εργατικού κινήματος. Στη συνέχεια παρατίθεται κείμενα επώνυμα αλλά και συλλογικά που δίνουν την εικόνα της πορείας του εργατικού κινήματος στο Βόλο από τις απαρχές του έως την μεταπολεμική περίοδο. Το πρώτο κείμενο του Χ. Χαρίτου με τίτλο «Το πρώτο καταστατικό του Εργατικού Κέντρου Βόλου: πρώτη δημοσίευση και σχόλια» σελ , το έχουμε ήδη παρουσιάσει. Στην ενότητα «Το ξεκίνημα και η πρώτη περίοδος του εργατικού κινήματος στο Βόλο» σελ , συναντάμε κείμενα από δημοσιευμένα ήδη έργα όπως του Γιάννη Κορδάτου «Ιστορία του ελληνικού Εργατικού κινήματος» και του Ηλία Λεφούση «Τύμπανα του 1909» καθώς και το δημοσίευμα της εφημερίδας «Εργάτης» που αφορά στην τέλεση εγαινίων του Εργατικού Κέντρου Βόλου στις 14 Δεκεμβρίου Στη συνέχεια το άρθρο του Σταύρου Κατσούρα με τίτλο «Παρθεναγωγείο και Εργατικό Κέντρο Βόλου στη Δίκη του Ναυπλίου» σελ εξετάζει τη σύζευξη των δύο ιδρυμάτων, τα κοινά στοιχεία τους και τις κατηγορίες που αντιμετώπισαν. Οι σελίδες είναι αφιερωμένες στην «Δεκαετία » με κείμενα α) του Χ. Χαρίτου «1918: Βολιώτες στη συγκρότηση της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ» που καταγράφει τη συμβολή αλλά και τα ονόματα των βολιωτών εργατών τόσο στη συγκρότηση της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας όσο και στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας το 1918 β) του Στ. Κατσούρα «Στιγμές του γυναικείου συνδικαλισμού στο Βόλο» και γ) της Ν. Κολιού από την παλιότερη μελέτης της «Τυπο-φωτογραφικό πανόραμα του Βόλου». Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε γεγονότα του 1921 με ένα άρθρο του Στ. Κατσούρα «Τα «Φεβρουαριανά» του 1921» σελ όπου παρουσιάζεται και αναλύεται η διαδήλωση της 15ης Φεβρουαρίου 1921 και τα επακόλουθά της, γεγονός με τεράστια σημασία στην πορεία του εργατικού κινήματος στην προπολεμική Ελλάδα. Στις δύο επόμενες ενότητες με τίτλους «Από τα Φεβρουαριανά στους Αγώνες του 1936» και «Οι απεργίες του 1936» σελ και αντίστοιχα εξετάζονται τα γεγονότα της περιόδου με κείμενα συλλογικά, πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό και δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου εκείνης της περιόδου. Το κείμενο του Π. Κατσιρέλου «Το μάτι του θεού» σελ καλύπτει γεγονότα της μεταξικής περιόδου και κατοχής. Στην μεταπολεμική Ελλάδα η πορεία του εργατικού κινήματος στο Βόλο παρακολουθείται μέσα από τους αγώνες και απεργίες κυρίως των εργαζομένων στο καπνεργοστάσιο Ματσάγγου με το κείμενο του Θανάση Μπρέτα «Συνδικαλισμός και εργατική διαμαρτυρία στον μεταπολεμικό Βόλο. Το παράδειγμα της καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου» σελ Ακολουθεί το κείμενο της Όλγας Μαυρομάτη «Εργατικό ζήτημα, επιλογή από τις αρχειακές συλλογές του ΔΗΚΙ» σελ στο οποίο παρουσιάζονται οι συλλογές που φυλάσσονται στο Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης και που αφορούν στο εργατικό κίνημα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη συλλογή του Γ. Ζωιτόπουλου Ζιούτου και της Νίτσας Κολιού. Το αφιέρωμα κλείνει με το «σκληρό» κατά την άποψη του συγγραφέα και επιμελητή του αφιερώματος κείμενο με τίτλο «Πώς (δεν) γράφηκε η ιστορία του Εργατικού Κέντρου Βόλου» σελ για το οποίο έγινε λόγος ανωτέρω. Αξίζει να σημειώσουμε το πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό που κοσμεί όλα τα κείμενα του αφιερώματος, προερχόμενο από τις συλλογές του ΔΗΚΙ. Υ.Γ. Το 2010 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ίδρυση του Εργατικού Κέντρου Λάρισας. Ελάχιστα γνωρίζουμε τόσο για τις συνθήκες ίδρυσης όσο και για την ιστορία του, καθώς ελάχιστες αναφορές υπάρχουν. Αξίζει να ενδιαφερθούν οι θεσμικοί φορείς αλλά και άτομα για να αναδειχθεί η ιστορία του και να τιμηθεί η επέτειος των 100 χρόνων της δραστηριότητάς του. Του Κώστα Σπανού, εκδότη του «Θεσσαλικού Ημερολόγιου», προέδρου του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας Ο πελαργός και οι κόρακες της αρχαίας Κραννώνας Οσοφιστής Σαβίνος Κλαύδιος Αιλιανός γεννήθηκε στην πόλη Πραίνεστο, σήμερα Παλεστρίνα, το δεύτερο μισό του 2ου αι. μ.χ. και έζησε στη Ρώμη, όπου και πέθανε γύρω στο 235 μ.χ. Μολονότι ήταν Λατίνος, θαύμαζε τα ελληνικά γράμματα και γι αυτό φρόντισε να αποκτήσει άρτια γνώση της ελληνικής γλώσσας, στην οποία έγραψε, μεταξύ των άλλων έργων του, την Ποικίλη Ιστορία και το Περί ζώων ιδιότητος. Το σπουδαιότερο από τα έργα του είναι το Περί ζώων ιδιότητος, το οποίο αποτελείται από 17 βιβλία και περιέχει περιγραφές από τη φυσική ιστορία και μία συλλογή παραδοξογραφικών διηγήσεων από τη ζωή των ζώων. Μια από αυτές τις παράδοξες ιστορίες είναι και αυτή του πελαργού της αρχαίας Κραννώνας. Στο Η,20 βιβλίο αυτού του έργου, ο Αιλιανός αναφέρει τα εξής: «Ζηλότυπον δε είναι και τον πελαργόν φασιν. Εν γουν Κραννώνι της Θετταλίας Αλκινόην όνομα γυναίκα ωραίαν ο γήμας απολιπών οίκοι ες τινά εστείλατο αποδημίαν. Η τοίνυν Αλκινόη ωμίλες των θεραπόντων τινί. Τούτο συνιδών ο πελαργός ο οικέτης ουχ υπέμεινεν, αλλά ετιμώρησε τω δεσπότη. Προσπηδών γουν επήρωσε της ανθρώπου την όψιν». Η παράδοξη αυτή ιστορία έχει ως πρωταγωνιστή έναν ζηλιάρη πελαργό που είχε κτίσει την φωλιά του σε κάποιο σπίτι της Κραννώνας. Ο άνδρας του σπιτιού, στη στέγη του οποίου φώλιαζε ο πελαργός νυμφεύθηκε μία όμορφη γυναίκα, η οποία λεγόταν Αλκινόη. Μετά τον γάμο, ο σύζυγος της Αλκινόης έφυγε για κάποιο ταξίδι. Η Αλκινόη, όμως, ερωτροπούσε με κάποιον από τους υπηρέτες του άνδρα της. Ο πελαργός, στεκόμενος πάνω στη στέγη του σπιτιού, αντιλήφθηκε αυτό που έκανε η Αλκινόη και δεν το ανεχόταν. Αποφάσισε, λοιπόν, να εκδικηθεί την άπιστη γυναίκα, για λογαριασμό του απατημένου συζύγου. Κάποια στιγμή ρίχτηκε πάνω στην Αλκινόη και την τύφλωσε: Για τους κόρακες της Κραννώνας έγραφε ο Θεόπομπος, ένας σημαντικός ιστορικός του 4ου αι. π.χ. ο οποίος γεννήθηκε στη Χίο, γύρω στο 378 π.χ., και έζησε στις αυλές του Φιλίππου Β και του Μ. Αλεξάνδρου, ενώ έμεινε και ένα διάστημα στην Αθήνα, όπου, κατά την παράδοση, είχε δάσκαλό του τον Ισοκράτη. Ο Θεόπομπος έγραφε μία Επιτομή του Ηροδότου και αργότερα τα Ελληνικά, σε 12 βιβλία, συνεχίζοντας το έργο του Θουκυδίδη, από το 411 έως το 394 π.χ., και τα Φιλιππικά, σε 58 βιβλία. Το έργο του, δυστυχώς, χάθηκε και σώθηκαν μερικά αποσπάσματά του, στο έργο νεοτέρων του συγγραφέων 1. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνεται και ο παραδοξογράφος Αντίγονος ο Καρύστιος, ο οποίος μας διέσωσε τα παρακάτω που κάνουν λόγο για τους κόρακες της Κραννώνας: «Εν δε Κραννώνι της Θεταλλίας δύο φασίν μόνον είναι κόρακας, διό και επί των προξενειών των αναγραφομένων το παράσημον της πόλεως (καθάπερ εστίν έθιμον πάσι προσπαρατιθέναι), υπογράφονται δύο κορακες εφ αμαξίου χαλκού, δια το μηδέποτε πλείους τούτων ώφθαι. Η δε άμαξα προσπαράκειται δια τοιαύτην αιτίαν, ξένου γαρ ίσως αν και τούτο φανείη. Εστιν αυτοίς η ανακειμένη χαλκή, ήν, όταν αυχμός η, σείοντες ύδωρ αιτούνται τον θεόν, και φάσι γίνεσθαι. Τούτου δε τι ιδιώτερον ο Θεόπομπος λέγει: φησίν γαρ έως τούτου διατρίβειν αυτούς εν τη Κραννώνι, έως αν τους νεοττούς εκνεοττεύσωσιν, τούτο δε ποιήσαντας τους μεν νεοττούς καταλείπεν, αυτούς δε απιέναι». Στην παράδοξη αυτή ιστορία κυριαρχούν δύο κόρακες. Ενώ στις γύρω περιοχές υπήρχαν πολλοί κόρακες, όπως αναφέρει ο Μυρσίλος ο Λέσβιος (κατά τον Αντίγονο τον Καρύστιο, πάλι) στην Κραννώνα υπήρχαν μόνο δύο από αυτούς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στα ψηφίσματα προξενίας της πόλης, όπου ήταν χαραγμένο το σύμβολό της, ήταν ζωγραφισμένοι δύο κόρακες πάνω σε μικρό χάλκινο αμάξι. Το αμάξι αυτό ήταν τοποθετημένο μαζί με τους δύο κόρακες για την εξής παράξενη αιτία. Υπήρχε σ αυτούς μία χάλκινη με τους δύο κόρακες για την εξής παράξενη αιτία. Υπήρχε σ αυτούς μία χάλκινη αφιερωματική εικόνα, την οποία, τον καιρό της ξηρασίας, κουνούσαν ζητώντας νερό από τον Θεό, και έλεγαν πως το επιτύγχαναν. Αυτά τα ανέφερε ο Θεόπομπος, σύμφωνα με τον οποίο οι δύο κόρακες παρέμεναν στην Κραννώνα τόσο χρονικό διάστημα όσο απαιτούνταν για να μπορέσουν οι νεοσσοί τους να πετάξουν. Μετά τη φυγή των νεοσσών, έφευγαν και αυτοί. Σημειωτέον ότι η χάλκινη άμαξα και οι κόρακες εικονίζονται σε νομίσματα του 4ου αι. π.χ. της Κραννώνας, όπως φαίνεται και στις εικόνες τις οποίες παρεθέτουμε 2. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Τα αποσπάσματα του Θεόπομπου, με θεσσαλικό ενδιαφέρον, βλ. Δημήτρης Σακελλάρης, «Η Θεσσαλία στα αποσπάσματα του ιστορικού Θεόπομπου», Θεσσαλικό Ημερολόγιο 49 (Λάρισα 2006) Οι εικόνες των νομισμάτων προέρχονται από το διαδίκτυο. 9

6 ΠΟΛΙΤΙΣΜόΣ Toυ δρ Γιάννη Ρούσκα, αρχιπλοίαρχο Πολεμικού Ναυτικού ε.α., συγγραφέα ερευνητή, διδάκτωρ Νεότερης Ιστορίας και Επικοινωνίας του Παντείου Πανεπιστημίου Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών Τα Θεοφάνια στη Λάρισα του 1929 μέσα από τις σελίδες της «Ελευθερίας» Aριστερή σελίδα: Σπάνια φωτογραφία της τελετής των Θεοφανίων στον Πηνειό κατά τη δεκαετία Δεξιά σελίδα: 1) Εφ. «Ελευθερία», αρ. φύλλου 2209, σελ. 3, Σάββατο 5 Ιανουαρίου 1929 και αρ. φύλλου 2210, σελ. 2, Κυριακή 6 Ιανουαρίου ) Εφ. «Ελευθερία», αρ. φύλλου 2211, σελ. 4, Δευτέρα 7 Ιανουαρίου ) Εφ. «Ελευθερία», αρ. φύλλου 2209, σελ.3, Σάββατο 5 Ιανουαρίου Ηπιο θεαματική γιορτή για τους παλιούς Λαρισινούς, την οποία γιόρταζαν με επισημότητα, γινόταν την ημέρα των Θεοφανίων. Τότε ο Πηνειός κυλούσε από τη μόνη κοίτη που υπήρχε. Δεν είχαν γίνει τα αντιπλημμυρικά έργα και όχι λίγες φορές στη διάρκεια του χειμώνα ξεχείλιζε και κατέκλυζε όλη την έκταση του Αλκαζάρ, μέχρι το κτήμα του Χαροκόπου, κατόπιν ξαπλωνόταν και πάντοτε απέκλειε τον οικισμό Κουλούρι, οι κάτοικοι του οποίου διέτρεχαν κίνδυνο πνιγμού. Συνήθως την εποχή αυτή ήταν πάντοτε χείλι με χείλι. Τα τόξα της παλιάς γέφυρας του Αλκαζάρ αν δεν έκλειναν, πάντως μόλις άφηναν μικρά περιθώρια για να περνάει το νερό. Από πολύ νωρίς κόσμος πολύς ξεχυνόταν από όλες τις γειτονιές για να καταλάβει επίκαιρες θέσεις επάνω στη γέφυρα και τις εκατέρωθεν όχθες. Και δεν ήταν μόνο οι Λαρισινοί που κατέβαιναν να παρακολουθήσουν την κατάδυση του Σταυρού στο πλημμυρισμένο ή όχι ποτάμι. Ο μισός Τύρναβος άδειαζε, ο Αμπελώνας και τα άλλα χωριά που βρίσκονταν γύρω από τη Λάρισα ερήμωναν. Ξεκινούσαν με σούστες, κάρα, υποζύγια και έρχονταν από τα βαθιά χαράματα για να παρακολουθήσουν τη θεαματική τελετή. Μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου (1856) επικράτησε η συνήθεια να γίνεται η κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στη γέ φυρα του Πηνειού. 1 Όταν στο μητροπολιτικό ναό τελείωνε ο αγιασμός, σχηματιζόταν μεγαλοπρεπέστατη πομπή. Μία στενή και ακανόνιστη οδός αποτελούσε το μοναδικό άξονα της συνοικίας Τρανός Μαχαλάς με κέντρο το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αχιλλίου άρχιζε από τους πρόποδες του λόφου, στο πέρας της σημερινής οδού Ελ. Βενιζέλου και ανάμεσα στα σπίτια της συνοικίας με ΒΔ κατεύθυνση οδηγούσε στην κορυφή του λόφου, όπου σε ένα μικρό πλάτωμα βρισκόταν ο ναός του Αγίου Αχιλλίου. Από την οδό αυτή κατερχόταν κατά την ημέρα των Θεοφανίων η μεγάλη εκκλησιαστική πομπή, η οποία κατευθυνόταν στη γέφυρα του Πηνειού για την επίσημη κατάδυση του Τιμίου Σταυρού στα νερά του ποταμού. 2 Προηγείτο η Μουσική, ένοπλα τμήματα Στρατού τάσσονταν εκατέρωθεν των επισήμων, στη μέση έμπαινε ο Δεσπότης, ο αείμνηστος Αρσένιος κρατώντας το Σταυρό, ακολουθούσαν οι αξιωματούχοι και άρχιζε επιβλητική η κάθοδος προς τη γέφυρα του Αλκαζάρ. Πριν η πομπή φτάσει στη γέφυρα, παρατάσσονταν στην αριστερή όχθη προς το Αλκαζάρ οι κολυμβητές, που θα έπεφταν στο ποτάμι για να πιάσουν το Σταυρό. Ήταν οι άσσοι του ποταμίσιου κολυμβήματος, που είναι δυσκολότερο από το θαλασσινό και επικίνδυνο. Ημίγυμνοι όλοι περίμεναν να φτάσει η πομπή. Χωρισμένοι σε κομπανίες θα διεκδικούσαν τη δάφνη της επιτυχίας. Μόλις η πομπή έφτανε στη γέφυρα, η αγωνία του κόσμου αποκορυφωνόταν. Υπήρχε πάντοτε ο φόβος μη πνιγεί κανένας. Για το ενδεχόμενο αυτό περιπολούσαν οι ποταμόβαρκες των παλιών Λαρισινών ψαράδων, έτοιμες να προσφέρουν τη βοήθειά τους. Οι κολυμβητές παρακολουθούσαν το Δεσπότη για να δουν προς ποια μεριά θα έριχνε το Σταυρό. Μόλις σήκωνε το χέρι έπεφταν όλοι μαζί και ανοίγονταν προς το σημείο που είδαν να πέφτει ο Σταυρός. Ήξεραν όμως ότι τα νερά θα τον παρασύρουν και κανόνιζαν τη γραμμή πλεύσης. Ο κόσμος παρακολουθούσε με κομμένη ανάσα την πάλη που έκαναν για να φτάσουν και να πιάσουν τον επιπλέοντα Σταυρό. Ο τυχερός - γιατί ήταν και ζήτημα τύχης - μόλις τον άρπαζε τον ύψωνε και ακουγόταν τότε μυριόστομη κραυγή επευφημίας : - Μπράβοοοο! Αμέσως οι ποταμόβαρκες ζύγωναν τους κολυμβητές, τους παραλάμβαναν και τους έβγαζαν στη στεριά. Πολλοί όμως προτιμούσαν να γυρίσουν κολυμπώντας. Ο νικητής έφτανε αμέσως στο μέρος που βρισκόταν ο Δεσπότης, του φιλούσε το χέρι, δεχόταν τα συγχαρητήρια των επισήμων και επέστρεφε στη συντροφιά του, όπου ντυνόταν. Κατόπιν με την κομπανία του γύριζαν όλα τα σπίτια, πρόσφεραν το Σταυρό σε ασπασμό και έπαιρναν φιλοδωρήματα που όλοι πρόσφεραν με ευχαρίστηση, βραβεύοντας την τόλμη του νικητή. Το έθιμο συνεχίστηκε, αλλά δεν είχε τη θεαματικότητα των παλιών χρόνων. Η στάθμη της παλιάς κοίτης του Πηνειού, μετά την εκτροπή που έγινε προς τη νέα, είναι πάντοτε χαμηλή και το ποτάμι δεν έχει την αγριότητα που είχε τότε πλημμυρισμένο. Για το λόγο αυτό έπαψε να συγκεντρώνει τα πλήθη που συγκέντρωνε τότε. Ίσως και γιατί οι μεταπολεμικοί άνθρωποι έπαψαν να συγκινούνται από παρόμοια θεάματα και δεν θεωρούν ηρωισμό να πέσει κανείς μισοχείμωνα στον Πηνειό, έστω και αν τα νερά του φτάσουν ως τα χείλη της γέφυρας. Τότε όμως ένα παρόμοιο θέαμα προκαλούσε βαθύτατες συγκινήσεις. 3 * * * * Θα παρακολουθήσουμε τα προ της κατάδυσης του Σταυρού και την τελετή του αγιασμού των υδάτων το 1929 μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας «Ελευθερία» : Οι κολυμβητές που θα λάβαιναν μέρος στην τελετή της κατάδυσης φαίνεται ότι έπρεπε να δηλώσουν συμμετοχή τα χρόνια εκείνα στο Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής. Η συμμετοχή ήταν μεγάλη αφού πλήθος κολυμβητών δήλωναν συμμετοχή. Διαβάζουμε στην «Ελευθερία»: «Εις το Β Αστυνομικόν Τμήμα εδήλωσαν μέχρι χθές το εσπέρας ότι θα λάβουν μέρος κατά την αυριανήν τελετήν της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού οι κάτωθι κολυμβηταί Θεόδ. Διαμαντάς, Δ. Γαλογάτος Ευγέν. Βγενής, Δ. Γκερμπισιώτης, Ιωάν. Ρέτσης, Ευάγ. Τούντας, Δ. Καρατσάκος, Β. Ιατρού, Γ. Γκοσγκούνης, Ν. Γκανιάτσος, Δ. Μορούγκος, Αθ. Μαλλιαρός, Δ. Καζάνας, Κ. Αλευράς, Β.Καραγεωργιάδης, Χρ. Μαυρογιάννης, Στυλ. Λιόλιος, Γ. Τάτσης, Π. Παυλίδης, Π. Ατζιάν, Β. Ζαχαρίας, Αγκόπ Μασιάν, Γ. Τσιμπερσώνης». 4 Το πρόγραμμα της τελετής κατάδυσης με κάθε οργανωτική λεπτομέρεια από τη Δημαρχία Λαρίσης δημοσιεύεται στην «Ελευθερία». 5 Την επομένη η ίδια εφημερίδα δημοσιεύει περιγραφή της μεγαλοπρεπούς τελετής: «Μεγαλοπρεπεστάτη υπήρξεν η χθεσινή τελετή της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού. Αν και η τελετή, σύμφωνα με το πρόγραμμα, έμελλε να λάβη χώραν την 11 1) 2 π.μ., από της 8 π.μ. πλήθη κόσμου ήρχισαν να συρρέουν εις τας όχθας του ποταμού Πηνειού και εις τα πέριξ αυτού μέρη απ όπου ήτο ορατόν το σημείον ένθα θα εγένετο η τελετή της καταδύσεως. Έξωθεν του Μητροπολιτικού Ναού είχον παραταχθή δια την απόδοσιν των τιμών εις τους επισήμους ανά εις λόχος πεζοπόρος εξ εκάστου των ενταύθα εδρευόντων συνταγμάτων και η Στρατιωτική Μουσική. Η προσέλευσις των επισήμων και των συλλόγων και σωματείων της πόλεώς μας μετά των σημαιών αυτών και λαβάρων εν τω Ναώ ήρχισεν από της 10ης π.μ. Εκ των επισήμων παρέστησαν οι βουλευταί της επαρχίας μας κ.κ. Αναστασιάδης και Κουτσίνας, ο δήμαρχός μας κ. Σάπκας μετά των Δημοτικών Συμβούλων και Παρέδρων, ο διοικητής Ι Μεραρχίας Πεζικού υποστράτηγος κ. Καϊμπαλής, ο Νομάρχης μας κ. Σουριανός μετά του διευθυντού της Νομαρχίας κ. Μαργέλου, ο πρόξενος της Ιταλίας κ. Βιανέλλης, ο διοικητής της Ι Μεραρχίας Ιππικού συν)χης κ. Παπάγος, ο πρόεδρος, ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου κ. Αντωνιάδης, ο γεν. Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών κ. Κ. Ταμπασούλης, ο επιτελάρχης Β Σ.Σ. συνταγματάρχης κ. Φιλίππου, ο Φρούραρχος συν/χης κ. Αβράμπος, ο αρχηγός Πυρ/κού Β Σ.Σ. συν/χης κ. Γραβάνης, ο αρχηγός Πεζικού συν/χης κ. Σιρμακέζης κλπ. Την ήρχισε ψαλλομένη η δοξολογία του Αγιασμού χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου ημών κ. Αρσενίου συμπαραστατουμένου υφ ολοκλήρου του κλήρου της πόλεώς μας. Περί ώραν 11 π.μ. αι όχθαι του ποταμού, ο έξωθι του Ναού χώρος, τα Πευκάκια και τα εντός του ποταμού νησάκια είχον υπερπληρωθή ασφυκτικώς κόσμου. Επίσης η μεγάλη γέφυρα του ποταμού παρά τας καταβληθείσας υπό της χωροφυλακής και των ανδρών το Φρουραρχείου προσπαθείας υπερπληρώθη δεν απέμεινε δε ή μη εις χώρος ενός μέτρου σχεδόν απ όπου ο Μητροπολίτης θα έρριπτε τον Σταυρόν εις τον ποταμόν. Κατά την ώραν της δοξολογίας του αγιασμού 3 στρατιωτικά αεροπλάνα περιϊπταντο υπεράνω του ποταμού Πηνειού και του εναγωνίως αναμένοντος την ιεράν πομπήν πλήθους. Επί της προς το Αλκαζάρ όχθης του Πηνειού είχε στηθεί από του απογεύματος της προτεραίας υπό του Τάγματος των γεφυροποιών μία ορκετά μεγάλη εξέδρα εις ην επετράπη η άνοδος μόνον όταν ήρχισεν η έξοδος της ιεράς πομπής εκ του Ναού. Μεταξύ γεφύρας και εξέδρας επί της όχθης ίσταντο οι κολυμβηταί, υπερβαίνοντες τους 25, οίτινες ημίγυμνοι ανέμενον μετ ανυπομονησίας την ώραν της καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού ίνα συναγωνισθούν δια την ανάληψίν του εκ των υδάτων. Προς πρόληψιν ατόπων κατά την ώραν της καταδύσεως τους κολυμβητάς επετήρει ο διοικητής της Καταδιώξεως ανθ)στής κ. Βλαχάβας και αρκετά αστυνομικά όργανα. Ίνα η πτώσις των κολυμβητών εις τον ποταμόν γίνει την αυτήν στιγμήν, ούτοι είχον τοποθετηθεί κατά σειράν και συνεκρατούντο δι ενός σχοινίου. Τον ποταμόν περιέτρεχον αρκεταί λέμβοι μεταφέρουσαι εις τα διάφορα σημεία θεατάς. Το θέαμα γενικώς ήτο φαντασμαγορικόν. Την ακριβώς οι κώδωνες του Μητροπολιτικού Ναού ήρχισαν ηχούντες χαρμοσύνως προαναγγέλοντες την έξοδον της Ιεράς πομπής. Η ιερά πομπή εξελθούσα του Ναού κατήλθε της προ του Μητροπολιτικού Ναού μεγάλης κλίμακος και κατηυθύνθη εις το μέσον της γεφύρας. Προηγείτο η Μουσική της Φρουράς παιανίζουσα ειδικόν εμβατήριον ηκολούθουν αι Σημαίαι και τα λάβαρα των Σωματείων η τιμητική φρουρά τα εξαπτέρυγα ο Σεβασμιώτατος μετά του κλήρου και των επισήμων και πλήθος κόσμου. Την ιεράν πομπήν ηκολούθουν βαδίζοντες εις τα πλάγια στρατιώται με τα όπλα επ ώμου. Μόλις η πομπή έφτασε εις το μέσον της γεφύρας ο Σεβασμιώτατος μετά την προκαταρκτικήν ιεροτελεστείαν έρριψε εις τον ποταμόν τον Τίμιον Σταυρόν. Αμέσως αφέθησαν ελεύθεροι οι κολυμβηταί οίτινες και ερρίφθησαν εις τον ποταμόν. Συγχρόνως ο επί του Αλκαζάρ τοποθετηθείς ουλαμός Πυροβολικού απέδιδε τας κεκανονισμένας τιμάς. Το τι επικολούθησε κατά την ώραν της καταδύσεως δεν περιγράφεται. Φωναί, σφυρίγματα παρωτρύνσεις προς τους κολυμβητάς, υποδείξεις του μέρους εις ο ευρίσκετο ο Τίμιος Σταυρός, παρασυρόμενος υπό του ρεύματος του ποταμού, εκ μέρους των φίλα φρονούντων προς διαφόρους κολυμβητάς, επιφωνήματα χαράς των μεν οργής των δε και τα τοιαύτα. Από της πρώτης στιγμής εφάνη υπερισχύων όλων των κολυμβητών ο Διαμαντάς όστις και ανεδείχθη νικητής κατορθώσας να φθάση τον Σταυρόν ενώ οι λοιποί κολυμβηταί ευρίσκοντο όπιθέν του εις αρκετής απόστασιν. Ο Διαμαντάς μόλις έλαβε τον Σταυρόν αφού ησπάσθη αυτόν τον παρέδωκε εις τον πρώτον ελθόντα πλησίον του λεμβούχον και εξήλθεν εις την αντίπεραν όχθην κάτωθι της υδραντλίας. Η Ιερά πομπή άμα ανελήφθη ο Σταυρός επανήλθεν, υπό την αυτήν ως και πρότερον τάξιν δια της οδού Ι Μεραρχίας εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν ένθα εγένετο η απόλυσις. Η εφετεινή τελετή υπερέβη κατά πολύ τας των άλλων ετών. Η παρατηθείσα κοσμοσυρροή υπήρξε πρωτοφανής. Τάξις δε πολύ καλή επεκράτησε». 6 Στο παραπάνω δημοσίευμα τονίζεται η μεγάλη προσέλευση του κόσμου, η μεγαλοπρέπεια και η επισημότητα της τελετής καθώς και η διαδικασία των κολυμβητών «ίνα συναγωνισθούν δια την ανάληψιν του Τιμίου Σταυρού εκ των υδάτων». Κατά το δημοσίευμα «το θέαμα γενικώς ήτο φασμαγορικόν», αφού πράγματι «η τοποθεσία συμβάλλει ώστε ουδαμού η τελετή αύτη να ενέχει τοιαύτην μεγαλοπρέπειαν», 7 με αποοτέλεσμα «παρομοία μεγαλοπρεπεστέρα τελετή εις ουδεμίαν άλλην πόλιν της Ελλάδος γίγνεται». 8 Σημειώσεις: 1. Επαμεινώνδα Γ. Φαρμακίδου, Η Λάρισα Από των Μυθολογικών Χρόνων μέχρι της προσαρτήσεως αυτής εις την Ελλάδα (1881) τοπογραφική και ιστορική μελέτη σελ. 27, Βόλος Θεόδωρος Παλιούγκας, Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία ( ) Τόμος, Α. παραπομπή 104 σελ. 171, έκδοση Δήμου Λάρισας Βλ. Ολύμπιος, Η Λάρισα που χάθηκε (Η κατάδυσις του Σταυρού στον Πηνειό), Η Λάρισα αρ. φύλλου 92 σελ. 2α, χ.τ. (Λάρισα) Δευτέρα 5 Ιανουαρίου Ποίοι κολυμβηταί θα λάβουν μέρος κατά την τελετήν αύριον, Ελευθερία αρ. φύλ σελ. 3, χ.τ. (Λάρισα) Σάββατον 5 Ιανουαρίου 1929 Βλ. Γιώργου Ζιαζιά, Η Λάρισα από την απελευθέρωσή της μέχρι το 1950 σελ. 171, Λάρισα Βλ. Ελευθερία αρ. φυλ σελ. 3, χ.τ. (Λάρισα) Σάββατον 5 Ιανουαρίου 1929 και αρ. φυλ σελ. 2, χ.τ. (Λάρισα) Κυριακή 6 Ιανουαρίου Η χθεσινή τελετή της καταδύσεως του Τ. Σταυρού, Ελευθερία αρ. φυλ σελ. 4, χ.τ. (Λάρισα) Δευτέρα 7 Ιανουαρίου Ο αγιασμός των υδάτων, Σάλπιγξ αριθ. 975 σελ. 2, εν Λαρίση τη 11 Ιανουαρίου Η κατάδυσις του Σταυρού, Σάλπιγξ αριθ. 768 σελ. 2, εν Λαρίση τη 9 Ιανουαρίου

7 ΣΥΝέΝΤΕΥΞΗΣτην Άννα Σταυράκη ΜAΡΙΛΟΥ του «μπαρ των ευχών» Μια φορά κι έναν καιρό ζούσαν δύο ξωτικά πολύ μακριά το ένα από το άλλο. Το ένα σε ένα ψηλό βουνό και το άλλο σε μια απέραντη θάλασσα. Το ένα έγραφε στίχους και το άλλο έγραφε μουσική. Ένιωθαν πολύ μόνα τους γιατί ο κόσμος των ξωτικών τα είχε εξορίσει. Ήταν πολύ «ιδιαίτερα», όχι καλύτερα ή χειρότερα από τα άλλα, απλά πολύ διαφορετικά κι αυτό τρόμαζε τα υπόλοιπα ξωτικά. Έτσι τα εξόρισαν για να μην τα βλέπουν και να μην τα ακούν. Τα δύο ξωτικά δεν είχαν γνωριστεί, ούτε είχαν δει το ένα το άλλο, ούτε είχαν ακούσει ποτέ ότι υπάρχουν κι άλλα εξόριστα ξωτικά. Προέρχονταν από διαφορετικές ομάδες ξωτικών οπότε δεν είχε τύχει να συναντηθούν. Μέσα στην απέραντη θλίψη τους συνέχιζαν να γράφουν στίχους και μουσική. Όμως πόσο να αντέξουν οι στίχοι χωρίς την μουσική και η μουσική χωρίς τους στίχους; Γρήγορα μέσα στη δική τους μοναξιά άρχισαν να νιώθουν μοναξιά και οι στίχοι και η μουσική. Τα ξωτικά στενοχωριόντουσαν αλλά δεν ήξεραν τι να κάνουν. Αποφάσισαν λοιπόν να σταματήσουν να γράφουν. Να κάνουν μία παύση. Και να ταξιδέψουν. Γιατί αφού ήταν εξόριστα ήταν ελεύθερα (και αυτό είναι το παράδοξο της εξορίας ότι καμιά φορά εκεί είσαι πιο ελεύθερος από τους ελεύθερους) να πάνε όπου ήθελαν αρκεί να μην ήταν μέσα στα σύνορα του κόσμου των ξωτικών. Ξεκίνησαν λοιπόν να περπατάνε και να περπατάνε και να περπατάνε... Πέρασαν πολλές δυσκολίες και πολλά εμπόδια, μα εκείνα συνέχιζαν να περπατάνε σαν κάτι πιο βαθύ και πιο μεγάλο να τα οδηγεί. Έμαθαν πολλά στην πορεία, δυνάμωσαν και δεν φοβόντουσαν πια τόσο πολύ. Η μοναξιά τους έγινε όπλο και όχι αδυναμία. Και η θλίψη σιγά σιγά άρχιζε να εξαφανίζεται. Κάποια στιγμή, από τα διαφορετικά σημεία που βρισκόντουσαν, άκουσαν κάποιους περίεργους θορύβους. Και χωρίς κανένα δισταγμό, τα δύο ξωτικά, κατευθύνθηκαν προς το σημείο από όπου προέρχονταν αυτοί οι πρωτόγονοι ήχοι οι οποίοι άρχιζαν τώρα να ακούγονται πιο ρυθμικοί. Και ξαφνικά βρέθηκαν το ένα απέναντι στο άλλο (και τότε γεννήθηκε ένα κοινό σημείο αφετηρίας). Κοιτάχτηκαν και χωρίς να μιλήσουν έστριψαν το κεφάλι τους και τα δύο μαζί ταυτόχρονα προς την πηγή των ήχων (και τότε γεννήθηκε ένας κοινός στόχος). Είδαν μια μικρή σπηλιά η οποία ήταν πάνω σε ένα μικρό λόφο. Ο λόφος ήταν τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά. Και έτσι τα δύο ξωτικά είχαν μια μικρή διαδρομή που έπρεπε να διανύσουν προς τον κοινό τους στόχο. Έπρεπε να μάθουν τι υπάρχει σε εκείνη τη σπηλιά. Και έπρεπε να αποφασίσουν αν θα συνεχίσουν μαζί ή το καθένα χωριστά. Υπήρξε μια αρχική αμηχανία γιατί είχαν πολύ καιρό να έχουν κάποιον για παρέα... είχαν συνηθίσει στην μοναχική πορεία τους. Αλλά ήταν μόνο μια στιγμή... Αμέσως σκέφτηκαν πώς δύο είναι καλύτερα από έναν και ακόμα περισσότερο όταν βαδίζεις προς το άγνωστο, σε μονοπάτια που δεν γνωρίζεις (και τότε γεννήθηκε μια κοινή απόφαση). Έκαναν λοιπόν το πρώτο βήμα τους μαζί και συνέχισαν προχωρώντας μπροστά (και τότε γεννήθηκε ένας κοινός δρόμος). Πέρασαν καινούρια εμπόδια μέχρι να φτάσουν μα τώρα όλα τους φαίνονταν πιο εύκολα. Έμαθαν έτσι την αξία της συνεργασίας και τι συμβαίνει όταν ενωθούν δύο δυνατές μοναξιές. Άρχισαν να νιώθουν πιο άνετα το ένα δίπλα στο άλλο, να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Θα λέγαμε στη δική μας γλώσσα πώς έγιναν «φίλοι» (αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς σωστό γιατί «φιλία» στη γλώσσα των ξωτικών σημαίνει κάτι πολύ συγκεκριμένο που δεν μεταφράζεται). Και όπως περπατούσαν (σε μια στιγμή ηρεμίας που δεν είχαν να αντιμετωπίσουν κάποιο καινούριο εμπόδιο) το ένα άρχισε να σιγομουρμουράει μία μουσική και το άλλο άρχισε να λέει μερικούς σκόρπιους στίχους. Και χάρηκαν και τα δύο γιατί δεν υπήρχε καθόλου μοναξιά ούτε στις καρδιές τους ούτε στις καινούριες δημιουργίες τους. Στίχοι και μουσική έγιναν ένα. Και ήξεραν πως η παύση της μουσικής τους είχε πια τελειώσει... Και συνέχιζαν να περπατάνε τώρα μαζί, δίπλα δίπλα, τα δύο ξωτικά και μαζί τους να περπατάνε, δίπλα δίπλα, και οι στίχοι με τη μουσική Μια μουσικοθεατρική παράσταση με πρωτότυπα τραγούδια και κείμενα ξετυλίγεται στη «θεατρική σκηνή» του Αντώνη Αντωνίου κάθε Δευτέρα και Τρίτη. Οι ευχές των ρόλων συναντούν τις ευχές των θεατών σε ένα ταξίδι χωρίς χρόνο που δεν διστάζει να κάνει κοινωνικοπολιτική κριτική για τα όσα συμβαίνουν στην εποχή μας. Αυτή είναι η παράσταση που με κέφι, απίστευτη ζωντάνια ενεργητικότητα αλλά κυρίως θετική ενέργεια που τόσο έχουμε ανάγκη, που επιμελείται και σκηνοθετεί η μοναδική ηθοποιός Μαριλού Βαλεοντή στο «Μπαρ των Ευχών». Πολύτιμοι συνεργάτες της σ αυτό που δεν είναι μόνο θέατρο αλλά ολόκληρο δρώμενο με τη συμμετοχή συχνά των θεατών που αρχίζουν να ξεκουμπώνονται από το γνωστό ύφος τους, είναι ο Κώστας Στεφόπουλος που παίζει κρουστά και η πιανίστρια συνθέτρια Ευδοξία Υψηλάντη. Η παράσταση έχει ταξιδέψει σε διάφορες μουσικές σκηνές τα δύο τελευταία χρόνια και παρουσιάζεται φέτος για πρώτη φορά σε θέατρο σε παραγωγή της Θεατρικής Σκηνής. Το παραμύθι αρχίζει απλά αλλά μαγικά. Μέχρι που έφτασαν στην σπηλιά. Και σώπασαν. Δειλά δειλά μπήκαν μέσα και αντίκρισαν ένα τρίτο εξόριστο ξωτικό που χτυπούσε ό,τι έβρισκε γύρω του (πέτρες, κλαδάκια, χώμα, περίεργα φυτά, οτιδήποτε...) δημιουργώντας ρυθμικά χτυπήματα. Το τρίτο ξωτικό μόλις τα είδε σταμάτησε αμέσως. Τα δύο ξωτικά δεν πίστευαν στα μάτια τους! Υπήρχε κι άλλο εξόριστο ξωτικό! Το τρίτο ξωτικό όμως δεν έδειξε καμία έκπληξη, ήταν πολύ ήρεμο, σχεδόν σαν να τα περίμενε να έρθουν... τους χαμογέλασε και τους έκανε νόημα να περάσουν. Και τα τρία κοιτάχτηκαν και κάθισαν σε κύκλο. Και αντί να μιλήσουν στην γλώσσα των ξωτικών (που και τα τρία γνώριζαν καλά πώς είναι ο μόνος τρόπος μιας σωστής και εύκολης επικοινωνίας) έκαναν κάτι άλλο. Το ένα έβαλε τις λέξεις, το άλλο τους ήχους και το τρίτο τη μελωδία. Και έτσι περίπου φτιάχτηκαν τα τραγούδια τους που απλώθηκαν και έφτασαν μέχρι την πιο μακρινή θάλασσα και μέχρι το πιο ψηλό βουνό... Τα τραγούδια που έφτασαν μέχρι και τον κόσμο των ξωτικών... και πάρα πέρα... μέχρι τον κόσμο των ανθρώπων... Γιατί ευτυχώς για τους συντελεστές του δρώμενου, η μουσική δεν έχει σύνορα, δεν μπορεί να εξοριστεί, δεν ανήκει σε κανέναν, δεν μπορεί να φυλακιστεί, αντίθετα μπορεί να ταξιδεύει ελεύθερα και πάντα από στόμα σε στόμα, μεταφέρεται με τον άνεμο, με τα πουλιά, με το κύμα της θάλασσας... Για αυτό να ξέρετε πως όταν καμιά φορά κολυμπάτε στην θάλασσα και νομίζετε πώς κάτι ακούσατε δεν είναι η ιδέα σας. Δεν είναι το κύμα που σας ψιθυρίζει... είναι η δική τους μελωδία. Κι αν φτάσετε ποτέ στην κορυφή ενός βουνού δεν είναι ο άνεμος που σας σφυρίζει αλλά τα τραγούδια τριών μικρών εξόριστων ξωτικών που έκαναν την διαφορετικότητα τους μουσική για να θυμάστε... «...Οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει να ακούν... Περπατούσαν πάνω-κάτω σαν τρελοί, με πρόσωπα κατσουφιασμένα και με σώματα σφιγμένα και παραμορφωμένα από την ένταση και ζούσαν καθένας στον δικό του μικρόκοσμο χωρίς καμία διάθεση για επικοινωνία. Προφανώς δεν είχαν ξεχάσει μόνο να ακούν αλλά και να μιλάνε. Προσοχή: Όχι να γκρινιάζουν, όχι να φωνάζουν, όχι να λένε κάτι περίεργες λέξεις που οι άνθρωποι τις λένε «βρισιές», αλλά να μιλάνε. Απλά να μιλάνε. Είχαν ξεχάσει επίσης να βλέπουν. Δεν είχαν παρατηρήσει καν ότι εμφανίστηκαν τρεις άνθρωποι από το πουθενά!...» Πως ακόμα και στην εξορία υπάρχει έμπνευση. Κανείς δεν μπορεί να σου κλέψει αυτό που είσαι και πάντα θα υπάρχουν άλλοι που δεν θα θέλουν να σε δουν και να σε ακούσουν. Αλλά κάπου θα υπάρχουν κι αυτοί που θα τους δέχεσαι όπως είναι και θα σε δέχονται όπως είσαι και που θα μπορείτε να ενώσετε τις αλήθειες σας και να χαράξετε για λίγο ή για πολύ μια κοινή αληθινή πορεία... Τα τρία ξωτικά παρατήρησαν ότι μόνο σε ένα μέρος της Γης δεν έφταναν τα τραγούδια τους. Σε μία μικρή πόλη. Μικρή σε σχέση με τους δύο κόσμους, των ξωτικών και των ανθρώπων. Πολύ αργότερα έμαθαν πως αυτήν την πόλη οι άνθρωποι την είχαν ονομάσει Αθήνα. Όλα τα ζώα, όλα τα φυτά, όλοι οι άνθρωποι και όλα τα ξωτικά μπορούσαν να ακούσουν τα τραγούδια εκτός από τους κατοίκους αυτής της περίεργης πόλης. Παραξενεύτηκαν με αυτό το γεγονός! Αποφάσισαν, λοιπόν, να την επισκεφτούν και να βρουν τι φταίει. Για να γίνει αυτό έπρεπε να πάρουν ανθρώπινες μορφές και να απαρνηθούν, για λίγο, τις ξωτικένιες τους δυνάμεις. Έτσι έγιναν προσωρινά «άνθρωποι» και δώσανε και ονόματα στις ανθρώπινες μορφές τους. Η Μα (το ξωτικό που έγραφε στίχους). Η Ευ (το ξωτικό που έγραφε μουσική). Και ο Κω (το ξωτικό που δημιουργούσε ρυθμούς). Στην αρχή γέλασαν με τις ανθρώπινες μορφές τους και τα ανθρώπινα ονόματά τους (δεν είχαν καταλάβει ότι τα ονόματα που διάλεξαν δεν είχαν καμία σχέση με τα ονόματα που επιλέγουν οι άνθρωποι). Το είδαν σαν ένα παιχνίδι και χαμογελώντας διακτινίστηκαν. Το ταξίδι τους κράτησε ένα δευτερόλεπτο (γιατί τα ταξίδια ανάμεσα στους δύο κόσμους δεν κρατάνε πολύ) και βρέθηκαν στο κέντρο της Αθήνας. Το γέλιο εκεί σταμάτησε και το χαμόγελο έσβησε. Ήταν τόσο ολοφάνερο γιατί σε αυτό το σημείο δεν φτάνουν τα τραγούδια τους! Πέρα από το ότι ο αέρας εδώ είναι μολυσμένος (η Μα, η Ευ και ο Κω δυσκολεύτηκαν πολύ να συνηθίσουν να αναπνέουν αυτό το γκρίζο πράγμα που, αν είναι ποτέ δυνατόν, οι άνθρωποι ονομάζουν «αέρα»). Πέρα από το ότι η θάλασσα είναι ανύπαρκτη και το πράσινο είναι λιγοστό... Πέρα από τα ατελείωτα αυτοκίνητα, τις πολυκατοικίες, τους θορύβους, τα σκουπίδια... Πέρα από όλα αυτά! Υπήρχε κάτι χειρότερο! Οι άνθρωποι είχαν ξεχάσει να ακούν... Περπατούσαν πάνω-κάτω σαν τρελοί, με πρόσωπα κατσουφιασμένα και με σώματα σφιγμένα και παραμορφωμένα από την ένταση και ζούσαν καθένας στον δικό του μικρόκοσμο χωρίς καμία διάθεση για επικοινωνία. Προφανώς δεν είχαν ξεχάσει μόνο να ακούν αλλά και να μιλάνε. Προσοχή: Όχι να γκρινιάζουν, όχι να φωνάζουν, όχι να λένε κάτι περίεργες λέξεις που οι άνθρωποι τις λένε «βρισιές», αλλά να μιλάνε. Απλά να μιλάνε. Είχαν ξεχάσει επίσης να βλέπουν. Δεν είχαν παρατηρήσει καν ότι εμφανίστηκαν τρεις άνθρωποι από το πουθενά! Η Μα γύρισε και είπε στους φίλους της «Οι καημένοι... Μάλλον είναι όλοι τους εξόριστοι. Ναι, ναι, αυτό θα έγινε θα τους εξόρισαν από τον κόσμο των ανθρώπων. Ή μπορεί να βρισκόμαστε σε καμία πόλη-φυλακή που οι αυτονόητες αισθήσεις είναι απαγορευμένες... Ή μπορεί να τους έριξαν καμία κατάρα! Λες να έκανε τίποτα η νεραϊδοβασίλισσά μας;» Ο Κω τη διέκοψε «Δεν νομίζω... Μόνοι τους το έκαναν αυτό στον εαυτό τους...» «Αποκλείεται!» Είπε η Μα. Τότε γύρισαν να δουν και οι δύο την Ευ η οποία δεν μιλούσε απλά παρατηρούσε. Θα έλεγε κανείς πως ένα δάκρυ ήταν έτοιμο να κυλήσει στο πρόσωπό της. Το πρώτο της ανθρώπινο δάκρυ. Άρχισε να κουνάει τα δάχτυλά της καθώς σκεφτόταν μια καινούρια μελωδία. Και σε αυτήν την μικρή παύση δημιουργήθηκαν τρεις μικρές ευχές. «Θα ήθελα να κάνω αυτές τις εικόνες μουσική» σκέφτηκε η Ευ. «Θα ήθελα να κάνω αυτές τις εικόνες λέξεις» σκέφτηκε η Μα. «Θα ήθελα να κάνω αυτές τις εικόνες χτύπους» σκέφτηκε ο Κω. Αυτό θα έκαναν. Θα έμεναν κοντά σε αυτούς τους ανθρώπους, θα τους παρατηρούσαν με προσοχή για όσο καιρό ήταν απαραίτητο και μετά θα έγραφαν τραγούδια ανθρώπινα και με κάποιο τρόπο θα τα μετέφεραν σε αυτούς τους ανθρώπους. Για αρκετό καιρό η Μα έγραφε ό,τι ήθελε και τα έδινε στην Ευ για να γράψει μελωδίες. Μετά ήρθε και ο Κω να προσθέσει τα δικά του μαγικά στοιχεία. Πέρασε καιρός. Παρατήρηση ανθρώπων, καταγραφή συμπεριφορών, ανάλυση γεγονότων... και μετά το δημιουργικό κομμάτι έμπνευση, δημιουργία... Φτιάχτηκαν έτσι κάποια τραγούδια τα οποία κατάλαβαν γρήγορα πως μόνο ένας τρόπος υπήρχε για να τα ακούσουν οι άνθρωποι: Να τα κάνουν μια παράσταση. Να ανέβουν σε μία σκηνή. Γιατί είδαν ότι όταν ανεβαίνει κάποιος σε μια σκηνή όλα σταματάνε και οι άνθρωποι δεν μιλάνε. Οπότε υπάρχει ησυχία για να ακουστούν τα τραγούδια. Έτσι όπως τραγουδούσαν στη σπηλιά τώρα θα τραγουδούσαν στη σκηνή. Η μόνη διαφορά ήταν ότι τώρα θα είχαν ανθρώπους γύρω γύρω πολύ κοντά τους. Τους φαινόταν πολύ παράξενο. Αλλά ήξεραν ότι επειδή οι άνθρωποι δεν ακούν μάλλον για αυτό πρέπει να βρίσκονται τόσο κοντά στη σκηνή. Και ένωσαν τα τραγούδια τους και τα έκαναν μία παράσταση. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το Μπαρ των Ευχών... Τη Μαριλού και το «Μπαρ των ευχών» τη γνώρισα από μια μικρή ανακοίνωση πάνω σε ένα παρμπρίζ αυτοκινήτου. Εκεί συστήθηκε με τον ανώνυμο περαστικό με ένα μήνυμα που λίγο πολύ έλεγε ότι πιστεύει στην αγάπη, στο σεβασμό, στην αξιοπρέπεια και το σχολιασμό της εποχής μας, αντέχει στο χρόνο χωρίς να τους στηρίζει κανένας και ζητάνε απλά από το κοινό να δώσει τη δική του στήριξη, απλά, μοναδικά, συμμετέχοντας και με ένα πολύ φθηνό εισιτήριο. Επιπλέον τονίζει ότι δεν χρειάζεται να έρθει Σαββατοκύριακο για να πας θέατρο, ούτε να διαβάσεις για την παράσταση σε περιοδικά εφημερίδες ή εκπομπές σε ραδιόφωνο και τηλεόραση. Είναι η συνάντηση που κάνεις με τις δικές σου ευχές που συχνά δεν τις έχεις πει ούτε στον Άγιο Βασίλη ούτε και στον εαυτό σου αλλά κρύβονται σε κάποια πολύ μικρά συρταράκια και περιμένουν ένα κάλεσμα για να βγουν στο φως κι αυτό το δίνει η Μαριλού. Άλλωστε το συναίσθημα τώρα ξεκινάει το ταξίδι του και δεν ξέρεις πόσο θα κρατήσει και πώς θα συνεχίσει ή αν θα γίνει κάτι. Δεν ξέρεις τίποτα απλά αφέσου στις επιθυμίες σου. Η Μαριλού μίλησε γι αυτή της την προσπάθεια και κάλεσε όλους μας να λάβουμε μέρος στην πραγματοποίηση του ανέφικτου γιατί όπως λέει και η ίδια «χωρίς ν ακουστεί ψωνίστικο αυτό, κάνουμε το ανέφικτο, αφού έχουν στενέψει πάρα πολύ τα πράγματα για τις νέες θεατρικές ομάδες. Κάνουμε το ανέφικτο με πολλές δυσκολίες και θυσίες, αλλά το επιλέγουμε». 13

8 ΣΥΝέΝΤΕΥΞΗ ΠΑΡΟΥΣίΑΣΗ Της Έφης Τουφεξή «...Εμείς οι νέοι ηθοποιοί, το έχουμε πάρει απόφαση ότι δεν μπορούμε να εξαρτώμεθα οικονομικά από το θέατρο. Μετά από πολλά χρόνια, μπορεί να τα καταφέρεις. Έχεις πρόβλημα όμως με τον κόσμο γιατί δεν έρχεται στο θέατρο. Είναι πολλές οι θεατρικές ομάδες τα θέατρα και οι σκηνές. Ο κόσμος θα πάει ένα ή δύο θέατρα το χρόνο και στα γνωστά, σ αυτά που ξέρει. Δεν μπορείς να τον κατηγορήσεις γι αυτό. Πρέπει να ψαχτεί για το διαφορετικό...» ΝΑΠΟΛΕΑΝΑ ΝΑΝΟΥΛΗ Εικόνες ζωής με μολυβιές και ίχνη χρώματος Πιστεύεις στις ευχές; Μπορούν να πραγματοποιηθούν, άρα ένα σύνολο ευχών να συντηρήσει το μπαρ τους; - Σίγουρα γίνεται αφού το δικό μας μπαρ το έχει συντηρήσει. Είναι η τρίτη χρονιά που ανεβάζουμε τις ευχές μας. Η πρώτη ήταν σε θέατρο, η δεύτερη σε διάφορες μουσικές σκηνές και τώρα πάλι σε θέατρο, στη Νάξου 84 στην Κυψέλη. Μας έχουν γράψει πάρα πολλές ευχές οι θεατές μας, υλικό 1000 ευχών και παραπάνω, οι οποίες γίνονται πολύ συγκινητικές όταν τις διαβάζεις όλες μαζί και όλων των ηλικιών από παιδιά μέχρι παππούδες. Συχνά είναι αντιφατικές. Άλλοτε πολύ ρεαλιστικές όπως θέλω ένα αμάξι, θέλω λεφτά, ή ένα σπίτι, αλλά και πολύ μαγικές όπως το θέλω να είμαι αόρατος ή να πετάω. Σαν Μαριλού όμως δεν πιστεύω ότι όλες οι ευχές πραγματοποιούνται. Θα ήθελα αλλά δεν γίνεται. Αν με ρωτούσες πριν μερικά χρόνια θα σου έλεγα ότι όσο περισσότερο εύχεσαι κάτι, όσο το λες και το θέλεις, τόσο το πλησιάζεις. Σίγουρα πίστευα ότι θα γίνει. Όμως τώρα, είμαι πιο απογοητευμένη από κάποια πράγματα. Είναι πολλοί οι παράγοντες που συντείνουν προς τούτο. Πόσο καιρό εύχεσαι πάνω στο σανίδι; - Από πάντα θα έλεγα. Με το θέατρο ασχολούμαι γύρω στα 10 χρόνια όλα γεμάτα ευχές. Διαφοροποιούνται με το χρόνο γιατί μοιραία αλλάζεις, αλλά πάντα εύχεσαι. Συμμετέχω παράλληλα σαν ηθοποιός και σε παραστάσεις άλλων σκηνοθετών. Από το 2000 ανεβάζω δικές μου παραστάσεις άλλοτε μουσικές άλλοτε μουσικοθεατρικές. Όλες από την αρχή φτιαγμένες και με κεντρικό στοιχείο τη μουσική γι αυτό και διαλέγω τους μουσικούς μου. Έχουμε ανάγκη από τα παραμύθια; - Έχουμε πιστεύω, γιατί στις μέρες μας ο κόσμος έχει γίνει πολύ πεζός, έχει στενοχώρια και πόνο γι αυτό είναι αναγκαία η ομορφιά των παραμυθιών. Πάντως η πίστη στο παραμύθι δεν έχει να κάνει με την ηλικία. Σε ορισμένους αρέσουν τα παραμύθια, άλλοι όμως, είναι τραγικά απογοητευμένοι κι από τη ζωή και από τους εαυτούς τους. Με συγκινούν οι ηλικιωμένοι που μπαίνουν στην παράσταση με ενθουσιασμό πολύ περισσότερο από τους νέους. Οι ευχές δεν είναι στημένες ούτε και το δρώμενο. Δεν ξέρουμε ποια ευχή θα πέσει σε ποιον για να του ανήκει αφού κάθε φορά μέσα από το κουτί, βγάζω μια ευχή τυχαία για τον καθένα. Έχει τύχει σε έναν παππού 80 χρονών η ευχή «θα ήθελα να χορεύω για πάντα» που την είχε εκφράσει μια χορεύτρια, και αυτός είπε ναι με ενθουσιασμό και χάρηκε πολύ. Καμιά φορά οι ηλικιωμένοι μπορούν να μπουν πιο εύκολα στο παραμύθι επειδή έχουν αφήσει πολλά πράγματα πίσω τους. Φοβόμαστε το παραμύθι γιατί έχει προηγηθεί ο φόβος της αλήθειας; - Ναι το πιστεύω αυτό, και γιατί πολλές φορές, τα παραμύθια όπως και οι ευχές σε εισαγωγικά μας έχουν προδώσει. Και μια σχέση μπορεί να είναι το προσωπικό μας παραμύθι. Καμιά φορά το παραμύθι είναι πιο δύσκολο να το πιστέψεις όταν έχεις περάσει δύσκολα. Το θέατρο είναι ωραίο παραμύθι; - Μιλάς σε έναν άνθρωπο που αγαπάει πάρα πολύ το θέατρο, που είναι γενικά πολύ αισιόδοξος, αλλά που στη συγκεκριμένη στιγμή, είναι 100% απογοητευμένος από όσα συμβαίνουν. Το θέατρο έχει μεγάλη ομορφιά αλλά και πολύ πόνο, έτσι όπως το ξέρω εγώ στην Ελλάδα. Είναι όμως επιλογή μου. Δεν γκρινιάζω. Το παλεύω. Το βλέπω και από την πλευρά του θεατή. Το θέατρο είναι ακριβό για τον οποιονδήποτε. Ένας φοιτητής δύσκολα θα πληρώσει 20 ένα 14 εισιτήριο αν μπορεί να πάει τρία σινεμά σε αναλογία. Ακόμα πιο δύσκολο είναι για μια τυπική τετραμελή οικογένεια. Χρειάζεται μια καλύτερη οργάνωση όπως σε όλα τα πράγματα και τότε όλα θα ήταν λίγο καλύτερα. Εμείς οι νέοι ηθοποιοί, το έχουμε πάρει απόφαση ότι δεν μπορούμε να εξαρτώμεθα οικονομικά από το θέατρο. Μετά από πολλά χρόνια, μπορεί να τα καταφέρεις. Έχεις πρόβλημα όμως με τον κόσμο γιατί δεν έρχεται στο θέατρο. Είναι πολλές οι θεατρικές ομάδες στα θέατρα και οι σκηνές. Ο κόσμος θα πάει ένα ή δύο θέατρα το χρόνο και στα γνωστά, σ αυτά που ξέρει. Δεν μπορείς να τον κατηγορήσεις γι αυτό. Πρέπει να ψαχτεί για το διαφορετικό. Υπάρχουν παραστάσεις που πραγματικά αξίζουν αλλά δεν τις βλέπει ο κόσμος, δεν φτάνουν σε αυτόν. Με αφίσες δεν φέρνεις κόσμο στο θέατρο. Τα θέατρα είναι άδεια αυτή τη στιγμή, ακόμα και των γνωστών. Πού μπορεί να καταλήξει αυτό; - Δεν ξέρω. Έχω δει πολλούς αξιόλογους θεατρανθρώπους να τα έχουν παρατήσει. Δεν μιλάμε να γίνουν διάσημοι, αλλά δεν ασχολούνται πια με το μεράκι τους. Δεν γίνεται μετά από ένα σημείο. Χρειάζονται απίστευτες αντοχές, αγάπη και τρέξιμο αλλά και πολλά άλλα. Δεν δίνονται εύκολα ευκαιρίες σε νέους που αξίζουν, όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στη μουσική και σε άλλες τέχνες. Δεν υπάρχει τρόπος βοήθειας γι αυτούς. Θα σταθώ στην τελευταία φράση του έργου που λέει «αχ ψυχή μου πόσο αξίζεις να μου το υπενθυμίζεις» Μήπως έχουμε αδικήσει και τη δική μας ψυχή; - Πάρα πολύ και προς χάριν των άλλων, αλλά και στη ροή της καθημερινότητας. Ο ρυθμός μας είναι τόσο γρήγορος που δεν έχουμε επεξεργαστεί πράγματα σε σχέση με τον εαυτό μας. Αν δεν ξεκινήσεις από τον εαυτό σου, τότε δεν κάνεις το βήμα να δεις τον εαυτό σου σε σχέση με τους άλλους και να κάνεις καλύτερο τον κόσμο όσο μπορείς, ένα μικρό κομματάκι. Αυτή πρέπει να είναι η αφετηρία μας. Ένα μεγάλο κομμάτι του έργου αφορά το σχολείο την εκπαίδευση και στο κενό που αυτή οδηγεί. Είναι από προσωπική πίκρα ή η πείρα μιλάει; - Είναι ένα σημείο που μου κάνει εντύπωση που αγγίζει όλους τους θεατές. Μας μιλάνε μετά γι αυτό. Προσωπικά είμαι πολύ πικραμένη από την εκπαίδευση. Πραγματικά πηγαίνει πολύς χαμένος χρόνος στο σχολείο. Απ όλους τους γνωστούς μου που έβγαλαν ελληνικό πανεπιστήμιο, δεν έχω ακούσει ούτε έναν ικανοποιημένο. Και όλοι αυτοί δεν γκρινιάζουν γιατί θέλουν να γκρινιάζουν. Υπάρχει απόλυτη αποδιοργάνωση σε όλες τις σχολές ανεξαιρέτως. Το πρόβλημα ξεκινάει από το δημοτικό για να μην πω πιο πριν. Όλο το εκπαιδευτικό σύστημα είναι μια αποτυχία. Αν ασχολούνται κάποιοι σοβαρά και ουσιαστικά θα γινόταν καλύτερο. Εγκλωβίζουν τα παιδιά σε σχέση με τα όνειρά τους από πολύ μικρά. Φοβούνται τους βαθμούς και ότι συνέχεια κρίνονται άρα χάνουν το ενδιαφέρον τους. Για μένα κανένα μάθημα δεν είναι βαρετό. Είναι κατόρθωμα σε μικρές ηλικίες να κάνεις όλα τα παιδιά να βαριούνται σε όλα τα μαθήματα. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται. Η εκπαίδευση έχει λάθος ανθρώπους σε λάθος θέσεις, και συνεχίζουν τον φαύλο κύκλο. Οι εκπαιδευτικοί μπαίνουν κουρασμένοι από χίλιες άλλες δουλειές στην εκπαίδευση. Έχουν χάσει το πάθος τους, γιατί δεν υπάρχει χρόνος, είναι εγκλωβισμένα τα παιδιά. Δεν παρατηρούν, δεν βοηθιούνται. «Κολάζ μνήμης» με μολυβιές και ίχνη χρώματος κολάζ φωτογραφιών που συνδυάζουν ζωγραφικές πινελιές, η εικαστικός Ναπολεάνα Νανούλη ανακαλύπτει νέα καλλιτεχνικά πεδία εξερεύνησης, κι αποκαλύπτει διαρκώς νέα όρια του εαυτού της. Πριν λίγο καιρό ξεκίνησε την πρώτη της ατομική έκθεση στο εστιατόριο «Κύαθος», κι αν νομίζουμε ότι στην πρωτόλεια αυτή προσωπική της προσπάθεια διεκδικεί μόνο Μεπρωτότυπα τη συγκαταβατική μας επιείκεια, τα εμπνευσμένα έργα της μας διαψεύδουν. Από παιδί αγαπούσε τη ζωγραφική. Μια αγάπη, που όπως αναγνωρίζει, μπολιάστηκε σε εκείνη από τον πατέρα της. Κάπου στο Γυμνάσιο αποφάσισε ν αλλάξει τη ζωγραφική με ελεύθερο σχέδιο. Άντεξε μόλις ένα μήνα κι επέστρεψε δριμύτερη στα αγαπημένα της μαθήματα ζωγραφικής. Τι κι αν λίγο αργότερα «λοξοκοίταξε» προς το σχέδιο μόδας και πειραματίστηκε στη συνέχεια με τη γραφιστική στο 2ο ΙΕΚ Λάρισας. Αυτοί οι εναλλακτικοί τρόποι έκφρασης την οδήγησαν στη συνειδητοποίηση ότι η ζωγραφική ήταν για εκείνη μονόδρομος. Η Ακαδημία Καλών Τεχνών στην Περούτζια της Ιταλίας την υποδέχτηκε και τη φιλοξένησε στα σπουδαστικά της έδρανα για πέντε χρόνια. Θήτευσε και με υποτροφία για ένα εξάμηνο στην αντίστοιχη ισπανική Ακαδημία της Βαρκελώνης. Τα φοιτητικά της χρόνια δεν είναι γεμάτα μόνο με χρώματα, πινέλα και σχέδια. Είναι πλημμυρισμένα και με μουσική, ποίηση και συνεχή εντρύφηση σε κάθε μορφή Τέχνης, που θα μπορούσε να δώσει τροφή στη σκέψη της. Κι αν ο πρώτος της δάσκαλος, ο ζωγράφος Κλεάνθης Χατζηνίκος της εμφύσησε την αγάπη του για την Τέχνη και τη μύησε στα ουσιώδη της ζωγραφικής και του σχεδίου, ο Iταλός καθηγητής ζωγραφικής Sauro Cardineli, της δίδαξε ότι για να «κατακτήσει» ουσιαστικά τη ζωγραφική πρέπει να τη γνωρίσει σε όλο το βάθος της. Σε όλα τα πεδία της. Και για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται σκληρή προσπάθεια. Να γιατί οι λάμπες των κατάμεστων από φοιτητές εργαστηρίων της Ακαδημίας δεν έσβηναν παρά μόνο για λίγες ώρες. Πριν ενάμιση χρόνο η Ναπολεάνα επέστρεψε στη Λάρισα, τη γενέθλια πόλη της. Καινούργια αρχή. Αφετηρία για νέες αναζητήσεις. Η ζωγραφική σε λάδι δεν της αρκούσε. Έψαχνε νέα ερεθίσματα για να διευρύνει την εικαστική της γλώσσα. «Βρέθηκα στο μεταίχμιο του τόπου και του χρόνου. Για εμένα αυτό σήμαινε ανασύνταξη. Και η ανασυγκρότηση ξεκίνησε από τις αναμνήσεις», θα πει. Ξεφυλλίζοντας φωτογραφικά άλμπουμ, ανασκαλίζοντας τις αναμνήσεις, διαβάζοντας ποίηση, άρχισε σιγά - σιγά στο μυαλό της να γεννιέται η ιδέα του κολάζ. «Από τις φωτογραφίες που περίσσευαν εκτός άλμπουμ, ξεκίνησα να κόβω κομμάτια τους και να κρατώ αυτό που ήθελα. Έπειτα τοποθετούσα τα κομμάτια σε καμβά, χαρτί ή ύφασμα και συνέχιζα με μολύβι ή κάρβουνο να ζωγραφίζω τη φωτογραφία», εξηγεί. Πρώτη ύλη της είναι η ίδια η προσωπική ανάμνηση. Κομμάτια φωτογραφιών, μολυβιές, λέξεις, χρώματα, σε πρωτότυπη συρραφή. «Αφηρημένες εικόνες δρόμων και σπιτιών της Ιταλίας, πάρκα της Ισπανίας, χρώματα της Ελλάδας, σχήματα, μορφές, κομμάτια μιας ζωής, ενώνονται για να δώσουν μια νέα πνοή. Τα κομμάτια των αναμνήσεων συναρμολογούνται με άλλα για να σχηματίσουν, να δημιουργήσουν μια νέα εικόνα του παρόντος, όπου η λεπτή γραμμή και το χρώμα συναντώνται», σημειώνει, αναφερόμενος στα έργα της Ναπολεάνας, ο ιστορικός Τέχνης του Μουσείου Σάντα Κρότσε Φλωρεντίας, Χρήστος Τσομπανίδης. Η νεαρή ζωγράφος πιστεύει ότι η τελευταία πινελιά κόβει τον ομφάλιο λώρο του έργου από το δημιουργό του. «Βέβαια το έργο ως ζωντανός οργανισμός αναπνέει μόνο του, μα σίγουρα χρειάζεται τα βλέμματα για να συνεχίσει να συνδιαλέγεται» επισημαίνει. Για εκείνη ένα έργο δεν πρέπει να μιλά διαρκώς, αλλά στο τέλος να διατηρεί μια σιωπή. Δεν συμβιβάζεται επίσης με την εκβιαστική σκέψη: «Οι προσλαμβάνουσες κάθε θεατή είναι διαφορετικές. Δεν μου αρέσει να τιτλοφορώ τα έργα μου γιατί δεν θέλω να βαφτίζω τις σκέψεις του». Λατρεύει και τα ταξίδια εκτός Ελλάδας. «Όταν βγαίνεις στο εξωτερικό είναι σαν να βγαίνεις από τον εαυτό σου. Εκεί συμβαίνουν γεγονότα που σε αιφνιδιάζουν, οπότε έτσι αποκτάς αυτογνωσία». Στο βιογραφικό της έχει προσθέσει συμμετοχές σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις στην Ιταλία και τη Λάρισα. Από τον περασμένο μήνα, επιθυμώντας να εκφραστεί πιο προσωπικά παρουσιάζει έργα κολάζ ζωγραφικής στο εστιατόριο «Κύαθος», στη συμβολή των οδών 23ης Οκτωβρίου και Λάμπρου Κατσώνη, έπειτα από παρότρυνση της φίλης της Λίλιαν Ντούλα, κόρη του ιδιοκτήτη του εστιατορίου. Η έκθεση θα διαρκέσει όλο το χειμώνα. ΛΕΖ.: Η ζωγράφος Ναπολεάνα Νανούλη με ένα από τα έργα κολάζ φωτογραφίας- ζωγραφικής, που παρουσιάζονται στο εστιατόριο «Κύαθος». 15

9 ΣΥΝέΝΤΕΥΞΗ Στο Θανάση Κότση, θεατρολόγο ΠΕΓΚΥ ΣΤΑΘΑΚΟΠΟΥΛΟΥ «Στην σκηνή αφήνω τον εαυτό μου συναισθηματικά ανοχύρωτο» Συχνά δεν περιμένεις κάποιοι άνθρωποι να έχουν τόσο ξεκαθαρισμένη άποψη μέσα τους, σχετικά με τον τρόπο που καθορίζουν τους εαυτούς τους και τους άλλους. Η Πέγκυ Σταθακοπούλου είναι μια ανάλογη περίπτωση. Η ηθοποιός που ξεκίνησε να γίνει δικηγόρος αλλά σύντομα ανακάλυψε ότι δεν ταιριάζει στον ψυχισμό της και επέλεξε τη μαγεία του θεάτρου, τελικά μετά από χρόνια και ήδη καταξιωμένη στο θέατρο, γύρισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές της παίρνοντας το πτυχίο της. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στον «Πολιτισμό» μιλά με μεγάλη ειλικρίνεια και αλήθεια, για τα μυστικά του ηθοποιού, τους ρόλους που αγαπά, αλλά και για την κοινωνική σημασία του να είναι κανείς δημόσιο πρόσωπο και πως πρέπει να αντιδρά στις προκλήσεις της εποχής. Εξηγεί τι της αρέσει στο θέατρο και στην τηλεόραση, δεν διστάζει να υπερασπιστεί και να δικαιολογήσει πράγματα που για άλλους θεωρούνται αυτονόητα απορριπτέα ή διστάζουν να μιλήσουν πιο ανοιχτά για αυτά. Συνάντησα τη γνωστή ηθοποιό στο καμαρίνι της λίγο πριν ξεκινήσει η, για άλλη μια φορά κατάμεστη από κοινό, παράσταση στην οποία πρωταγωνιστεί «Μη γελάτε, είναι σοβαρό» του Νόελ Κάουαρντ, μαζί με τον Γρηγόρη Βαλτινό, στο θέατρο «Βρετάνια». «...Επειδή αγάπησα πολύ το θέατρο και την ηθοποιία, δεν θα μπορούσα να πω σε κάποιον που το αγαπά πολύ να το κάνει ή να μη το κάνει. Αλλά μπορώ να πω για το πόσο δύσκολο είναι να το κάνει και να έχει σημασία και αξία, ώστε να γίνεσαι καλύτερος ηθοποιός, να κατακτήσεις μία θέση και να σε σέβονται. Πόσο θα κουραστεί συναισθηματικά και θα αισθανθεί ανεπαρκής στο ρόλο ή πόσες φορές θα αδικηθεί. Θα έλεγα να σπουδάσει κανείς θέατρο για τη γνώση που δίνει αυτό σε πολλά επίπεδα...» Ποια είναι η άποψή σας κυρία Σταθακοπούλου για το θέατρο στην περιφέρεια; - Πιστεύω πάρα πολύ πως πρέπει να επικοινωνούμε με τον κόσμο που δεν μένει στην Αθήνα. Για μένα είναι το μεγάλο κοινό αν θέλετε και είναι το κοινό που δεν μπορεί να σε δει στο θέατρο και αν δεν κάνεις συχνά τηλεόραση, όπως δεν κάνω εγώ, μοιραία σε χάνει. Οπότε όταν έχω την ευκαιρία να μιλήσω σε σοβαρά έντυπα της περιφέρειας, το κάνω με μεγάλη χαρά. Έχετε πρωταγωνιστήσει σε Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα. Πώς σας υποδέχτηκε το κοινό και ποιες διαφορές εντοπίζετε σε σχέση με το κοινό της πρωτεύουσας; - Το συγκεκριμένο κοινό ήταν μυημένο στα θεατρικά πράγματα και χορτασμένο από γνωστούς ηθοποιούς. Δεν με αντιμετώπισε μόνο λοιπόν ως μια γνωστή ηθοποιό και επομένως δεν νομίζω ότι έκανε εξαίρεση με μένα. Αυτό που εισέπραξα εγώ σαν ηθοποιός, και ξέρετε αυτή είναι για μένα η πρόσκληση, είναι ότι πρέπει να δημιουργήσουμε κοινό σε όλη την περιφέρεια σε μεγάλες ή μικρότερες πόλεις που να είναι απαιτητικό. Να μην λειτουργεί με τηλεοπτικά κριτήρια, αλλά με αμιγώς θεατρικά. Ήταν όμως κοινό εξαιρετικά θερμό, που σου έδινε την αίσθηση πόσο αξίζει αυτό που κάνω συνολικά ως ηθοποιός. Τώρα σχετικά με το κοινό της Αθήνας νομίζω ότι είναι υποδιαιρεμένο πια. Και το αντιλαμβάνομαι και φέτος. Υπάρχει κοινό που αγαπά τις παραστάσεις των μικρότερων θεάτρων και τα πιο επικίνδυνα έργα, τα πιο δύσκολα θέματα. Αγαπώ πολύ αυτό το κοινό. Μέσα σε αυτό υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι και κάθε ηλικίας και «τάξης» άνθρωποι. Υπάρχει ένα κοινό, δεν θα το χαρακτήριζα λαϊκό, θα το έλεγα ευρύτερο που επιθυμεί κάτι πιο ανάλαφρο στο θέατρο. Δεν θέλει να σκεφτεί, δεν θέλει να προβληματιστεί περισσότερο. Θεωρώ ότι ένα μεγάλο μέρος του μας επισκέπτεται φέτος, χωρίς να λέω ότι δεν έχουμε μερίδες κοινού που είναι απαιτητικοί και έρχονται εν γνώσει τους να δουν μια παράσταση του Νόελ Κάουρντ. Γιατί ο ίδιος συγγραφέας καθορίζει το είδος και το ίδιο το είδος καθορίζει το αποτέλεσμα της παράστασης. Όταν κανείς ξεκινά να δει ένα μπουλβάρ με όρους του 1950, από έναν σημαντικότατο συγγραφέα στο είδος του, τότε μοιραία το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι πολύ διαφορετικό από ό,τι φαντάζεται κανείς. Το θέμα είναι αν μπορείς ως ηθοποιός να είσαι παρών, να καταφέρεις να φτιάξεις στο πλαίσιο του ρόλου σου έναν χαρακτήρα, μια περσόνα και αυτό να έχει αποτέλεσμα σε επίπεδο κόσμου. Θα μπαίνατε στη διαδικασία να ασχοληθείτε στο θέατρο στην περιφέρεια σε μια πιο μόνιμη κατάσταση; - Θα σας πω ειλικρινά. Μια επιλογή που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια, είναι ότι επειδή έγινα μητέρα σε σχετικά μεγάλη ηλικία και μετά από πολλούς αγώνες, η σχέση μου με το παιδί μου δεν μου επιτρέπει να βρίσκομαι μακριά του για πολύ και μεγάλο χρονικό διάστημα εκτός της Αθήνας, τη στιγμή που έχει ξεκινήσει κιόλας να πηγαίνει και στο σχολείο. Αργότερα όμως δεν θα απέκλεια το ενδεχόμενο να ασχοληθώ με το θέατρο σε πιο μόνιμο και σοβαρό επίπεδο, όταν πλέον δεν θα έχω κάτι τόσο επιτακτικό να με κρατά στην Αθήνα. Πιστεύετε πως ο θεατής έρχεται για τον Νόελ Κάουαρντ ή για τον Γρηγόρη Βαλτινό και την Πέγκυ Σταθακοπούλου; - Νομίζω ότι πρόκειται για ένα άθροισμα των δύο και για ό,τι έχει ακούσει για την παράσταση αυτή. Επειδή και οι οικονομικές δυνατότητες είναι περιορισμένες και ο κόσμος δεν έχει ελεύθερο χρόνο πάρα πολύ, επιλέγει συγκεντρώνοντας όλα αυτά. Επιλέγει ηθοποιούς που αγαπά και εκτιμά σε όλη την πορεία της δουλειάς τους και επιλέγει με βάση τι έχει ακούσει για την παράσταση. Πώς διαφημίζετε μια παράσταση; Τελευταία λένε ότι η από στόμα σε στόμα διαφήμιση ότι είναι η καλύτερη διαφήμιση. - Πιστεύω πως οι σημαντικές και οι καλές παραστάσεις δεν υπάρχει περίπτωση να χαθούν και αυτό έχει λειτουργήσει συνήθως από στόμα σε στόμα. Μη ξεχνάτε ότι πολλές φορές οι πραγματικά καλές παραστάσεις δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να προβληθούν όπως άλλες. Ταυτόχρονα, λειτουργεί παράλληλα με αυτό και η εικόνα. Η εικόνα μιας ωραίας αφίσας, ενός τρέιλερ στην τηλεόραση, ένα εξώφυλλο, δηλαδή η εικόνα ως σύνολο διαφήμισης. Πολλοί φίλοι επισκέπτονται παραστάσεις που έχουν «ακουστεί» και φεύγουν πολύ απογοητευμένοι. Με τη δεδομένη οικονομική κρίση το θέατρο προβάλλει ακόμη περισσότερο ως πολυτέλεια; - Επειδή βρισκόμαστε κυριολεκτικά στο κέντρο του αναβρασμού, που είναι σοβαρός σε πολλά επίπεδα, δεν μπορείς να βγάλεις εύκολα συμπεράσματα. Εγώ μπορώ να πω, ότι αρχικά για την τιμή του εισιτηρίου, σαφώς είναι ακριβό αν σκεφτεί κανείς τους μισθούς των Ελλήνων πολιτών, από την άλλη οι συνθήκες κάτω από τις οποίες προσπαθεί να κάνεις καλό θέατρο έχουν ξεφύγει πια, σε επίπεδο παραγωγής, κατασκευής μιας παράστασης. Δεν το λέω μόνο για τα εμπορικά μεγάλα θέατρα. Εγώ ζώντας και δουλεύοντας δίπλα στον Λευτέρη Βογιατζή, που ήταν μεγάλο σχολείο και πολύτιμη εμπειρία για μένα, είδα τον Λευτέρη να ξοδεύει ό,τι είχε και δεν είχε για να πάρει το καλύτερο για την παράστασή του, χωρίς να συμβιβάζεται. Ένας άνθρωπος που κάνει εξαιρετικό θέατρο, χωρίς οικονομική βοήθεια και στήριξη. Αυτό το κόστος της δουλειάς ήταν πολύ μεγάλο, λόγω των αισθητικών του απαιτήσεων και όσο και γεμάτο να ήταν το θέατρο δεν καλύπτονταν τα έξοδα. Θέλω να πω ότι όταν προσπαθείς να κάνεις καλά θέατρο, μοιραία το κόστος εκτοξεύεται. Βέβαια το θέατρο στην Ελλάδα είναι πιο φτηνό από ό,τι στο εξωτερικό, αλλά εκεί οι όροι οι οικονομικοί είναι διαφορετικοί. Είναι όμως και ζήτημα παιδείας. Χωρίς να πω ότι δεν είμαστε θεατρόφιλοι, δεν είμαστε λαός που μέσα από τα σχολεία μαθαίνουμε να ζούμε κοντά και μέσα στο θέατρο. Από την άλλη μπροστά στην κοινωνική κρίση που έχει ξεσπάσει, οι πνευματικοί άνθρωποι, και οι καλλιτέχνες, απουσιάζουν και αντιδρούν με έναν σκεπτικισμό. Πού αποδίδετε την απουσία τους; - Η αλήθεια είναι ότι είναι από τις λίγες φορές που οι πνευματικοί άνθρωποι απέχουν. Δεν είμαι από αδιαφορία, είναι γιατί όλοι είμαστε πολύ απογοητευμένοι και προβληματισμένοι σχετικά με το ποια είναι η δική μας στάση και ως πολίτες και ως καλλιτέχνες. Το να θέλεις ή να λες ότι είσαι καλλιτέχνης είναι επικίνδυνο. Ποιοι είμαστε διασκεδαστές και άνθρωποι του θεάματος και ποιοι καλλιτέχνες. Αυτοί που είναι καλλιτέχνες μου φαίνεται πως έχουν βρει παρηγοριά στο κουκούλι της τέχνης τους και της δημιουργίας. Αυτό, γιατί νομίζω ότι ζούμε σε μια χώρα που συμβαίνουν απολύτως αντιφατικά πράγματα. Είναι πολύ δύσκολο ξέρετε ακούγοντας πολιτικούς και την τηλεόραση να καταλάβει κανείς πού υπάρχει αλήθεια ή κοροϊδία και ποια από τα αντίπαλα ας πούμε μέρη έχουν δίκιο και πού. Εγώ νομίζω ότι υπάρχουν επιμέρους δίκαια σε όλες στις μεριές. Το ζήτημα είναι ότι το κράτος δεν μπορεί να χειριστεί, και δεν εννοώ μόνο την τωρινή κυβέρνηση, αυτό που μας συμβαίνει. Ταυτόχρονα οι πολίτες επαναλαμβάνουμε τα λάθη παρελθόντος. Οπότε οι καλλιτέχνες προς το παρόν σιωπούν, γιατί είμαστε όλοι πολύ θλιμμένοι, αλλά και φοβισμένοι. Εμείς ήμασταν μέσα στα γεγονότα και μαζευτήκαμε όλος ο θίασος όταν συνέβαιναν και νιώθαμε σαν να είχαμε πόλεμο. Μας φαίνονταν ανούσιο να ανεβούμε στη σκηνή και να κάνουμε θέατρο. Αλήθεια σας λέω. Δεν ξέραμε αν έπρεπε να κατεβούμε στους δρόμους ή να περιμένουμε να σταματήσουν τα δακρυγόνα και να γυρίσουμε με ασφάλεια σπίτι μας. Εγώ ένιωσα λες και βίωνα έναν εμφύλιο. Για να αλλάξουμε κλίμα θα ήθελα να μιλήσουμε για τον ρόλο σας στο έργο του Νόελ Κάουαρντ «Μη γελάτε είναι σοβαρό». - Ο ρόλος της Λιζ είναι ο ρόλος που στο είδος αυτό που λέμε μπουλβάρ, δεν είναι χαρισματικός. Το μπουλβάρ αν και απευθύνεται στην επιφάνεια των πραγμάτων είναι πολύ σημαντικό θέατρο. Απαιτεί μεγάλη δεξιοτεχνία για τους ηθοποιούς και από αυτή την έννοια έχει την αξία του. Συνήθως οι πρωταγωνιστές είναι λαμπεροί και αβανταδόρικοι. Η Λιζ δεν είναι ένας τέτοιος, όπως ο ρόλος του Γρηγόρη Βαλτινού, ο Γκάρι. Είναι μια γυναίκα, και νομίζω υπάρχουν πολλές τέτοιες, πολύ δυνατή, έξυπνη που είχε το θάρρος να κάνει πίσω στα δικά της θέλω για τον άντρα της. Υπήρξε κατά την άποψή μου πολύ ταλαντούχος ηθοποιός, που κατάλαβε ότι για να έχει έναν άντρα από τη φύση του σταρ θα πρέπει να κάνει εκείνη πίσω. Ανέλαβε να τον μανατζάρει, να στέκεται στο πλευρό του. Κάποια στιγμή δεν άντεξε τον ανήσυχο ερωτικά Γκάρι, έμεινε μόνο ως συνεργάτης δίπλα του. Συνεχίζει να τον αγαπά, ξέρει να τον χειρίζεται. Ταυτόχρονα είναι γυναίκα που δεν κυνήγησε το όνειρό της. Αυτό φέρνει κάτι στυφό στους ανθρώπους. Στο μάτι της, στον τρόπο που κινείται, το έχει αυτό η Λιζ. Επίσης ένα πολύ υπόγειο και ήσυχο χιούμορ. Εγώ προσπάθησα η Λιζ να μην είναι νευρωτική, ψυχρή αλλά το αντίθετο. Δεν θέλω να έχω την αγωνία να είμαι κωμική επειδή παίζω σε κωμωδία. Εξάλλου ο ρόλος δεν είναι κομεντιέν. Θέλω η Λιζ να είναι η κωμική αντίσταση των ακραίων πραγμάτων που συμβαίνουν στη σκηνή. Έτσι έχει ενδιαφέρον ο ρόλος. Καταλαβαίνει ένας ηθοποιός μέσα από την προσέγγιση του χαρακτήρα του ρόλου του, το επίπεδο του θεατρικού έργου και με ποιον τρόπο; - Δεν ξέρω αν τον αντιλαμβάνεται. Ξέρω ότι ο ηθοποιός είναι άνθρωπος και αντιλαμβάνεται το κάθε έργο με τον συναισθηματικό του κόσμο. Υπάρχουν ρόλοι που αγαπάς και ρόλοι που να μην τους παίξεις ποτέ δεν σε νοιάζει καθόλου. Ο συγκεκριμένος μου έδωσε τη δυνατότητα να ξανασχοληθώ με το μπουλβάρ μετά από πολλά χρόνια και εγώ αποφάσισα να δοκιμάσω διάφορες ισορροπίες μου και κάποια από τα πράγματα που κατέκτησα τα τελευταία χρόνια. Όχι για να τα χρησιμοποιήσω αλλά να μετριάσω φόβους μου και να λειτουργήσω πάνω στη σκηνή λίγο πιο άφοβα. Αυτό το πέτυχα πολύ με τον Λευτέρη Βογιατζή και έμαθα, πόσο εξαιτίας του φόβου μας, παίζουμε αναπαραστατικά στη σκηνή και όχι αληθινά. Έχει λοιπόν ο ηθοποιός όρια πάνω στη σκηνή, εννοώντας αν υπάρχει κάποιο λεπτό σημείο που ο ηθοποιός βγαίνει από τον ρόλο του. - Σε μένα συμβαίνει. Οι ηθοποιοί σαφώς μπαινοβγαίνουν σε αυτό που κάνουν. Σε μένα ανακαλύπτω ότι είμαι σε αυτό που ζει ο ρόλος μου σαν να το ζω εγώ. Είναι συναισθηματική η προσέγγιση. Δεν ακολουθώ κάποιο συγκεκριμένο συναίσθημα. Στην σκηνή αφήνω τον εαυτό μου συναισθηματικά ανοχύρωτο. Οπότε, μετά βέβαια από τη διαδικασία προβών όπου το ψάξιμο είναι εγκεφαλικό και συναισθηματικό σίγουρα, αφήνομαι στη σκηνή και τον κόσμο πια, συναισθηματικά να τσουλήσω σε μονοπάτια που έχουν σχέση με τον ρόλο μου και άλλοτε σε μονοπάτια που είναι δικά μου και δεν τα αναγνωρίζω πολλές φορές ως δικά μου. Γίνεται ένα μπλέξιμο αυτού που είμαι εγώ και αυτού που συμβαίνει στο ρόλο. Δεν μπορώ να είμαι στη σκηνή και να είμαι αλλού. Το θεωρώ στοιχειώδη ασφάλεια που εγώ δεν την έχω, για αυτό κουράζομαι πολύ εύκολα με το θέατρο και έτσι απέχω συχνά. Κατά πόσο η καθημερινή επανάληψη ενός ρόλου, τυποποιεί ή ατονεί την ερμηνεία ενός ηθοποιού; - Για μένα είναι τεράστιος κόπος το θέατρο. Η αγωνία μου να ανακαλύπτω κάθε βράδυ μια αλήθεια δεδομένη, σαν να είναι η πρώτη φορά, είναι πολύ εξοντωτικό για μένα. Άρα είναι πολύ συχνό το φαινόμενο που αναφέρεται και απόλυτα δικαιολογημένο. Η πρόκληση είναι να μη συμβεί αυτό αλλά γίνεται όταν θεωρείς πολύ ιερό αυτό που κάνεις. Να αισθάνεσαι δηλαδή ότι δεν έχεις κατακτήσεις και τίποτα. Ότι είσαι μαθητής. Αν το κείμενο δεν το επιτρέπει; - Πάντα το κείμενο το επιτρέπει, επειδή απλά δεν είναι δικό σου κείμενο. Είναι ένα γραπτό κείμενο που πρέπει να το οικειοποιηθείς με τέτοιο τρόπο που να μην διαφαίνεται ότι σου είναι ξένο. Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις δουλειές που κάνετε; - Με διαφορετικά κάθε φορά και σε συνάρτηση με τις προσωπικές μου ανάγκες. Εάν η ανάγκη μου είναι ο πειραματισμός, η περιέργεια, η συνεργασία με έναν καλό συνάδελφο. Πάντα να έχει κάποια σημασία για μένα ώστε να αποφασίσω. Σαν ηθοποιό σαν έχουμε δει σε αρκετές σειρές στην τηλεόραση. Ποια η άποψή σας για την εξέλιξή της τα τελευταία χρόνια; - Αγαπώ την τηλεόραση. Πιστεύω ότι αν πρώτα από όλα είναι σημαντικό για σένα να υπηρετείς κάτι, τότε είναι σημαντικό και για τον κόσμο. Επειδή ο κόσμος έχει κριτήριο αλάνθαστο, δεν μπορεί να μη δει την κατάθεση που κάνεις είτε του αρέσει είτε όχι. Η τηλεόραση έχει αλλάξει, με τις πολλές καθημερινές σειρές. Ταυτόχρονα το γεγονός ότι σε φέρνει σε επαφή με το ευρύ κοινό, η τηλεόραση καθορίζει ποιοι επιχειρηματίες θεάτρου θα σε πάρουν στις θεατρικές παραγωγές τους. Οπότε ο ηθοποιός πρέπει να κάνει τηλεόραση. Το κακό είναι ότι ο ηθοποιός από την τηλεόραση δεν παίρνει χαρά, δεν δημιουργεί. Οπότε όλο αυτό σε καθημερινή βάση, γίνεται καταναγκαστικό και λίγοι συνάδελφοι πραγματικά χαίρονται αυτό που κάνουν. Εγώ αγαπώ την τηλεόραση και ό,τι αυτή συνεπάγεται: την προχειρότητά της, τη γρηγοράδα της, το ότι είμαστε συνεχώς με άλλα λόγια, άλλα κείμενα, άλλους συναδέλφους. Όλο το άτακτο και άναρχο της τηλεόρασης με κάνει ετοιμοπόλεμη, και να χειρίζομαι με εγρήγορση τα εκφραστικά μέσα. Αν καταφέρεις αυτό να μη σου γίνει μανιέρα, τότε είσαι τυχερός. Κάθε χρόνο 600 περίπου νέοι ηθοποιοί βγαίνουν από τις δραματικές σχολές. Εσείς σήμερα θα προτείνατε ανεπιφύλακτα κάποιον να ασχοληθεί με την υποκριτική; - Επειδή αγάπησα πολύ το θέατρο και την ηθοποιία, δεν θα μπορούσα να πω σε κάποιον που το αγαπά πολύ να το κάνει ή να μη το κάνει. Αλλά μπορώ να πω για το πόσο δύσκολο είναι να το κάνει και να έχει σημασία και αξία, ώστε να γίνεσαι καλύτερος ηθοποιός, να κατακτήσεις μία θέση και να σε σέβονται. Πόσο θα κουραστεί συναισθηματικά και θα αισθανθεί ανεπαρκής στο ρόλο ή πόσες φορές θα αδικηθεί. Θα έλεγα να σπουδάσει κανείς θέατρο για τη γνώση που δίνει αυτό σε πολλά επίπεδα. Το ποιος θα διαλέξει να κάνει αυτή τη «δουλειά» εξαρτάται από τις δυνάμεις, την τρέλα και το πάθος που έχει ο καθένας, αλλά κυρίως από το πόσες φορές αντέχει να συνθλιβεί από αυτή και να ανασκουμπωθεί για να συνεχίσει. Γιατί κάνετε θέατρο; - Είναι διαφορετικοί οι λόγοι. Άρχισα να κάνω θέατρο γιατί μαγευόμουνα από αυτό. Συνεχίζω να κάνω θέατρο γιατί αισθάνομαι κάθε μέρα και πιο νέα

10 ΣΥΝέΝΤΕΥΞΗ Στην Άννα Σταυράκη EYΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ Σε δύσκολες στιγμές «...Στα διηγήματά μου και μάλιστα αυτό που βραβεύθηκε πρόσφατα περιγράφω έναν ομοφυλόφιλο που συνομιλεί με τον εαυτό του. Προσωπικά δεν έχω τέτοια στεγανά εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Είναι πρόσωπα της καθημερινότητάς μας που ζουν ανάμεσά μας όπως πάντα ήταν άλλωστε. Πάντα υπήρχαν, απλώς τώρα έχουν το θάρρος καθώς έχουν αλλάξει οι κοινωνικές συνθήκες να τους επιτρέπεται να εκδηλωθούν, κι αυτό είναι μια λέξη που δεν μου αρέσει...» αγκιστρώθηκα από τις αγάπες μου ποια είναι, ούτε πώς τη λένε. Θυμάται όμως να μαγειρεύει. Στην κουζίνα ενός ταβερνείου του Κολωνού, ανάμεσα σε μυρωδιές μπαχαρικών και συνταγές ξεχασμένων φαγητών, θα προσπαθήσει να πυροδοτήσει τις αναμνήσεις της και να ξαναβρεί τη βιωματική της Δενθυμάται μνήμη. Η γεύση της μνήμης ή η μνήμη της γεύσης; Μάστορες και τσιράκια, η θεία Αχτίτσα και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο ζωγράφος Θεόφιλος, ο αγωνιστής του Πολυτεχνείου και ο «Χριστός ξανασταυρώνεται», ο μυστηριώδης Μιχαήλ και ο φύλακας άγγελος Ρούλα, όλοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, θα της «χαρίσουν» αναμνήσεις και θα τη βοηθήσουν να ξαναβρεί ή να εφεύρει εκ νέου τη μνήμη της. Αυτή είναι η ιστορία της ηρωίδας του τελευταίου βιβλίου της Ευγενίας Φακίνου με τίτλο «Για να δει τη θάλασσα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Μια αυτοβιογραφική μυθοπλασία, όπου το πραγματικό συγχέεται με το φανταστικό, το «εγώ» γίνεται «αυτή», ενώ οι μικρές καθημερινές χαρές οδηγούν στην ελπίδα και τη λύτρωση. Η Ευγενία Φακίνου, η αγαπημένη πολλών αναγνωστών ανέσυρε αυτοπεποίθηση και μνήμες και ζύμωσε αυτή τη νέα ηρωίδα που ταυτίστηκε σε αρκετά σημεία μαζί της και κάνανε έναν καλό διάλογο. Τώρα, που πέρασε η μεγάλη μπόρα, λέει ότι αγκιστρώθηκε απ τις αγάπες της ό,τι και αν σήμαινε αυτό, και κυρίως εκτίμησε όπως πρέπει όλοι μας να κάνουμε, τις πολύ μικρές αλλά απόλυτα καθημερινές αξίες. Όσο για τα τελευταία οργισμένα γεγονότα στην Αθήνα και σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας λέει ένα πράγμα. Μπορεί να μην έχουμε περιθώριο να μάθουμε, αλλά σίγουρα πρέπει να ανεχόμαστε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό διαβατήριο πια για το αύριό μας. Η Ευγενία Φακίνου μιλάει για τις αναμνήσεις της ηρωίδας της και σχολιάζει το σήμερα. To τελευταίο σας βιβλίο με τίτλο «Για να δει τη θάλασσα», είναι στερεωμένο πάνω στις αναμνήσεις και τη δύναμη της μνήμης. Πολλές φορές οι αναμνήσεις μας, μας εκπλήσσουν; - Έχουμε τη δυνατότητα της επιλογής στις αναμνήσεις μας. Δηλαδή, εάν μια ανάμνηση είναι δυσάρεστη, και μας ξεβολεύει, την απωθούμε και παύουμε να τη θυμόμαστε ή μπορεί να την αλλοιώνουμε. Πολλές φορές μπορεί να δημιουργήσουμε και αναμνήσεις, από ένα γεγονός που συνέβη, αλλά όχι ακριβώς έτσι. Επομένως έχουμε εποπτεία στις αναμνήσεις μας. Πολλές φορές όμως, γιατί οι αναμνήσεις μας γυρνάνε απειλητικά ενώ θέλουμε να τις απωθήσουμε; - Γιατί αυτές που έχουμε απωθήσει δεν σημαίνει ότι τις έχουμε ξεχάσει. Κάποια στιγμή λοιπόν, βγαίνουν πολλές φορές ακόμα και στον ύπνο μας. Δεν είμαστε τόσο οχυρωμένοι απέναντι στο παρελθόν μας. Τελικά είναι καλά να μην θυμάσαι τίποτα; - Όχι βέβαια. Ασφαλώς δεν είναι καλά. Αυτό είναι μια νοσηρή κατάσταση, δηλαδή το να μην θυμάσαι τίποτα. Δεν υπάρχει υγιής άνθρωπος που να μην θυμάται τίποτε. Είναι παθολογική κατάσταση. Όσον αφορά τη μνήμη στο βιβλίο μου, έχω να πω στον αναγνώστη μου να μην τα παίρνει όλα τοις μετρητοίς. Το παιχνίδι του φυσικού με το μεταφυσικό, του ρεαλιστικού με το μη ρεαλιστικό, είναι διαρκές. Είναι παιχνίδια του μυαλού. Άρα η ηρωίδα δεν ζει τίποτα ή όλα τα ζει στο νου της; - Η ηρωίδα κάνει μια απεγνωσμένη προσπάθεια να επανακτήσει τις αναμνήσεις της γιατί χάνοντάς τις έχει ακυρωθεί ως άτομο. Παρόλο που οι δικοί της προσπαθούν να την βάλουν στο πλαίσιο της πρότερης ζωής της. Έχετε δει σε οικογενειακά περιβάλλοντα, να υπάρχει ένας ασθενής και όλοι οι άλλοι να προσπαθούν να τον επανεντάξουν κι εκείνος να μην μπορεί; Είναι θέμα προσωπικό το πώς κανείς θα βολευτεί με το παρελθόν του ή θα μπορέσει να το ελέγξει. Η ηρωίδα σας ξεκινάει να βρει το νήμα της μνήμης της μέσα από τη γεύση. Οι γεύσεις είναι δυνατή ανάμνηση; - Απ ότι λένε οι ειδικοί και τα βιβλία που διάβασα, η γεύση και η όσφρηση, είναι οι αισθήσεις που περισσότερο απ οποιαδήποτε άλλη, ανακαλούν αναμνήσεις. Και είναι αλήθεια αυτό. Γιατί η ηρωίδα έχασε το κουράγιο της να βρει όσα είχε χάσει μέσα στην ίδια της την οικογένεια, και ξεκίνησε την περιπλάνησή της στον κόσμο; - Γιατί δεν μπορούσε. Είναι πάρα πολύ απλό. Πολλές φορές είναι ωφελιμότερο να είναι κανείς μόνος του και να παλεύει το οποιοδήποτε πρόβλημα, που είναι προσωπικό, που έχει να κάνει με τον εσωτερικό του κόσμο, απ ότι να έχει γύρω του ανθρώπους, οι οποίοι τον κοιτάνε στα μάτια, προσπαθούν να τον βοηθήσουν βλέπουν την αγωνία του, αυτός βλέπει την αγωνία των δικών του και αυτά στα κύματα πάνε κι έρχονται και απλώς μεγαλώνουν. Να σας φέρω ένα πάρα πολύ απλό πεζό και κυνικό παράδειγμα. Αν πάει κανείς στον οδοντίατρο με τη μαμά του, αντέχει πολύ λιγότερο τον πόνο, απ ότι αν πάει μόνος του. Γιατί είναι μόνος του και πρέπει να τα βγάλει πέρα. Από τι νομίζετε ότι απαρτίζεται η προσωπική μας ταυτότητα; Από τα στοιχεία που γράφει η πραγματική μας ταυτότητα; - Αυτό δεν έχει καμία σχέση, διότι εγώ δεν αισθάνομαι να έχω την ηλικία που γράφει η αστυνομική μου ταυτότητα. Ούτε καν η φωτογραφία πια δεν με αντιπροσωπεύει. Η προσωπικότητά μας συντίθεται από πάρα πολλά πράγματα, και από το παρελθόν και το παρόν μας βέβαια. Με την ηρωίδα τι κοινό έχετε πέραν του ότι είναι γέννημά σας; - Έχουμε ανταλλάξει πολλές απόψεις. Είναι ένα άλλο εγώ. Βέβαια εγώ δεν είχα χάσει τη μνήμη μου, είχα χάσει όμως την αυτοπεποίθησή μου, πίστευα ότι είχα χάσει και την ικανότητά μου να γράφω, και χρειάστηκα τη βοήθεια των ηρώων μου και των ηρωίδων μου, των ανθρώπων που αγάπησα, και των ηρώων που αγάπησα από τα βιβλία και τις ταινίες, ή ανθρώπους που είχα γνωρίσει στην πραγματικότητα, και θα ήθελα να έχω γράψει γι αυτούς. Πραγματικά αγκιστρώθηκα απ τις αγάπες μου. Γιατί λέτε ότι χάσατε ή πιστέψατε ότι ήταν έτσι την ικανότητα του γράφειν αφού είσαστε μια συγγραφέας αποδεκτή κατά κύριο λόγο από το κοινό σας; - Αυτή η άποψη μπορεί να μην ήταν αντικειμενική. Εγώ όμως μετά από αυτή την περιπέτεια που ήταν οριακή, και που δεν επανέρχεσαι από τη μια μέρα στην άλλη, κατάλαβα ότι το ψυχολογικό σοκ είναι πάρα πολύ μεγάλο. Εγώ πίστευα ότι δεν μπορούσα να ξαναγράψω. Μπορεί να πίστευε το αντίθετο όλος ο κόσμος, μέσα μου όμως κάτι άλλο συνέβαινε. Κάτι αποδομείται μέσα μας όταν συμβαίνει αυτή η κατάσταση; - Σίγουρα. Εδώ συμβαίνει το ίδιο με μικρότερης σημασίας πράγματα. Στα μεγάλα είναι και σχεδόν φυσικό. Κατά την άποψή σας τι είναι εκείνο που μπορεί και πρέπει να «γραπώσει» στη ζωή τον σύγχρονο άνθρωπο; - Κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του αξίες. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Τις δικές του προτεραιότητες. Εγώ μετά από αυτά τα πολύ σοβαρά πράγματα, πιστεύω στις μικρές καθημερινές χαρές. Τις πολύ μικρές αλλά συχνές. Τις θεωρώ πολύ σημαντικές. Να εκτιμήσουμε το ότι έχουμε έναν άνθρωπο και τρώμε μαζί του, ότι μπορούμε να μιλάμε με τους φίλους μας, ότι μπορούμε να συνεννοούμαστε με τα παιδιά μας, ότι μπορούμε να βλέπουμε κάτι και να το κρίνουμε, να μην το τρώμε αβίαστα, επειδή μας το έχουν σερβίρει. Είναι σημαντικό να έχουμε και να διατηρούμε με όλες τις δυσκολίες το κριτικό πνεύμα. Η γειτονιά που περιγράφετε στο βιβλίο σας είναι αληθινή; - Η γειτονιά του βιβλίου είναι ο Κολωνός. Δεν έχω καμία σχέση με την περιοχή, αλλά όταν γράφω βιβλία, πάντοτε κάνω αυτοψία στο χώρο που θέλω να περιγράψω. Παλαιότερα που τα βιβλία μου εκτυλίσσονταν στον Θεσσαλικό κάμπο, είχα γυρίσει τα χωριά που ήθελα. Για μένα είναι απαραίτητο, έστω και αν δεν το χρησιμοποιήσω. Θέλω να τον ξέρω το χώρο. Πιστεύετε ότι οι αναμνήσεις μας έχουν ζωή; - Ασφαλώς συμβαίνει αυτό. Ζουν εντός μας χωρίς να μας ρωτήσουν. Η καταγραφή μέσα μας, είναι κάτι που δεν μπορούμε να το ελέγχουμε. Γι αυτό εμείς οι συγγραφείς από μια αφορμή ασήμαντη, μια σκηνή στο δρόμο ή από κάτι που βλέπουμε στην τηλεόραση, μπορεί αυτό το γεγονός να μας πυροδοτήσει ένα βιβλίο. Αυτό όμως όλο το θέμα, προϋπήρχε, και ήταν εντός μας και ας μην το ξέραμε. Το είχαμε καταγράψει κάποια εποχή. Η ηρωίδα σας βρίσκει και πάλι τη μνήμη της μέσα από τη μαγειρική. Εσείς τι μνήμη έχετε από οικογενειακές μαγειρικές; - Α, μην φανταστείτε καμία πολίτικη κουζίνα. Ο πατέρας μου ταξίδευε, η μάνα μου εργαζόταν, όταν ήμουν 6,5 με 7 χρόνων, μου έλεγε όταν πάει ο δείκτης του ρολογιού στο έξι, κλείσε το μάτι της κουζίνας. Στην αρχή με καθοδηγούσε να αποτελειώσω το φαγητό και μετά όσο περνούσε ο καιρός να το φτιάχνω μόνη μου. Έφτιαχνα το καθημερινό μας φαγητό. Μαγείρευε όμορφα όταν μπορούσε, δηλαδή, σε καμιά γιορτή, ή καμιά Κυριακή με ιδιαίτερο χαρακτήρα. Τώρα εγώ, μαγειρεύω απλά. Είμαι παραδοσιακή. Είμαι αυτό που λέμε η κάθε μέρα κατσαρόλα. Και με παραλλαγές; - Ε, πώς θα τους κρατάμε το ενδιαφέρον. Πολλές φορές όχι μόνο παραλλαγές, αλλά και υποταγή σε επιθυμίες. Πιστεύετε ότι ισχύει αυτό που λένε μεγάλες νοικοκυρές ότι μαγειρεύουν αυτό που κατά κύριο λόγο θέλουν οι ίδιες να φάνε; - Όχι δεν το πιστεύω αυτό. Τα φαγητά που εγώ αγαπώ, τώρα δεν μπορώ να τα φάω, γιατί έχω το στομάχι μου και δεν αντέχει, και ένα ή δυο άτομα από την οικογένειά μου δεν τα θέλουν. Αυτό συμβαίνει στα σπίτια, γι αυτό και καταλήγουμε σε ένα περιορισμένο αριθμό φαγητών, προκειμένου να τους ικανοποιούμε όλους, και γίνεται και η κουζίνα μας ξύλινη όπως η γλώσσα μας. Η ηρωίδα σας που βλέπει φάσματα ψυχών γεμίζει φόβο ή αναμνήσεις; - Η ηρωίδα μου κάνει ένα παιχνίδι με τη φαντασία της. Άλλωστε τι χρησιμοποιεί αυτή η γυναίκα; Στην πραγματικότητα ηρωίδες από προηγούμενα βιβλία της ή φτάνει στο σημείο να ταυτίζει έναν ασήμαντο γεράκο με τον ζωγράφο Θεόφιλο, μια χορταρού με ηρωίδα του Παπαδιαμάντη και πάει λέγοντας. Μέσα από αυτά τα πρόσωπα δόθηκε η ευκαιρία να ειπωθούν και πολύ βαθιά πράγματα. Πιστεύω όμως πως η ηρωίδα αν και δεν είμαι γιατρός, μέσα από αυτή την αναμόχλευση, βοηθάει και την κατάστασή της. Πρώτη φορά καταπιάνεστε με ομοφυλόφιλο ήρωα; - Όχι. Στα διηγήματά μου και μάλιστα αυτό που βραβεύθηκε πρόσφατα περιγράφω έναν ομοφυλόφιλο που συνομιλεί με τον εαυτό του. Προσωπικά δεν έχω τέτοια στεγανά εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Είναι πρόσωπα της καθημερινότητάς μας που ζουν ανάμεσά μας όπως πάντα ήταν άλλωστε. Πάντα υπήρχαν, απλώς τώρα έχουν το θάρρος καθώς έχουν αλλάξει οι κοινωνικές συνθήκες να τους επιτρέπεται να εκδηλωθούν, κι αυτό είναι μια λέξη που δεν μου αρέσει. Πώς αντιμετωπίζει η αντίληψή σας τα γεγονότα που ζούμε; - Με δέος και φόβο. Όχι με δέος και τρόμο. Ας είναι όμοιες οι λέξεις. Διότι αν αυτά τα παιδιά που ξεσηκώθηκαν και βγήκαν έξω, δεν εισπράξουν ένα αίσθημα δικαίου, δεν θα ησυχάσουν. Πιστεύετε ότι η δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ήταν ένα έναυσμα για να εκδηλωθούν τα συναισθήματα του κόσμου που καταπιέζεται; - Κάποιος είπε ότι ήταν ένας τόνος νερού που ξεχείλισε το ποτήρι. Ήταν γεμάτη η κοινωνία από το αίσθημα της περιφρόνησης, της νοημοσύνης, της καταπάτησης αξιών και ηθικών κανόνων. Και αυτό ήταν που δεν άντεξε, δεν το σήκωσε. Υπάρχουν όμως και όλα τα άλλα από πίσω. Τα παιδιά που είναι 12,13,14,15,16 χρόνων μέσα στα σπίτια τους δεν ξέρουν αν ο πατέρας έχει δουλειά, αν η μάνα έχει απολυθεί, αν έχουν κάποια χρήματα για να κάνουν κάτι παραπάνω ή τι θα γίνουν όταν μεγαλώσουν; Ή μην κάνεις αυτό το επάγγελμα γιατί θα γίνεις εργαζόμενος των 500 ή 700 ; Ας μην ξεχνάμε μια παράμετρο που είναι πολύ σημαντική. Όλοι αυτοί έχουν το διαδίκτυο. Τους βλέπει κανείς στα δωμάτιά τους και νομίζει ότι χαζολογάνε, που μπορεί και να είναι έτσι, αλλά ταυτόχρονα επικοινωνούν. Αυτό είναι κάτι, που η μεγαλύτερη γενιά, δεν το έχει αντιληφθεί. Αυτοί στέλνουν ένα SMS και φτάνει σε 50 αποδέκτες κατευθείαν. Έτσι μαζεύτηκαν τα παιδιά αυθόρμητα κάτω. Όπως είχαν μαζευτεί και άλλοι στις πυρκαγιές. Αυξήθηκαν αυτοί που μπαίνουν στα blogs των παιδιών και βλέπουν τι γράφουν. Δεν ξέρω αν έχουμε περιθώρια να διδαχτούμε αλλά εκείνο που πρέπει να μάθουμε είναι να ανεχόμαστε και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε

11 ΚΡΙΤΙΚή ΘέΑΤΡΟ Του Θανάση Κότση, θεατρολόγου, mphil θεατρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Του Θανάση Κότση, θεατρολόγου, master Θεατρολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών Καταχραστές ψυχής Διασκευές θεατρικών έργων: Το θεατρικό φαινόμενο της εποχής Ε 20 Κριτική στην παράσταση του έργου «Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν» του Ερρίκου Ίψεν σε σκηνοθεσία του Γιώργου Μιχαλακόπουλου στο θέατρο «Άλμα» ίναι πολύ ευχάριστο και ανακουφιστικό το συναίσθημα που δημιουργείται όταν μία θεατρική παράσταση μπορεί να κρατήσει επί δύο ώρες τον θεατή της σε εγρήγορση αν και αυτή καταπιάνεται με ένα θεατρικό κείμενο, δύσκολο στην κατανόησή του, κωδικοποιημένο και που καταθέτει σημαντικούς προβληματισμούς πάνω σε θεμελιώδη ερωτήματα της ανθρώπινης φύσης. Το θέατρο του Ίψεν ανήκει στο θεατρικό ρεύμα του νατουραλισμού που αναπτύχθηκε στις αρχές του 20ου αι. στο ευρωπαϊκό θέατρο. Ο σπουδαίος Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας Ερρίκος Ίψεν, έγραψε αστικά δράματα, μικρές τραγωδίες δηλαδή που αναπτύσσονται στα δωμάτια της αστικής τάξης, εκφράζοντας τις προβληματικές που εμφανίζονται στην ανθρώπινη ψυχολογία πάνω στο γύρισμα του αιώνα της εκβιομηχάνισης, της εξέλιξη των επιστημών και των μεγάλων κοινωνικών αλλαγών. Ο Ίψεν είναι μάστορας της σκιαγράφησης της ψυχολογίας των ηρώων του, παραδίδοντάς μας έργα που η εξέλιξη της πλοκής τους και οι εναλλαγές της δράσης οφείλονται στις μεταπτώσεις της δαιδαλώδους ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το έργο «Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν» γράφτηκε το 1986 και είναι το προτελευταίο του μεγάλου δραματουργού. Ο Ίψεν ήταν περίπου 60 χρόνων. Πρόκειται λοιπόν για ένα έργο της ωριμότητάς του. Ο κεντρικός ομώνυμος ήρωας, γιος μεταλλουργού από μικρός διείδε την εξέλιξη που προμηνύονταν στη μεταλλουργεία για τη δημιουργία δημόσιων έργων. Έγινε ένας αξιοσέβαστος Διευθυντής Τράπεζας, με μοναδικό σκοπό να χρηματοδοτήσει τα λαμπρά του σχέδια. Ο πολιτικά ισχυρός φίλος του, δικηγόρος Χίνκελ, τον είχε βοηθήσει σημαντικά και γνώριζε τη βαθύτερη επιθυμία του Μπόργκμαν. Το αντάλλαγμα που του ζήτησε ήταν να υπαναχωρήσει από τον έρωτά του με την Έλλα Ρεντχαϊμ, με την οποία ήταν αυτός ερωτευμένος. Όπως και έγινε με τον Μπόργκμαν να θυσιάζει τον έρωτα της ζωής του, επικεντρώνοντας στον στόχο του και να παντρεύεται την δίδυμη αδερφή της, Γκούνχιλντ, με την οποία αποκτούν ένα γιο τον Έρχαρτ. Ταυτόχρονα βρήκε την ευκαιρία να καταχραστεί τα λεφτά της τράπεζας, χρησιμοποιώντας τις καταθέσεις όλων, εκτός της πρώην αγαπημένης του Έλλα, για να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιό του. Όταν αυτό θα πετύχαινε θα επέστρεφε τα χρήματα σε όλους. Όμως η Έλλα δεν δέχεται τον Χίνκελ για σύντροφό της και ο δεύτερος πιστεύοντας ότι πλανήθηκε, πηγαίνει και καταδίδει στις αρχές τον Μπόργκμαν. Αυτός καταδικάζεται και εκτίει ποινή φυλάκισης οκτώ χρόνων. Όταν αποφυλακίζεται τα έχει χάσει όλα. Την τιμή του, την περιουσία του, ακόμη και τον γιο που απέκτησε με την Γκούνχιλντ, τον ανέθρεψε μέχρι την ενηλικίωσή του η Έλλα. Για άλλα οκτώ χρόνια, μένει στο ίδιο σπίτι με τη γυναίκα του, που και αυτό τους το έχει παραχωρήσει η Έλλα. Η Γκούνχιλντ δεν θέλει καν να ανταλλάξει μια κουβέντα μαζί του, επειδή τον θεωρεί την αιτία της ταπείνωσης, της ντροπής και φτώχειας της. Έτσι αυτός μένει στον πάνω όροφο του σπιτιού και αυτή από κάτω, να ακούει για όλα αυτά χρόνια καθημερινά το βασανιστικό του περπάτημα. Ένα περπάτημα που ποτέ δεν καταλήγει στη σκάλα που ενώνει τα δύο δωμάτια. Το έργο ξεκινά από αυτό το σημείο και στην εξέλιξή του πληροφορούμαστε όλα τα γεγονότα του παρελθόντος. Ο δραματικός χρόνος του έργου είναι μόλις μια μέρα και μέσα σε αυτή θα ξετυλιχτούν οι πιο τραγικές καταστάσεις και θα λυθούν όλες οι παρεξηγήσεις. Τώρα λοιπόν ο Μπόργκμαν, βρίσκεται σε μια άλλη φυλακή, δικής του επιλογής, με μόνη του παρέα τον Φόλνταλ, τον παλιό του λογιστή, έναν ηλικιωμένο που νομίζει ότι είναι μεγάλος ποιητής. Η σχέση τους είναι σχέση αφεντικού υπηρέτη, μία κατάσταση που εξυπηρετεί και τους δύο αφού λειτουργεί ως αντίδοτο στη μοναξιά. Ο Μπόργκμαν, πιστός στο όραμά του, πιστεύει πως ακόμη και τώρα θα έρθουν και θα τους δώσουν πίσω τα αξιώματά του. Η δραματική ανατροπή έρχεται με την επανεμφάνιση της Έλλα. Ανακοινώνει στην αδερφή της ότι πάσχει από μία ανίατη ασθένεια και θέλει τον Έρχαρτ πίσω για να της σταθεί στους λίγους μήνες ζωής που της έχουν απομείνει. Η ψυχή της Γκούνχιλντ είναι άδεια και ψυχρή. Αρνείται λέγοντας ότι ο γιος της έχει την αποστολή να ξεπλύνει το ντροπιασμένο όνομα του πατέρα του. Η Έλλα καταφεύγει στον Μπόργκμαν. Έχουν 16 χρόνια να ιδωθούν. Εκεί αυτός θα της αποκαλύψει τον λόγο που την παράτησε και αυτή θα του ζητήσει να της δώσει τον γιο που της στέρησε. Του λέει επίσης ότι μόλις πεθάνει ο Έρχαρτ θα κληρονομήσει την περιουσία της αρκεί να δεχτεί ο Μπόργκμαν ο γιος του να συνεχίσει το όνομά της, δηλαδή των Ρεντχαϊμ. Η Γκούνχιλντ που κρυφάκουγε εισβάλλει στη σκηνή και αρνείται κατηγορηματικά. Τότε εμφανίζεται ο Έρχαρτ και η στάση που θα πάρει θα οδηγήσει στο τραγικό τέλος του έργου. Ο Έρχαρτ είναι ένας νέος που έχει όλη τη ζωή μπροστά του αλλά καταπιέζεται από τρεις ηλικιωμένους. Για αυτό και θα αποδράσει από ένα σπίτι που μυρίζει κλεισούρα και μιζέρια. Η Έλλα θέλει να της σταθεί στην αρρώστια της, η Γκούνχιλντ να εκπληρώσει την αποστολή που έχει στο μυαλό της και ο Μπόργκμαν του ζητά να ξεκινήσουν μαζί να δουλέψουν το σχέδιο του. Αυτός αρνείται και τους τρεις και τους ανακοινώνει ότι θα φύγει στην Ευρώπη μαζί με την κυρία Φάννυ Βίλτον, μια ζωντοχήρα με την οποία είναι ερωτευμένος αλλά και την μικρή κόρη του γέρο λογιστή Φόλνταλ. Έτσι, οι τρεις ήρωες του έργου, «ένας νεκροζώντανος και δύο σκιές», όπως του αποκαλεί οι συγγραφέας μένουν μόνοι σε ένα άδειο σπίτι, με τους νέους να έχουν αποδράσει για να ζήσουν μια ζωή χαράς και ελευθερίας. Ο Μπόργκμαν σε μια ύστατη στιγμή πάθους για ζωή, βγαίνει από το σπίτι που ήταν κλεισμένος επί οκτώ χρόνια, στο χειμερινό και χιονισμένο τοπίο της φύσης. Εκεί το τέλος του είναι άδικο και απρόσμενο αφού υφίσταται καρδιακή προσβολή και ξεψυχά. Πάνω από το πτώμα του, οι δύο γυναίκες της ζωής τους, ακόμη πιο έρημες, δεν τους μένει παρά να συμφιλιωθούν, τώρα που έχασαν τα πάντα. Η παράσταση που έστησε ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος επικεντρώθηκε στην σωστή εκγύμναση της υποκριτικής σχέσης των τριών βασικών δραματικών προσώπων του έργου. Η πολυσύνθετη, από πλευράς ψυχογραφίας των χαρακτήρων του έργου, παρουσίαση των υπόγειων σχέσεων εξάρτησης, των γνωστών ιψενικών τριγώνων, έτυχε μερικής σκηνοθετικής μέριμνας. Δόθηκε δηλαδή περισσότερο προσοχή και αναλυτική προσπάθεια στο κάθε δραματικό πρόσωπο ξεχωριστά, δημιουργώντας στεγανά στη σύνδεση των ρόλων και την αλληλεπίδρασή τους. Έτσι, η Κατερίνα Μαραγκού ως Έλλα κατάφερε τόσο σε λεκτικό επίπεδο (ο λόγος της ήταν ήρεμος, συντετριμμένος, αλλά και σταθερός, διεκδικητικός) όσο και κινησιολογικά (συχνά το κεφάλι έγερνε μπροστά, το σώμα λύγιζε, στο πρόσωπό της ζωγραφίζονταν η απογοήτευση) να δημιουργήσει μία γυναίκα προδομένη που πλέον έχει φτάσει στο τέλος της ζωής. Στον αντίποδα η Νόνη Ιωαννίδου υιοθέτησε μια υποκριτική που παρέπεμπε περισσότερο σε ηρωίδα αρχαίας τραγωδίας. Ο λόγος της πομπώδης και η ένταση της φωνής ένα τόνο πιο υψηλός από τους υπόλοιπους. Η κίνησή της ήταν νευρική, αλλά παρέμενε συνεχώς ευθυτενής. Το πρόσωπό της απόλυτα ψυχρό, αποτύπωνε την κατάσταση της ψυχής της. Ο ρόλος του Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν είναι απόλυτα συμβατός με την περσόνα του Γιώργου Μιχαλακόπουλου. Ο ιδεαλιστής τραπεζίτης, που τυφλωμένος από το όραμά του, τολμά να αστειεύεται με το δράμα του και παρόλες τις κακουχίες του να συνεχίζει να ελπίζει στο ανέφικτο και το παράλογο, βρήκε την κατάλληλη εκπροσώπησή του στην πολυδιάστατη σκηνική παρουσία του ηθοποιού. Ξέρει από παύσεις και σιωπές, γνωρίζει να στρέφει το βλέμμα του στο κενό και να τοποθετεί το σώμα του έτσι ώστε να φαίνεται φορτωμένο από τα βάσανα της ζωής του. Στον ρόλο του Έρχαρτ ο νέος Φοίβος Ριμένας αφενός κατάφερε να πείσει για την ανάγκη του να βιώσει την χαρά των νιάτων του αλλά μάλλον χρειάζεται να απελευθερωθεί σκηνικά ώστε να δείξει ότι μπορεί και να καταφέρει να ξεφύγει από την επιρροή των γονιών του. Αντίθετα η Μαρία Καβουκίδη κέρδισε την εντύπωση της femme fatal, μιας γυναίκας σίγουρης για τις επιλογές της και την γοητεία της. Λίγο πιο τολμηρή πρέπει να γίνει στο σύντομο ρόλο της η Σταυρούλα Μάκρα ως Φρίντα Φόλνταλ. Τέλος, απολαυστικός ήταν ο τύπος που δόμησε ο Γιώργος Μοσχίδης ως ο λαϊκός γερο λογιστής Βίλελμ Φόλνταλ, που φαντασιώνεται τον μεγάλο ποιητή. Συνέθεσε μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα επί σκηνής, αποδεικνύοντας την τεράστια σκηνική του εμπειρία και την άνεσή του στο να κλιμακώνει το κωμικό μέρος του ρόλου σε τραγικό. Το σκηνικό που έστησε ο Απόστολος Βέττας, με τα τεράστια παράθυρα να αποκαλύπτουν το χειμωνιάτικο τοπίο σε συνδυασμό με τα λιγοστά σκηνικά αντικείμενα και οι γυμνές, ψυχρές και μουντές επιφάνειες που έντυσε το πατρικό σπίτι των ηρώων, λειτούργησαν συμβολικά και μετέφρασαν σωστά την ψυχρότητα και την κενότητα των ψυχών των ηρώων. Η παράσταση «Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν» ήταν μία κλασική προσέγγιση ενός από τα σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας δραματουργίας, αποδεικνύοντας ότι κάποιοι ασχολούνται ακόμη με το ποιοτικό ρεπερτόριο. Όταν η συγγραφή ενός θεατρικού κειμένου ολοκληρώνεται, τότε το κείμενο αυτό βρίσκεται σε μία ιδιάζουσα εκκρεμότητα με την παράστασή του στη σκηνή. Το κείμενο δηλαδή, εμπνευσμένο και γραμμένο για να παρασταθεί, αποτελεί μία σύνθετη ενότητα με χαρακτηριστικά που αναφέρονται περισσότερο στη σκηνική του απόδοση και λιγότερο στην αναγνωστική. Ο ίδιος ο θεατρικός συγγραφέας λειτουργεί και ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτης και ως σκηνογράφος ή μουσικός του κειμένου που συγγράφει. Τελικά το κείμενο που προκύπτει, δεν προσπαθεί να εξοφλήσει τελείως τη φαντασία του αναγνώστη ή του δυνητικού θεατή, όπως θα συνέβαινε σε ανάλογους αναγνώστες άλλων λογοτεχνικών ειδών, όπως της πεζογραφίας ή της ποίησης. Αυτή λοιπόν η εκκρεμότητα του θεατρικού κειμένου, μεταφράζεται στη σκηνική επένδυσή του από καλλιτέχνες που θα οπτικοποιήσουν τον λόγο και τις εικόνες που δημιούργησε αρχικά ο θεατρικός συγγραφέας. Η πρόκληση λοιπόν της σκηνής, έναντι στο κείμενο, δεν είναι άλλη από την παράσταση των αρχικών προθέσεων του συγγραφέα ή την προσπάθεια της εξέλιξης των προθέσεων αυτών σε ένα δεύτερο ή τρίτο επίπεδο ερμηνείας. Η σκηνή δηλαδή προσπαθεί είτε να συλλάβει αυτό που σκέφτηκε ο συγγραφέας είτε να προχωρήσει τη σκέψη του, με ένα άλλο πιο υποκειμενικό τρόπο, που πιθανόν να μην είχε περιλάβει ο ίδιος ο συγγραφέας στο αρχικό του κείμενο, δίνοντας νέες σημασίες και ερμηνείες. Εξάλλου, από τη στιγμή που φεύγει ένα κείμενο από τα χέρια ενός δημιουργού, τότε παύει να «ανήκει» σε αυτόν και αποτελεί ένα αυτόνομο καλλιτεχνικό προϊόν. Το φαινόμενο λοιπόν της παρουσίασης διασκευής θεατρικών κειμένων στη σκηνή ενός θεάτρου, ίσως οφείλεται ακριβώς σε αυτή την τάση των ανθρώπων του θεάτρου να καταθέτουν όλο και περισσότερο τη δική τους άποψη, συνθέτοντας έτσι το δικό τους δημιούργημα, με αφορμή ένα κείμενο. Σημειωτέον ότι ζούμε σε μια εποχή, όπου η έννοια της αποδόμησης και της καταστρατήγησης των κανόνων, επικρατούν ως την κυρίαρχη μορφή δημιουργικότητας και καλλιτεχνικής έκφρασης. Η έννοια λοιπόν του μεταμοντέρνου, που ως θεμελιώδη αρχή του έχει την ανατροπή του μύθου και την τοποθέτησή του στο διακειμενικό πλαίσιο αναφοράς, έχει κερδίσει πολλούς οπαδούς, αφού τα δυσδιάκριτα όριά του αλλά και η ρευστότητα των κανόνων του ή καλύτερα η έλλειψη κανόνων ως βασική προϋπόθεσή του, παρεξηγείται από κάποιους. Οι καλλιτέχνες δηλαδή αισθάνονται περισσότερο την ανάγκη να χρησιμοποιήσουν ένα κείμενο που δεν υποτάσσεται στους κανόνες, τις τεχνικές και τους δρόμους της σκέψης ενός θεατρικού συγγραφέα, ώστε να εκφράσουν τη δική τους ελεύθερη άποψη σε ένα κείμενο που εκ των πραγμάτων χρειάζεται ειδική επεξεργασία προκειμένου να παρασταθεί επί σκηνής. Αυτή η πρακτική δεν μπορεί να θεωρηθεί κατακριτέα ως προς το τελικό κείμενο που παρουσιάζεται. Ένας δηλαδή σκηνοθέτης δεν μπορεί να πει ότι λειτούργησε αυθαίρετα πάνω στο αρχικό κείμενο, αφού δεν αναφέρεται σε αυτό. Σε αυτό που θα μπορούσε να λειτουργήσει αυθαίρετα ο σκηνοθέτης είναι η διάνοια του θεατρικού έργου που διασκευάζει και παρουσιάζει. Όταν δηλαδή το παρουσιαζόμενο θεατρικό κείμενο υστερεί δομικά, υφολογικά και αισθητικά από το αρχικό κείμενο, αλλά εν τούτοις παρουσιάζεται στο κοινό ως το αρχικό κείμενο. Έτσι για να επικαλεστώ ένα παράδειγμα από την πρωτοποριακή και πασίγνωστη σκηνή του γερμανικού θεάτρου Σαουμπίνε, μεγάλη αίσθηση δημιούργησε η αλλαγή του τέλους ενός κλασικού κειμένου του παγκόσμιου ρεπερτορίου που πρότεινε σε πρόσφατη παράσταση της. Πρόκειται πια για «Το κουκλόσπιτι» του Ίψεν, όπου η ηρωίδα «Νόρα» της Γερμανού σκηνοθέτη Οστερμάγιερ, στην παράσταση σκοτώνει τον άνδρα της ενώ στο πραγματικό κείμενο φεύγει από το σπίτι της. Εδώ ο Οστερμάγιερ αλλάζει τελείως τον μύθο δίνοντάς του διαφορετικό τέλος και αλλάζοντας πλήρως τα νοήματά του. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η αίσθηση που προσλαμβάνουμε αν θεωρήσουμε ότι το συγκεκριμένο έργο θεωρείται ως το πρώτο ξεκάθαρα φεμινιστικό κείμενο της σύγχρονης δραματουργίας. Φαντάζομαι ότι ο φεμινισμός δεν ξεκίνησε με δολοφονίες των γυναικών προς τους άνδρες τους Σίγουρα όμως ο μεγάλος Γερμανός σκηνοθέτης έχει αποδείξει την αξία του στο σημείο που η δραματουργική του παρέμβαση να λειτουργεί τουλάχιστον στοχαστικά σε σχέση με τις προθέσεις του και τη λειτουργία ενός παλιότερου κειμένου στο σήμερα, βάζοντας τους μελετητές και κριτικούς να επαναπροσδιορίζουν ας πούμε τους στόχους παρουσίασης αυτού του κλασικού κειμένου σε ένα σύγχρονο κοινό. Δεν είναι λίγες οι φορές όμως που παρατηρείται μια πλήρης απομάκρυνση των στόχων του σκηνοθέτη από τους αρχικούς στόχους του συγγραφέα για λόγους ανεπάρκειας και απουσίας σκηνοθετικής σύλληψης. Τότε το κείμενο, εξαιτίας των επεμβάσεων που υφίσταται παρουσιάζεται αγνώριστο στο κοινό. Ειδικά όταν το κείμενο ανήκει στο λεγόμενο κλασικό ρεπερτόριο, τότε οι παρεμβάσεις που επιχειρούνται μπορούν να εντοπιστούν και να ελεγχθούν ευκολότερα και από το μέσο κοινό, που πολλές φορές ανυποψίαστο προσλαμβάνει ό,τι του «σερβίρουν» ως πρωτότυπη ιδέα του συγγραφέα, ενώ αποτελεί σκηνοθετική διαφοροποίηση. Το πρόβλημα συνήθως λοιπόν εντοπίζεται στη σκηνοθετική ικανότητα. Η διασκευή οφείλεται στο ότι ο σκηνοθέτης δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα υψηλά νοήματα του κειμένου και παρουσιάζεται κατώτερος των προσδοκιών του και όχι στο ότι θέλει να προωθήσει μια διαφορετική οπτική ερμηνείας του. Άρα ο σκηνοθέτης στην ουσία φέρνει στα δικά του μέτρα τις απαιτήσεις του κειμένου, κόβοντας και προσθέτοντας κατά το δοκούν και αδιαφορώντας για τα δραματουργικά όρια επέμβασης και αλλοιώνει το ύφος του έργου με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος. Αυτή η τακτική οδηγεί τελικά στη παρουσίαση ενός κειμένου που δεν έχει καμία σχέση με τον συγγραφέα του αλλά πρόκειται για την Μήδεια ή τον Άμλετ του τάδε ή του δείνα σκηνοθέτη και όχι του Ευριπίδη ή του Σαίξπηρ αντίστοιχα. Η απώλεια της ταυτότητας του συγγραφέα για την ανάδειξη της ταυτότητας του σκηνοθέτη Το θέμα είναι τι αλλοιώνεται όταν ένας σκηνοθέτης επιλέγει να παρουσιάσει μια διασκευή. Η φόρμα, δηλαδή τα εξωτερικά χαρακτηριστικά ή το περιεχόμενο ενός έργου, τα νοήματα, η συμπεριφορά των χαρακτήρων και ο πυρήνας του μύθου είναι τις περισσότερες φορές τα θύματα των σκηνοθετικών ακροβατισμών. Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος έχει πει σχετικά ότι «η διασκευή είναι πανάρχαια τακτική. Θα έλεγα πως συστηματικά και οργανωμένα αλλά και μεθοδικά ευδοκίμησε στις ελληνιστικές πόλεις και αργότερα στη Ρώμη. Οι μίμοι, ο παντόμιμος, ο μιμίαμβος, ο φλύακας ήταν διασκευές σε μια λαϊκότερη φόρμα τραγικών και επικών μύθων. Υπάρχουν βέβαια διασκευές και διασκευές και ως εκ τούτου έχει και η διασκευή την ηθική της, εννοώ την ηθική του επιτηδεύματος, δηλαδή το κατά πόσον ο διασκευαστής σέβεται τον Νουν και το ήθος του κειμένου που διασκευάζει. Ποιος εν τέλει είναι ο σκοπός κάθε φορά που ωθεί κάποιον να διασκευάζει ένα κείμενο. Ας εμμείνουμε στο θέατρο. Εν πρώτοις μπορεί να σκοπεύει στην εκλαΐκευση. Σ αυτήν την περίπτωση ο σκοπός είναι να φτάσει ένα δυσπρόσιτο για πολλούς λόγους θεατρικό κείμενο (γλωσσικούς, δογματικούς κ.τλ.) σε ένα πλατύτερο κοινό ή σε ένα άλλο κοινό από εκείνο στο οποίο αρχικά το κείμενο απευθυνόταν». Η πρόθεση ενός σκηνοθέτη να προσελκύσει το κοινό του, εκλαϊκεύοντας τα κείμενα, θα ήταν μια αγαθή και καλοπροαίρετη κίνηση, αφού θα ήθελε να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο κοινό κάνοντάς το κοινωνό και αυτό των δύσκολων νοημάτων ενός σπουδαίου έργου. Δυστυχώς σήμερα, η διασκευή σκοπεύει ακριβώς στο αντίθετο: Σε μια κωδικοποίηση του τελικού νοήματος, με ακραία υποκειμενική κρίση που απηχεί μόνο τις ιδέες του «διασκευαστή», αναιρώντας τον καθολικό χαρακτήρα του θεάτρου, μιας πράξης που πρέπει να απευθύνεται, αλλά είναι και προορισμένη από τον συγγραφέα πρώτιστα να απευθύνεται, σε όλους. Τελικά, σημείο των καιρών είναι η κατάληξη της θεατρικής πράξης, σε μια απομάκρυνση από τον γενικό στόχο και την απόκτηση της ειδικής διαστρεβλωμένης ματιάς. Σκηνικό από τον «Πλούτο» του Αριστοφάνη «Άμλετ» του Σαίξπηρ «The Gospel at Colonus» του Ίψεν 21

12 MOYΣΙΚή ΣΙΝΕΜά Από την Άγκυ Συντέτα Από την Άγκυ Συντέτα Η Ανταλλαγή Όταν η γη σταματήσει Appaloosa Australia Ναι σε όλα Σφραγισμένα χείλη Νότες του χειμώνα Μπεστ-σελερ και ταινίες εποχής ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΗΤΣΙΑΣ: «Ένα τσιγάρο κι ένας ψεύτης», (Legend) Συμπληρώνοντας 40 χρόνια καθαρόαιμης πορείας στο καλό ελληνικό τραγούδι, ο Μανώλης Μητσιάς τολμά για πρώτη φορά ένα πολυσυλλεκτικό δίσκο που συγκεντρώνει 15 νέα τραγούδια τα οποία κινούνται σε λαϊκούς δρόμους, διαφόρων δημιουργών όπως Λίνου Κόκοτου, Θάνου Μικρούτσικου, Λίνας Δημοπούλου, Κώστα Λαχά, Μανόλη Ανδρουλιδάκη, Χάρις Τσεκούρα, Κυριάκου Ντούμου, Μιχάλη Γελασάκη, Δημήτρη Μπρούχου, Βασίλη Κανιάρη, Σπύρου Ρασσιά κ.ά. Το τραγούδι «Βάλσαμο τραγούδι» έγραψε ο ίδιος ο Μανώλης Μητσιάς, ενώ η φωνή του με το βυζαντινό ηχόχρωμα ερμηνεύει με ωριμότητα και εκφραστικότητα και μια ξεχασμένη μπαλάντα των Σταύρου Ξαρχάκου και Κώστα Κινδύνη, το «Χαμένος ήχος». Ξεχωρίζουν, επίσης, το «Ελλάδα μου, που ξέρεις να μου λες, με λίγα κύματα, χιλιάδες σήματα, για τα αισθήματα που καίνε σαν φωτιές» των Μίλτου Σελλά - Κώστα Καρτελιά, τα ζεϊμπέκικα «Σάββατο βράδυ», «Καταδικάζομαι», «Το τασάκι», «Καρδιά μου εδώ», «Θα κάνω πραξικόπημα», «Τα τρένα», οι μπαλάντες «Σε ποια θάλασσα», «Βιβλίο συμβάντων» κ.ά. ΣΤΕΛΛΑ ΚΟΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ: «και εις έτη πολλά» Κάλαντα από τα ελληνικά νησιά, (Lyra) Συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση, η Στέλλα Κονιτοπούλου στο CD αυτό μάς παρουσιάζει παραδοσιακά κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων, από τη νησιωτική Ελλάδα και την Κύπρο, θυμίζοντάς μας, ταυτόχρονα με τη δοξαστική διάσταση των Καλάντων, και τη σκωπτική διάθεση των καλαντάρηδων, όπως επισημαίνει και το εισαγωγικό κείμενο του μουσικολόγου και δημοσιογράφου Γιώργου Παπαδάκη, στο ένθετο του CD. Τη συνοδεύουν οι δροσερές φωνές της Παιδικής Χορωδίας του Γιάννη Τσιαμούλη και ο Πάρις Περυσινάκης, ενώ συμμετέχει φιλικά η Δόμνα Σαμίου, ερμηνεύοντας τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Μικρασίας «Εις αυτό το νέον έτος», και ο Παντελής Θαλασσινός τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα της Χίου «Καλησπερίζω φέρνοντας». Χαρείτε τα! ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΑΣΗΣ: «Από το Βυζάντιο στο Σήμερα», (Legend) Στην πιο σημαντική στιγμή της καριέρας του, ο Δημήτρης Μπάσης έδωσε δύο συναυλίες πέρσι το καλοκαίρι, στο μικρό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ, αναδεικνύοντας τα πολλά πρόσωπα, την ομορφιά και τη συνέχεια της ελληνικής μουσικής από το Βυζάντιο μέχρι σήμερα, όπως δηλώνει και ο τίτλος του διπλού CD με τη ζωντανή ηχογράφηση από τις συναυλίες αυτές. Ξεκινώντας με δύο βυζαντινούς ύμνους, περιλαμβάνει 31 τραγούδια που μας ταξιδεύουν, με όχημα τη μεστή βυζαντινή φωνή του, στα ηχοχρώματα της δημοτικής μουσικής («Τώρα τα πουλιά»), στους δρόμους του σμυρναίικου («Μπαρμπαγιαννακάκης»), του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού («Φραγκοσυριανή» σε πιο έντεχνη εκτέλεση, «Συννεφιασμένη Κυριακή» κ.ά.), στα έργα των μεγάλων μας συνθετών («Αθανασία», «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» κ.ά. με τη συνοδεία του κοινού), στο τραγούδι των δεκαετιών («Βρέχει φωτιά στη στράτα μου», «Ήτανε μια φορά», «Μην κλαις», «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», «Μικρή πατρίδα», «Σπασμένο καράβι», «Μη μου θυμώνεις μάτια μου») και στο προσωπικό ρεπερτόριο του Δημήτρη Μπάση («Ψίθυροι καρδιάς», «Η ζωή», «Τώρα μένω μόνος μου»). ΗΣΑΪΑΣ ΜΑΤΙΑΜΠΑ: «Σε μισώ», (Universal) Ανούσιο CD single με το ομότιτλο ποπ χιπ-χοπ κομμάτι σε μουσική Μιχάλη Παπαθανασίου και στίχους του Νίκου (Nivo) Βουρλιώτη των «Goin Through» που συμμετέχουν κιόλας στη φοβερή ερμηνεία του! Ακολουθεί το ορχηστρικό του κομματιού, ενώ πιο συμπαθητική είναι η ποπ μπαλάντα «Don t Walk Away» σε μουσική του ίδιου του Ησαΐα Ματιάμπα -αν θυμάστε, είχε ξεχωρίσει στο αλήστου μνήμης «Να η ευκαιρία» το και αγγλικούς στίχους της Ελένης Κουφοπούλου. 22 ΜΕΛΙΝΑ ΑΣΛΑΝΙΔΟΥ: «Στο δρόμο», (Sony BMG) Μία από τις πιο χαρισματικές ερμηνεύτριες του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού, η Μελίνα Ασλανίδου, στα οκτώ χρόνια πορείας της αποκτά το πρώτο της best of album με τις 17 καλύτερες στιγμές της από το εντυπωσιακό της ξεκίνημα με τους «Απέναντι» («Τι σου κανα και πίνεις», «Το παρελθόν θυμήθηκα» κ.ά.), καθώς και από τα προσωπικά albums της «Οπωσδήποτε παράθυρο» («Ναι, θα πω» των Νίκου Αντύπα-Λίνας Νικολακοπούλου), «Παιχνίδι είναι» («Το λάθος», «Αόρατη πληγή» των Αντώνη Βαρδή-Βίκυς Γεροθόδωρου, και το ομότιτλο του δίσκου, των Στέφανου Κορκολή-Νίκου Μωραΐτη), «Το πέρασμα» («Κανείς δεν ήρθε» των Λαυρέντη Μαχαιρίτσα-Βασίλη Γιαννόπουλου), «Ψηλά τακούνια» της Σάννυ Μπαλτζή κ.ά, ενώ περιλαμβάνει και ένα ακυκλοφόρητο τραγούδι: το «Πόσο-πόσο» σε μουσική Ζέλικο Γιοκσίμοβιτς και στίχους Νίκου Μωραΐτη, καθώς και δύο πολύ καλές ερμηνείες στα «Ένα χειμωνιάτικο πρωί» της Ελένης Βιτάλη και «Πριγκηπέσα» του Σωκράτη Μάλαμα. ΧΑΪΝΗΔΕΣ «MODE PLAGAL»: «Η κάθοδος των σαλτιμπάγκων», (Music Box) Το εκρηκτικό ταμπεραμέντο και η αστείρευτη ενέργεια των «Χαΐνηδων» και της μουσικής τους συντροφιάς «Mode Plagal» ξεχειλίζει από το νέο διπλό CD -ηχογράφηση της ομότιτλης μουσικής τους παράστασης, το περασμένο καλοκαίρι, στο «Θέατρο Βράχων». Ένα συναρπαστικό ταξίδι από την Κρήτη («Όσο βαρούν τα σίδερα») στην Κάτω Ιταλία («Καληνύχτα», «Μπέλα τσάο»), στα Βαλκάνια, στη Μικρασία («Τα παιδιά της γειτονιάς σου»), στην Ήπειρο («Στης πικροδάφνης τον ανθό»), και σ άλλα μαγικά μέρη που δημιούργησαν τα μέλη των «Χαΐνηδων», Δημήτρης Αποστολάκης, Δημήτρης Ζαχαριουδάκης. Συνταξιδιώτες τους οι Μάρθα Φριτζήλα, ο Κρητικός τροβαδούρος Κωστής Αβυσσινός και το εννιαμελές γυναικείο πολυφωνικό σύνολο «Σανάδες». Τι να ξεχωρίσεις από το άλμπουμ αυτό που σε συνεπαίρνει στον ξέφρενο ρυθμό του και στις υπέροχες μελωδίες του; Μην το χάσετε! ΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ: «Πρώτη αγάπη», (Sony BMG) Ο ξανθός νεαρός νικητής του «Dream Show 2» με τη φωνή που φέρνει λίγο προς Σφακιανάκη, αλλά στο πιο «άνετο», παρουσιάζει το πρώτο του ολοκληρωμένο album με 16 λαϊκά τραγούδια των Μάριου Ψιμόπουλου, Πάνου Καπίρη, Νίκου Παπαδόπουλου κ.ά. σε στίχους Ναταλίας Γερμανού, Πάνου Φαλάρα, Ελένης Γιαννατσούλια κ.ά., πολλά από τα οποία έχουν ήδη γίνει επιτυχίες, όπως τα «Όλα απόψε για σένα μιλάνε», «Δεν είσαι εντάξει», το τσιφτετέλι «Έγκλημα καρδιάς», η μπαλάντα «Επικίνδυνη αγάπη», το ζεϊμπέκικο «Άσε με στην τρέλα μου», ενώ ξεχωρίζουν το χασάπικο «Αυτό το αστέρι», η μπαλάντα «Πρώτη αγάπη», το τσιφτετέλι «Όλα μας χωρίζουν» και το ζεϊμπέκικο «Δυο σπασμένα ποτήρια». Σπάστα! ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ: «Χρόνο μου ζήτησες», (Impact) Καθαρή λαϊκή φωνή ο Παναγιώτης Ραφαηλίδης, στο νέο του άλμπουμ που κινείται σε πιο λαϊκούς δρόμους, περιλαμβάνει 11 τραγούδια του Αλέξη Σέρκου, ζεϊμπέκικα όπως το ομότιτλο του δίσκου και «Δεν μπορώ να σε ξεχάσω», χασάπικα όπως τα «Σ αγαπάω πολύ», «Δεν ξημερώνει», τσιφτετέλια καψούρικα, αλλά και λαϊκές μπαλάντες όπως «Ο άνθρωπός μου» που αναδεικνύει τη φωνή του, «Πώς να σε δικαιολογήσω». ΦΩΤΗΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ: «Άγρυπνη νύχτα», (Legend) Πρώτη δισκογραφική δουλειά του νεαρού τραγουδοποιού με τις ευαίσθητες χορδές, που περιλαμβάνει 10 τραγούδια σε ποπ, ροκ και έντεχνο ύφος -κυρίως μπαλάντες- τα οποία υπογράφουν ο ίδιος και οι Δημήτρης Καρράς, Αντώνης Βαλσαμής, Ζίνα Αρβανιτίδη, Βαγγέλης Καραπέτρος. Ξεχωρίζουν το ομότιτλο του δίσκου και τα «Όνειρα αστέρια», «Ζηλεύω», «Λίγο απ το φως σου», «Κόκκινο τρένο». καλωσορίζουν το 2009 Πολλά είναι τα «δυνατά χαρτιά» με τα οποία ανοίγει η νέα χρονιά, ενώ αρκετές ταινίες συνεχίζουν ακόμη να προβάλλονται στις αίθουσες από τον περασμένο μήνα, όπως το δραματικό θρίλερ «Η Ανταλλαγή» του Κλιντ Ίστγουντ, με την Αντζελίνα Ζολί στο ρόλο μιας μάνας που αγωνίζεται να βρει το χαμένο της παιδί και τους Τζον Μάλκοβιτς, Τζέφρι Ντόνοβαν, Έιμι Ράιαν, που είναι βασισμένο σε αληθινά περιστατικά που συνέβησαν στην Καλιφόρνια στα Μοναδικός της σύμμαχος, ένας ακτιβιστής ιερωμένος που τη βοηθά να παλέψει ενάντια στο διεφθαρμένο σύστημα, για ν ανακαλύψει τελικά μια σειρά από παιδικές δολοφονίες. Ριμέικ της κλασικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας του Ρόμπερτ Γουάιζ, το «Όταν η Γη σταματήσει» του Σκοτ Ντέρικσον, με τον Κιάνου Ριβς στο ρόλο του διαγαλαξιακού επισκέπτη που παραδίδει ταχύρυθμα οικολογικά μαθήματα στους ανθρώπους! Μαζί του οι Τζένιφερ Κόνελι, Τζον Χαμ, Κάθι Μπέιτς, Τζον Κλιζ. Μέσα από καταπληκτικά ειδικά εφέ, σασπένς και αγωνία, η ταινία δίνει ένα μοντέρνο οικολογικό μήνυμα: οι άνθρωποι χρειάζονται τη Γη για να υπάρχουν, όχι η Γη τους ανθρώπους. Η απειλή δεν έρχεται πια από τα πυρηνικά όπλα, αλλά από το διαταραγμένο οικοσύστημα. «Έσπασε» τα ταμεία -πάνω από εισιτήρια μέχρι στιγμής- η ελληνική κωμωδία «Bank Bang», μ έναν έξοχο Βασίλη Χαραλαμπόπουλο να πρωταγωνιστεί και να υπογράφει το χιουμοριστικό σενάριο, σε σκηνοθεσία Αργύρη Παπαδημητρόπουλου. Μαζί του ο πολύπειρος στην κωμωδία Κώστας Βουτσάς και οι Δημήτρης Ήμελλος, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Μιχάλης Ιατρόπουλος, Μαρίσα Τριανταφυλλίδου, Τζένη Μπότση, Δημήτρης Μαυρόπουλος, Ελένη Ράντου, Γιάννης Τσιμιτσέλης, Ορφέας Αυγουστίδης, Φάνης Μουρατίδης κ.ά. Δύο αδέρφια δουλεύουν σε γραφείο κηδειών. Όμως, ο ένας έχει μπλεξίματα με την ελληνική μαφία και πρέπει να συγκεντρώσει άμεσα ένα τεράστιο ποσό. Έτσι, προτείνει στον άλλο να ληστεύουν τράπεζες. Για κακή τους τύχη, ο αρχηγός της Αστυνομίας έχει τοποθετήσει μυστικούς αστυνομικούς στα υποκαταστήματα όλων των τραπεζών. Η κατάσταση ξεφεύγει όταν ο ληστής ερωτεύεται μια τραπεζική υπάλληλο με ιδιαίτερα «γραφική» οικογενειακή ζωή! Επική (και στη διάρκειά της -165 λεπτά-), ρομαντική περιπέτεια, η «Australia», με άφθονο συναίσθημα και μπόλικη φαντασία από τον Μπαζ Λούρμαν («Moulin Rouge», «Romeo + Juliet»), με τους Νικόλ Κίντμαν, Χιου Τζάκμαν, Ντέιβιντ Γουέναμ, Μπράιαν Μπράουν. Μία όμορφη Αγγλίδα αριστοκράτισσα κληρονομεί ένα αχανές ράντζο στη βόρεια Αυστραλία του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Ντόπιοι μεγαλοκτηνοτρόφοι διεκδικούν τη γη κι εκείνη συμμαχεί με ένα σκληροτράχηλο και πεπειραμένο κτηνοτρόφο -τον οποίο και θα ερωτευτεί-, για να οδηγήσουν πάνω από ζωντανά στις απέραντες εκτάσεις της πιο απομακρυσμένης γης. Εκεί έρχονται αντιμέτωποι και με το βομβαρδισμό του Ντάργουιν από τις ιαπωνικές δυνάμεις που είχαν επιτεθεί στο Περλ Χάρμπορ λίγους μήνες νωρίτερα. Από το γουέστερν στο πολεμικό δράμα, αλλά και στο ερωτικό ρομάντζο, είναι σίγουρο ότι δεν θα πλήξετε. Γι αυτό μην το χάσετε! Βασισμένο στο βίαιο κόμικ του Γουίλ Άισνερ, το «The Spirit» του Φρανκ Μίλερ με τους Γκάμπριελ Μαχτ, Σκάρλετ Γιόχανσον, Σάμιουελ Τζάκσον, Έβα Μέντες, Τζέιμι Κινγκ, περιγράφει τις περιπέτειες ενός νεαρού -δολοφονημένου εν ώρα υπηρεσίας- αστυνομικού που επιστρέφει από το Υπερπέραν για ν αντιμετωπίσει το Κακό. Αφήστε το καλύτερα! Ταινία για όλη την οικογένεια οι «Ιστορίες για καληνύχτα» του Άνταμ Σάνκμαν, με τους Άνταμ Σάντλερ, Κέρι Ράσελ, Γκάι Πιρς, Κόρτνεϊ Κοξ, φέρνει σε σύγκρουση τη φαντασία με την πραγματικότητα. Ένας υπάλληλος ξενοδοχείου συμφωνεί να κρατήσει τα δύο παιδιά της αδελφής του για μία εβδομάδα. Για να μείνουν ήσυχα, καταφεύγει στα παραμύθια κι έτσι ανοίγει άθελά του την πόρτα της αχαλίνωτης φαντασίας τους. Κάθε ιστορία μάς μεταφέρει στα πέρατα του διαστήματος, στην άγρια Δύση, στο μεγαλείο της αρχαίας Ελλάδας και το μαγικό κόσμο της μεσαιωνικής Ευρώπης, ενώ τα γεγονότα στα παραμύθια γίνονται με ένα μαγικό τρόπο πραγματικότητα στην αληθινή ζωή του θείου τους, φυσικά με απίστευτα ξεκαρδιστικές συνέπειες. Άνευρο μεταφυσικό θρίλερ που «γέρνει» προς το μελό, οι «Επιβάτες» του Ροντρίγκο Γκαρσία, με τους Αν Χαθαγουέι, Πάτρικ Γουίλσον, Ντέιβιντ Μορς, Ντάιαν Γουίστ. Μία νεαρή ψυχολόγος αναλαμβάνει την ψυχολογική υποστήριξη των πέντε μοναδικών επιζώντων μιας αεροπορικής τραγωδίας. Στην πρώτη τους κοινή συνεδρία μοιράζονται τις κοινές τους αναμνήσεις από το δυστύχημα. Όλοι αναφέρουν μια έκρηξη που η υπεύθυνη αεροπορική εταιρία ισχυρίζεται ότι δεν συνέβη πότε. Επιπλέον, οι επιζήσαντες αρχίζουν να εξαφανίζονται ο ένας μετά τον άλλον. Η ψυχολόγος όμως είναι αποφασισμένη να ξεδιαλύνει το μυστήριο όποιες και αν είναι οι συνέπειες. Για DVD καλό είναι! Βασισμένο στην ομότιτλη τριλογία της Στέφανι Μέγιερ, το «Λυκόφως» της Κάθριν Χάρντγουικ, με τους Κρίστεν Στιούαρτ, Ρόμπερτ Πάτινσον, Μπίλι Μπερκ, Άσλεϊ Γκριν, Νίκι Ριντ, Καμ Γκίγκαντετ, είναι ένα ρομαντικό λάιτ θρίλερ -υποτίθεται διασκευή του «Ρωμαίος και Ιουλιέτα»- για τον έρωτα μιας όμορφης emo κι ενός συναισθηματικού βαμπίρ! Σημειωτέον δε ότι η συγκεκριμένη οικογένεια βρικολάκων παραμένει μεν αθάνατη, αλλά δεν πίνει ανθρώπινο αίμα, λόγω του ηθικού της κώδικα, και μπορεί να κυκλοφορεί στον ήλιο. Μη χειρότερα! Και έπεται και συνέχεια! Οι λάτρεις του κωμικού Τζιμ Κάρεϊ μπορούν να τον απολαύσουν στην κωμωδία «Ναι σε όλα» του Πέιτον Ριντ -βασισμένη σε αληθινή ιστορία-, να ενσαρκώνει έναν άνδρα που αποφασίζει ν ακολουθήσει ένα πρόγραμμα αυτοβοήθειας, το οποίο βασίζεται σε μια πολύ απλή αρχή: να λες «ναι» σε όλα. Αρχικά, η ζωή του μεταμορφώνεται κατά εντυπωσιακό τρόπο. Πολύ σύντομα όμως οι απεριόριστες δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά του μπορούν να αποβούν τροχοπέδη. Μαζί του οι Ζόι Ντεσανέλ, Μπράντλεϊ Κούπερ, Τέρενς Σταμπ. Επιτυχημένη μεταφορά του μυθιστορήματος του Μπέρναρντ Σλινκ, «Διαβάζοντας στη Χάνα», τα «Σφραγισμένα χείλη» -τέσσερις υποψηφιότητες για «Χρυσές Σφαίρες»- του Στίβεν Ντάλντρι, με την Κέιτ Γουίνσλετ και τον Ρέιφ Φάινς σε μια ιστορία αγάπης, μυστικών, τρόμου και συμπόνιας, με φόντο τη μεταπολεμική Γερμανία. Μαζί τους οι Μπρούνο Γκαντζ, Αλεξάνδρα Μαρία Λάρα. Ο 15χρονος Μάικλ και η 30χρονη Χάνα ζουν έναν απροσδόκητο και παθιασμένο έρωτα, μέσα από τα λογοτεχνικά βιβλία που εκείνος τής διαβάζει, μέχρι που ξαφνικά εκείνη εξαφανίζεται μυστηριωδώς. Οκτώ χρόνια μετά, ο Μάικλ, φοιτητής της Νομικής, παρακολουθεί δίκες για εγκλήματα πολέμου των Ναζί. Εκεί θα τη συναντήσει ξανά, αλλά στο εδώλιο του κατηγορουμένου, καθώς είχε διατελέσει φρουρός στο Άουσβιτς και καταδικάζεται σε ισόβια. Ο Μάικλ θ ανακαλύψει σταδιακά τη σκληρή αλήθεια των εγκλημάτων του ναζισμού, αλλά και την εξιλέωση μέσω της Τέχνης. Εξαίσιες ερμηνείες και πολύ καλή σκηνοθεσία. Μην το χάσετε! Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Ρόμπερτ Μπ. Πάρκερ, το καθαρόαιμο γουέστερν «Appaloosa» του Εντ Χάρις με τον ίδιο και τους Βίγκο Μόρτενσεν, Ρενέ Ζελβέγκερ, Τζέρεμι Άιρονς, Λανς Χένρικσεν, μας μεταφέρει στη Δύση του Νιου Μέξικο, το Στη μικρή κοινότητα μεταλλευτών της Απαλούζα, ένας αδίστακτος, ισχυρός ιδιοκτήτης ράντσου έχει αφήσει την ομάδα παρανόμων του να φέρει το χάος στη μικρή πόλη. Μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του σερίφη, δύο πιστολέρο αναλαμβάνουν να φέρουν το δράστη ενώπιον της δικαιοσύνης. Κι ενώ πασχίζουν να αποκαταστήσουν την τάξη και να επιβληθούν στην πόλη, θα γνωρίσουν μια προκλητική νεοφερμένη απένταρη χήρα που μεταχειρίζεται με διπλωματική πονηριά τα κυρίαρχα αρσενικά, απειλώντας τη δουλειά τους και την από δεκαετίας συνεργασία τους. 23

13 ΣΙΝΕΜά ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ Toυ Μ.Ε. Λαγκουβάρδου «Το αυγό του φιδιού» του Ίγκμαρ Μπέργκμαν 23 «Το αυγό του φιδιού» του Ιγκμαρ Μπέργκμαν έχει θέμα τα πειράματα σε ανθρώπους, που έκαναν οι επιστήμονες των ναζί, στην προπολεμική Γερμανία. Πρόκειται για μια ακόμα αριστουργηματική, όχι μόνο για την αισθητική, αλλά και για τον βαθύ προβληματισμό της, κινηματογραφική ταινία του Ίγκμαρ Μπέργκμαν! Ο μεγάλος σκηνοθέτης στέλνει προς την ανθρωπότητα το μήνυμα ότι τα προβλήματα του ανθρώπου είναι ηθικά, ότι η βάση της επιστημονικής έρευνας και της δραστηριότητας γενικά είναι η ηθικότητα. Η πρόοδος και η εξέλιξη στην επιστήμη ή στην τεχνολογία ή οπουδήποτε αλλού, τότε μόνον αποβαίνει προς το καλό της ανθρωπότητας, όταν τηρείται ο σεβασμός της ελευθερίας και των άλλων δικαιωμάτων του ανθρώπου. Διαφορετικά η λεγόμενη εξέλιξη και η πρόοδος καταντάει μια νέα βαρβαρότητα. Αγαπώ τον Μπέργκμαν γιατί χρησιμοποιεί την τέχνη του στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Ο Μπέργκμαν προσπαθεί με τον βαθύτατο προβληματισμό των ταινιών του να μεταδώσει στο θεατή, με όσο πιο πειστικό τρόπο μπορεί, την πίστη του στις ανώτερες πνευματικές αξίες και την αγάπη του στο Χριστό. Η ιστορία της ταινίας «Το αυγό του φιδιού» εκτυλίσσεται στο Βερολίνο, πριν απ το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, την εποχή που ο ναζισμός αρχίζει να δρα και να υποσκάπτει τα θεμέλια της δημοκρατίας της προπολεμικής Γερμανίας. Τρεις καλλιτέχνες του τσίρκου, ένας άντρας, η γυναίκα του κι ο αδελφός του προσπαθούν να επιβιώσουν σ ένα αφιλόξενο τόπο, που απειλείται απ τον λιμό. Τα χρήματα δεν έχουν καμιά αξία και τα αγαθά ολοένα γίνονται πιο δυσεύρητα. Πολλοί γίνονται ακόμα και πειραματόζωα σε επιστημονικά πειράματα των ναζί, για να εξασφαλίσουν λίγη τροφή και να μην πεθάνουν από την πείνα. Τα «επιστημονικά» αυτά πειράματα στα οποία εξοντώνονται οι ήρωες του έργου, διεξάγονται από γνωστούς- αγνώστους εκείνης της εποχής, «κάτω απ τη μύτη» των κυβερνώντων, εξαιτίας της ανοχής και της ανικανότητάς τους. Αυτή άλλωστε η ανικανότητα και η ανοχή της κυβέρνησης οδήγησε στην αυτοκατάργηση της δημοκρατίας της Γερμανίας και επέτρεψε στον Χίτλερ και τους Ναζί να καταλάβουν την εξουσία και να αιματοκυλήσουν την ανθρωπότητα στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτός είναι ο λόγος που ο Μπέργκμαν χρησιμοποιεί το σύμβολο του «αυγού του φιδιού», που είναι μια δυνατή παραβολή για την όραση και για την προσοχή. Είναι η ταινία αυτή, με την ζωντανή περιγραφή της φρίκης και της θηριωδίας του ανθρώπου, μια κραυγή προς την ανθρωπότητα, την οποία καλεί να αγρυπνεί και να προσέχει σ αυτό που γίνεται μπροστά στα μάτια της και να μη δέχεται παθητικά τους μοιραίους εκείνους ανθρώπους, οι οποίοι δεν πιστεύουν σε τίποτε και είναι ικανοί για οτιδήποτε, αρκεί να αποφέρει χρήματα και φήμη. Γιατί ο Μπέργκμαν χρησιμοποιεί το σύμβολο του αυγού του φιδιού ως τίτλο της ταινίας του; Και πώς το σύμβολο αυτό σημαίνει την ενατένιση, το διαλογισμό, την προσοχή; Ο Μπέργκμαν δεν γύρισε ούτε μια ταινία επειδή θέλησε να περιγράψει μια ιστορία, μόνο και μόνο επειδή ακουγόταν καλά, δίχως βαθύτερο νόημα και δίχως πανανθρώπινο μήνυμα. Το αυγό του φιδιού έχει το χαρακτηριστικό ότι μέσα απ τις μεμβράνες του μπορείς να δεις το μικρό φίδι σχηματισμένο ολόκληρο. Το όνομα «φίδι», όπως το όνομα «οφθαλμός» πιθανόν να προέρχεται εκ του ρήματος «οράω-ώ». Το χαρακτηριστικό του φιδιού, που τα μάτια του δεν κλείνουν ποτέ, είναι ότι μπορεί κανείς να δει στο αυγό του το μικρό φίδι σχηματισμένο ολόκληρο, ενόσω βρίσκεται ακόμα μέσα στο αυγό του. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι ένα σύμβολο της σημερινής επιστήμης και τεχνολογίας που έχει τη δυνατότητα να βλέπει τον άνθρωπο, όπως το φίδι στο αυγό του, κα να τον επηρεάζει προς το κακό από τότε που είναι νέος ακόμα, γιατί μπορεί να βλέπει μέσα στην ψυχή. Την εποχή των Ναζί, οι πολιτικοί δεν ενδιαφέρονταν για τα επιστημονικά πειράματα στον άνθρωπο, που γίνονταν χάρις στη δυνατότητα να βλέπουν οι «επιστήμονες» μέσα στην ψυχή του ανθρώπου, όπως βλέπει κανείς το μικρό φίδι μέσα στο αυγό, και να τον επηρεάζουν προς το κακό. Το αποτέλεσμα της ανοχής και της ανικανότητας των πολιτικών της εποχής εκείνης, ήταν η παθητικότητά τους, η οποία υπέσκαψε τα θεμέλια της Γερμανικής δημοκρατίας, με τα γνωστά αποτελέσματα για όλο τον κόσμο. Όλα θα πάνε καλά Ο δρόμος της επανάστασης Milk «Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ» Δέκα χρόνια μετά τον «Τιτανικό», ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο και η Κέιτ Γουίνσλετ ενώνουν ξανά τις δυνάμεις τους με αξιώσεις, δια χειρός του συζύγου της, Σαμ Μέντες («American Beauty»), στο αστικό αυτό δράμα χαρακτήρων από το ομότιτλο μυθιστόρημα του Ρίτσαρντ Γέιτς. Μαζί τους η Κάθι Μπέιτς. Στην Αμερική του 55, ο γάμος ενός ζευγαριού με δύο παιδιά δοκιμάζεται, καθώς έρχονται και οι δύο αντιμέτωποι με τις αποτυχίες και τις ανασφάλειές τους και σταδιακά καλούνται να συμβιβαστούν με τη μονότονη καθημερινότητά τους που αποδομεί το «αμερικάνικο όνειρο». Θα καταφύγουν στη Γαλλία για να εκφράσουν πιο εύκολα τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες, αλλά θα καταφέρουν άραγε να ξεπεράσουν την κρίση και να συνεχίσουν τη ζωή τους; «BABYLON A.D.» Θρίλερ επιστημονικής φαντασίας, του Ματιέ Κάσοβιτς, με τους Βιν Ντίζελ, Μελανί Τιερί, Μισέλ Γεό, Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Σαρλότ Ράμπλινγκ, Λαμπέρ Ουιλσόν. Ένας Αμερικανός πρώην βετεράνος και νυν μισθοφόρος της ρώσικης μαφίας, κάπου στα 2017 έχει μια νέα αποστολή: να συνοδεύσει μια γυναίκα από ένα μοναστήρι στα βάθη της Μογγολίας στη Νέα Υόρκη, χωρίς να ξέρει, όμως, ότι η μοναχή διαθέτει υπερφυσικά χαρίσματα και είναι όμηρος μιας αιρετικής οργάνωσης που τη χρησιμοποιεί για να αναπαραγάγει ένα γενετικά μεταλλαγμένο Μεσσία! Ο μισθοφόρος προσπαθεί να την προστατεύσει τόσο από τη θρησκευτική της αίρεση όσο και από τη ρώσικη μαφία. Δράση, κυνηγητό και άπειρες σφαίρες, αν και ο βαθύς προβληματισμός του έργου μένει μετέωρος! «ΟΛΑ ΘΑ ΠΑΝΕ ΚΑΛΑ» Κωμωδία τηλεοπτικού ύφους, του Γιάννη Ξανθόπουλου, με τους Έφη Παπαθεοδώρου, Άκη Σακελλαρίου, Φαίη Ξυλά, Δημήτρη Πιατά, Αντώνη Λουδάρο και γκεστ τους Ηλία Μαμαλάκη, Στέλιο Κούλογλου, Ευθύμη Ρετζιά, Δημήτρη Παπανικολάου, ενώ ο Μιχάλης Χατζηγιάννης γράφει κι ερμηνεύει το χιπ-χοπ τραγούδι τίτλων σε στίχους Ελεάνας Βραχάλη. Ένα παράνομο ερωτικό ζευγάρι παρασύρεται από τον αρραβωνιαστικό της κοπέλας και ξάδερφο του παράνομου εραστή σε μια αλλόκοτη απαγωγή. Το σχέδιό τους ν απαγάγουν ένα διεφθαρμένο μεγαλοδικηγόρο -τον υποδύεται απολαυστικά ο Δημήτρης Πιατάς- θα τιναχθεί στον αέρα όταν αντ αυτού απαγάγουν τη θεία του που -έτσι κι αλλιώς- ήθελε να την ξεφορτωθεί! Κωμικοτραγικές καταστάσεις, γκάφες, καβγάδες, κυνηγητά, αλλά χάρη στην ιδιόρρυθμη θεία, «όλα θα πάνε καλά». «MILK» Βιογραφία του Χάρβεϊ Μιλκ, του πρώτου ανοιχτά gay εκλεγμένου πολιτικού στις ΗΠΑ, σε σκηνοθεσία Γκας Βαν Σαντ. Τον ενσαρκώνει ο Σον Πεν. Μαζί του οι Τζος Μπρόλιν, Εμίλ Χιρς, Τζέιμς Φράνκο, Ντιέγκο Λούνα. Στη διεύθυνση Φωτογραφίας, ένας «δικός» μας, ο Χάρης Σαββίδης. Έχοντας κουραστεί να κρύβεται επειδή είναι gay, ο Χάρβεϊ Μιλκ παρατάει την υψηλόμισθη δουλειά του στη Γουόλ Στριτ και πηγαίνει στο Σαν Φρανσίσκο για να μείνει με τον εραστή του, Σκοτ Σμιθ. Εκεί, το φωτογραφείο που διατηρεί θα γίνει σημείο συνάντησης αρκετών ανθρώπων της κοινότητας, που στερούνται των πολιτικών τους δικαιωμάτων από τη συντηρητική κοινωνία. Ο Χάρβεϊ γίνεται η φωνή αυτής της σιωπηλής πλειοψηφίας και εκλέγεται το 1977 δημοτικός σύμβουλος των Δημοκρατικών. Ωστόσο μόνο 11 μήνες διήρκεσε η θητεία του, καθώς δολοφονήθηκε από τον πολιτικό του αντίπαλο, Νταν Ουάιτ. Η δολοφονία του τον κατέστησε με έναν τρόπο μάρτυρα των δικαιωμάτων των gay και υπήρξε ορόσημο για τους μετέπειτα αγώνες τους. Προστατευόμενος και στενός συνεργάτης του, ο Κλιβ Τζόουνς, είναι ο σχεδιαστής του σήματος που συμβολίζει το AIDS. H Δούκισσα Ο Μελανόκαρδος «Η ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΝΤΖΑΜΙΝ ΜΠΑΤΟΝ» Βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είναι η νέα ταινία του Μπραντ Πιτ, δια χειρός Ντέιβιντ Φίντσερ, υποψήφια για πέντε «Χρυσές Σφαίρες». Μαζί του οι Κέιτ Μπλάνσετ, Τίλντα Σουίντον, Τζούλια Όρμοντ. Ενσαρκώνει κάποιον που γεννιέται 80χρονος κι αρχίζει να γίνεται ολοένα και νεότερος! Ξεκινώντας το 1918 από τη Νέα Ορλεάνη, στο τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου, και φτάνοντας μέχρι τον 21ο αιώνα, διαγράφει μία πορεία ζωής τόσο ασυνήθιστη όσο και συνηθισμένη καθώς συναντά ανθρώπους, βρίσκει και χάνει την αγάπη, τις χαρές της ζωής, έρχεται αντιμέτωπος με τη θλίψη του θανάτου, αλλά και με τόσα άλλα συναισθήματα που ξεπερνούν το χρόνο. Η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου όταν, σε ηλικία 50 ετών, ερωτεύεται μία κατά πολύ νεότερή του γυναίκα -στο ημερολόγιό της βασίζεται και η φλας-μπακ αφήγηση της ταινίας-, με την οποία θα πρέπει να βρουν τρόπους συνύπαρξης, αφού εκείνη μεγαλώνει, ενώ εκείνος γίνεται όλο και νεότερος. Δείτε την, παρά την τεράστια διάρκειά της (159 ), καθώς διαθέτει και χιουμοριστικές σκηνές. «ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ» Δραματική ταινία μυστηρίου του θεατρικού συγγραφέα και σκηνοθέτη Τζον Πάτρικ Σάνλεϊ, μεταφορά του ομότιτλου βραβευμένου με «Τόνι» θεατρικού του έργου, με δυνατές ερμηνείες από τους Μέριλ Στριπ, Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Έιμι Άνταμς. Μια αυστηρή καλόγρια σε καθολικό σχολείο του Μπρονξ, στα 1964, παρατηρεί τις συζητήσεις ενός ριζοσπάστη ιερωμένου μ ένα νεαρό έγχρωμο μαθητή και προσπαθεί να τον οδηγήσει σε παραίτηση, καθώς τον υποψιάζεται για ομοφυλόφιλο. «UNDERWORLD 3» Με εξειδίκευση στο να κατασκευάζει τέρατα και ειδικά εφέ (« μ.χ.», «Γκοτζίλα», «Ημέρα Ανεξαρτησίας»), ο Ελληνοαμερικανός Πάτρικ Τατόπουλος υπογράφει την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους -τρίτη της σειράς-, με τους Ρόνα Μίτρα, Μάικλ Σιν, Μπιλ Νάι, που μας μεταφέρει στο Μεσαίωνα, στις απαρχές της αιωνόβιας μάχης μεταξύ των αριστοκρατών βρικολάκων, γνωστών ως «Ντεθ Ντίλερς», και των άλλοτε σκλάβων τους λυκανθρώπων, των «Λίκανς». «Η ΔΟΥΚΙΣΣΑ» Καλογυρισμένη ταινία εποχής που αναπαριστά τη ζωή της διαβόητης Βρετανίδας αριστοκράτισσας του 18ου αιώνα, Τζορτζιάνα Σπένσερ, δούκισσας του Ντέβονσαϊρ, που σχολιάστηκε για τις πολιτικές της απόψεις, αλλά και την προσωπική της ζωή. Το σκηνοθετεί ο Σαούλ Ντιμπ και την ενσαρκώνει η Κίρα Νάιτλι. Μαζί της οι Ρέιφ Φάινς, Σαρλότ Ράμπλινγκ, Ντόμινικ Κούπερ, Χέιλι Άτγουελ. Η Τζορτζιάνα είναι μόλις 17 ετών όταν η μητέρα της, Λαίδη Σπένσερ, διαπραγματεύεται το γάμο της με το Δούκα του Ντέβονσαϊρ. Αρχικά, η νεαρή ενθουσιάζεται με το νέο της τίτλο, «Δούκισσα του Ντέβονσαϊρ», σύντομα όμως ανακαλύπτει ότι ο σύζυγός της προτιμά να κοιμάται με τις καμαριέρες. Κι ενώ, ύστερα από δύο γέννες, δεν καταφέρνει να του δώσει το διάδοχο που αυτός επιθυμεί, η Δούκισσα στρέφεται σε έντονη κοινωνική ζωή, με εκκεντρικές εμφανίσεις και πολλούς θαυμαστές, που κορυφώνεται όταν αποκαλύπτεται η σχέση του Δούκα με την καλύτερή της φίλη. Τότε κι εκείνη ξεκινά παράλληλη σχέση με τον Τσαρλς Γκρέι. Εκβιασμοί και σκάνδαλα, πάθη και προδοσίες. Απολαύστε τα! Νύφες σε πόλεμο Πεθαίνω για σένα Η απίστευτη ιστορία του Μπέντζαμιν Μπάτον «ΠΕΘΑΙΝΩ ΓΙΑ ΣΕΝΑ» Μεταφορά, από τον Νίκο Καραπαναγιώτη, της πολύ επιτυχημένης θεατρικής κωμωδίας «Μαμά μην τρέχεις» της Ελένης Ράντου, με την ίδια και τους Φάνη Μουρατίδη, Μιχάλη Ιατρόπουλο, Μάρθα Καραγιάννη, Βασίλη Χαραλαμπόπουλο, Ελένη Καστάνη, Σόφη Ζαννίνου, Μαρία Σολωμού, Βάσω Γουλιελμάκη, Γιάννη Τσιμιτσέλη, Αντώνη Καρυστινό, Ορφέα Αυγουστίδη, αλλά και Βίκυ Παγιατάκη, Γιάννη Ζουγανέλη, Σάκη Μπουλά, Βασίλη Παπακωνσταντίνου, Γιώργο Μαργαρίτη και μουσική Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Ένα ερωτικό... τετράγωνο αναστατώνει τα μέλη μιας οικογένειας με προβλήματα επικοινωνίας. Μητέρα, πρώην χορεύτρια, που διδάσκει ταγκό σε σχολή χορού, και ο έφηβος γιος της που ψάχνει την ερωτική του ταυτότητα, θα αποτελέσουν τις δύο πλευρές ενός τριγώνου! Πατέρας, τροχονόμος με έφεση στη στιχουργική, βρίσκει την πηγή της έμπνευσής του στον αντίζηλό του και εραστή της γυναίκας του. Θα αποτελέσουν τις άλλες δύο πλευρές του... τετραγώνου! Μία γιαγιά κουφή, που ζει αγκαλιά με το κινητό της, είναι ίσως η μόνη που ακούει την μπόρα που έρχεται. Όλοι μπλέκονται σε μία ιστορία δολοφονικής αγάπης και τρυφερού μίσους. Το κομφούζιο κορυφώνεται μ έναν απροσδόκητο θάνατο ή μήπως φόνο; Δείτε το! «ΝΥΦΕΣ ΣΕ ΠΟΛΕΜΟ» Ρομαντική κωμωδία του Γκάρι Γουίνικ, γεμάτη ευτράπελα και κωμικές ανατροπές, με πρωταγωνίστριες την Αν Χαθαγουέι, την Κέιτ Χάντσον και την Κάντις Μπέργκεν. Δύο καρδιακές φίλες γνωρίζονται από πολύ μικρή ηλικία και είναι τόσο αγαπημένες ώστε έχουν αποφασίσει να παντρευτούν την ίδια ημέρα, με διαφορά ελάχιστων ωρών, και μάλιστα η δεξίωση να γίνει στο μέρος που ονειρεύονταν μια ζωή, στο «Plaza Hotel». Όμως, από ένα ολέθριο λάθος του παπά, έχει προγραμματιστεί να γίνουν και οι δύο γάμοι την ίδια ώρα! Κάποια από τις δύο πρέπει να υποχωρήσει. Το όνειρο των δύο κοριτσιών εξελίσσεται σε «πόλεμο» με κωμικοτραγικά αποτελέσματα και για τις δυο. Θα μείνουν φίλες υποχωρώντας ή θα τιναχτεί η φιλία τους στον αέρα για πάντα; «O ΜΕΛΑΝΟΚΑΡΔΟΣ» Περιπέτεια φαντασίας, βασισμένη στο μπεστ-σέλερ της Κορνέλια Φούνκε, σε σκηνοθεσία Ίαν Σόφτλι, με τους Μπρένταν Φρέιζερ, Πολ Μπέτανι, Έλεν Μίρεν, Άντι Σέρκις, Ελίζα Χόουπ Μπένετ. Ένας πατέρας και η 12χρονη κόρη του έχουν το ίδιο πάθος για τα βιβλία όπως κι ένα μοναδικό ταλέντο: ζωντανεύουν τους ήρωες διαβάζοντας δυνατά. Όμως, για κάθε ήρωα που ζωντανεύει από το βιβλίο «Ο Μελανόκαρδος», γεμάτο με εικονογραφήσεις από μεσαιωνικά κάστρα και παράξενα πλάσματα, ένα αληθινό πρόσωπο εξαφανίζεται. Το βιβλίο αυτό ψάχνει να το βρει από τότε που η κόρη του ήταν τριών ετών, όταν η μητέρα της εξαφανίστηκε μέσα στο γεμάτο μυστικισμό κόσμο του. Το σχέδιό του να χρησιμοποιήσει το βιβλίο για να βρει και να σώσει τη γυναίκα του ανατρέπεται όταν ο σατανικός κακός του «Μελανόκαρδου» απάγει τη μικρή και απαιτεί από τον πατέρα να ζωντανέψει κι άλλους κακούς ήρωες. Αποφασισμένος να σώσει την κόρη του και να στείλει τους ήρωες εκεί που ανήκουν, συγκεντρώνει μία ομάδα από ετερόκλητους συμμάχους -τόσο αληθινούς όσο και μαγικούς- και ξεκινά για ένα τολμηρό και γεμάτο κινδύνους ταξίδι. 23

14 ΒΙΒΛίΑ Από την Άννα Σταυράκη Nέες σελίδες για ανάγνωση ΑΝΑΦΟΡΑ Το Βραβείο Αναγνωστών στον Δημήτρη Μπουραντά «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης», της Σώτης Τριανταφύλλου Το «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» είναι ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα της δεκαετίας του 90. Πρόκειται για μια ιστορία φιλίας, απώλειας και ενηλικίωσης που εκτυλίσσεται στο κέντρο του δυτικού κόσμου και συγχρόνως στην άκρη του, στις φτωχογειτονιές της Νέας Υόρκης. Μέσα από τη ζωή της αφηγήτριας, μιας Ελληνίδας που σπουδάζει στο ΝΥU, ξετυλίγεται η εικόνα μιας ασυλλόγιστης πόλης που δονείται ακτινοβολώντας αγαλλίαση και ποίηση. Στα εφτά χρόνια που περνούν στις σελίδες αυτού του βιβλίου, τα μητροπολιτικά πλάσματα που χορεύουν σε γιγάντια πάρτι, καταπίνουν παράνομες κάψουλες και ονειρεύονται ταξίδια μ ένα διθέσιο Θάντερμπερντ, θα γνωρίσουν την αγάπη, τον κίνδυνο και τον θάνατο μερικοί θα μεγαλώσουν, μερικοί θα χαθούν για πάντα, τέλος, άλλοι θα γίνουν, για λίγο καιρό, εκστατικά ευτυχισμένοι. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ). «SONDERKOMMANDO. Μέσα από την κόλαση των θαλάμων αερίου», του Σλόμο Βενέτσια Ο Σλόμο Βενέτσια (γενν. 1923), Eβραίος από την ιταλική εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, μεταφέρθηκε τον Απρίλιο του 1944 σε ηλικία 21 ετών στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, όπου εντάχθηκε στο σώμα των Sonderkommando, του οποίου είναι ένας από τους ελάχιστους επιζώντες. Αυτά τα «ειδικά σώματα» ήταν επιφορτισμένα από τους SS να αδειάζουν τους θαλάμους αερίων και να καίνε τα σώματα των θυμάτων προτού οδηγηθούν και οι ίδιοι σε θανάτωση έπειτα από κάποιους μήνες «υπηρεσίας». Στο τέλος του πολέμου δεν υπήρχαν παρά μερικές δεκάδες επιζώντες, εκ των οποίων ελάχιστοι μίλησαν, και μάλιστα μονάχα αποσπασματικά, για την περίοδο αυτή. Ο Σλόμο Βενέτσια είναι ο μοναδικός άνθρωπος που μπόρεσε να αφηγηθεί ολόκληρη την ιστορία του, το ταξίδι του στα βάθη μιας επίγειας κόλασης. Η αφήγηση του Σλόμο Βενέτσια, άμεση και χωρίς ρωγμές, επιβεβαιώνει τα λόγια του Πρίμο Λέβι: «Η σύλληψη και η υλοποίηση της ιδέας αυτών των λεγόμενων ειδικών σωμάτων υπήρξε το πιο δαιμονικό και σκοτεινό έγκλημα του εθνικοσοσιαλισμού. Μέσω αυτού του μηχανισμού, το βάρος του κρίματος πέρασε στους άλλους, και κυρίως στα ίδια τα θύματα». Η τρομακτική μαρτυρία του Σλόμο Βενέτσια, που ξετυλίγεται μέσα από την συνομιλία του με την Μπεατρίς Πρασκιέ, αφηγείται με απόλυτη ειλικρίνεια μόνον όσα είδε ο ίδιος παραθέτοντας δυσβάσταχτες λεπτομέρειες, που αποκαλύπτουν τη φρικαλεότητα του εγκλήματος σε όλη του την έκταση. Δεν παραλείπει ούτε τη βαρβαρότητα του υπεύθυνου του κρεματόριου, τις μαζικές εκτελέσεις και την αδιάκοπη λειτουργία των θαλάμων και των κρεματορίων, αλλά ούτε και τη σχετική επιείκεια ενός Ολλανδού αξιωματικού των SS ή τις λιγότερες φρικτές σε σχέση με των άλλων κρατουμένων συνθήκες διαβίωσης των Sonderkommando -οργάνων ζωτικής σημασίας για τη ναζιστική μηχανή του θανάτου. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Θάνατος από το πουθενά», του Νεοκλή Γαλανόπουλου Σε μια μικρή μακεδονίτικη πόλη, και συγκεκριμένα στη βίλα «Αθηνά», ο θάνατος κυκλοφορεί πιο άνετα κι από τους ίδιους τους ενοίκους της. Οι τελευταίοι είναι πολλοί: υπηρέτες, κηπουροί, σοφέρ, γιοι, κόρες, ξαδέλφια, φίλοι, ανίψια, γαμπροί, νύφες, συνεταίροι... Mια σπαρταριστή ταξική πινακοθήκη τυπικών Ελλήνων της επαρχίας, το κύριο χαρακτηριστικό των οποίων, αυτό που περιέργως τους ενώνει, είναι ότι κανείς δεν εκτιμά πραγματικά κανέναν. Όλοι εξαπατούν και εξαπατώνται αμοιβαίως. Όλοι συνωμοτούν με τη φυσικότητα με την οποία παίρνουν το πρωινό τους και όλοι είναι πιθανά θύματα μιας ενδοοικογενειακής συνωμοσίας. Όλοι αποβλέπουν στην τεράστια περιουσία που αφήνει πεθαίνοντας αιφνίδια (αυτοκτονία; αρρώστια; ατύχημα; φόνος;) ένα βράδυ αρραβώνων ο δύστροπος γενάρχης της οικογένειας και ιδιοκτήτης της βίλας.κάθε κουβέντα των ενοίκων και των επισκεπτών, κάθε συνομιλία, κάθε πράξη, κάθε κίνηση προκαλεί το ρίγος ενός προαναγγελθέντος θανάτου, του οποίου ο αναγνώστης αδυνατεί (μέχρι και την τελευταία σελίδα) να εντοπίσει την προέλευση. Σ αυτή την ιστορία πυκνού αστυνομικού μυστηρίου καθετί που αναπνέει έχει ίσες πιθανότητες να είναι θύτης και θύμα. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει άλλοθι για κανέναν. Κι όποτε υπάρχει ανατρέπεται γρήγορα από μια πλοκή που, από ένα σημείο κι ύστερα, υποχρεώνει τον εμβρόντητο αναγνώστη να πάρει τις αποφάσεις του... (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΟΣ) «Γεμάτη ζωή», της Κικής Φιλιππίδου Η γνωριμία με τον εαυτό μας και η προσωπική εξέλιξη μπορεί να γίνουν ένα ταξίδι περιπετειώδες, αλλά και ενδιαφέρον. Ένα ταξίδι που μπορεί να γεμίσει με νέες ιδέες, με καινούργιες εμπειρίες, με αλλιώτικες εικόνες και παραστάσεις. Κάθε ηλικία είναι όμορφη, αρκεί να ξέρουμε ποια στοιχεία της πρέπει να κρατήσουμε, ποια να τονίσουμε και ποια να πετάξουμε για πάντα από πάνω μας. Αρκεί να μάθουμε πώς θα ζούμε μία γεμάτη ζωή! Γίνομαι χρονών! Και λοιπόν; Από νεαρή ηλικία βρισκόμαστε μπροστά σε κοινωνικές πραγματικότητες, σε οικογενειακά δεδομένα και καταστάσεις που βρίσκουμε ήδη παγιωμένες, δεν έχουμε επιλέξει ούτε επιζητήσει. Η καθεμία από εμάς αναμετρά την προίκα της και κάνει το ξεδιάλεγμά της. Το κεφάλι μας έχει γεμίσει με απόψεις και ιδέες για το τι σημαίνει γυναίκα, για το ποιος είναι ο ρόλος της στην κοινωνία, στην οικογένεια, ποια η σχέση που πρέπει να έχει με τον εαυτό της και τους γύρω της. (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Μελάνι Ανεξίτηλο», του Νάσου Χριστογιαννόπουλου Δυο ιστορίες που πλέκονται μέσα από γραφές μιας άλλης εποχής, τότε που οι όρκοι αγάπης και οι φονικές συνωμοσίες άφηναν ίχνη που πότιζαν τους μελλοντικούς αιώνες. Γιατί γράφονταν με μελάνι ανεξίτηλο και υπογράφονταν με αίμα. Η Αμέλια Λορεντάν, κόρη αρχοντικής γενιάς της Βενετίας, ερωτεύεται στο καρναβάλι τον Έντζο Σαλέριο, καπετάνιο του ενετικού στόλου. Μα πριν ανθήσει ο έρωτας αυτός, ψευδείς ειδήσεις φτάνουν στ αυτιά της κοπέλας και το ειδύλλιο βρίσκει εμπρός του ανυπέρβλητα εμπόδια. Όταν ο Έντζο ακολουθεί τις ενετικές γαλέρες στο Ιόνιο, οι ερωτικές επιστολές μιας παλιάς ερωμένης, μαζί με παμπάλαιους τίτλους εκκλησιαστικής περιουσίας, χτίζουν μία μεγάλη σκευωρία. Ο Τάκης Λουδανός, μεγάλος ηθοποιός του θεάτρου, ξεκινά ένα ταξίδι στον τόπο που, πριν ένα χρόνο, έζησε την πιο δραματική στιγμή της ζωής του. Στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει το παρελθόν και να χτίσει το μέλλον, βρίσκεται εμπρός σε μία επικίνδυνη υπόθεση διεθνούς λαθρεμπορίας και ανθρώπινης εκμετάλλευσης. Όλα ξετυλίγονται με την ανακάλυψη εκείνων των χαρτιών του 17ου αιώνα μέσα σ ένα νυφικό σεντούκι σ ένα χωριό της Άρτας. (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Ο βυθός είναι δίπλα», του Νίκου Αδάμ Βουδούρη Στα δέκα διηγήματα της συλλογής «Ο βυθός είναι δίπλα» πρωταγωνιστούν μοναχικοί άνθρωποι που, με δεδομένο την απόγνωση και ζητούμενο τη λαγνεία, περιφέρονται σε χώρους οικείους και αναγνωρίσιμους. Σπίτια, μαγαζιά, ιδρύματα, δρόμοι και πλατείες είναι τα σκηνικά των μικρών αυτών ιστοριών, που λίγο ή πολύ δίνουν απαντήσεις και στα παρακάτω ερωτήματα: Αλήθεια, πότε μια μάνα θα απαλλαγεί επιτέλους από το μπουρνούζι του γιου της; Τι μπορεί να συμβεί στην πίσω πλευρά, την ανήλιαγη, ενός καλοστημένου ευπρεπούς ολόλευκου σπιτιού; Αντιγράφονται οι λυγμοί και οι στεναγμοί; Ποιος είναι ο μπέκο παρμιτζάν; Σε ποιο θρόνο ανέβηκες όταν ήσουνα μικρός και αλήτευες εκεί πέρα στα πέριξ της Ελευσίνας; Ποιος βυθός σε περιμένει ένα βροχερό Σαββατοκύριακο και τι παραπάνω έχεις εσύ από τους άλλους; (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Το χάρισμα», του Βασίλη Καραποστόλη «To χάρισμα» είναι το έκτο λογοτεχνικό έργο του γνωστού πανεπιστημιακού καθηγητή Βασίλη Καραποστόλη και το δεύτερο μετά το Χορεύοντας μόνη της που εκδίδεται από τις Εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα γύρω από το πάθος της προσφοράς, το πιο σπάνιο απ όλα κι εκείνο που παρεξηγείται πιο εύκολα. Από την κορυφή της επιτυχίας της μία ώριμη γυναίκα, διάσημη ζωγράφος, σκύβει ξαφνικά και διακρίνει κάτω, πολύ χαμηλά, μιαν άλλη ύπαρξη να παραδέρνει μέσα στην αφάνεια. Το βαρύ πεπρωμένο ενός άγνωστου φοιτητή παγιδευμένου στη φτώχεια και στην τάση του για αυτοκαταστροφή προκαλεί τη γυναίκα, που ρίχνεται σε μια περιπέτεια με ένα μόνο σκοπό: να ανορθώσει τη ζωή του αινιγματικού νεαρού και να απελευθερώσει τις κρυμμένες δυνάμεις του. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Το ημερολόγιο της Μαργαρίτας», της Μαρίας Μανωλάκου Μια κοπελίτσα με ψευδώνυμο «Μαργαρίτα», μαντρωμένη μέσα από τις οκτώ, όπως όλοι οι Πατρινοί, ξαγρυπνάνε με το ελάχιστο φως ή με ένα κεράκι, ρίχνοντας στο χαρτί όσα τη συγκλονίζουν: Πείνα και αγωνία σε μια πόλη που λιμοκτονεί, τρόμος, συλλήψεις, μαυραγορίτες, θάνατος και η ψυχή των παιδιών στο κλαρί ν αναμετριέται με το θηρίο. Η δεκαεξάχρονη τότε μαθήτρια Μαρία Μανωλάκου κρατούσε ένα ημερολόγιο, το οποίο σήμερα αποτελεί πολύτιμο και σπάνιο ντοκουμέντο. Η συγγραφέας περιγράφει αναλυτικά την Πάτρα της Κατοχής μέσα από τη φιλία και τη δράση μιας μαθητικής συντροφιάς που οργανώνεται αυθόρμητα στην Αντίσταση, βγάζει ένα περιοδικό υπό την καθοδήγηση του Νίκου Καχτίτση και ζει την εφηβεία της αψηφώντας την πείνα, τον τρόμο και τις εκτελέσεις. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑ) «Το αλφαβητάρι του έρωτα», της Κικής Φιλιππίδου Ο έρωτας που μοιράζονται δύο άνθρωποι είναι ευλογία, είναι πηγή ευτυχίας, είναι ευχή και όνειρο. Έχει μαζί του φως, χαρά ζωής, αισιοδοξία. Μας δίνει περισσότερη δύναμη για να κυνηγήσουμε την επιτυχία, ιδιαίτερη διάθεση για να αξιοποιήσουμε την προσωπική μας δύναμη. Αυτό είναι το Αλφαβητάρι του Έρωτα 24 ιδέες και προτάσεις για να τον κρατήσουμε ζωντανό και για όσο καιρό μας αρέσει και το επιθυμούμε Ο αμοιβαίος έρωτας γεννιέται, δυναμώνει και ωριμάζει όταν πιστεύουμε στην ύπαρξή του, όταν τον ονειρευόμαστε, τον επιθυμούμε, τον επιδιώκουμε, τον διεκδικούμε. Ας δούμε μαζί το αλφαβητάρι του Έρωτα 24 ιδέες και προτάσεις για να τον κρατήσουμε ζωντανό και για όσο καιρό μας αρέσει και το επιθυμούμε (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Καινούργιες ζωές», του Ingo Schulze Ανατολική Γερμανία Ο Ενρίκο Τύρμερ, άνθρωπος του θεάτρου και επίδοξος συγγραφέας, γυρίζει την πλάτη στην Τέχνη και υπό την καθοδήγηση του δικού του Μεφιστοφελή, του πανταχού παρόντα Κλέμενς φον Μπάριστα, ρίχνεται στην επιχειρηματική δράση. Για τη στροφή αυτή της ζωής του, αλλά και γενικότερα για τις πολυκοινωνικές αλλαγές που ζει η Γερμανία την εποχή της πτώσης του τείχους, μιλούν οι επιστολές του Τύρμερ που έχουν ως παραλήπτες τους τρεις μεγάλους έρωτες της ζωής του: την αδελφή του Βέρα Τύρμερ, τον παιδικό του φίλο Γιόχαν και τη Νικολέτα, το άπιαστο όνειρό του. Έτσι γεννιέται αυτό που ο Τύρμερ χρόνια ονειρευόταν: το μυθιστόρημα της ζωής του, ένα μυθιστόρημα χορταστικό, πολυεδρικό, στο οποίο αντανακλάται η σύγχρονη ιστορία. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Το Σκοτεινό Νησί», του Αντώνη Νικολή Στο Σκοτεινό Νησί, κάπου στο ρευστό γεωγραφικό χάρτη του μέλλοντος, σ ένα σπήλαιο, άντρο και καταφύγιο μαζί, ο Ηρακλής, ο νεαρός άντρας, θα αναγκαστεί να επιλέξει ανάμεσα στον Ωρομέδοντα, τον ώριμο και θιασώτη της λογικής, και την Πέργαμοντ, αυτήν που κουβαλάει στην τσάντα της τις μαγγανείες και τα φίλτρα. Αλλά και η επιλογή του θα κρίνει οριστικά τον αγώνα τους. Όποιον διαλέξει ο Ηρακλής, αυτός θα συνεχίσει, ο άλλος θα Μια αλληγορική, εσχατολογική αφήγηση για το σκοτεινό μέλλον. (Το Σκοτεινό Νησί διαβάζεται όπως ένα κόμικ ή ένα θρίλερ επιστημονικής φαντασίας. ) (ΕΜ- ΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΤΟΙΚΗ) «Ο εφευρέτης όλων των άλλων», της Σαμάνθας Χάντ Μία μοναδική διήγηση για την παράταιρη φιλία μεταξύ του εκκεντρικού εφευρέτη Νίκολα Τέσλα και μιας καμαριέρας στο ξενοδοχείο Νιου Γιόρκερ, όπου ο Τέσλα έζησε τις τελευταίες μέρες της ζωής του. Από τη στιγμή που βλέπει τον Τέσλα για πρώτη φορά, την Πρωτοχρονιά του 1943, η Λουίζα, παθιασμένη με τα ραδιοφωνικά θεατρικά δράματα και τις μυστικές ζωές των ενοίκων του ξενοδοχείου όπου εργάζεται, αποφασίζει πως αυτόν τον παράξενο άντρα πρέπει να τον γνωρίσει. Κερδίζοντας την προσοχή του μέσω της κοινής τους αγάπης για τα περιστέρια, η κοπέλα ξεσκεπάζει την αλλόκοτη ιστορία του, ως Σέρβου μετανάστη και οραματιστή εφευρέτη. Στο μεταξύ, η Λουίζα έχει να αντιμετωπίσει το επικείμενο ταξίδι του πατέρα της στο παρελθόν με μία χρονομηχανή, αλλά και να γοητεύσει ένα μυστηριώδη μηχανικό (προφανώς από το μέλλον), τον Άρθουρ, ο οποίος εμφανίστηκε στη ζωή της εντελώς ξαφνικά. Καθώς με έξοχο τρόπο ξεδιπλώνεται η ζωή ενός από τους μεγαλύτερους εφευρέτες όλων των εποχών εφευρέτη του εναλλασσόμενου ρεύματος και της ασύρματης επικοινωνίας Ο εφευρέτης όλων των άλλων μας μεταφέρει στη Νέα Υόρκη των αρχών του 20ού αιώνα, εκεί όπου κυριαρχούν η αναζήτηση, η δράση και η αίσθηση ότι όλα είναι πιθανά. (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) Στο μυθιστόρημα «Όλα σού τα μαθα, μα ξέχασα μια λέξη», του Δημήτρη Μπουραντά, απονεμήθηκε το Βραβείο Αναγνωστών για το 2008, από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Η ψηφοφορία ανέδειξε για τέταρτη χρονιά το αγαπημένο ελληνικό μυθιστόρημα του αναγνωστικού κοινού, επιλέγοντας ένα από τα δεκαπέντε μυθιστορήματα της «βραχείας λίστας». Οι συμμετέχοντες στον διαγωνισμό ψήφισαν με sms (στο 54160) από τον κατάλογο των βιβλίων που είχε προκύψει σύμφωνα με τις προτάσεις των μελών από Λέσχες Ανάγνωσης οι οποίες λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα (150 τον αριθμό). Η επίσημη βράβευση του συγγραφέα Δημήτρη Μπουραντά πραγματοποιήθηκε στο πλατό της καθημερινής εκπομπής της ΕΤ1 «Έχει γούστο». Καλεσμένοι της παρουσιάστριας Μπήλιως Τσουκαλά ήταν ο βραβευθείς, ο πρόεδρος του Ε.ΚΕ.ΒΙ. κ. Πέτρος Μάρκαρης και η διευθύντρια του Ε.ΚΕ.ΒΙ. κ. Κατρίν Βελισσάρη. Το βραβείο που παρέλαβε ο νικητής έχει φιλοτεχνηθεί από τον εικαστικό δημιουργό Διαμαντή Αϊδίνη. «Ο ασώματος άνθρωπος», του John Dickson Carr Ο καθηγητής Σαρλ Βερνέ Γκριμό συζητά σε μια λονδρέζικη παμπ με την παρέα των φίλων του. Προσπαθεί να τους εξηγήσει με βάση κοινωνικά και φυσικά αίτια τις δεισιδαιμονίες που σχετίζονται με τους βρικόλακες και τη συγκεκριμένη που αναφέρεται στο γεγονός ότι κάποιοι νεκροί σηκώνονται από τα φέρετρά τους. Τη συζήτηση διακόπτει προκλητικά ένας ξένος που παρακολουθούσε από μακριά την εξέλιξή της. Ο «Ασώματος άνθρωπος» δίκαια θεωρείται, μαζί με τα «Εγκλήματα της οδού Μοργκ» του Έντγκαρ Άλαν Πόου, το αρχέτυπο της ιστορίας αστυνομικού μυστηρίου. Ιδιαίτερα μιας ολόκληρης κατηγορίας βιβλίων -αυτών που, από τον «Ασώματο άνθρωπο» και μετά, ορίζονται στην Ιστορία της αστυνομικής λογοτεχνίας ως «Μυστήρια του κλειδωμένου δωματίου». (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΟΣ) «Η ανθρωπολογία των θρησκειών», του Lionel Obadia Πάντοτε η ανθρωπολογία ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την θρησκεία, την καταγωγή της, τις μορφές και τις παραλλαγές της. Η ανθρωπολογία των θρησκειών είναι ο κλάδος της γενικής ανθρωπολογίας εκείνος, που συγκροτείται βάσει της μελέτης των θρησκειών (μαγεία, μαγγανεία, ανιμισμός, τοτεμισμός, σαμανισμός...) και των εμπειρικών αντικειμένων (μύθοι, τελετουργίες, θρησκευτικές πεποιθήσεις, αναπαραστάσεις, κοινωνικοί οργανισμοί), επιστρατεύοντας θεωρίες και εφαρμόζοντας μεθόδους που της προσδίδουν μία ιδιαίτερη ταυτότητα στον αστερισμό των θρησκευτικών επιστημών. Την εποχή της παγκοσμιοποίησης, αυτή η ανθρωπολογία, που για καιρό αποτελούσε μία «επιστήμη των πρωτόγονων θρησκειών», μπόρεσε να ανανεωθεί χωρίς να απαρνηθεί την καταγωγή της. Είναι, στις μέρες μας, η αρμόδια επιστήμη για να κατανοήσει τις, νεώτερες ή όχι, θρησκείες, οι οποίες είναι υπό αλλαγή και εν κινήσει. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ) «Η κοινωνιολογία της οικογένειας», του Déchaux, Jean Hugues Από το 1970 έως σήμερα, η οικογένεια γνώρισε τόσο βαθιές αλλαγές, στη Γαλλία και στις άλλες δυτικές κοινωνίες, που είναι δύσκολο να την προσδιορίσουμε. Σε τούτο το βιβλίο, δεν προτείνουμε μια γενική θεωρία. Προτιμήσαμε τη μέθοδό της, κατά στάδια, επεξεργασίας μιας συνολικής θεώρησης, ήτοι μιας κοινωνιολογικής διάγνωσης σχετικά με αυτό που συνιστά ένα νέο οικογενειακό δεδομένο. Οι οικογένειες χαρακτηρίζονται σήμερα από την ανάπτυξη τύπων ζωής που φέρουν τη σφραγίδα του ηθικού ατομισμού. Οι ατομικές απαιτήσεις επικράτησαν βαθμιαία εις βάρος της σταθερότητας του οικογενειακού θεσμού. Οι κανόνες, απέχοντας πολύ από του να έχουν καταλυθεί, επαναπροσδιορίζονται και πολλαπλασιάζονται: υπάρχουν, εφεξής, πολλοί τρόποι να «κάνουμε οικογένεια», εξ ίσου θεμιτοί. Αυτή η συνύπαρξη είναι πηγή αστάθειας, αλλά και ανισότητας ανάμεσα στις κοινωνικές κατηγορίες, τα φύλα και τις γενιές. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ) «Ο κύριος Ρενέ», του Πίτερ Ουστίνοφ Με το μοναδικό μυθιστορηματικό του τρόπο, που χαρακτηρίζεται από χιούμορ και δηκτικότητα, ο Σερ Πίτερ Ουστίνοφ μας χαρίζει την πρωτότυπη και διασκεδαστική ιστορία του κυρίου Ρενέ που, αρνούμενος να αφήσει τη ζωή του να βαλτώσει μετά τη συνταξιοδότησή του, αποφασίζει να συστήσει μία αρκετά περίεργη οργάνωση. Όμως μέσα σε λίγες μέρες όλα θα ανατραπούν, όταν θα γνωρίσει μία μυστηριώδη γυναίκα. Ο κύριος Ρενέ έχει πίσω του μια μεγάλη καριέρα ως αρχιθυρωρός στα ακριβότερα ξενοδοχεία του κόσμου. Συνταξιούχος χήρος πια, αρνείται να συμβιβαστεί με την πληκτική ζωή που φαίνεται να διαγράφεται μπροστά του. Έτσι, λοιπόν, προσκαλεί στο σπίτι του μία ετερόκλητη ομάδα ξενοδοχοϋπαλλήλων για να τους ανακοινώσει την εμπρηστική ιδέα του: κανείς δεν γνωρίζει περισσότερα για τα μυστικά και τις βρόμικες δουλειές των πλούσιων και ισχυρών από το προσωπικό ενός πολυτελούς ξενοδοχείου. Σε ολόκληρη την υφήλιο, σερβιτόροι, σοφέρ και καμαριέρες κρυφακούν τις συζητήσεις των λαμπερών πελατών και βρίσκουν ίχνη συνωμοσιών που παραμένουν άγνωστες ακόμα και στις μυστικές υπηρεσίες. Αυτό που λείπει είναι μία οργάνωση που θα μετατρέψει αυτή τη γνώση σε δύναμη. Σύντομα στο ανδρικό κλαμπ του κυρίου Ρενέ θα εμφανιστεί μία μυστηριώδης ξένη γυναίκα που επιθυμεί να τους δώσει σημαντικές πληροφορίες. Εντελώς αναπάντεχα ο κύριος Ρενέ συναντά έναν καθυστερημένο, παθιασμένο έρωτα. Το ότι η αγαπημένη του μετά συλλαμβάνεται για φόνο αποτελεί τη μεγάλη ανατροπή σε αυτό το κωμικό και βαθυστόχαστο μυθιστόρημα για τη μοναξιά, τον έρωτα και τις πανανθρώπινες αξίες. (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) 23 23

15 ΒΙΒΛίΑ ΠΑΙΔΙΚΗ & ΝΕΑΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ «Το νυχτεριδάκι πάει στο χορό», της Μαρίας Κεφάλα Όλα είναι έτοιμα για τον ετήσιο χορό των νυχτερίδων στο ξέφωτο. Ο Τέρι το νυχτεριδάκι θα πάει για πρώτη φορά και είναι πολύ χαρούμενος. Όμως την τελευταία στιγμή κάποιος θα κλέψει τα κοκαλάκια των νυχτερίδων που συγκρατούν τα φρεσκοπλυμένα φτερά τους κι έτσι καμία νυχτερίδα δεν μπορεί να πάει στο χορό. Ο Τέρι το νυχτεριδάκι έχει ένα σχέδιο για να βρεθεί ο κλέφτης και άλλη μία διασκεδαστική περιπέτεια αρχίζει! (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚ- ΔΟΤΙΚΗ) «Το νυχτεριδάκι έχει λόξιγκα», της Μαρίας Κεφάλα Χικ! Χικ! Μέρες τώρα, ένας παράξενος θόρυβος ακούγεται στο δάσος. Όλα τα ζωάκια ψάχνουν να βρουν τι συμβαίνει και τελικά το ανακαλύπτουν: ο Τέρι το νυχτεριδάκι έχει λόξιγκα! Οι φίλοι του θα προσπαθήσουν να το βοηθήσουν, όμως κανένας τρόπος δεν θα φέρει αποτέλεσμα. Χικ! Χικ! «Μόνο αν κάποιος σε τρομάξει» του λέει το βατράχι, και τότε η πιο διασκεδαστική περιπέτεια του δάσους ξεκινά! (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Ο μικρός Αλκιβιάδης στο νησί των πειρατών», του Νίκου Μουρατίδη Ευτυχισμένος που βρήκε τον πατέρα του, ο μικρός Αλκιβιάδης μένει πια μαζί του στον Πειραιά. Κοντά του έχει και τους φίλους του, τον Κρίτωνα και την Αριστίππη. Προσπαθεί να προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες, μα πιο πολύ τον απασχολεί ο μελλοντικός γάμος του πατέρα του με τη Δανάη. Υπάρχουν όμως κι άλλα σοβαρά θέματα: Ο Κρίτωνας δεν θέλει να πάει σχολείο, η Αριστίππη έχει περίεργη συμπεριφορά και ο πατέρας του πρέπει να φύγει για τον Εύξεινο Πόντο, όπου ξέσπασε πόλεμος. Πριν από το ταξίδι ο πατέρας του δείχνει ένα μπαούλο όπου φυλάει κάποια πράγματα της μητέρας του. Kαι ενώ εκείνος λείπει στον πόλεμο, επισκέπτεται το σπίτι στον Πειραιά η γιαγιά του Αλκιβιάδη, μια γυναίκα περίεργη - πολλοί μάλιστα λένε γι αυτήν ότι είναι μάγισσα. Αυτά που θα συμβούν στη συνέχεια δεν τα χωράει ανθρώπου νους. Γιατί η Αριστίππη θα γίνει κλέφτρα; Πώς οι τρεις φίλοι θα βρεθούν σε ένα καράβι που ταξιδεύει με άσχημο καιρό για τη Δήλο; Πότε θα τους επιτεθούν πειρατές και θα αιχμαλωτίσουν την Αριστίππη; Πώς θα την απελευθερώσουν ο Αλκιβιάδης και ο Κρίτωνας, ρεζιλεύοντας αυτούς τους αδίστακτους ληστές των θαλασσών; Θα τα καταφέρουν να το σκάσουν από τη Δήλο; Και ταξιδεύοντας για τον Πειραιά θα έχουν την εύνοια των θεών ή θα συνεχιστούν οι περιπέτειές τους;η καινούργια περιπέτεια του μικρού Αλκιβιάδη: μια ιστορία γεμάτη φαντασία, τόλμη, ανατροπές και χιούμορ. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Φρίντα Κάλο», της Βάνας Τσερτσενά Στη Φρίντα Κάλο άρεσε να λέει ότι γεννήθηκε μαζί με την επανάσταση των Πάντσο Βίγια και Εμιλιάνο Ζαπάτα. Ίσως γιατί ήθελε να τονίσει τον ατίθασο χαρακτήρα της και το εκρηκτικό της ταμπεραμέντο, που την έκαναν από μικρή να ξεχωρίζει. Όμως η ευτυχία της θα διακοπεί απότομα όταν ένα φοβερό ατύχημα με το τραμ στο οποίο επέβαινε θα την καταδικάσει σε παρατεταμένη ακινησία. Τότε η Φρίντα θα εκφράσει τη σαρωτική της ζωντάνια όχι με το σώμα αλλά με τα πινέλα της. Η εξέγερση γίνεται τρόπος ζωής για εκείνη, που από μικρή δεν φοβόταν να τα βάλει με τον κομφορμισμό και την αδικία. Το βιβλίο παρακολουθεί πώς το χαρισματικό αυτό πλάσμα κατάφερε να γίνει μια από τις μεγαλύτερες ζωγράφους του 20ού αιώνα, αλλά και μια σπουδαία γυναίκα. Επίσης, αναφέρεται στην ταραχώδη σχέση της με το Μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, τη διαδικασία της καλλιτεχνικής της ωρίμανσης, τη σχέση της με το κομμουνιστικό κόμμα, την άστατη ερωτική ζωή της και την καθημερινή μάχη με το σωματικό πόνο. Η ζωή της Φρίντα Κάλο εμπνέει ακόμα και σήμερα. Η ζωγραφική της, γεμάτη συμβολισμούς, φαντασία και μυστήριο, ενθουσιάζει και συναρπάζει. Αυτό το βιβλίο διηγείται την ιστορία της. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Βιρτζίνια Γουλφ», της Μπεατρίτσε Μαζίνι «Αυτό το βιβλίο δεν είναι βιογραφία. Προσπάθησα να φανταστώ μερικές στιγμές από τη ζωή της Βιρτζίνια Γουλφ, όπως μπόρεσα, διαβάζοντας τα μυθιστορήματά της, τα ημερολόγια, τα γράμματα και μετά τα βιβλία που μιλούν για κείνη, και κοιτάζοντας τις φωτογραφίες της. Έτσι έδεσα αυτές τις στιγμές που φαντάστηκα με γεγονότα που συνέβησαν στην πραγματικότητα, γιατί η ζωή είναι μια αλληλουχία από πριν και μετά και, όταν κανείς την ξαναδιαβάζει, πρέπει να σέβεται αυτή την αλληλουχία. Όλες οι φράσεις με πλάγια γράμματα είναι λόγια της Βιρτζίνια, παρμένα από τα μυθιστορήματά της, από τα γράμματα και τα ημερολόγια. Αλλά αν θέλετε να τη γνωρίσετε στ αλήθεια, πηγαίνετε σ εκείνη. Πηγαίνετε να συναντήσετε τη Βιρτζίνια μέσα στα βιβλία της. Εκείνη σας περιμένει εκεί». (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Η βιβλιοθήκη του Ραβέλ», του Στέφανου Σταυρίδη Μια «διαβολική» βιβλιοθήκη σε έναν τόπο εξωτικό. Ένας μυστικοπαθής συγγραφέας. Ο ολοκληρωτικός έλεγχος της ανθρώπινης εμπειρίας. Η άβυσσος που καλείται μνήμη. Η μνήμη ως προϋπόθεση της αγάπης. Η προδοσία και η εκδίκηση. Μια μυστική γλώσσα που εξαφανίζεται υπό περίεργες συνθήκες. Το όνειρο ως παρενδυσία της απειλής. Δύο άνθρωποι που δεν μπορούν να συναντηθούν, μιας και ο καθένας τους ζει όταν ο άλλος κοιμάται. Η αστεία πρόληψη που καταστρέφει την καριέρα ενός ακαδημαϊκού. Η αδυναμία του δημιουργού μπροστά στο έργο του. Διηγήματα για την ύπαρξη, τον έρωτα, τη γλώσσα, τη γνώση, την αιωνιότητα και το υπερφυσικό. Ιστορίες που αναζητούν υπερρεαλιστικές οάσεις στον ιστό της καθημερινής ζωής, ενώ παράλληλα ξεναγούν τον αναγνώστη σε μικρόκοσμους μυστηρίου, όπου μπορεί κάθε φορά να απολαύσει απερίσπαστα το φανταστικό προσωπείο της πραγματικότητας. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Οι συνθέτες της ψυχής μας», του Κώστα Παπασπήλιου Είκοσι τέσσερις κορυφαίοι Έλληνες συνθέτες, με τραγούδια που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν από κάθε στόμα. Ένα πολυτελές λεύκωμα με φωτογραφίες, τραγούδια, ανέκδοτες ιστορίες και πολλή μουσική. «Το ελληνικό λαϊκό τραγούδι αποτελεί το πιο πολύχρωμο ψηφιδωτό. Αναδιφώντας όλο το φάσμα της νεοελληνικής μουσικής, διαπιστώνεται η τεράστια συμβολή των λαϊκών συνθετών. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως κάποιοι από αυτούς έγιναν σάρκα στη σάρκα του λαού. Το τραγούδι τους, φορτισμένο με τα καθημερινά βάσανα και τις χαρές, έδωσε στον κοσμάκη ανάσα και παρηγοριά τις δύσκολες στιγμές. Σ αυτούς τους λαϊκούς δημιουργούς είναι αφιερωμένο αυτό το βιβλίο. Η ζωή τους είναι συνδεδεμένη με την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία του τόπου. Οι περιπέτειές τους ακόμα είναι συνυφασμένες με τη δύναμη και το πάθος για ανώτερη δημιουργία. Χωρίς να παραβλέπεται η μεγάλη αξία και προσφορά και άλλων μελωδών που επίσης έγραψαν λαμπρή ιστορία, επιλέχθηκαν και παρουσιάζονται είκοσι τέσσερις λαϊκοί συνθέτες που πέρασαν ένα καθοριστικό στίγμα στην εποχή τους και κατάφεραν μια πιο διαχρονική έκφραση, δίνοντας το δικό τους παρών στη ζωή τού σήμερα: Μάρκος Βαμβακάρης, Βαγγέλης Παπάζογλου, Γιάννης Παπαϊωάννου, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιώργος Μητσάκης, Αττίκ (Κλέων Τριανταφύλλου), Μιχάλης Σουγιούλ, Κώστας Γιαννίδης, Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος, Μάνος Λοΐζος, Χρήστος Λεοντής, Γιώργος Ζαμπέτας, Απόστολος Καλδάρας, Άκης Πάνου, Μίμης Πλέσσας, Σταύρος Κουγιουμτζής, Γιάννης Μαρκόπουλος, Γιάννης Σπανός, Δήμος Μούτσης, Διονύσης Σαββόπουλος, Χρήστος Νικολόπουλος, Γιώργος Χατζηνάσιος». (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Τα στημένα», του Declan Hill Μία συγκλονιστική έρευνα που διήρκεσε 4 χρόνια και διεξάχθηκε σε 4 ηπείρους. Μέσα σε 391 σελίδες ο δημοσιογράφος Declan Hill πραγματεύεται τη διαφθορά στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού καταθέτοντας αποδείξεις για το πώς κάποια από τα πιο σημαντικά ποδοσφαιρικά παιχνίδια έχουν «στηθεί»: στο Champions League, στο παγκόσμιο Κύπελλο και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ) «Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω», της Λένας Διβάνη Τι θα κάνω άμα δεν μεγαλώσω; Αλλά κι εσείς, γιατί δεν μεγαλώνετε επιτέλους; Γιατί συμπεριφερόμαστε όλοι σαν ανήλικα (λέμε συνεχώς ψέματα, τρώμε βρόμικα στις καντίνες, διαβάζουμε αηδίες, δεν στρωνόμαστε να δουλέψουμε, οδηγάμε ντίρλα, κι άμα τρακάρουμε μουντζώνουμε τη μαύρη τύχη μας); Γιατί δεν αλλάζει τίποτα επιτέλους, αφού όλοι είναι υπέρ της αλλαγής; Πώς θα καταφέρω να μην πνιγώ μες στο «εγώ» μου; Τι εννοούμε όταν λέμε «σ αγαπώ» ή «το Πολυτεχνείο ζει»; Αφού δεν ζει, ρε παιδιά, ποιον κοροϊδεύουμε τώρα; Αυτές και άλλες ερωτήσεις ήθελα να σας κάνω. Να σας πω τι σκέφτομαι, μήπως και μου πείτε τι σκέφτεστε. Κουβέντα να γίνεται. Γιατί η ζωή του καθενός μας κρέμεται κυριολεκτικά από τις ζωές των άλλων -αυτό τουλάχιστον το χω πιάσει... Κι επειδή δεν γνωριζόμαστε προσωπικά, άρχισα να τα γράφω σε περιοδικά, σε εφημερίδες, στο διαδίκτυο. Τώρα έγιναν και βιβλίο. Υπάρχει εκεί έξω κανείς που να ξέρει την απάντηση; Η ισχύς εν τη ενώσει -ακόμα κι αυτό κοντεύουμε να το ξεχάσουμε. Άντε λοιπόν, περιμένω: divani@otenet. gr. Τα κείμενα αυτά πρωτοδημοσιεύτηκαν στο «Elle», στα «Νέα» και στην «Αυγή» από το 1998 ως το (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Μουσική για χαμαιλέοντες», του Τρούμαν Καπότε «...επανέλαβα με τρόπο αυστηρό και λιτό τετριμμένες συζητήσεις με καθημερινούς ανθρώπους [...] αφού έγραψα εκατοντάδες σελίδες με αυτό τον απλοϊκό τρόπο, δημιούργησα τελικά ένα ύφος. Είχα βρει ένα πλαίσιο όπου θα μπορούσα να εντάξω ό, τι γνώριζα σχετικά με τη συγγραφή, ό,τι είχα μάθει από τα κινηματογραφικά σενάρια, τα θεατρικά έργα, το ρεπορτάζ, την ποίηση, το διήγημα, τη νουβέλα, το μυθιστόρημα». Έτσι περιγράφει ο Τρούμαν Καπότε τον τρόπο γέννησης αυτής της συλλογής, που αναμφίβολα συγκαταλέγεται στα καλύτερά του βιβλία. Με γραφή θαυμαστά λιτή και ιδιαίτερα εύστοχη, περιγράφει συναντήσεις του με ανθρώπους, συζητήσεις με επωνύμους και ανωνύμους (μια καθαρίστρια, ένα δολοφόνο, μια μαύρη σταρ, τη Μέριλιν Μονρόε) και την προσπάθεια ενός ντετέκτιβ να διαλευκάνει μια σειρά από μυστηριώδεις φόνους σε μια νουβέλα βασισμένη σε αληθινά περιστατικά. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Οι πόλεμοι της μνήμης», του Hagen Fleischer Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το αποφασιστικότερο γεγονός του 20ού αιώνα, καθώς n βαριά σκιά του «αγκάλιασε» όλο τον πλανήτη και είχε συνέπειες από την προσωπική και οικογενειακή τύχη τού καθενός, έως την εξόντωση ή μετατόπιση ολόκληρων πληθυσμών και το σχηματισμό ή τη διάλυση χωρών. Η μνήμη του πολέμου συνεχίζει να είναι επώδυνη και να προκαλεί παθιασμένες συζητήσεις. Όταν σίγησαν τα όπλα, ακολούθησαν οι πόλεμοι τnς ιστορίας που δεν λένε ακόμα να λήξουν, στο βαθμό που το τέλος του πολέμου ήταν η καταστατική πολιτική και ιδεολογική στιγμή τnς εποχής που ακολούθησε. Κάθε μείζων ιδεολογική αλλαγή, ιδιαίτερα μετά τηv καθοριστική τομή του 1989, προϋποθέτει και αλλαγές στον τρόπο που θυμόμαστε, εξιστορούμε και ερμηνεύουμε τον πόλεμο συνολικά, ή τα επί μέρους στοιχεία του. Ο Χάγκεν Φλάισερ, μετά το μνημειώδες έργο του για τηv Ελλάδα στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αφηγείται εδώ, μέσα από μια εξαντλητική έρευνα, τους πολέμους τnς μνήμης που εκτυλίχθηκαν στη δημόσια ιστορία, καλύπτοντας ουσιαστικά όλες τις εμπλεκόμενες χώρες από την Ευρώπη έως την Άπω Ανατολή και την Αμερική. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ) «Ο αριθμός του Θεού», του Κώστα Αρκουδέα Όταν ο Ραλφ Άντερχιλ, ερευνητής στο ΜΙΤ της Βοστόνης, ανοίγει την πόρτα, περιμένει ν αντικρίσει τη γυναίκα της ζωής του, Έμιλι Πέιν, που έρχεται να μαζέψει τα πράγματά της, αποφασισμένη να φύγει για πάντα από κοντά του. Μπροστά του, όμως, βλέπει να σωριάζεται αιμόφυρτος ο συνάδελφός του, Χένρι Σάλμαν. Πριν χάσει τις αισθήσεις του, εκείνος του κάνει μιαν αποκάλυψη. Στον υπολογιστή του εργαστηρίου τους έχει εμφανιστεί ο επόμενος Μεγάλος Πρώτος Αριθμός. Παραδόξως, αποτελείται μόνο από τα ψηφία 4 και 7. Πίσω τους φαίνεται να υπάρχει δομή κι ένα κρυμμένο μήνυμα από μιαν ανώτερη οντότητα που επιθυμεί να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους. Τη στιγμή που ολόκληρος ο πλανήτης δοκιμάζεται από ασυνήθιστα φαινόμενα και ανεξέλεγκτες φυσικές καταστροφές, ο Ραλφ και η Έμιλι προσπαθούν να διαλευκάνουν το μυστήριο του αριθμού και συγχρόνως να λύσουν το γρίφο της σχέσης τους. Κι ενώ κάποιοι πιστεύουν ότι η Μέρα της Κρίσης πλησιάζει, κάποιοι άλλοι ανησυχούν για κάτι ακόμα χειρότερο... (ΕΚ- ΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Τζέντα», της Αλεξάνδρας Παπαδημητρίου Τζέντα, δεκαετία του 50. Η πόλη όπου τα πάντα απαγορεύονται. O κινηματογράφος, το γραμμόφωνο, το οινόπνευμα, ακόμα και το τηλέφωνο, θεωρούνται σύνεργα του Διαβόλου. Οι γυναίκες δεν βγαίνουν ασυνόδευτες ή ακάλυπτες και μόνο οι ξένες έχουν το προνόμιο να κυκλοφορούν με μακρυμάνικα φορέματα. Το επίνειο της Μέκκας προετοιμάζεται για να γίνει η πατρίδα των πετρελαίων και η κοιτίδα των οικονομικών εξελίξεων. Είναι η πόλη όπου ξεκινά η μάχη του Αριστοτέλη Ωνάση για να σπάσει το αραβικό κατεστημένο και ταυτόχρονα η πόλη όπου έρχονται, αφήνοντας την Αλεξάνδρεια, οι ήρωες του βιβλίου, για να αψηφήσουν το άγνωστο και να αντιπαρατεθούν στην πρόκληση. Στο εξομολογητικό αυτό αφήγημα της Αλεξάνδρας Παπαδημητρίου αναβιώνουν πρόσωπα υπαρκτά, μελωδίες αισθαντικές, αυθεντικές μυρωδιές και αρώματα της Αραβίας, που ανασυστήνουν τη γοητευτική ατμόσφαιρα της Ανατολής, το εντυπωσιακό ψηφιδωτό μιας ολόκληρης εποχής, αλλά και την αληθινή ιστορία μιας οικογένειας που ήταν «εκεί», όταν γεννιόταν η νέα πόλη από τον πλούτο της ερήμου. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Ζωή για κατανάλωση», του Zygmunt Bauman Ποιο είναι το σημαντικότερο και καλύτερα φυλασσόμενο μυστικό της σύγχρονης κοινωνίας των καταναλωτών;το άτομο-καταναλωτής μετασχηματίζεται σε προωθητή και ταυτοχρόνως προωθούμενο εμπόρευμα. Αγαθά και πωλητές εμπορεύματα και εμπορευόμενοι, είναι όλοι ένοικοι στον ίδιο κοινωνικό χώρο, εκείνο της αγοράς. Η δοκιμασία που καλούνται να περάσουν τα άτομα προκειμένου να αποκτήσουν τα κοινωνικά «βραβεία» που ορέγονται, απαιτεί τη μετάπλασή τους σε ελκυστικά προϊόντα. Οι ανθρώπινες σχέσεις αποικίζονται από κοσμοθεωρίες και συμπεριφορές που γεννιούνται στην καρδιά της αγοράς. Στο νέο του αυτό βιβλίο, ο μεγάλος κοινωνικός στοχαστής Ζίγκμουντ Μπάουμαν, εξετάζει τον αντίκτυπο των καταναλωτικών στάσεων και προτύπων συμπεριφοράς σε ποικίλες, φαινομενικά ασύνδετες, όψεις της κοινωνικής ζωής: την πολιτική και τη δημοκρατία, τoυς κοινωνικούς διαχωρισμούς και τη διαστρωμάτωση, τις κοινότητες, τη δημιουργία ταυτότητας, την παραγωγή και χρήση της γνώσης και τις προτιμώμενες αξίες. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ) «Τα βήματα του Έστερναχ», του Αλέξανδρου Παπαδόπουλου Ένα καίριο ερώτημα το οποίο θέτουν σήμερα οι πολίτες είναι αν υπάρχουν οι κατάλληλες μήτρες υποδοχής όλων των νέων ρευμάτων, κινήσεων, αντιλήψεων, εξελίξεων, προκλήσεων, αλλαγών, σκέψεων και ιδεών που ορίζουν τη νέα εποχή και τις νέες πραγματικότητες. Φοβάμαι ότι με εξαίρεση την κατανόηση της ανάγκης για μια ευρωπαϊκή πορεία της χώρας, που κυριάρχησε τη δεκαετία του 1990, οι πολιτικές δυνάμεις εξακολουθούν και σήμερα να αδυνατούν να προσδιορίσουν -και ως εκ τούτου να συμφωνήσουν- για το περιεχόμενο τουλάχιστον του αντικειμενικού συμφέροντος της χώρας. Το νέο ήθος της χώρας, η επανάκαμψη του πνεύματος του εκσυγχρονισμού, η αναθεσμοποίηση, η ελληνική ριζοσπαστική σοσιαλδημοκρατία του μέλλοντος, οι νέες δομές του πολιτιστικού, πολιτικού, διοικητικού, οικονομικού και κοινωνικού μηχανισμού, αποτελούν τα θεμελιακά ζητούμενα της επόμενης δεκαετίας, έτσι ώστε η Ελλάδα να κυριαρχήσει ξανά πάνω στο μέλλον της. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑ) ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Τα Γρεβενά στην Ιστορία Βιβλίο - υποθήκη του Πολιτικού Μηχανικού Αλ. Τζιόλα «Το βιβλίο με τίτλο Ορόσημα Πρόσωπα και γεγονότα στα Γρεβενά και τη Δυτική Μακεδονία είναι μία απόδοση τιμής στην ιστορία της πατρίδας μου και στους ανθρώπους που τη δημιούργησαν». Έτσι ξεκινά την παρουσίαση του βιβλίου ο συγγραφέας του Αλέξανδρος Τζιόλας, Πολιτικός Μηχανικός, καταγόμενος από το Πανόραμα, ένα μικρό χωριό στις πλαγιές του Σμόλικα κάτω από τη Βασιλίτσα, στο ΒΔ άκρο του Ν. Γρεβενών. «Θα επιθυμούσα, συνεχίζει ο συγγραφέας, να παρουσίαζα ένα έργο σταθμό για την διάσωση και την προστασία του περιβάλλοντος της ευαίσθητης περιοχής, της Βορειοανατολικής Πίνδου. Μοιάζει πράγματι, τώρα, αυτό να έχει μεγαλύτερη αξία για το μέλλον μας. Σκέφτηκα όμως ότι τίποτα δεν θα είχαμε αν δεν υπήρχαν οι άξιοι άνθρωποι του τόπου μου που άφησαν την σφραγίδα τους μέσα στην ιστορία και αγωνίσθηκαν για τις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας. Έτσι επέλεξα ότι αυτό που προέχει είναι η αποκατάσταση της ιστορίας του τόπου που είχε σχεδόν περιέλθει σε μαρασμό». Με τη φωτογραφημένη αυτή ιστοριογραφία, ο συγγραφέας επιθυμεί να φέρει σε πρώτο πλάνο τα πρόσωπα που διαμόρφωσαν τις εξελίξεις. Με τα πρόσωπα ολοκληρώνει την αναπαράσταση των γεγονότων. Κλείνει και αρχίζει με το βασικό μήνυμα της συνέχειας. Τη σκυτάλη θεωρεί ότι κρατά ήδη στα χέρια της η γενιά μας. Και τα ΟΡΟΣΗΜΑ ξεκινούν με την διαβεβαίωση ότι εμείς είμαστε αυτοί που συνεχίζουν. «Αν αυτό γίνει καθολική συνείδηση στη γενιά μου, τότε πράγματι επιτέλεσα με την έκδοση αυτή ένα ιστορικό ρόλο» λέει ξεκινώντας το ιστορικό ταξίδι στην Πίνδο. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Οι σελίδες του βιβλίου αποτελούν μία καταγραφή της ιστορίας της περιοχής από τους αρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα με την ταυτόχρονη παρουσία ιστορικών φωτογραφιών που σε ταξιδεύουν «με ένα μοναδικό και πρωτότυπο κινηματογραφικό τρόπο» (όπως είπε ο σκηνοθέτης Κ. Κουτσομύτης κατά την πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου) στο ιστορικό χρόνο. Σπάνιοι ιστορικοί χάρτες, όπως επίσης και αρχαιολογικά ευρήματα θεμελιώνουν τα ιστορικά γεγονότα στη περιοχή κατά τους αρχαίους χρόνους τονίζοντας την σημασία της στην Μακεδονική και Βυζαντινή ιστορία. Σπάνια φωτογραφικά ντοκουμέντα και ιστορικές περιγραφές προσώπων και γεγονότων περιγράφουν την εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής και των τοπικών κοινωνιών κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας μέχρι την απελευθέρωση. Το Αρματολίκι των Γρεβενών, η Επανάσταση της Δυτ. Μακεδονίας το 1854, οι επιφανείς άνδρες των ιστορικών αυτών χρόνων και η ιστορική πορεία τους που συνδιαμόρφωσε την εξέλιξη των γεγονότων του κλπ, η οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, οι ορεινοί δρόμοι για την επικοινωνία, το εμπόριο, τις μεταφορές, όπως επίσης και οι εθνικοί αγώνες για την απελευθέρωση του έθνους, δίνουν όλα τα στοιχεία για την ιστορική αυτογνωσία των σημερινών κατοίκων της περιοχής. Ο συγγραφέας περιγράφει πρόσωπα και γεγονότα με επίκεντρο την Βορειοανατολική Πίνδο, των οποίων όμως η δράση τους, η σημασία τους, η επιρροή τους και η φήμη τους επεκτάθηκαν από την Ήπειρο μέχρι τη Θεσσαλονίκη ή από τη Νότια Αλβανία και το Μοναστήρι μέχρι τη Θεσσαλία. Όλα αυτά, άριστα δομημένα με πλούσιο ιστορικό (ανέκδοτο και μη) υλικό. Στους νεότερους χρόνους ιδιαίτερη εθνική και ιστορική αξία αποτελεί το ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό της Μικρασιατικής καταστροφής. Ακόμη εκτενέστερη και αναλυτική είναι η φωτογραφημένη ιστοριογραφία του κατά την δεκαετία Στα τελευταία κεφάλαια της έκδοσης ο συγγραφέας πραγματοποιεί άλλα τρία επιτυχή εγχειρήματα. Αναπτύσσει τους ιστορικούς δεσμούς των Βλάχων και των Κουπατσαραίων, περιγράφει την εξέλιξη της εκπαίδευσης (μάλιστα και στα χρόνια των ρουμανιζόντων όπου η περιοχή είχε έντονες κοινωνικές διασπάσεις), την εξέλιξη της μετανάστευσης από την οποία προέκυψαν πλήθος σημαντικών κοινοτήτων και σημαίνοντων επιστημόνων ανά τον πλανήτη, ενώ καταλήγει με μία αντιπροσωπευτική παρουσίαση των δύο σημαντικών πόλεων της περιοχής (τα Γρεβενά και τη Δεσκάτη) δίνοντας με εξέχοντα τρόπο σύγχρονες απόψεις μέσα από προσωπικά βιώματα και ευαισθησίες για την απώλεια της παλιάς ιστορικής και κοινωνικά συνεκτικής πόλης των Γρεβενών. Όλα, καταλήγει, βρίσκονται τώρα πολύ καλά καταγεγραμμένα μέσα στη μνήμη μας. Μπορεί να είναι πράγματι έτσι, μόνο όταν η ιστορική μνήμη φροντίζουμε να αποτελεί βασικό συστατικό της ιστορικής μας γνώσης στην εκπαίδευση. Θα προσθέταμε, σήμερα και βασικό στοιχείο κοινωνικού διαλόγου για το παρελθόν και το μέλλον της κοινωνίας μας. Η φωτογραφημένη αυτή ιστοριογραφία του Αλέξανδρου Τζιόλα αποτελεί πράγματι μία πανελλαδική καινοτομία στην ιστορική παρουσίαση γεγονότων και προσώπων μιας περιοχής έχοντας θέσει πολύ ψηλά τον πήχυ της αισθητικής παρουσίασης και δομής παρόμοιων προσπαθειών

16

17 ΒΙΒΛίΑ «Οι γυναίκες της συγνώμης», του Λάκη Φουρουκλά Η ιστορία μας αναφέρεται σε μια παρέα ανθρώπων που, με κάποιον τρόπο, οι ζωές τους συνδέονται Θα υπάρξει άραγε μια νέα αρχή, μια καινούργια ζωή, για τον Δημήτρη που αποφυλακίζεται ύστερα από επτά χρόνια και τη Χριστίνα που τον περίμενε και τον αγαπούσε τόσο καιρό; Θα μπορέσουν να απαλλαγούν από το παρελθόν τους και να ζήσουν επιτέλους τον έρωτά τους;η Μίρα, η Βέρα, η μικρή Σλάβα τι ρόλο έπαιξαν στη ζωή του Δημήτρη;Ο Μάνος αγάπησε τόσο πολύ τη Χριστίνα ώστε να μην αντέξει το χωρισμό τους; Ο Καπετάνιος και οι γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του, γυναίκες κοινές μα αγαπημένες, και η αγαπημένη όλων, ο μεγάλος του έρωτας, η Ελένη, πώς συνδέεται με τον Δημήτρη και πόσο επηρέασε τη ζωή του; Η Κατερίνα και η Μαρία, με την ιδιαίτερη και όχι εύκολα αποδεκτή από τους πολλούς σχέση τους Όλοι, μα όλοι, μαζεύουν τα κομμάτια τους και προσπαθούν να ξαναρχίσουν τη ζωή τους, αφήνοντας πίσω τις οιμωγές και τα τραύματα του παρελθόντος. Για κάποιους η άνοιξη φάνηκε σχετικά νωρίς, για άλλους άργησε περισσότερο Το αποτέλεσμα μετρά όμως. Για να δούμε λοιπόν τι γεύση αφήνει στους ήρωές μας, τους αποζημιώνει για όλες τις ατυχίες και τις περιπέτειές τους;(εμπειρια ΕΚΔΟΤΙΚΗ) «Ουράνιος θρόνος Τριλογία: Τεμεραίρ, Βιβλίο ΙΙ», της Ναόμι Νόβικ Όταν οι Βρετανοί κατέλαβαν ένα γαλλικό πλοίο μαζί με το πολύτιμο φορτίο του ένα αυγό δράκου ο καπετάνιος Γουίλ Λόρενς του βρετανικού πλοίου Ριλάιαντ έγινε απροσδόκητα κύριος και πλοηγός ενός σπάνιου δράκου αριστοκρατικής καταγωγής, τον οποίο ονόμασε «Τεμεραίρ». Ο πλοηγός και ο δράκος, ως νεοσύλλεκτοι στο Βρετανικό Εναέριο Σώμα, απέδειξαν τη γενναιότητά τους σε δύσκολες μάχες ενάντια στις δυνάμεις εισβολής του Βοναπάρτη. Η Κίνα όμως έχει ήδη ανακαλύψει ότι το σπάνιο δώρο που προόριζε για το Ναπολέοντα Βοναπάρτη έχει πέσει σε βρετανικά χέρια και μια κινεζική διπλωματική αντιπροσωπεία έρχεται στη Βρετανία αποφασισμένη να πάρει πίσω αυτό το ξεχωριστό πλάσμα. Αλλά ο Λόρενς αρνείται να συνεργαστεί. Αντιμετωπίζοντας την απειλή της αγχόνης εξαιτίας της ανυπακοής του, δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνοδέψει τον Τεμεραίρ στην Άπω Ανατολή ένα μακρύ ταξίδι γεμάτο κινδύνους, δολοπλοκίες και τον ανείπωτο τρόμο της αβύσσου. Ωστόσο, όταν οι δυο τους φτάνουν στην αυλή του Κινέζου αυτοκράτορα, τους περιμένουν ακόμα πιο φρικτές ανακαλύψεις και σκοτεινές απειλές. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ) «Όσο δε φαντάζεσαι», της Σμαρώς Δεσύπρη Ακόμα και τώρα, δεν μπορώ να θυμηθώ τι όψη έχει η μοναξιά... Ποιο απ όλα της τα πρόσωπα ήταν εκείνο που με τρόμαζε; Ποιο, τελικά, αγάπησα; Ένα πια γνωρίζω με σιγουριά: η επιλεγμένη μοναξιά είναι ευκαιρία... Αρχή για ταξίδια προσωπικά, στραμμένα στο εντός... Μια νέα γυναίκα αποσύρεται στην ερημιά για να ανακαλύψει τον εαυτό της και να επαναπροσδιορίσει τη ζωή της. Εκείνος την έμαθε τον πραγματικό έρωτα. Εκείνη του «γνώρισε» πως είναι μουσικός. Εκείνη, μαζί του, αγάπησε τη μοναξιά της. Κι ύστερα, αγάπησε και τη δική του... «μοναξιά». Είναι διαφορετικός. Κι εκείνη μαζί του άλλαξε. Βρήκε με κόπο τις αλήθειες της, έμαθε να κοιτάζει... με ξαστεριά αυτά που άλλοτε φοβόταν ν αντικρίσει. Της έδειξε ποια θα γινόταν χωρίς να της αρέσει, μόνο και ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ μόνο γιατί φορούσε το χιτώνα της ανασφάλειας. Κι αυτός τούτο το χιτώνα, πολύ διακριτικά, τον έβγαλε από τους ώμους της και την έκανε να περπατά πιο γρήγορα... (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΛΙΒΑΝΗ) «Το τραγούδι των λύκων», της Βάντα Κουτσοκώστα Η Φλάβια, μια νεαρή όμορφη γυναίκα, αγωνίζεται να κερδίσει ξανά τη ζωή της που χάθηκε στη στάχτη, όταν μια καταστροφική πυρκαγιά έπληξε το χωριό της και έγινε η αιτία να χάσει το φως της. Μετά από μια επιτυχημένη μεταμόσχευση, καταφέρνει να αποκτήσει ξανά την όρασή της, όμως ένας νέος Γολγοθάς αρχίζει γι αυτήν. Γιατί, μόλις αντικρίζει με τα καινούργια της μάτια τα γεράνια του κήπου, διαισθάνεται πως κάποιο φοβερό μυστικό κρύβουν αυτά τα ξένα, δανεικά μάτια (ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΕΚΔΟΤΙΚΗ) Από τον Θανάση Κότση, θεατρολόγο «Ημών των ιδίων», του Διονύση Χαριτόπουλου Όποιος ενθουσιάστηκε με το πρόσφατο «Εγχειρίδιο βλακείας» του Διονύση Χαριτόπουλου, ένα βιβλίο πρωτότυπων αφορισμών που επί πολλούς μήνες μετά την έκδοσή του (Μάρτιος 2008) εξακολουθεί να βρίσκεται στις πρώτες σειρές των ευπώλητων σε πανελλαδική κλίμακα, στο «Ημών των Ιδίων» (α έκδοση: 2003) θα απολαύσει μερικά κείμενα που με τον αφοπλιστικό τρόπο του συγγραφέα εικονογραφούν όλη τη νεοελληνική τρέλα. Από το ζεϊμπέκικο και τον Καζαντζίδη έως το Χρηματιστήριο και την τηλεόραση, από την «ψώρα» του φενγκ σούι και τα γουέστερν έως την ανεργία και το ποδόσφαιρο, από τη ψευτογκλαμουριά των νεόπλουτων και τις βίζιτες έως τους αληθινούς ήρωες της διπλανής πόρτας, ο Χαριτόπουλος δεν χαρίζεται σε κανέναν και σε τίποτε. Με αβυσσαλέο, συχνά σκοτεινό χιούμορ και διαπιστωμένη ικανότητα να ξεχωρίζει την ήρα από το σιτάρι, o συγγραφέας παρωδεί ανελέητα τη σύγχρονη ζωή. Ένα βιβλίο με δοκιμιακό λόγο που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα της σύγχρονης Ελλάδας. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΟΣ) ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ «Τα δαιμόνια» του Άντριου Ντέιβιντσον «Σμύρνη, συγγνώμη», του Θεόδωρου Δεύτου Από τα αρώματα της Ανατολής έως τους προσφυγικούς καταυλισμούς της Κοκκινιάς, και από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη Μικρασιατική καταστροφή: ένα ταξίδι σε χρόνους και τόπους μεγάλων ανατροπών. Μια ιστορία μέσα στην Ιστορία. Mια διαδρομή στο άγνωστο που ξεκινά όταν δύο αδέλφια από το Κορδελιό παίρνουν τη ζωή στα χέρια τους: ο Πέτρος κυνηγά το όνειρο στη θάλασσα, ενώ η αδελφή του, Ευτέρπη, το αναζητά στη Σμύρνη: στην πόλη του πλούτου και του έρωτα, του πολιτισμού και της υψηλής αισθητικής. Στη γοητεία της αρχοντικής πολιτείας με τα ιδιαίτερα χρώματα και τις γεύσεις, με τους ήχους και τις μυρωδιές της. Στον ίδιο τόπο, όμως, όπου και η μοίρα οργανώνει το δικό της σχέδιο, που θα κλονίσει για πάντα τη ζωή τους, αλλά και τη ζωή χιλιάδων Ελλήνων της Μικρασίας. Ένα μυθιστόρημα για τις πιο έντονες, τις πιο ελπιδοφόρες, αλλά και τις πιο ζοφερές στιγμές μιας πόλης που αγαπήθηκε, υμνήθηκε, και εξακολουθεί να μας πονάει ακόμα. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ) «Ονειρευόμουν αδιάκοπα όσο ήμουν σε κώμα. Εικόνες στροβιλίζονταν η μια μετά την άλλη, κι ανταγωνίζονταν ποια θα καταλάβει το κέντρο της αρένας του τσίρκου. Ονειρεύτηκα μια γυναίκα που ζέσταινε νερό για το μπάνιο. Ονειρεύτηκα το αίμα από τη μήτρα της μάνας μου. Ονειρεύτηκα τα πλαδαρά χέρια της ετοιμοθάνατης γιαγιάς μου να με σπρώχνουν προς τον καταγάλανο ουρανό. Ονειρεύτηκα βουδιστικούς ναούς δίπλα σε δροσερά ορμητικά ποτάμια. Ονειρεύτηκα το κοριτσάκι που η μάνα του το πούλησε για μεθαμφεταμίνη. Ονειρεύτηκα το παραμορφωμένο καμίνι του αυτοκινήτου μου. Ονειρεύτηκα ένα πολεμικό καράβι των Βίκινγκς. Ονειρεύτηκα το αμόνι ενός σιδερά. Ονειρεύτηκα τα χέρια ενός γλύπτη να σμιλεύουν με μανία την πέτρα. Ονειρεύτηκα φλεγόμενα βέλη να πετάγονται από τον ουρανό, ονειρεύτηκα πύρινη βροχή. Ονειρεύτηκα θραύσματα γυαλιού να εκτοξεύονται παντού. Ονειρεύτηκα έναν άγγελο σε παραλήρημα μέσα στο παγωμένο νερό. Αλλά, πάνω απ όλα, ονειρεύτηκα τα δαιμόνια που περίμεναν να γεννηθούν». Η αληθινή αγάπη, απροσπέλαστη σε έναν τρίτο παρατηρητή, φαντάζει πάντα στα αμέτοχα μάτια του τερατώδης, εξωπραγματική, όπως π. χ. τα τερατόμορφα δαιμόνια στις υδρορροές των καθεδρικών ναών. Αυτό το απολαυστικό μυθιστόρημα αποδεικνύει ότι ο δρόμος προς την αγάπη, αν αυτή είναι αληθινή, ισοδυναμεί με το άγριο μαρτύριο του σώματος που πυρπολείται ή που βυθίζεται στον πάγο - με δυο λόγια με κόλαση. Στην κυριολεξία. Γι αυτό και «Τα Δαιμόνια» διαβάζονται με εμφανές υπόβαθρο το πιο εμβληματικό κείμενο που έχει γραφεί ποτέ για το θέμα: την «Κόλαση» του Δάντη, στην οποία το μυθιστόρημα έχει σαφείς άμεσες, έμμεσες και διάσπαρτες υπόγειες αναφορές. Η πλοκή είναι κάτι παραπάνω από πυκνή: ο αφηγητής, ένας χαμένος νεαρός, επιρρεπής στο αλκοόλ και τις ναρκωτικές ουσίες, ο οποίος ζει από τη βιομηχανία πορνό (σκηνοθετεί, παίζει και είναι επιτυχημένος παραγωγός των σχετικών ταινιών) παθαίνει ένα τροχαίο από το οποίο καταφέρνει μεν να βγει ζωντανός αλλά με καθολικά εγκαύματα σε όλο του το σώμα, με κινητικά προβλήματα και απώλεια του πέους του. Ουσιαστικά έχει μεταμορφωθεί σε τέρας, οπότε σκέφτεται πολύ σοβαρά το ενδεχόμενο αυτοκτονίας. Νοσηλεύεται υπό άψογες συνθήκες σε ένα νοσοκομείο υπό την επίβλεψη των καλύτερων ειδικών χάρη στις ατέλειωτες υλικές, και κυρίως ψυχολογικές, φροντίδες μιας παράξενης επισκέπτριας από το πουθενά, της Μαριάνε Ένγκελ. Η τελευταία έχει κάνει μεγάλη περιουσία ως ταλαντούχα γλύπτρια δαιμονίων - αυτά τα τερατόμορφα όντα που τοποθετούν ακόμα και σήμερα στις υδρορροές τους καθεθρικοί, μουσεία, πανεπιστημιακά ιδρύματα κ.λπ. Τη γλύπτρια δεν δείχνει να απασχολεί η τερατώδης παραμόρφωση του ήρωα (κατάσταση που κάνει τα βλέμματα των άλλων να αποστρέφουν το πρόσωπο από τρόμο) και του φέρεται με την τυφλή προσήλωση της απόλυτης, πέρα από κάθε πιστευτή πραγματικότητα, αγάπης. Σε όλο το διάστημα της δύσκολης και επώδυνης θεραπείας του στο νοσοκομείο, η Μαριάνε απαγγέλλει στον άρρωστο εκτεταμένα αποσπάσματα από την «Κόλαση» του Δάντη (συχνά στο πρωτότυπο) και, ούτε λίγο ούτε πολύ, τον διαβεβαιώνει ρητά ότι τον έχει ξανασυναντήσει και τον έχει σώσει άλλες δύο φορές από αντίστοιχα εγκαύματα. Αλλά αυτό έχει συμβεί στο πολύ απώτερο παρελθόν: στον Μεσαίωνα. Στη μεσαιωνική Γερμανία, μια αφοσιωμένη στο Θείο καλόγρια, καταφέρνει με τις φροντίδες της να επαναφέρει στη ζωή έναν μισοπεθαμένο μισθοφόρο στρατιώτη (που ένα αναμμένο βέλος καρφώθηκε στο στέρνο του). Αγαπιούνται και φεύγει από το μοναστήρι μαζί του. Αλλά τον χάνει πάλι καθώς οι σύντροφοί του τον ανακαλύπτουν και τον υποβάλουν σε φρικτά βασανιστήρια μεταξύ των οποίων και σ εκείνο της πυράς. Η Μαριάνε Ένγκελ διατείνεται ότι εκείνη είναι αυτή η καλόγρια. Παρόλο που ο αφηγητής την θεωρεί απλώς σχιζοφρενή, μην έχοντας άλλη επιλογή κατά την έξοδό του από το νοσοκομείο, πείθεται να ζήσουν μαζί, σε ένα παράξενο πέτρινο σπίτι, μισό μεσαιωνικό πύργο μισό σύγχρονο εργαστήριο γλυπτικής, το δικό της σπίτι. Στη μακρά διάρκεια της αποθεραπείας του αφηγητή στην κατοικία της Μαριάνε (η οποία περιλαμβάνει γερές δόσεις μορφίνης και ατέλειωτες παραισθήσεις σ ένα δαντικό περιβάλλον) η Μαριάνε, ως άλλη Σεχραζάτ, του αφηγείται τέσσερις ιστορίες απόλυτης αγάπης: στον μεσαίωνα ένας σιδεράς που βλέπει τη γυναίκα του να σβήνει από την πανώλη προτιμά να πεθάνει αγκαλιασμένος μαζί της, κολλώντας θανάσιμα την αρρώστια, παρά να σώσει τον εαυτό του. Στα βικτωριανά χρόνια, μια νιόπαντρη, που χάνει τον άντρα της σε μια θεομηνία στο πέλαγος, πέφτει από έναν απόκρημνο βράχο, στην ακτή που συνήθιζε να τον περιμένει, για να ενωθεί οριστικά μαζί του. Στη μεσαιωνική Ιαπωνία, μια κοπέλα (την οποία ένας τοπικός τυραννίσκος επιμένει να παντρευτεί διά της βίας) επιλέγει να θαφτεί ζωντανή παρά να διακινδυνεύσει τα ισχυρά αισθήματα αμοιβαίας αγάπης που μοιράζεται με τον νεαρό της φίλο. Ένας ομοφυλόφιλος Βίκινγκ, προκειμένου να σώσει τον νεογέννητο γιο του αγαπημένου του από τη φωτιά, καίγεται θανάσιμα ο ίδιος προστατεύοντας το ξένο παιδί με το σώμα του. Στα διαλείμματα αυτών των συγκλονιστικών (για τον αναγνώστη αλλά και τον ήρωα) διηγήσεων της απόλυτης, τυφλής αγάπης, η Μαριάνε, εμπνευσμένη όπως διατείνεται από το Θείο, κατασκευάζει σε κατάσταση διαρκούς παραληρήματος λίθινες υδρορροές-δαιμόνια το ένα κατόπιν του άλλου. Στη διάρκεια αυτής της πυρετώδους δημιουργίας, που απαιτεί εξαντλητικές φυσικές δυνάμεις, η γλύπτρια των δαιμονίων δεν επικοινωνεί με την πραγματικότητα, τρέφεται στο όριο της ασιτίας και φλερτάρει επικίνδυνα με τον θάνατο. Στον αφηγητή, που δεν αντέχει να τη βλέπει να φυτοζωεί, η Μαριάνε δίνει να καταλάβει ότι εκπληρώνει ένα βαθύτατο χρέος αληθινής, απίστευτης αγάπης, πέρα από κάθε υλική πραγματικότητα, πέρα από τον χρόνο, πέρα από το φθαρτό σώμα. Όσο περισσότερο εκείνη πλησιάζει στον θάνατο τόσο εκείνος δυναμώνει ψυχικά και σωματικά. Στο τέλος. (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΠΟΣ) «Προσοχή! Νεόπλουτοι» του Ζάχου Χατζηφωτίου Ο Ζάχος Χατζηφωτίου, πασίγνωστη περσόνα του μποέμ Αθηναίου μπομ βιβέρ που κινείται στις κορυφές των κοσμικών ελληνικών κύκλων τα τελευταία σαράντα χρόνια, άνθρωπος με πλούσιες κοσμοπολίτικες εμπειρίες του πάλαι ποτέ διεθνούς jet set, είναι και συγγραφέας 17 μυθιστορημάτων, μεταξύ άλλων των πολύ επιτυχημένων «Τα εν οίκω... εν Δήμω», «Πωλείται Συνείδησις», «Συννεφιάζει και στη Μύκονο», «Πάντα την Κυριακή», «Ο Ίακχος κι εγώ». Ο Χατζηφωτίου έχει τιμηθεί πολλάκις για την ηρωική του στάση σε καιρούς πολέμου (Ελ Αλαμέιν, Ρίμινι, Κατοχή 44) και όντας μια ιστορική για τους νεότερους πλέον φιγούρα συνέδεσε το όνομά του με εφημερίδες όπως τα Νέα και η Καθημερινή για πάνω από 25 χρόνια. Ως εκπρόσωπος της παλαιάς γενιάς των δημοσιογράφων, σύγχρονος της θρυλικής Ελένης Βλάχου, που τους συνέδεε και στενή φιλία, έκανε καριέρα ως καυστικός κοσμικογράφος και παρατηρητής της κοινωνικής ζωής των αστών. Το χρονογραφικό του ταπεραμέντο απογειώθηκε και έγινε ευρύτερα γνωστό από το τηλεοπτικό του πεντάλεπτο κοινωνικής κριτικής, που είχε τέτοια απήχηση ώστε να θεωρείται σχεδόν ως «γκουρού» της political correct αθηναϊκής συμπεριφοράς. Σήμερα -κι αφού από τη θέση του πολιτικού διατέλεσε Αντιδήμαρχος Αθηνών επί δεκαετία- επανέρχεται στη συγγραφική του ιδιότητα δίνοντας ένα καινούργιο μυθιστόρημα με τον εκ προοιμίου σατιρικό και πολλά υποσχόμενο τίτλο «Προσοχή! Νεόπλουτοι». Ο Χατζηφωτίου κάνει αυτό που ξέρει πολύ καλά. Διηγείται μια ιστορία που στο κέντρο της εμφανίζεται η ζωή ενός ανθρώπου που ξεκινά από την επαρχία για την πρωτεύουσα, με σκοπό να βρει μια καλύτερη ζωή. Το έργο είναι τοποθετημένο την εποχή της ανοικοδόμησης στην Αθήνα, κοντά στη δεκαετία του 60. Μια εποχή που ο Χατζηφωτίου αφενός γνωρίζει τις κοινωνικές συνθήκες αλλά αφετέρου δε ο αναγνώστης του βιβλίου θα μπορούσε να ξέρει μέσα από την οπτική που έχουν ορίσει οι ιστορίες του ελληνικού κινηματογράφου. Εξάλλου και η ιστορία του Χατζηφωτίου είναι δομημένη τόσο θεματολογικά όσο και υφολογικά σύμφωνα με αυτή την αισθητική. Πρόθεση του είναι να δείξει το σημείο εκκίνησης της αστικής νοοτροπίας, η οποία καθόρισε την κοινωνική ταυτότητα της πρωτεύουσας και επηρέασε τόσο την μετέπειτα εξέλιξη του κοινωνικού ιστού της. Ο συγγραφέας στην ουσία εξηγεί την είσοδο μιας μικροαστικής τάξης που αναδεικνύεται σε μεγαλοαστική, με τη βοήθεια μόνο των υλικών αγαθών, του χρήματος. Χρήμα που εξαγοράζει τους λεγόμενους «καλούς τρόπους» μιας εκ των ιστορικών εξελίξεων ξεπεσμένης «αριστοκρατίας». Κεντρικός λοιπόν ήρωας είναι ο Αριστείδης. Στο μυθιστόρημα παρακολουθούμε την πορεία της ζωής του ήρωα από τη στιγμή που φτάνει στην πρωτεύουσα, ως τυπικός επαρχιώτης για να αναζητήσει τον «θείο» που θα του προσφέρει μια θέση στην «επιχείρηση» (εδώ εμπόριο οδοντογλυφίδων) και την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής στο άστυ. Ο Αριστείδης, είναι ένας άνθρωπος απλός, τυπικός ρωμιός, με πονηριά και καπατσοσύνη. Σχεδόν αγράμματος, χωρίς καλλιέργεια και τρόπους, με δίψα όμως για οικονομική και κυρίως κοινωνική καταξίωση. Από πλανόδιος πωλητής οδοντογλυφίδων και χαρτί υγείας, θα γίνει υπάλληλος στο μικρό μαγαζάκι που έχει ένα γεροντάκι με ψιλικά. Το γεροντάκι θα πεθάνει και ο Αριστείδης γίνεται ιδιοκτήτης της παράγκας που «πωλούνται ψιλικά» και του μικρού οικοπέδου στην οδό Μηθύμνης, όπου είναι χτισμένη. Δουλεύοντας νυχθημερόν η «επιχείρηση» αποδίδει και ο ήρωας αποταμιεύει. Τώρα ο ήρωας αρχίζει να φτιάχνει τη δημόσια εικόνα του. Ντύνεται με κοστούμι τα βράδια και φροντίζει να επισκέπτεται το καλό ζαχαροπλαστείο, δίνοντας στο γκαρσόνι γενναίο φιλοδώρημα και επιδεικνύοντας τα χρήματά του. Αρχίζει η συναναστροφή του με την γειτονιά και τις καλές κυρίες της περιοχής. Η κυρία Φούλα, πελάτισσα του, είναι η αναγνωρίσιμη «κουτσομπόλα-προξενήτρα» της εποχής, που αναλαμβάνει την κοινωνική ανέλιξη του ήρωα. Τον προσκαλεί σε βραδινές εξόδους και τον εντάσσει ως εργένη που ψάχνει νύφη σε έναν κύκλο οικογενειαρχών μικροαστών μικροεμπόρων και επιχειρηματιών-βιοτεχνών, που διασκεδάζουν τα σαββατοκύριακα σε ταβέρνες. Ο Αριστείδης θα συνεργαστεί με έναν μικροεργολάβο και θα δώσει αντιπαροχή το οικοπεδάκι στη Μηθύμνης, παίρνοντας ένα κατάστημα και τρία ακίνητα. Από το σημείο αυτό, ο ήδη ξιπασμένος Αριστείδης αρχίζει να έχει μεγαλόπνοοα σχέδια για τον εαυτό του. Πονηρός όπως είναι γρήγορα μαθαίνει τη δουλειά του εργολάβου μέσα από την παρατήρηση και ξεκινά τις δικές του οικοδομικές επιχειρήσεις. Όμως το «ξάνοιγμά» του απαιτεί μεγαλύτερο κεφάλαιο από αυτό που του έχει επιφέρει η επιχείρηση «πωλούνται υλικά οικιακής χρήσης» όπως είχε ονομάσει το ψιλικατζίδικο. Ο γάμος του μικροαστού που ονειρεύεται να γίνει μεγαλοαστός, λειτουργεί ως μέσο πλουτισμού. Καλός λοιπόν γάμος είναι ο συμφεροντολογικός γάμος. Σε αυτό θα τον βοηθήσει η κυρία Φούλα, με το αζημίωτο, φυσικά. Η συγκυρία και η εποχή είναι τέτοια που ο Αριστείδης θα γνωρίσει την Πίτσα, μια πλούσια Ελληνοαμερικανίδα από το Σικάγο, συνεχώς επανέρχεται το μοτίβο του ελληνικού κινηματογράφου, με τρία εστιατόρια, πολλά δολάρια, μια «μάμι» κέρβερο και ένα διακαή πόθο να παντρευτεί Έλληνα. Η συνάντηση, καθοριστική της υπόλοιπης ζωής του Αριστείδη, γίνεται στην καλοκαιρινή ατραξιόν της εποχής στα λουτρά στα Καμένα Βούρλα. Το συνοικέσιο γίνεται μέσω Φούλας και μετά από πολλές δυσκολίες, καλά οργανωμένο σχέδιο και προσεκτικές κινήσεις, προκειμένου να κρυφτεί επιδέξια η επαρχιώτικη νοοτροπία που ο Χατζηφωτίου τη περιγράφει λίγο πολύ ως ληγουριά και λεβεντοβλαχιά του Αριστείδη, οι δύο Αθηναίοι καταφέρνουν να βάλουν στο χέρι την περιουσία της νύφης. Ο γάμος τους περιγράφεται ως ένα φαρσικό γεγονός κακογουστιάς και μεγαλομανιας. Η Πίτσα, μια νταρντανογυναίκα, μπορεί να ελκύεται από την μπρουτάλ συμπεριφορά του Αριστείδη, αλλά γνωρίζει πώς να περιφρουρήσει την περιουσία της. Παρουσιάζεται ως τυπική σύζυγος που μόλις κάνει τον διάδοχο, αφήνει τον εαυτό της, παχαίνει, ζηλεύει, παίζει κουμ-καν με τις φίλες της και αρχίζει να ξιπάζεται με τις επιχειρηματικές δραστηριότητες του άνδρα της. Βοηθά τον Αριστείδη δανείζοντας του κεφάλαιο και σε λίγο χρόνο, ο ακάματος ήρωας από μικροεργολάβος μετατρέπεται σε υπερεργολάβο και κύριο ανεγερτή ολόκληρων οικοδομικών τετραγώνων της πρωτεύουσας. Ο Αριστείδης, σύμφωνα με τον Χατζηφωτίου διαθέτει πλέον όλα όσα επιθυμούσε να πραγματοποιήσει στη ζωή του ένας μικροαστός της εποχής. Διαθέτει τις επιχειρήσεις του, το υπεροπτικό εξωτερικό ύφος, την κοινωνική καταξίωση (τον έκαναν πρόεδρο της τοπικής συνοικιακής ομάδας), μια Ελληνοαμερικάνα σύζυγο, σύμβολο ξιπασιάς ως προς οτιδήποτε ξένο, το καλό αμάξι (Μερσεντές), την ιδιοκατοίκηση (τα λεφτά δεν είναι για πέταμα), ομόλογα στην τράπεζα, για τις δύσκολες μέρες, τον διάδοχο αλλά και την επίσημη ερωμένη. Η τελευταία δεν κρατά πολύ, γιατί αποδείχτηκε άπιστη. Η μέχρι τώρα οικονομική και κατ επέκταση κοινωνική άνοδος του Αριστείδη οφείλεται σε μια περίοδο όπου οι επιχειρηματικές του κινήσεις και δημοσιοσχετίστικες επιλογές του, ενδεικνύονταν σε παράτολμα σχέδια με μικρό κόστος. Όμως η μεγαλομανία του ήρωα τον οδήγησε σε περιοχές που δεν γνώριζε ή δεν θα μπορούσε να μάθει. Ο Αριστείδης αποφασίζει να κυνηγήσει τον μεγάλο πλούτο και θέλει να γίνει εφοπλιστής. Επενδύει τη μισή του περιουσία αγοράζοντας ένα καράβι, αλλά τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Μπλέκει με δυο Χιώτες ναυτικούς, που σιγά σιγά του τρώνε τα λεφτά και θέλουν να τον πετάξουν από την εταιρία που από κοινού έχουν συστήσει. Η άγνοια του Αριστείδη για τα θέματα της ναυσιπλοΐας αλλά και η αδυναμία του να την καταλάβει με τον καιρό, παραλίγο να τον καταστρέψουν οικονομικά. Αυτός που μέχρι τώρα είχε γίνει εκμεταλλευτής πολλών και πλούτισε αδικώντας αρκετούς, στάθηκε όμως τυχερός, αφού στην ουσία τον έσωσε ένας νέος, σπουδαγμένος στην Αμερική, έντιμος δικηγόρος, που κατάφερε να του διασώσει όλα όσα έχασε αλλά και να του βγάλει και κέρδος. Η ιστορία του Χατζηφωτίου τελειώνει μάλλον με μια Θεία Δίκη. Αυτός που γλίτωσε τις χειρότερες οικονομικές φουρτούνες, θα λάβαινε την νέμεση του, από τον ίδιο του τον γιο. Ο Πέτρος έγινε ένας έντιμος και καλλιεργημένος δικηγόρος, που συνειδητοποίησε γρήγορα την συμφεροντολογική στάση ζωής του πατέρα του και δεν δίστασε όχι μόνο να του εναντιωθεί αλλά και να τον κατηγορήσει για αυτήν, κόβοντας κάθε σχέση μαζί του. Το δραματικό πρόσωπο του Πέτρου, λειτουργεί ως φορέας μιας νέας ιδεολογίας, αποκομμένης από τα υλιστικά κίνητρα, που προσδοκά μια διαφορετική αντιμετώπιση του κόσμου, πιο ιδεαλιστική και ηθική. Το μυθιστόρημα του Ζάχου Χατζηφωτίου θα μπορούσε να θυμίζει εύκολα πέρα από τη σατιρική του διάθεση, που σίγουρα φτάνει στο σημείο του σνομπισμού και ελιτισμού (ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται αυτό το ενδεχόμενο), έναν τσιφορικό τρόπο γραφής. Ο Χατζηφωτίου γνωρίζει τα κίνητρα των ηρώων του και τις βαθιές λεπτομέρειες της ψυχολογίας τους. Απλά δεν τις επικροτεί και όντας ένας οξυδερκής παρατηρητής της διαμόρφωσης της σύγχρονης αθηναϊκής κοινωνικής πραγματικότητας, που δεν του αρέσει, αναζητά τους υπεύθυνους μιας μάλλον μη αναστρέψιμης κατάστασης. Η ελπιδοφόρα αντίθεση που παρουσιάζει στο πρόσωπο του Πέτρου, ως σύμβολο των νέων που θέλουν να διορθώσουν τα σφάλματα των παλιότερων, λειτουργεί, και λόγω της μικρής δραματικής έκτασης και επιρροής που δίνει στο μυθιστόρημα σε αυτήν την προοπτική, κυρίως σαν μια κατακλείδα ευσεβούς πόθου, παρά σαν μια οργανωμένη λύση σχετικά με τη προβληματική που διακρίνει το σύνολο του έργου του. Κλείνοντας δεν θα μπορούσα να μη βρω σχετικές αναφορές και μεγάλες αναλογίες στο μυθιστόρημα του Ζάχου Χατζηφωτίου «Προσοχή! Νεόπλουτοι» με το κλασικό αριστούργημα του Γάλλου νατουραλιστή πεζογράφου Γκι ντε Μοπασάν «Ο Φιλαράκος». (ΕΚΔ. ΦΕΡΕΝΙΚΗ) 23 23