ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ"

Transcript

1 2 ος τόμος

2

3 ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ 2 ος τόμος Εικόνα εξωφύλλου: Επιτύμβια στήλη του Ευφήρου.

4 ΗΛΙΑΣ Σ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ Περικλέους Ἐπιτάφιος Γ τάξη Γενικού Λυκείου Γενικής Παιδείας 2 ος τόμος ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

5 Συγγραφέας-Μετάφραση: ΑΓΓΕΛΟΣ Σ. ΒΛΑΧΟΣ Υπεύθυνοι για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο: ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΒΕΪΚΟΥ Σύμβουλος Π.Ι. ΣΩΤΗΡΗΣ ΓΚΛΑΒΑΣ Μόνιμος Πάρεδρος ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΟΡΑΣΗ Κατσαούνου Θεοδώρα Επιμέλεια Κατσαούνου Θεοδώρα

6

7 Ο αθηναϊκός χαρακτήρας «Φιλοκαλοῦμέν 2 τε γὰρ μετ' εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα, καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν, ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον. ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια, καὶ ἑτέροις πρὸς ἔργα τετραμμένοις τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ' ἀχρεῖον 3 νομίζομεν, καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ 5 / 36

8 πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν. διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει. κράτιστοι δ' ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων 4. καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους. βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν ὥστε ὀφειλομένην δι' εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος, εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ' ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων. καὶ μόνοι 6 / 36, 38

9 οὐ τοῦ ξυμφέροντος μᾶλλον λογισμῷ ἢ τῆς ἐλευθερίας τῷ πιστῷ ἀδεῶς τινὰ ὠφελοῦμεν 5. Κεφ. 40 Φιλοκαλῶ αγαπώ το ωραίο Εὐτέλεια φτήνια (εδώ): λιτότητα, απλότητα. Μαλακία έλλειψη ανδρισμού, μαλθακότητα. Μᾶλλον καιρῷ ἔργου ἤ κόμπῳ λόγου πιο πολύ για να έχουμε τη δυνατότητα για κάποιο έργο παρά για κομπορρημοσύνη. Αἰσχρόν (ενν. ἡγούμεθα, όχι χρώμεθα - «ζεῦγμα») Τὸ πένεσθαι τη φτώχεια. Ἔνι (=ενέστι) τοῖς αὐτοῖς συμβαίνει οι ίδιοι να... Ἑτέροις ἕτερα πρὸς ἔργα.. 7 / 37

10 τετραμμένοις και ενώ ο καθένας μας καταγίνεται με διαφορετική απασχόληση (επάγγελμα) Μη ἐνδεῶς (λιτότητα) ικανοποιητικά, καλά. Ἀπράγμων (αντίθ.: πολυπράγμων) φιλήσυχος. Ἀχρεῖος άχρηστος. Κρίνω ὀρθῶς διατυπώνω ορθές σκέψεις. Ἐνθυμοῦμαι ὀρθῶς μελετώ, συλλογίζομαι σωστά. Ἤ ἐλθεῖν ἔργῳ ἐπὶ ἅ δεῖ πριν προβούμε σε ενέργειες για όσα πρέπει (να γίνουν). Ἔχω τι διαφερόντως με διακρίνει κάτι το ξεχωριστό. Ὥστε τολμᾶν ἐκλογίζεσθαι ώστε να τολμούμε να υπολογίζουμε με ακρίβεια τις συνέπειες... 8 / 39

11 Μάλιστα (τολμᾶν) μάλιστα (ἐκλογίζεσθαι) πολύ... με ακρίβεια. Ὅ (= τοῦτο δέ, καθ' ὅ) ενώ αντίθετα. Θράσος αλόγιστο θάρρος. Ὄκνος δισταγμός, δειλία. Κράτιστος πολύ δυνατός. Τὰ δεινά οι κίνδυνοι του πολέμου. Τὰ ἡδέα η καλοπέραση, οι απολαύσεις της ειρήνης Διὰ ταῦτα και όμως. Μὴ ἀποτρεπόμενοι δεν προσπαθούν ν' αποφύγουν. Τὰ ἐς ἀρετήν (προσδ. της αναφοράς) η λ. αρετή με ειδική σημασία: ευεργετική διάθεση. Εὖ πάσχω ευεργετούμαι. Εὖ δρῶ (συνηθ. εὖ ποιῶ) ευεργετώ. Βέβαιος σταθερός. 9 / 39

12 Ὁ δράσας τὴν χάριν ο ευεργέτης. Ὥστε σῴζειν (τὴν χάριν) ὀφειλομένην δι' εὐνοίας ᾧ δέδωκε εφόσον επιδιώκει να παραμένει η ευγνωμοσύνη του ευεργετημένου, με τη συμπάθεια που δείχνει (ὁ δράσας τὴν χάριν) σ' αυτόν. Ὁ ἀντοφείλων ο ευεργετημένος. Ἀμβλύς απρόθυμος. Ἐς χάριν για να του χρωστούν ευγνωμοσύνη. Ὀφείλημα εξόφληση χρέους. Ἀποδίδωμι τὴν ἀρετήν ανταποδίδω την ευεργεσία. Τὸ πιστόν (ἡ πίστις) τῆς ἐλευθερίας φιλελεύθερο φρόνημα 10 / 39

13 Κεφάλαιο 40 Ο αθηναϊκός χαρακτήρας: Φιλοκαλία, ευφυΐα και ευστροφία θεληματικότητα κοινωνικότητα και φιλάνθρωπο αισθήματα Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Αναπτύσσοντας το «ἐν ἄλλοις» του προηγουμένου κεφαλαίου ο ρήτορας δεν θειωρεί απαραίτητο να συνεχίσει τη σύγκριση ανάμεσα σε Αθήνα και Σπάρτη, με το εξής σκεπτικό: αφού στο σημείο που, σύμφωνα με την πανελλήνια φήμη της, αποτελούσε το καύχημά της (την ανδρεία στους πολεμικούς αγώνες), η Σπάρτη ουσιαστικά φάνηκε κατώτερη απ' την Αθήνα, ποιες ελπίδες θα είχε να 11 / 65

14 συναγωνιστεί μ' επιτυχία την Αθήνα στα σημεία που αποτελούσαν την αποκορύφωση του αθηναϊκού μεγαλείου; Έτσι, απ' το σημείο αυτό και πέρα ο έπαινος της αθηναϊκής πολιτείας θα συνεχιστεί, για ν' αναδειχτούν το πνεύμα, το ήθος και η κοινωνική ευαισθησία των Αθηναίων ασύγκριτα ανώτερα απ' ό,τι γνώριζε ο κόσμος ως τότε - «για Λακεδαιμονίους θα μιλάμε τώρα;», όπως έγραψε, για άλλη συγκυρία. ο Κ. Καβάφης. 2. Φιλοκαλοῦμεν... ἄνευ μαλακίας Η «αττική σύνθεση»: από τους Ίωνες κρατούν οι Αθηναίοι την αγάπη στο ωραίο και τη διάθεση για θεωρητική έρευνα, από τους Δωριείς την απλότητα και τον ανδρισμό. Ταυτόχρονα αποφεύγουν τη 12 / 65

15 χοντροκοπιά και την πνευματική στενότητα των Σπαρτιατων, όπως και τη χλιδή και τη μαλθακότητα των Ιώνων. Με τη φράση αυτή έχουμε ακόμη ένα παράδειγμα για τη μοναδική ικανότητα του Θουκυδίδη να λέει πολλά και σημαντικά πράγματα με ελάχιστα λόγια (βραχυλογία), αλλά ταυτόχρονα με εξαίρετα εντυπωσιακή εκφραστικότητα, όπως δείχνει η υφολογική ανάλυση της περίφημης αυτής φράσης: συνδυασμός επιγραμματικότητας, με πολλαπλές ομοιότητες και μορφικές αντιστοιχίες από τη μια (π.χ. φιλο-καλοῦμεν-φιλοσοφοῦμεν), αντιθετικές έννοιες (π.χ. φιλοκαλία-εὐτέλεια) και συντάξεις (π.χ. μετ' εὐτελείας - ἄνευ μαλακίας) από την άλλη. 13 / 65

16 3. Ἀχρεῖον σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Σόλων είχε εκδώσει νόμο «ἄτιμον εἶναι τὸν ἐν στάσει μηδετέρας μερίδος γενόμενον». (Χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα όποιος μένει ουδέτερος σε περίπτωση που θα ξεσπούσε εμφύλια διαμάχη στην πόλη). Βλ. και, παρακάτω, σελ. 78, Παράλληλο χωρίο 4α. 4. Κράτιστοι δ'... ἐκ τῶν κινδύνων η φράση αυτή μας δίνει όλο το περιεχόμενο της πραγματικής ανδρείας. Με την άρση της αντίθεσης: ἔργαλόγοι ο Αθηναίος προσεγγίζει την τελειότητα, αφού ήδη από τον Όμηρο (Ιλιάδα I 443) ιδανικός άντρας είναι ὁ μύθων τε ῥητήρ καὶ ἔργων πρηκτήρ (ρήτορας και, συγχρόνως, άνθρωπος της πολεμικής, πράξης), όπως 14 / 65-66

17 είδαμε παραπάνω (οὐ τοὺς λόγους... ἔργω ἐλθεῖν) επόμενο βήμα στο δρόμο της ανδρείας, η πορεία προς το πεδίο της κρίσιμης μάχης με πλήρη επίγνωση του κινδύνου. 5. Τῆς ἐλευθερίας τῷ πιστῷ ἀδεῶς τινα ὠφελοῦμεν συνηθισμένος αυτοέπαινος των Αθηναίων η ανιδιοτελής παροχή βοηθείας (και μάλιστα με σοβαρούς δικούς τους κινδύνους) σε περιπτώσεις όπου ισχυρότεροι (αλλά άδικοι) καταδίωκαν ασθενέστερους. Έτσι σώζουν τους Ηρακλείδες από τον Ευρυσθέα, υποχρεώνουν τους Θηβαίους να δώσουν για ταφή τα πτώματα των σκοτωμένων στρατηγών του Άργους πιο πρόσφατα, στην 15 / 66

18 ιστορική πια εποχή, βοηθούν τις ιωνικές πόλεις που επαναστάτησαν εναντίον του Δαρείου και τους Σπαρτιάτες κατά τον Γ' Μεσσηνιακό πόλεμο. Βλ. και, παρακάτω, σελ. 78. Παράλληλο χωρίο 4β. Έτσι ο Αθηναίος αναδεικνύεται ελεύθερος, ολοκληρωμένος πολίτης, με ανιδιοτελή φιλάνθρωπη διάθεση, ύστερ' από τη δύσκολη σύνθεση που πραγματώνει, συνταιριάζοντας με αρμονικό τρόπο ζεύγη αντιθετικά συγκεκριμένα: αγάπη του ωραίου και απλότητα λόγος, θεωρία, φιλοσοφία και έργο, δράση ενασχόληση με τα κοινά και φροντίδα για το σπιτικό του καλομελετημένη γνώση και ανυποχώρητη τόλμη γνώση των κινδύνων και των 16 / 66

19 απολαύσεων, και ανάληψη κινδύνων. ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Έχοντας υπόψη τα αντιθετικά ζεύγη εννοιών του κεφ. 40 (βλ. και την 5η ερμηνευτική σημείωση), καταρτίστε κατάλογο των χαρακτηριστικών των δύο διαμετρικά αντίθετων ανάμεσά τους τύπων ανθρώπου-πολίτη, στο μέσο των οποίων ο Περικλής τοποθετεί τον Αθηναίο. Για ένα φτωχό της σύγχρονης κοινωνίας, διατηρεί την αξία της η διακήρυξη του Περικλή «καὶ τὸ πένεσθαι... ἀλλὰ μὴ διαφυγεῖν ἔργῳ αἴσχιον»; Ποιοι λόγοι 17 / 66

20 οδηγούν στην, κατά τη γνώμη σας, συγκεκριμένη συμπεριφορά του σημερινού φτωχού; «Μη ρίχνεις πέτρα στο πηγάδι που σε δρόσισε» η παροιμία αυτή, που θέλει ν' αποτρέψει από την αχαριστία τον ευεργετημένο, επιδιώκει να εξασφαλίσει τη συνέχιση της (ευεργετικής) δράσης του ευεργέτη. Ποιες ενδεχόμενες, για τον αχάριστο αλλά και για το κοινωνικό σύνολο, αρνητικές συνέπειες θέλει να προλάβει; 18 / 66

21 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ 4. Για το κεφάλαιο 40: α) Από τους άλλους νόμους του Σόλωνα ιδιαίτερα χαρακτηριστικός και παράξενος είναι εκείνος που ορίζει ότι χάνει τα πολιτικά του δικαιώματα όποιος μένει ουδέτερος σε περίπτωση που θα ξεσπούσε εμφύλια διαμάχη στην πόλη. Ήθελε, όπως φαίνεται, ο Σόλων κανένας πολίτης να μη μένει αδιάφορος και ασυγκίνητος για τα δημόσια ζητήματα κοιτάζοντας μόνο πώς να εξασφαλίσει τα δικά του συμφέροντα, ούτε να καυχιέται πως δεν πονά κι αυτός και δεν πάσχει με τα δεινά της πατρίδας του. Αντίθετα, έπρεπε ο πολίτης απ' την 19 / 78

22 αρχή να παίρνει θέση πλάι σ' αυτούς που ενεργούν πιο σωστά και πιο δίκαια και να κινδυνεύει μαζί τους και να τους βοηθά, αντί να περιμένει ακίνδυνα να δει ποιος θα νικήσει. (Πλούταρχος, Σόλων, κεφ. 20. Μετάφραση Β. Τσακατίκα) β) Αυτή η χώρα πάντοτε στο δίκιο στηριγμένη τον ανήμπορο θέλει να συντρέχει. Κι έτσι βάσταξε μόχτους και μόχτους για τους φίλους. (Ευριπίδης, Ηρακλείδες, στ ) 20 / 78

23 Η Αθήνα σχολείο της Ελλάδας 41. «Ξυνελών 1 τε λέγω τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν 2 εἶναι καὶ καθ ἕκαστον δοκεῖν ἄν μοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ ἡμῶν ἐπὶ πλεῖστ ἂν εἴδη 3 καὶ μετὰ χαρίτων μάλιστ ἂν εὐτραπέλως τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι. καὶ ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια, αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως 4, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει. μόνη γὰρ τῶν νῦν ἀκοῆς κρείσσων ἐς πεῖραν ἔρχεται, καὶ μόνη οὔτε τῷ πολεμίῳ ἐπελθόντι ἀγανάκτησιν ἔχει ὑφ οἵων κακοπαθεῖ οὔτε τῷ ὑπηκόῳ κατάμεμψιν ὡς οὐχ ὑπ ἀξίων 21 / 38

24 ἄρχεται.μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα, καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε Ὁμήρου ἐπαινέτου οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει, τῶν δ ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει 5, ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι, πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν 6 ἀίδια ξυγκατοικίσαντες. περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως 7 οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν, καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν. 22 / 38

25 Κεφ. 41 Ξυνελὼν (συναιρέω) συνοψίζοντας (ενν. το περιεχόμενο των κεφ ). Τὴν πᾶσαν πόλιν την πόλη μας σε όλες τις εκδηλώσεις της. Παίδευσις σχολείο. Ἐπί πλεῖστ' εἴδη σε πάρα πολλές δραστηριότητες. Παρέχω τὸ σῶμα αὔταρκες ἐπί τι παρουσιάζω τον εαυτό μου (το σώμα) αυτοδύναμο για κάτι Μετὰ χαρίτων με χάρη Εὐτραπέλως (εὖ + τρέπομαι, πρβλ. πολύτροπος) με ευστροφία, με επιδεξιότητα. Ἔρχεται ἐς πεῖραν ἀκοῆς κρείσσων (ἐς πεῖραν ἐρχόμενη ἀποδείκνυται...) βγαίνει από τη δοκιμασία ανώτερη από τη φήμη 23 / 39

26 της. Ἀγανάκτησιν ἔχω τινί δίνω σε κάποιον το δικαίωμα ν' αγανακτήσει. Ὑφ' οἵων κακοπαθεῖ από τι (ανάξιους) εχθρούς νικιέται. Ὑπήκοοι οι σύμμαχοι των Αθηναίων. Ἔχει παρέχει. Σημεῖα απτές αποδείξεις. Οὐ δή τοι και βέβαια όχι χωρίς. Προσδέομαί τινος έχω ανάγκη από... Τέρψει τὸ αὐτίκα ἔπεσιν με τα λόγια του θα δώσει μια πρόσκαιρη χαρά. Τὴν ὑπόνοιαν τῶν ἔργων την ιδέα που θα σχηματιστεί (αργότερα) για τα έργα μας. Γενέσθαι ἐσβατόν να δώσει «γῆν καὶ ὕδωρ», να γίνει πέρασμα μας. 24 / 39

27 Ξυγκατοικίζω ιδρύω, στήνω μαζί. Κακῶν τε κἀγαθῶν για τις συμφορές και τις νίκες μας. Ἀίδια ακατάλυτα, αιώνια. Δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτήν πιστεύοντας ότι ήταν καθήκον τους να μη χαθεί αυτή. Λείπομαι μένω, μένω στη ζωη. Ἐθέλειν κάμνειν με προθυμία να μοχθεί. 25 / 39

28 Κεφάλαιο 41 Η Αθήνα σχολείο της Ελλάδας. Το εγκώμιο της Αθήνας, που βεβαιώνεται από τα έργα της, είναι ταυτόχρονα και εγκώμιο των νεκρών που θάβονται Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Στο κεφάλαιο αυτό έχουμε τον απόλυτο ύμνο της Αθήνας: ο Περικλής, αφού ως τώρα υπαινικτικά δήλωνε την υπεροχή της, τώρα το κάνει ξεκάθαρα ακόμη, όπως θα δούμε στο τέλος του κεφαλαίου, και οι αποτυχίες της πόλης τεκμηριώνουν το μεγαλείο της, όπως αυτό περίγράφηκε στα κεφ. 26 / 66-67

29 37-40, ανακεφαλαίωση των οποίων είναι το κεφ Τῆς Ἑλλάδος παίδευσιν για την υπεροχή της Αθήνας και το προβάδισμά της στην πνευματική καλλιέργεια, έγινε λόγος και στον Πρωταγόρα, του Πλάτωνα: Ἐγὼ γὰρ Ἀθηναίους, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες, φημὶ σοφοὺς εἶναι (319b) και: τῆς τε Ἑλλάδος εἰς αὐτὸ τὸ πρυτανεῖον τῆς σοφίας (337d). Βλ. και, παρακάτω, σελ. 78, Παράλληλα χωρία 5α και 5β. 3. Ἐπὶ πλεῖστα εἴδη στη μονολιθική ικανότητα του Σπαρτιάτη (καλός πολεμιστής και τίποτε άλλο), οι Αθηναίοι αντιπαραθέτουν την πολυδύναμη επάρκειά τους σε διαφορετικούς τομείς δραστηριότητας. Χαρακτηριστικά 27 / 67

30 παραδείγματα ο Σόλων (νομοθέτης, ποιητής, στρατηγός, έμπορος) και ο Ξενοφών (στρατηγός, ιστορικός, φιλόσοφος, κτηματίας, κυνηγός κτλ.). Βλ. και, παρακάτω, σελ. 78, Παράλληλο χωρίο 5γ. 4. Ἡ δύναμις τῆς πόλεως η στρατιωτική και οικονομική δύναμη της Αθήνας, όπως παρέμενε ακόμη σ' όλη της τη μοναδική για αρχαίο ελληνικό κράτος ακμή στην έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, όπως την περιγράφει στο κεφ. 13 του Β βιβλίου τηςιστορίας του ο Θουκυδίδης. Κυριολεκτικά θαλασσοκράτωρ η Αθήνα, κυριαρχούσε στη Μεσόγειο. 5. Οὐδέν προσδεόμενοι... βλάψει το ότι ο Όμηρος για 28 / 67

31 τους αρχαίους ήταν ο ασυναγώνιστος ἐπαινέτης της αρετής ανθρώπων και πόλεων το διαπιστώνουμε και από τη γνωστή παράγραφο του Αρριανού: «Καὶ εὐδαιμόνισεν ἄρα, ὡς λόγος, Ἀλέξανδρος Ἀχιλλέα, ὅτι Ὁμήρου κήρυκος ἐς τὴν ἔπειτα μνήμην ἔτυχεν». ('Αλεξάνδρου Ανάβασις, Α 12). Έτσι και εδώ ο Όμηρος αναφέρεται ως πρώτος ανάμεσα στους ομότεχνους (= εγκωμιαστές χωρίς τεκμηρίωση των επαίνων τους), τους Ίωνες λογογράφους, τους οποίους, μαζί με τον Ηρόδοτο, ο Θουκυδίδης (βιβλ. Α 21) αντιπαραθέτει στη δική του αντικειμενική εξιστόρηση των πραγμάτων: «Δεν πιστεύω ότι (τα παλαιότερα) έγιναν όπως τα 29 / 67

32 ύμνησαν οι ποιητές στολίζοντάς τα ώστε να φανούν σπουδαιότερα ούτε όπως τα ιστόρησαν οι λογογράφοι, αποβλέποντας περισσότερο σ' ό,τι σαγηνεύει τον ακροατή και όχι στην αλήθεια». 6. Μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν για την υστεροφημία ενός μεγάλου λαού η ανάμνηση μεγαλόπνοων επιχειρήσεων που απέτυχαν έχει την ίδια σημασία με την ανάμνηση των θριάμβων του. Π.χ. το ότι τόλμησε ελληνική πολιτεία να χτυπήσει την περσική δύναμη στη Μέμφη της Αιγύπτου (454 π.χ.), έστω και αν απέτυχε, δείχνει τη δύναμή της, όσο και ο θρίαμβος του Κίμωνα στις όχθες του Ευρυμέδοντα (408 π.χ.), στην Παμφυλία της Μ. Ασίας. 30 / 67

33 7. ΙΙερὶ τοιαύτης οὖν πόλεως... Η τελική αυτή περίοδος του κεφαλαίου λειτουργεί τριπλά: i) Ανακεφαλαιώνει το εγκώμιο της πόλης που προηγήθηκε ii) σημειώνει τη μετάβαση στη δεύτερη ενότητα του κύριου μέρους του λόγου (βλ. κεφ. 36 και σημείωση), τον έπαινο των νεκρών (οἵδε), και, iii) προεξαγγέλλει την παραίνεση στους επιζώντες (πάντα τινὰ τῶν λειπομένων), που θα διατυπώσει στο κεφ. 43. ΙΙ. Θέματα για μελέτη- Ερωτήσεις Η αὐτάρκεια, που επίμονα αποδίδει στην Aθήνα ο Περικλής, 31 / 67-68

34 διακρίνεται σε αυτάρκεια που αφορά στην πόλη συνολικά και αυτάρκεια που αφορά στον κάθε Αθηναίο πολίτη ατομικά. Ποια η αμοιβαία σχέση τους; Αφού μελετηθεί υφολογικά η φράση: οὔτε τῷ πολεμίῳ... ὡς οὐχ ὑπ' ἀξίων ἄρχεται, να δειχτεί η τέλεια συντακτική αντιστοιχία ανάμεσα στα δύο μέλη της (α. οὔτε... κακοπαθεῖ β. οὔτε... ἄρχεται). θαυμασθησόμεθα αυτή η πρόβλεψη του Περικλή για την υστεροφημία της πόλης του δικαιώθηκε από τον τρόπο με τον οποίο οι επόμενες γενεές, κι ως σήμερα, αντίκρισαν την Αθήνα του «χρυσού αιώνα»; Ποια αποδεικτικά στοιχεία μπορείτε να προσκομίσετε τόσο για τις παλιότερες εποχές, όσο και για τη σημερινή ελληνική 32 / 68

35 και παγκόσμια πραγματικότητα; Παρουσιάζοντας αυτή την ασύγκριτη και ιδανική εικόνα της αθηναϊκής πολιτείας, είναι αναμενόμενο ο Περικλής να ωραιοποιεί υπερβολικά την πραγματικότητα. Μπορούν να επισημανθούν τα σημεία, όπου η υπερβολή είναι πιο αισθητή; 33 / 67

36 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ 6. Για το κεφάλαιο 41: α) Τόσο πολύ ξεπέρασε η πόλη μας όλους τους άλλους στην πνευματική ανάπτυξη και στην τέχνη του λόγου, ώστε οι δικοί της μαθητές έγιναν δάσκαλοι στους άλλους το όνομα πάλι Έλληνες το έκανε να μη συμβολίζει πια την καταγωγή, αλλά την καλλιέργεια του πνεύματος, και Έλληνες να ονομάζονται πιο πολύ όσοι δέχτηκαν τον τρόπο της δικιάς μας αγωγής και μόρφωσης παρά αυτοί που έχουν την ίδια με εμάς καταγωγή. (Iσοκράτης, Πανηγυρικός, 50. Μετ. Στ. Μπαζάκου) 34 / 78

37 β) Ω λιόλαμπρη και μενεξεδοστεφανωμένη και χίλιοτραγουδημένη Αθήνα, κάστρο της Ελλάδας, θεόπνευστη πολιτεία! (Πίνδαρος, Διθυράμβων 5) γ) Λακεδαιμόνιοι, δεν συλλογιστήκατε ποτέ ως τώρα ποιοι είναι αυτοί οι Αθηναίοι με τους οποίους θ' αναμετρηθείτε και πόσο από σας και σ' όλα διαφέρουν. Αυτοί είναι νεωτεριστές, ικανοί και γρήγορα να συλλάβουν ένα σχέδιο και γρήγορα να πραγματοποιήσουν αυτά που αποφάσισαν... αποτολμούν πάνω από τη δύναμή τους και διακινδυνεύουν αντίθετα απ' τις υπαγορεύσεις της λογικής και στις 35 / 78

38 δυσκολίες είναι αισιόδοξοι... είναι αποφασιστικοί... και ταξιδευτές γιατί νομίζουν πως με την αποδημία μπορεί ν' αποκτήσουν κάτι... Όταν νικούν τραβούν μπροστά όσο γίνεται περισσότερο, ενώ όταν νικιούνται υποχωρούν όσο γίνεται λιγότερο. Εκείνοι και τα σώματά τους, σαν να 'ταν ολότελα ξένα, τα θυσιάζουν για το καλό της πόλης, αλλά και το πνεύμα τους, που το θεωρούν εντελώς δικό τους, το βάζουν στην υπηρεσία της. Κι αν, όσα συλλάβουνε με το νου τους, δεν τα πραγματοποιήσουν, νομίζουν ότι έχασαν δικά τους, αν όμως όσα επιδίωξαν τ' αποχτήσουν, θαρρούνε ότι πέτυχαν λίγα σε σύγκριση μ' όσα πρόκειται να κάμουν αν, τέλος, αποπειραθούνε κάτι κι αποτύχουν, με καινούργιες 36 / 78-79

39 ελπίδες αναπληρώνουν την έλλειψη γιατί σ' αυτούς μονάχα συμβαίνει η ελπίδα της απόχτησης εκείνων που έχουν βάλει στο νου τους κι η απόχτηση να είναι ίδια, επειδή επιχειρούν γρήγορα τα όσα αποφασίσουν. (Θουκυδίδης Βιβλίο I. 70. Μετάφραση Δ. Γεωργοπαπαδάκου) 37 / 79

40 Το μεγαλείο της Αθήνας: α) Άποψη της Ακρόπολης των Αθηνών 38 / 40

41 Το μεγαλείο της Αθήνας: β) Ο Παρθενώνας από ΒΔ. 39 / 41

42 Το εγκώμιο των νεκρών 42. «Δι ὃ 1 δὴ καὶ ἐμήκυνα τὰ περὶ τῆς πόλεως, διδασκαλίαν τε ποιούμενος μὴ περὶ ἴσου ἡμῖν εἶναι τὸν ἀγῶνα καὶ οἷς τῶνδε 2 μηδὲν ὑπάρχει ὁμοίως, καὶ τὴν εὐλογίαν 3 ἅμα ἐφ οἷς νῦν λέγω φανερὰν σημείοις καθιστάς. καὶ εἴρηται αὐτῆς τὰ μέγιστα ἃ γὰρ τὴν πόλιν ὕμνησα, αἱ τῶνδε καὶ τῶν τοιῶνδε ἀρεταὶ 4 ἐκόσμησαν, καὶ οὐκ ἂν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων ἰσόρροπος ὥσπερ τῶνδε ὁ λόγος τῶν ἔργων φανείη. δοκεῖ δέ μοι δηλοῦν ἀνδρὸς ἀρετὴν πρώτη τε μηνύουσα καὶ τελευταία βεβαιοῦσα ἡ νῦν τῶνδε 40 / 42

43 καταστροφή. καὶ γὰρ τοῖς τἆλλα χείροσι δίκαιον τὴν ἐς τοὺς πολέμους ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἀνδραγαθίαν προτίθεσθαι ἀγαθῷ γὰρ κακὸν ἀφανίσαντες κοινῶς μᾶλλον ὠφέλησαν ἢ ἐκ τῶν ἰδίων ἔβλαψαν. τῶνδε δὲ οὔτε πλούτου τις τὴν ἔτι ἀπόλαυσιν προτιμήσας ἐμαλακίσθη οὔτε πενίας ἐλπίδι, ὡς κἂν ἔτι διαφυγὼν αὐτὴν πλουτήσειεν, ἀναβολὴν τοῦ δεινοῦ ἐποιήσατο τὴν δὲ τῶν ἐναντίων τιμωρίαν ποθεινοτέραν αὐτῶν λαβόντες καὶ κινδύνων ἅμα τόνδε κάλλιστον νομίσαντες ἐβουλήθησαν μετ αὐτοῦ τοὺς μὲν τιμωρεῖσθαι, τῶν δὲ ἐφίεσθαι, ἐλπίδι μὲν τὸ ἀφανὲς τοῦ κατορθώσειν ἐπιτρέψαντες, ἔργῳ δὲ περὶ τοῦ ἤδη ὁρωμένου σφίσιν αὐτοῖς ἀξιοῦντες πεποιθέναι, καὶ 41 / 42

44 ἐν αὐτῷ τῷ ἀμύνεσθαι καὶ παθεῖν μᾶλλον ἡγησάμενοι ἢ τὸ ἐνδόντες σῴζεσθαι, τὸ μὲν αἰσχρὸν τοῦ λόγου ἔφυγον, τὸ δ ἔργον τῷ σώματι ὑπέμειναν καὶ δι ἐλαχίστου καιροῦ τύχης ἅμα ἀκμῇ τῆς δόξης μᾶλλον ἢ τοῦ δέους ἀπηλλάγησαν» 5. Κεφ. 42 Διδασκαλίαν ποιούμενος γιατί θέλησα να κάνω κατανοητό ότι... Ὁ ἀγὼν οὔκ ἐστι περὶ ἴσου δεν αγωνίζονται για πράγματα ίσης σημασίας. Τῶνδε των αξιών που ξεχωρίζουν την Αθήνα απ' όλες τις άλλες πόλεις (όπως περιγράφηκαν στα 42 / 42-43

45 προηγούμενα κεφάλαια). Ευλογία (εὖ + λέγω) έπαινος, εγκώμιο. Ἐφ' οἶς τούτων, ἐφ' οἶς (πρβλ. κεφ. 34: ἐπ' αὐτοῖς). Αὐτῆς δηλ. της ευλογίας. Ἀρεταί ανδραγαθήματα. Οὐ πολλοῖς οὐ πολλοῖς ὥσπερ τοῖσδε. Καταστροφή (υποκείμ. του δηλοῦν) ο θάνατος. Πρώτη μηνύουσα πρώτο φανέρωμα. Τελευταία βεβαιοῦσα τελική επισφράγιση. Τοῖς τἆλλα χείροσι στην περίπτωση όσων από κάθε άλλη άποψη είναι κακοί. Προτίθημί τι (την ἀνδραγαθίαν) τινὸς (τῆς ἐς τὰ 43 / 43

46 ἄλλα κακίας) κρίνω σπουδαιότερο κάτι από κάτι άλλο. Ἀγαθόν ανδραγαθία. Κακόν ηθικό παράπτωμα. Ἀφανίζω ξεπλενω. Κοινῶς ὠφέλησαν ωφέλησαν την κοινή υπόθεση. Ἐκ τῶν ἰδίων με τα προσωπικά τους παραπτώματα. Ἐμαλακίσθη έδειξε δειλία. Τὴν ἔτι ἀπόλαυσιν την απόλαυση για περισσότερο χρόνο. Πενίας ἐλπίδι τῇ ἐλπίδι, ἥν ἡ πενία διασῴζει, ὡς... Ἔτι κι αυτή τη φορά. Αὐτήν την πενίαν. Ἐπιτρέπω τὸ ἀφανές τοῦ 44 / 43

47 κατορθώσειν ἐλπίδι εμπιστεύομαι την αβέβαιη έκβαση του αγώνα, την αβέβαιη προοπτική της νίκης, στην ελπίδα. Ἔργῳ μες στη μάχη. Τὸ ἤδη ὁρώμενον αυτό που είχαν μπροστά στα μάτια τους. Ἀξιοῦντες πεποιθέναι σφίσιν αὐτοῖς θεωρούσαν υποχρέωσή τους να στηριχτούν στον εαυτό τους (στην προσωπική τους ανδρεία). Ἐν αὐτῷ ἐν τῷ ἔργῳ, μες στη μάχη. Κάλλιον ἡγοῦμαί τι ἤ...προτιμώ κάτι από κάτι άλλο. Ἐνδίδωμι υποχωρώ, τρέπομαι σε φυγή. Φεύγω αποφεύγω. 45 / 43

48 Τὸ αἰσχρόν τοῦ λόγου την ντροπή να τους λένε δειλούς. Ὑπομένω τῷ σώματι τὸ ἔργον αναλαμβάνω τον αγώνα δίνοντας τη ζωή μου. Καιρός κρίσιμη ώρα. Ἀκμή τύχης (πρβλ. ἐπί ξυροῦ ἀκμῆς) καθώς κρινόταν από την τύχη η ζωή τους. Ἀπηλλάγησαν μᾶλλον τῆς δόξης (ενν. τοῦ δέους) από την κατηγορία ότι νιώθουν φόβο ἤ τοῦ δέους παρά από το φόβο. 46 / 43

49 2. Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΝΟΤΗΤΑ TOΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (κεφ ) Κεφάλαιο 42 Το εγκώμιο των νεκρών Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Δι' ὅ με τον εμπρόθετο αυτό προσδιορισμό της αιτίας έχουμε, ύστερ' από την πρώτη αιτιολόγηση της επιμήκυνσης του επαίνου της πολιτείας, στο κεφ. 36 (νομίζων... ἐπακοῦσαι αὐτῶν), και δεύτερη αιτιολόγησή της γιατί με τον διεξοδικό έπαινο της πολιτείας ταυτόχρονα υπηρετείται το εγκώμιο των νεκρών και η δικαίωση των θυσιών, στις οποίες πρέπει να 47 / 68

50 υποβληθούν και οι επιζώντες για χάρη της. 2. τῶνδε είναι το σύνολο των αξιών και των υλικών, κοινωνικών και πνευματικών αγαθών της αθηναϊκής πολιτείας. 3. Εύλογία ο Περικλής (όπως φαίνεται και από το παρακάτω: ὕμνησα) έχει συναίσθηση ότι φιλοτεχνεί ύμνο στην πόλη. Η Αθήνα υμνήθηκε, εκτός από τους ρήτορες όλων των Ἐπιταφίων (και τον Ισοκράτη στον Πανηγυρικό του), ιδιαίτερα από τους ποιητές, όπως τον Σιμωνίδη τον Κείο, τον Πίνδαρο, τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη, τον Αριστοφάνη. 4. Αἱ τῶνδε... ἀρεταί αμφίδρομη γίνεται η επίδραση ανάμεσα στο μεγαλείο 48 / 68-69

51 της πόλης και τον ηρωισμό των νεκρών: όπως παραπάνω ο ηρωισμός των νεκρών στηρίχτηκε στο μεγαλείο της πόλης, έτσι εδώ το μεγαλείο αυτό πηγάζει από τα ηρωικά κατορθώματά τους. Αυτή η αμφίδρομη επίδραση δηλώνεται σε πολύ κατάλληλο σημείο γιατί από εδώ αρχίζει το εγκώμιο των νεκρών, που μονάχα με τη φράση: ἅ γὰρ τὴν πόλιν ὕμνησα... ἐκόσμησαν αποχτά όλο του το περιεχόμενο. 5. Αξιοπρόσεχτη είναι η κλιμάκωση (= βαθμιαίο ανέβασμα) της εκδήλωσης της ανδρείας τους: α) οὐκ ἀναβολὴν τοῦ δεινοῦ ἐποιήσατο, β) ἐβουλήθησαν, γ) ὑπέμειναν τὸ ἔργον τῷ σώματι, δ) ἀπηλλάγησαν τῆς δόξης (τοῦ 49 / 69

52 δέους). Βλ. και, παρακάτω, σελ. 79, Παράλληλο χωρίο 6. ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Συμφωνείτε με τον ισχυρισμό: «ο θάνατος για την πατρίδα παραγράφει τις προηγούμενες παρεκτροπές της ιδιωτικής ζωής»; Μπορείτε να προσκομίσετε παραδείγματα και να διατυπώσετε επιχειρήματα είτε υπέρ είτε κατά του ισχυρισμού αυτού; Ξεκινώντας από διαφορετική αφετηρία, οι αιώνια αντίπαλες κοινωνικές τάξεις (πλούσιοι... πένητες) τερματίζουν στην ίδια υψηλή κορυφή ηθικής καταξίωσης: την αυτοθυσία για τη σωτηρία της πατρίδας. Ανταποκρίνεται στα 50 / 69

53 πράγματα ή είναι απλώς μια ιδεολογική σύλληψη αυτή η ταύτιση, σύμφωνα με τις εμπειρίες σας από την καθημερινή ζωή και τα δεδομένα της ιστορίας; Ποια διαδοχικά στάδια ηθικής ανάτασης διακρίνετε στην ανοδική πορεία των πεσόντων, από την αρνητική διατύπωση (οὔτε... οὔτε ἐποιήσατο) ως το ηρωικό τέλος τους; Αναπτύξτε διεξοδικότερα τη φράση: «δεν φοβήθηκαν τον θάνατο, φοβήθηκαν περισσότερο μήπως δώσουν την εντύπωση ότι τον φοβούνται». Πρόκειται για σοφιστική παραδοξολογία ή μπορεί να είναι ρεαλιστική ερμηνεία της ηρωικής απόφασης που οδηγεί στο θάνατο (οπότε συμπίπτει με την έννοια που δίνει ο νεοελληνικός λαός στη λέξη «φιλότιμο»); 51 / 69

54 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Για το κεφάλαιο 42: Τη στιγμή που (οι νεκροί μας) παράβλεψαν την έμφυτη σ' όλους τους ανθρώπους αγάπη για τη ζωή και προτίμησαν να πεθάνουν ένδοξα παρά ζωντανοί να δουν δυστυχισμένη την Ελλάδα, πώς η αρετή τους δεν έχει παραμείνει αξεπέραστη απ' οποιοδήποτε (ρητορικό) λόγο; (Δημοσθένης Επιτάφιος, 1) 52 / 79

55 Το μεγαλείο της Αθήνας: γ) Γλυπτά από τη ζωφόρο του Παρθενώνα με θέμα την πομπή των Παναθηναίων. 53 / 44-45

56 Η αυτοθυσία των θαπτόμενων νεκρών 43. «Καὶ οἵδε μὲν προσηκόντως τῇ πόλει τοιοίδε ἐγένοντο τοὺς δὲ λοιποὺς χρὴ ἀσφαλεστέραν μὲν εὔχεσθαι, ἀτολμοτέραν δὲ μηδὲν ἀξιοῦν τὴν ἐς τοὺς πολεμίους διάνοιαν ἔχειν, σκοποῦντας μὴ λόγῳ μόνῳ τὴν ὠφελίαν, ἣν ἄν τις πρὸς οὐδὲν χεῖρον αὐτοὺς ὑμᾶς εἰδότας μηκύνοι, λέγων ὅσα ἐν τῷ τοὺς πολεμίους ἀμύνεσθαι ἀγαθὰ ἔνεστιν, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν τῆς πόλεως δύναμιν καθ ἡμέραν ἔργῳ θεωμένους καὶ ἐραστὰς γιγνομένους αὐτῆς 1, καὶ ὅταν ὑμῖν μεγάλη δόξῃ εἶναι, ἐνθυμουμένους ὅτι τολμῶντες καὶ γιγνώσκοντες τὰ δέοντα καὶ ἐν 54 / 46

57 τοῖς ἔργοις αἰσχυνόμενοι 2 ἄνδρες αὐτὰ ἐκτήσαντο, καὶ ὁπότε καὶ πείρᾳ του σφαλεῖεν, οὐκ οὖν καὶ τὴν πόλιν γε τῆς σφετέρας ἀρετῆς ἀξιοῦντες στερίσκειν, κάλλιστον δὲ ἔρανον αὐτῇ προϊέμενοι. κοινῇ γὰρ τὰ σώματα διδόντες ἰδίᾳ τὸν ἀγήρων ἔπαινον ἐλάμβανον καὶ τὸν τάφον ἐπισημότατον, οὐκ ἐν ᾧ κεῖνται μᾶλλον, ἀλλ ἐν ᾧ ἡ δόξα αὐτῶν παρὰ τῷ ἐντυχόντι αἰεὶ καὶ λόγου καὶ ἔργου καιρῷ αἰείμνηστος καταλείπεται 3. ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος, καὶ οὐ στηλῶν μόνον ἐν τῇ οἰκείᾳ σημαίνει ἐπιγραφή, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ μὴ προσηκούσῃ ἄγραφος μνήμη παρ ἑκάστῳ τῆς γνώμης μᾶλλον ἢ τοῦ ἔργου ἐνδιαιτᾶται 4. οὓς νῦν ὑμεῖς ζηλώσαντες καὶ τὸ εὔδαιμον τὸ 55 / 46

58 ἐλεύθερον, τὸ δ ἐλεύθερον τὸ εὔψυχον κρίναντες 5 μὴ περιορᾶσθε τοὺς πολεμικοὺς κινδύνους. οὐ γὰρ οἱ κακοπραγοῦντες δικαιότερον ἀφειδοῖεν ἂν τοῦ βίου, οἷς ἐλπὶς οὐκ ἔστιν ἀγαθοῦ, ἀλλ οἷς ἡ ἐναντία μεταβολὴ ἐν τῷ ζῆν ἔτι κινδυνεύεται καὶ ἐν οἷς μάλιστα μεγάλα τὰ διαφέροντα, ἤν τι πταίσωσιν. ἀλγεινοτέρα γὰρ ἀνδρί γε φρόνημα ἔχοντι ἡ μετὰ τοῦ μαλακισθῆναι κάκωσις ἢ ὁ μετὰ ῥώμης καὶ κοινῆς ἐλπίδος ἅμα γιγνόμενος ἀναίσθητος θάνατος» / 46, 50

59 Κεφ. 43 ΙΙροσηκόντως όπως ταιριάζει (κυριολεκτικά: σαν συγγενείς (προσήκοντες), σαν παιδιά της). Τοιοίδε ἐγένοντο αναδείχτηκαν τέτοιοι. Εὔχεσθαι ἔχειν τὴν ἐς τοὺς πολεμίους διάνοιαν ἀσφαλεστέραν, ἀτολμοτέραν δὲ μηδέν ἀξιοῦν να εύχεστε το φρόνημά σας εναντίον των εχθρών να σας φέρει μικρότερο κίνδυνο, όμως να μη ανεχθείτε να είναι ατολμότερο. Λόγος νους, το λογικό. Πρὸς ὑμᾶς αὐτοὺς εἰδότας οὐδέν χεῖρον σε σας που οι ίδιοι τα ξέρετε καλύτερα. Ἐνθυμοῦμαι συλλογίζομαι. 57 / 46

60 Αἰσχυνόμενοι ἐν τοῖς ἔργοις άντρες με φιλότιμο, άντρες που στη μάχη νιώθουν ντροπή (να μη κάνουν το καθήκον τους). Ὁπότε σφαλεῖεν πείρᾳ του (τινός) εἴποτε καὶ πειρώμενοί τινος σφαλείησαν και αν καμιά φορά σε μια προσπάθειά τους αποτύχαιναν. Οὐκ ἀξιοῦντες δεν επέτρεπαν στον εαυτό τους... Προΐεμαι έρανον προσφέρω συνεισφορά. Ἐντυχών αἰεί καιρὸς καὶ λόγου καὶ ἔργου κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται είτε δημηγορίας είτε μάχης. Ἐπιγραφή στηλῶν ἐν τῇ οἰκείᾳ (γῆ) σημαίνει η επιγραφή μιας 58 / 46

61 στήλης στη γενέτειρά τους το δηλώνει Μὴ προσήκουσα (γῆ) ξένη χώρα. Ἐνδιαιτᾶται παρ' ἑκάστῳ ἄγραφος μνήμη τῆς γνώμης μᾶλλον ἤ τοῦ ἔργου ζει μες στην ψυχή του καθενός άγραφη η θύμηση όχι τόσο των ανδραγαθημάτων τους, όσο του φρονήματός τους. Τὸ εὔδαιμον... κρίναντες καὶ κρίναντες εὐδαιμονίαν τὴν ἐλευθερίαν, ἒλευθερίαν δὲ τὴν εὐψυχίαν (γενναιότητα). Περιορῶμαι (εδώ) δειλιάζω μπροστά σε... Κακοπραγῶ δυστυχώ. 'Ἀφειδῶ τοῦ βίου αψηφώ τη ζωή μου. Κινδυνεύεται ἡ ἐναντία 59 / 46,50

62 μεταβολή ἐν τῷ ζῆν υπάρχει φόβος, αν συνεχίσουν να βρίσκονται στη ζωή, να μεταβληθεί ριζικά η (καλή) κατάστασή τους. Μεγάλα τὰ διαφέροντα (ἔσται) η διαφορά (κατάστασης) θα είναι μεγάλη. Πταίω αποτυχαίνω. Ἡ μετά τοῦ μαλακισθῆναι κάκωσις η εξαθλίωση που προέρχεται από τη δειλία στη μάχη. Θάνατος γιγνόμενος ἀναίσθητος μετά ῥώμης ἅμα καὶ κοινῆς ἐλπίδος θάνατος που έρχεται ανεπαίσθητα σε στιγμή (έξαρσης) της δύναμης και της κοινής προσδοκίας. 60 / 50

63 43. Αυτοί εδώ λοιπόν, σαν γνήσια παιδιά της πόλης, αυτό το φρόνημα έδειξαν. 'Οσοι όμως μένετε, έχετε καθήκον να εύχεστε το φρόνημά σας απέναντι στους εχθρούς να σας βάλει σε μικρότερο κίνδυνο, αλλά να μη καταδεχτείτε να είναι λιγότερο τολμηρό, λογαριάζοντας όχι μόνο με τα λόγια τις ωφέλειες - κάτι που θα μπορούσε ν' αναπτύξει κάποιος διεξοδικότερα σε σας, που κι από μόνοι σας τις ξέρετε εξίσου καλά, απαριθμώντας πόσα καλά εξασφαλίζει η αντίσταση στον εχθρό -, καλύτερα όμως προσηλώνοντας καθημερινά το βλέμμα σας στα έργα. που δείχνουν τη δύναμη της πόλης μας, κι έτσι να την αγαπήσετε με πάθος. Κι όταν αντιληφτείτε το μεγαλείο της, βάλτε στο νου σας ότι τη δύναμη αυτή την απέκτησαν άντρες τολμηροί που 61 / 47

64 είχαν συνείδηση του καθήκοντος και με φιλότιμο την ώρα του αγώνα και που, κάθε φορά που αποτύχαιναν σε κάποιο εγχείρημά τους, δεν επέτρεπαν βέβαια στον εαυτό τους να στερήσει την πόλη απ' τη δική τους ανδρεία, αλλά πρόσφεραν σ' αυτή την πιο ωραία συνεισφορά γιατί, δίνοντας όλοι μαζί τη ζωή τους, έπαιρναν ο καθείς τους ξεχωριστά τον αγέραστο έπαινο και τον πιο περίλαμπρο τάφο: όχι τόσο τον τάφο, στον οποίο κείτονται, αλλά εκείνον όπου η δόξα τους επιζεί, για να μνημονεύεται αιώνια σε κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, είτε για λόγο είτε για δράση. Γιατί τάφος των ενδόξων αντρών είναι η γη ολόκληρη, και τη μνήμη τους δεν τη διασώζει μόνο η επιγραφή μιας στήλης στην πατρίδα τους, αλλά 62 / 47

65 και στα ξένα μέρη φωλιάζει στην ψυχή του καθενός άγραφη η ανάμνηση όχι τόσο των ανδραγαθημάτων τους, όσο του φρονήματός τους. Εσείς λοιπόν να έχετε αυτούς εδώ πρότυπα και να θεωρήσετε θεμέλιο της ευτυχίας την ελευθερία και θεμέλιο της ελευθερίας τη δυνατή ψυχή κι ἐτσι μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύνους της μάχης. Γιατί δεν έχουν σοβαρότερο λόγο ν' αψηφούν το θάνατο οι απόκληροι της ζωής, που δεν έχουν να ελπίζουν καλύτερες μέρες, αλλά εκείνοι που, στη ζωή που τους απομένει, υπάρχει φόβος να μεταβληθεί ριζικά η καλή τύχη τους αυτοί, αν κάπου σκοντάψουν, έχουν να χάσουν περισσότερα από κάθε άλλον. Γιατί, για έναν άντρα με υψηλό φρόνημα, είναι πιο πικρή η 63 / 47,51

66 εξαθλίωση που φέρνει η δειλία παρά ο θάνατος που έρχεται χωρίς να τον νιώσει, σε στιγμή έξαρσης της δύναμής του και της κοινής ελπίδας. 64 / 51

67 Κεφάλαιο 43 Η αυτοθυσία των θαπτόμενων παλικαριών: α) από πού την εμπνεύστηκαν β) η ανέσπερη υστεροφημία που αυτή χαρίζει γ) παράδειγμα για τους επιζώντες Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Ἔργῳ θεωμένους καὶ ἐραστὰς γιγνομένους. Για τα ἔργα που προκαλούσαν έρωτα για την Αθήνα, βλ. παρακάτω, σελ. 80, Παράλληλο χωρίο 7β. 2. Αἰσχυνόμενοι ἐν τοῖς ἔργοις η φράση φέρνει στο νου 65 / 69

68 μας το ομηρικό «Αἰδώς Ἀργεῖοι» (Ιλιάδα Ε 787), καθώς και οι δύο αυτές εκφράσεις έχουν να κάνουν με μια έννοια που χαρακτηρίζει την ηθική των αρχαίων και, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σχεδόν ακατόρθωτο να την αποδώσουμε στη γλώσσα μας μονολεκτικά. Αν λοιπόν θέλουμε να γνωρίσουμε το περιεχόμενό της, μπορούμε να το περιγράψουμε ως εξής: «Η βασική απαίτηση που έχει η κοινωνία από έναν άνθρωπο που θέλει να λογαριάζεται ενάρετος: πρόκειται για το αίσθημα της ντροπής και της αυθόρμητης οργής μπροστά σε κάθε άπρεπη πράξη και ταυτόχρονα για το αίσθημα της τιμής, που δε μας επιτρέπει να 66 / 69-70

69 κάνουμε πίσω, μπροστά στο επιβαλλόμενο χρέος μας». 3. Ἀλλ' ἐν ᾧ... καταλείπεται εκτός από τον πραγματικό τάφο, που βέβαια έχει τη σημασία του (σῆμα, η λέξη περιέχεται μέσα στο επίθ. ἐπισημότατον), θα υψωθεί κι ένας ιδανικός τάφος: θα είναι η δόξα τους, που (ἀεί, ἀείμνηστος) θα κάνει τις ανδραγαθίες τους αθάνατες. Βλ. και, παρακάτω, σελ. 79, Παράλληλο χωρίο 7α. 4. Ἀνδρῶν γὰρ ἐπιφανῶν πᾶσα γῆ τάφος η περίφημη αυτή φράση, με τη γενικόλογη διατύπωση έδωσε αφορμή σε διαφορετικές ερμηνείες για ν' αντιληφτούμε το πραγματικό νόημα της καλό είναι να θεωρήσουμε τις δυο προτάσεις που ακολουθούν επεξηγήσεις 67 / 70

70 της έτσι η πᾶσα γῆ γίνεται πιο συγκεκριμένη έννοια, η σημερινή: οικουμένη, καθώς δίνονται τα δύο μέρη που τη συγκροτούν: ἡ οἰκεία, η πατρίδα του καθενός, και ἡ μή προσήκουσα, ο άλλος κόσμος στο σύνολό του. Εξάλλου η στερημένη από ζωή λέξη τάφος, που σχετίζεται με την ανυπαρξία, ακυρώνεται στο τέλος της περιόδου με το ἐνδιαιτᾶται, που σημαίνει διατήρηση στη ζωή (οι ήρωες δεν πεθαίνουν!), και μάλιστα για μεγάλη διάρκεια (δίαιτα σημαίνει: ο τρόπος ζωής, η ζωή, άρα ζωντανή και όχι «ἐν τάφω» διατηρείται η ανάμνησή τους). 5. Ο αριστοτεχνικός χειρισμός της «βραχυλογίας» από τον Θουκυδίδη, σε συνδυασμό με τη δραστική λειτουργία του 68 / 70

71 «χιαστού» σχήματος, δίνουν το μέτρο της σημασίας που έχουν για τη ζωή οι έννοιες ἐλευθερία και εὐψυχία: εὔδαιμον ἐλεύθερον τὸ ἐλεύθερον τὸ εὔψυχον. 6. Ἀλγεινοτέρα... άνατος κοινός τόπος στην αρχαιοελληνική σκέψη, όπως φαίνεται σε πολλούς στίχους του Ομήρου και των ποιητών της πολεμικής ελεγείας (Καλλίνος και Τυρταίος). ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Οι αναφορές: κατὰ πενίαν (κεφ. 37) τὸ πένεσθαι (κεφ. 40) πενίας ἐλπίδι (κεφ. 42) και κακοπραγοῦντες, συνηγορούν 69 / 70

72 για την ύπαρξη φτωχών πολιτών στην ευδαίμονα Αθήνα του κεφ. 38. Με αυτό το δεδομένο: α) Υπάρχει αντίφαση ανάμεσα την ύπαρξη φτωχών και την ευδαιμονία της πόλης; β) Το ότι, σύμφωνα με όσα υποστηρίζει ο Περικλής στο κείμενό μας, παίρνουν και οι δύο αντίπαλες κοινωνικές τάξεις (πλούσιοι και φτωχοί) τις ίδιες γενναίες αποφάσεις για το καλό της πόλης τους, επιβεβαιώνεται: α) από τα όσα ξέρουμε από την ιστορία β) από την επιχειρηματολογία της σύγχρονης κοινωνικής θεωρίας; Εντοπίστε και ερμηνεύστε διεξοδικά τις αρετές των θαπτόμενων αγωνιστών και τις προσφορές τους στην πατρίδα, εξαιτίας των οποίων ο Περικλής 70 / 70-71

73 τους προβάλλει ως παράδειγμα στους ακροατές του. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Για το κεφάλαιο 43: α) Εκείνων που σκοτώθηκαν στις Θερμοπύλες ένδοξη η τύχη, ωραίος ο θάνατός τους, κι ο τάφος τους βωμός ανάμνηση τους πρέπει και όχι γόοι κι εγκώμιο είναι γι' αυτούς το μοιρολόι Τέτοιος εντάφιος στολισμός ποτέ τη λάμψη δε θα χάσει απ' τον καιρό τον παντοδαμαστή κι ούτε σκουριά ποτέ θα τον σκεπάσει. 71 / 79

74 Στο μνήμα των αντρείων ετούτο το ιερό η δόξα της Ελλάδας έχει θρονιαστεί το μαρτυρά κι ο βασιλιάς της Σπάρτης, ο Λεωνίδας που αφήνει στολίδι πίσω του αρετής τρανό κι ένα όνομα που αμάραντο θα μείνει. (Σιμωνίδης ο Κείος, Θρηνων στ'. Μετάφραση Θ. Σταύρου) β) Τα έργα υψώνονταν περήφανα σε μέγεθος και ανυπέρβλητα σε ομορφιά και σε χάρη και οι τεχνίτες συναγωνίζονταν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον στην καλλιτεχνική εργασία... Για τούτο ακριβώς θαυμάζονται τα έργα του Περικλή, γιατί έγιναν σε λίγο χρόνο, αλλά για μεγάλη διάρκεια. Γιατί το καθένα 72 / 79-80

75 είχε από τότε που έγινε την ομορφιά του αρχαίου, αλλά κρατάει ως τώρα τη δροσερότητα ενός πρόσφατου και νέου έργου. Τόσο πολύ πάνω σ' αυτά τα έργα ανθίζει μια νεότητα που διατηρεί παντοτινά ανέγγιχτη από το χρόνο τη μορφή τους, σα να είχαν μέσα τους μια πνοή αμάραντη και μιαν αγέραστη ψυχή! (Πλούταρχος, Περικλής 13, που είδε τα έργα του Περικλή 500 χρόνια μετά τη δημιουργία τους. Μετάφραση Μ. Οικονόμου) 73 / 80

76 Ἔργῳ δὲ περὶ τοῦ ἤδη ὁρωμένου σφίσιν αὐτοῖς ἀξιοῦντες πεποιθέναι. Επιτύμβια στήλη του Δεξίλεω 74 / 48

77 Στηλῶν ἐν τῇ οἰκείᾳ ἐπιγραφή. Επιτύμβια στήλη του Ευφήρου 75 / 49

78 Παραμυθία και συμβουλές στους γονείς των νεκρών 44. «Δι ὅπερ καὶ τοὺς τῶνδε νῦν τοκέας, ὅσοι πάρεστε, οὐκ ὀλοφύρομαι μᾶλλον ἢ παραμυθήσομαι 1. ἐν πολυτρόποις γὰρ ξυμφοραῖς 2 ἐπίστανται τραφέντες τὸ δ εὐτυχές, οἳ ἂν τῆς εὐπρεπεστάτης λάχωσιν, ὥσπερ οἵδε μὲν νῦν, τελευτῆς, ὑμεῖς δὲ λύπης, καὶ οἷς ἐνευδαιμονῆσαί τε ὁ βίος ὁμοίως καὶ ἐντελευτῆσαι ξυνεμετρήθη 3. χαλεπὸν μὲν οὖν οἶδα πείθειν ὄν, ὧν καὶ πολλάκις ἕξετε ὑπομνήματα ἐν ἄλλων εὐτυχίαις, αἷς ποτὲ καὶ αὐτοὶ ἠγάλλεσθε καὶ λύπη οὐχ ὧν ἄν τις μὴ πειρασάμενος ἀγαθῶν 76 / 52

79 στερίσκηται, ἀλλ οὗ ἂν ἐθὰς γενόμενος ἀφαιρεθῇ. καρτερεῖν δὲ χρὴ καὶ ἄλλων παίδων ἐλπίδι, οἷς ἔτι ἡλικία τέκνωσιν ποιεῖσθαι ἰδίᾳ τε γὰρ τῶν οὐκ ὄντων λήθη οἱ ἐπιγιγνόμενοί τισιν ἔσονται, καὶ τῇ πόλει διχόθεν, ἔκ τε τοῦ μὴ ἐρημοῦσθαι καὶ ἀσφαλείᾳ, ξυνοίσει οὐ γὰρ οἷόν τε ἴσον τι ἢ δίκαιον βουλεύεσθαι οἳ ἂν μὴ καὶ παῖδας ἐκ τοῦ ὁμοίου παραβαλλόμενοι κινδυνεύωσιν. ὅσοι δ αὖ παρηβήκατε, τόν τε πλέονα κέρδος ὃν ηὐτυχεῖτε βίον ἡγεῖσθε καὶ τόνδε βραχὺν ἔσεσθαι, καὶ τῇ τῶνδε εὐκλείᾳ κουφίζεσθε. τὸ γὰρ φιλότιμον ἀγήρων μόνον, καὶ οὐκ ἐν τῷ ἀχρείῳ τῆς ἡλικίας τὸ κερδαίνειν, ὥσπερ τινές φασι, μᾶλλον τέρπει, ἀλλὰ τὸ τιμᾶσθαι. 77 / 52

80 Κεφ. 44 Τοκεῖς γονείς. IΙαραμυθοῦμαι παρηγορώ. Ἐπίστανται τραφέντες ἐν πολυτρόποις ξυμφοραῖς γνωρίζουν ότι η ζωή τους πέρασε μέσα απο κάθε είδους αλλαγές της τύχης. Τὸ εὐτυχές (τοῦτό ἐστι) η ευτυχία. Λαγχάνω εὐπρεποῦς τελευτῆς η μοίρα μού δίνει ένδοξο θάνατο. Ὁ βίος ξυνεμετρήθη ὁμοίως ἐνευδαιμονῆσαί τε καὶ ἐντελευτῆσαι η ζωή τους παίρνει τέλος τη στιγμή που τελειώνει και η ευτυχία τους. Χαλεπόν... ὄν = οἶδα ὄν χαλεπόν. Ὧν περί τούτων, ὧν. Ὑπόμνημα αφορμή θύμησης. Ἀφαιροῦμαι τινος ἐθὰς 78 / 52

81 γενόμενος χάνω αγαθά που είχα συνηθίσει ν' απολαμβάνω. Τέκνωσις παιδοποιία. Οἱ ἐπιγιγνόμενοι τα παιδιά που θα γεννηθούν ύστερα. Λήθη ἔσονταί τισιν θα κάνουν μερικούς να ξεχάσουν. Διχόθεν από δύο απόψεις. Βουλεύομαι ἴσον τι ἤ δίκαιον αποφασίζω κατά τον ίδιον τρόπο και δίκαια. Κινδυνεύω παραβαλλόμενος παῖδας μπαίνω σε κίνδυνο προσφέροντας τα παιδιά μου (ως στρατιώτες). Παρηβῶ είμαι περασμένης ηλικίας. Τόνδε (βίον) τη ζωή που σας μένει. Κουφίζομαι παρηγοριέμαι. Τὸ φιλότιμον η φιλοτιμία, η αγάπη για τιμές. 79 / 52

82 Τὸ ἀχρεῖον τῆς ἡλικίας ηλικία, κατά την οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσφέρει τίποτα. 44. Γι' αυτό και τους γονείς αυτών που ενταφιάζουμε τώρα, όσοι βρίσκεστε εδώ, δε τους κλαίω, πιο πολύ θα προσπαθήσω να ελαφρώσω τον πόνο τους. Γιατί το ξέρουν καλά πως η ζωή τους πέρασε μέσ' από κάθε λογής μεταπτώσεις της τύχης κι ότι ευτυχισμένοι είναι, όπως οι σημερινοί νεκροί μας, εκείνοι που η μοίρα τούς χάρισε τον πιο ένδοξο θάνατο, και, όπως εσείς, για το τιμημένο πένθος σας, κι εκείνοι που κανονίστηκε το τέλος της ζωής τους να συμπέσει με το τέλος της ευτυχίας τους. 80 / 53

83 Γνωρίζω βέβαια ότι είναι δύσκολο να πείσω εσάς, αφού θα σας φέρνουν ζωντανή τη θύμηση αυτών που χάσατε οι ευτυχίες των άλλων γονιών που κι εσείς κάποτε τις χαρήκατε και θλίβεται ο άνθρωπος όχι επειδή του λείπουν αγαθά που δεν τα δοκίμασε, αλλά για όσα, ενώ είχε συνηθίσει να τ' απολαμβάνει, τα έχασε. Πρέπει όμως να δείχνετε εγκαρτέρηση, με την ελπίδα άλλων παιδιών, όσοι ακόμα είστε σε ηλικία ν' αποχτήσετε παιδιά γιατί, για τα άτομα, τα παιδιά που θα τους έρθουν στον κόσμο από δω και πέρα θα κάνουν πολλούς να ξεχάσουν εκείνους που χάθηκαν, ενώ, για την πόλη, θα είναι διπλό το όφελος: και δε θα ερημώσει και θα έχει ασφάλεια γιατί δεν είναι δυνατό να έχει την ίδια αξία ή να είναι το ίδιο δίκαιη η γνώμη για τα 81 / 53

84 δημόσια πράγματα όσων δεν μπαίνουν στον ίδιο κίνδυνο, ρίχνοντας σ' αυτόν τα παιδιά τους. Κι όσους πάλι σας πήραν τα χρόνια, να θεωρήσετε κέρδος το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας, που το περάσατε ευτυχισμένοι, και ότι το μέρος της που απομένει θα είναι σύντομο, κι ας κάνει ελαφρότερο το πένθος σας η δόξα αυτών εδώ. Γιατί το μόνο που δεν γερνά είναι ο πόθος για τιμές, και στην ηλικία που ο άνθρωπος δεν μπορεί να προσφέρει τίποτε, δεν είναι, όπως λεν μερικοί, το κέρδος που δίνει τη μεγαλύτερη τέρψη, αλλά οι τιμές. 82 / 53

85 3.Η ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ TOΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ (κεφ ) Κεφάλαιο 44 Παραμυθία και συμβουλές στους γονείς των νεκρών Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Οὐκ ὀλοφύρομαι μᾶλλον ἤ παραμυθήσομαι άλλη μια εκδήλωση της αττικής «συνθέσεως»: ούτε οι «ολοφυρμοί» των Ιώνων για το θάνατο, αλλά ούτε και η επιδεικτική απάθεια των Σπαρτιατών μπροστά στο θάνατο. Έχουμε να κάνουμε με το «μέτρον», τη σωφροσύνη, την αποφυγή των ακραίων στάσεων. 83 / 71

86 2. Ἐν πολυτρόποις ξυμφοραῖς η λέξη συμφορά, που σήμερα έχει κακή σημασία, ήταν «μέση λέξη», δηλαδή σήμαινε συγκυρία, συντυχία, σύμπτωση, είτε καλή είτε κακή, ανάλογα με τα συμφραζόμενα. Κατά τον Σόλωνα (όπως τον παρουσιάζει ο Ηρόδοτος, I 32) πᾶν ἐστι ἄνθρωπος συμφορή: «όλα τα πάντα του ανθρώπου βρίσκονται στα χέρια της σύμπτωσης». 3. Καὶ οἷς... ξυνεμετρήθη κριτήριο της πραγματικής ευτυχίας του ανθρώπου θεωρήθηκε το να συμπέσει το τέλος της ζωής του σε στιγμή υπέρτατης ευδαιμονίας, σαν κι αυτή που έδινε η τέλεση υπέρτατου χρέους, όπως έγινε με τον Τέλλο τον 84 / 71

87 Αθηναίο και με τα δύο αδέρφια, τον Κλέοβη και τον Βίτωνα, στο διάλογο Σόλωνα-Κροίσου (Ηρόδοτος, I 30-31, που I 32, συμπεραίνει: «Όποιος άνθρωπος στο διάβα της ζωής του έχει τα περισσότερα αγαθά και κατόπιν φύγει απ' τη ζωή ευχαριστημένος, αυτός δικαιούται τον χαρακτηρισμό «πρώτος στην ευτυχία απ' όλους»). ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Οὐ γὰρ οἷόν τε... κινδυνεύειν η εφαρμογή της αρχής αυτής μήπως, όπως η ἀξίωσις του κεφ. 37, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη δημοκρατική λειτουργία της πολιτείας, η οποία δίνει 85 / 71-72

88 προβάδισμα στην αρχή της ισότητας των πολιτών; Με ποια επιχειρήματα επιχειρεί ο ρήτορας να μετριάσει τον πόνο των γονέων των νεκρών; Κατά τη γνώμη σας, σε ποιο βαθμό ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα της ζωής; Τὸ δ' εὐτυχές... Δίνονται δύο ορισμοί της ευτυχίας: οἵ... λύπης, και: οἷς... ξυνεμετρήθη αφού τους αναλύσετε, διατυπώστε συμπερασματικά από πού, κατά τον ρήτορα, πηγάζει η ευτυχία. Ποιες από τις απόψεις που διατυπώνει στο κεφάλαιο αυτό ο ρήτορας εμφανίζονται διαφορετικές από όσα υιοθετεί σήμερα η κοινή γνώμη; 86 / 72

89 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΧΩΡΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ Για το κεφάλαιο 45: H πιο μεγάλη αρετή της γυναίκας είναι να σιωπά και να 'χει φρονιμάδα και χωρίς φασαρίες να μένει μες στο σπίτι. (Ευριπίδης, Ηρακλείδες ) 87 / 80

90 Παραινέσεις στους οικείους των νεκρών 45. «Παισὶ δ αὖ ὅσοι τῶνδε πάρεστε ἢ ἀδελφοῖς ὁρῶ μέγαν τὸν ἀγῶνα (τὸν γὰρ οὐκ ὄντα ἅπας εἴωθεν ἐπαινεῖν), καὶ μόλις ἂν καθ ὑπερβολὴν ἀρετῆς οὐχ ὁμοῖοι, ἀλλ ὀλίγῳ χείρους κριθεῖτε. φθόνος γὰρ τοῖς ζῶσι πρὸς τὸ ἀντίπαλον, τὸ δὲ μὴ ἐμποδὼν ἀνανταγωνίστῳ εὐνοίᾳ τετίμηται. εἰ δέ με δεῖ καὶ γυναικείας τι ἀρετῆς 1, ὅσαι νῦν ἐν χηρείᾳ ἔσονται, μνησθῆναι, βραχείᾳ παραινέσει ἅπαν σημανῶ. τῆς τε γὰρ ὑπαρχούσης φύσεως μὴ χείροσι γενέσθαι ὑμῖν μεγάλη ἡ δόξα καὶ ἧς 2 ἂν ἐπ ἐλάχιστον ἀρετῆς πέρι ἢ ψόγου ἐν τοῖς ἄρσεσι κλέος ᾖ 3». 88 / 54

91 Κεφ. 45 Καὶ μόλις ἄν... κριθεῖτε (καὶ εἰ ὑπερβάλλοιτε ἀρετῇ..) και πολύ δύσκολα, κι αν δείξετε ανδρεία μοναδική, θα σας κρίνουν κάπως κατώτερους ουδέποτε ισάξιους. Τὸ ἀντίπαλον... τὸ μὴ ἐμποδών οι αντίπαλοι, οἱ μὴ ἐμποδὼν ὄντες. Χείρων τῆς ὑπαρχούσης φύσεως κατώτερη από τη γυναικεία φύση. Ἧς ἄν... κλέος ᾗ για όποιαν θ' ακουστεί λιγότερο το όνομά της - επαινετικά ή ντροπιασμένα - ανάμεσα στους άντρες. 89 / 54

92 45. Τώρα, τα παιδιά των νεκρών μας, όσα βρίσκεστε εδώ ή τ' αδέρφια τους, βλέπω ότι έχετε μεγάλον αγώνα μπροστά σας (γιατί ο καθείς συνηθίζει να επαινεί αυτόν που δε βρίσκεται στη ζωή), και πολύ δύσκολα, ακόμη κι αν δείξετε μοναδικό ηρωισμό, θα σας κρίνουν κάπως κατώτερους ποτέ το ίδιο ανδρείους! Γιατί οι ζωντανοί νιώθουν φθόνο για τον ανταγωνιστή τους αντίθετα, όποιον δεν αντισκόφτει το δρόμο τους, τον τιμούν με αδιαφιλονίκητη εύνοια. Κι αν είμαι υποχρεωμένος ν' αναφέρω κάτι για την αρετή που ταιριάζει στη φύση της γυναίκας, θα δηλώσω, για όσες τώρα θα μείνουν χήρες, με μια σύντομη παραίνεση όλη μου τη σκέψη: δηλαδή, μεγάλη 90 / 55

93 η δόξα σας, αν δεν φανείτε κατώτερες απ' τη γυναικεία φύση, όπως κι η δόξα εκείνης, που τ' όνομά της θ' ακουστεί λιγότερο, επαινετικά ή περιγελαστικά, ανάμεσα στους άντρες. 91 / 55

94 Κεφάλαιο 45 Παραινέσεις στα παιδιά, τα αδέρφια και τις γυναίκες των νεκρών Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. ἀρετή η. συνηθισμένη έννοια του όρου στον Επιτάφιο είναι: πολεμική αρετή, ανδρεία, ευψυχία. Όμως στο κεφ. 40 τη συναντήσαμε με την ειδική έννοια: ευεργετική διάθεση έτσι και εδώ η έννοιά της είναι εξειδικευμένη: γυναικεία αρετή (= αρετή που ταιριάζει στη φύση της γυναίκας), όπως θα επεξηγηθεί παρακάτω (καὶ ἧς... κλέος ᾗ) είναι η διακριτική παρουσία της γυναίκας στο σπίτι και η απασχόλησή της με τα οικιακά. 92 / 72

95 2. Καὶ ἧς... κλέος ᾗ: μια άλλη διατύπωση της «γυναικείας αρετής», συμπληρωματική, έχουμε στον στ. 293 του Αίαντα του Σοφοκλή: Γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει. Βλ. και, παρακάτω, σελ. 80, Παράλληλο χωρίο Στο κεφάλαιο αυτό ο Περικλής, αν συνέχιζε τη συγκριτική μέθοδο που υιοθέτησε σε προηγούμενα κεφάλαια, θα ήταν υποχρεωμένος ν' αναφερθεί σε πραγματικότητα που, για το σημερινό άνθρωπο, όχι μόνο δε θ' αποδείκνυε την υπεροχή της Αθήνας απ' όλον τον ελληνικό κόσμο, αλλά, αντίθετα, θα τεκμηρίωνε την υστέρησή της σε σχέση με άλλες περιοχές, όπως π.χ. την αιολική Λέσβο και τη 93 / 72

96 δωρική Σπάρτη, όπου η θέση των γυναικών ήταν σαφώς καλύτερη. Εξάλλου συζούσε με γυναίκα που το κλέος της μεταξύ των ανδρών δεν ήταν καθόλου ἐλάχιστον, την Ασπασία, που όμως δεν ήταν Αθηναία, αλλά από τη Μίλητο. ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στην άποψη του κεφ. 35 «ὅ τε ἄπειρος (νομίσειε) ἔστίν ἅ καὶ πλεονάζεσθαι, διὰ φθόνον» και την άποψη που διατυπώνεται εδώ, για τους ίδιους νεκρούς, «ἀνανταγωνίστῳ εὔνοια τετίμηται»; Αν νομίζετε ότι 94 / 72

97 υπάρχει, πώς ερμηνεύεται; Αποτελεί, στην ουσία, ή όχι οξύμωρο η αντιστρόφως ανάλογη σχέση ανάμεσα στις περίπου, συνώνυμες έννοιες «δόξα» και «κλέος», όπως εμφανίζεται στην τελευταία περίοδο του κεφαλαίου; Σε σύγκριση με την παραμυθία και την παραίνεση στους γονείς των πεσόντων (κεφ. 44), το αντίστοιχο μέρος του λόγου, που αφορά στα παιδιά, τα αδέρφια και τις γυναίκες τους, εμφανίζεται φτωχότερο, αλλά και τα συναισθήματα του ρήτορα απέναντί τους ψυχρότερα. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η εντυπωσιακή διαφοροποίηση; 95 / 72-73

98 Η πόλη τίμησε τους νεκρούς όπως τους άξιζε 46. «Εἴρηται καὶ ἐμοὶ λόγῳ κατὰ τὸν νόμον 1 ὅσα εἶχον πρόσφορα, καὶ ἔργῳ οἱ θαπτόμενοι τὰ μὲν ἤδη κεκόσμηνται, τὰ δὲ αὐτῶν τοὺς παῖδας τὸ ἀπὸ τοῦδε δημοσίᾳ ἡ πόλις μέχρι ἥβης θρέψει 2, ὠφέλιμον στέφανον τοῖσδέ τε καὶ τοῖς λειπομένοις τῶν τοιῶνδε ἀγώνων προτιθεῖσα ἆθλα γὰρ οἷς κεῖται ἀρετῆς μέγιστα, τοῖς δὲ καὶ ἄνδρες ἄριστοι πολιτεύουσιν. νῦν δὲ ἀπολοφυράμενοι ὃν προσήκει ἑκάστῳ ἄπιτε». Κεφ. 46 ΙΙρόσφορα κατάλληλα. Κοσμοῦμαι τιμιέμαι. Τὰ δὲ= εξάλλου. 96 / 54

99 Στέφανος βραβείο.. Τοῖς δέ σ' αυτη την πόλη. Ἀπολοφύρομαι αποτελειώνω το θρήνο. 46. Έχετε ακούσει κι από μένα, με την επιβαλλόμενη από το νόμο αγόρευσή μου, όσα είχα κατάλληλα, και με έργα αυτοί που θάβονται έχουν κιόλας πάρει τις τιμές τους εξάλλου, από σήμερα τα παιδιά τους θα τ' αναθρέψει με δημόσια δαπάνη η πόλη ως την εφηβεία τους, προβάλλοντας ως βραβείο τέτοιων αγώνων και γι' αυτούς εδώ και για όσους επιζούν, ένα στεφάνι που πιάνει τόπο. Γιατί, όπου έχουν θεσμοθετηθεί τα πιο μεγάλα βραβεία ανδρείας, εκεί ζουν ως πολίτες άντρες με τη μεγαλύτερη 97 / 54-55

100 αρετή. Και τώρα, αφού ο καθένας αποτέλειωσε το θρήνο για τον δικό του, να πάτε στο καλό. 98 / 55

101 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Κεφάλαιο 46 Η πόλη τίμησε τσυς νεκρούς, όπως τους άξιζε. Οι συγγενείς τώρα μπορούν να τους πενθήσουν ιδιωτικά Ι. Ερμηνευτικές σημειώσεις 1. Η φράση του τελευταίου αυτού κεφαλαίου «κατά τον νόμον» έχει περίπου το ίδιο νόημα με τη φράση του πρώτου κεφαλαίου (35) «ἑπόμενον τῷ νόμῳ». Δηλαδή έχουμε το πολύ γνωστό σχήμα «κύκλος», τη λεγόμενη «κυκλική σύνθεση». Ποια νομίζετε είναι η λειτουργία της; 99 / 73

102 2. Τοὺς παῖδας... θρέψει η πόλη ανέτρεφε τα παιδιά των νεκρών του πολέμου ως τη συμπλήρωση των 18 τους χρόνων. Τότε, ως τελευταία τιμητική προσφορά, κατά την τέλεση των δραματικών αγώνων στα Μεγάλα Διονύσια, μπροστά σ' όλο το συναγμένο πλήθος τους χάριζε από μια πανοπλία οπλίτη. ΙΙ. Θέματα για μελέτη - Ερωτήσεις Να εκθέσετε διεξοδικά τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος, που ο Περικλής θεωρεί ότι υπάρχει ανάμεσα στην επιβράβευση της αρετής και την πρόοδο ατόμων και κοινωνικού συνόλου, 100 / 73

103 προσκομίζοντας και σχετικά παραδείγματα. 47. Τοιόσδε μὲν ὁ τάφος ἐγένετο ἐν τῷ χειμῶνι τούτῳ. 101 / 73, 55

104 Ό μετά ῥώμης... θάνατος: Πολεμιστής που πεθαίνει (ανατολικο αέτωμα του ναού της Αφαίας της Αίγινας). 102 / 56

105 ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΙΤΑΦΙΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ 1. Ενώ αξιόπιστοι μάρτυρες μας μιλούν για τη συναρπαστική δύναμη του λόγου του Περικλή, στον Επιτάφιο μιλεί αυτός με προσεχτικά ζυγισμένες και κρύες λέξεις, αναπτύσσει δύσκολοερμήνευτους στοχασμούς πάνω σε τόσο γενικές αρχές, ώστε οι πολίτες, οι ξένοι, οι γυναίκες, στους οποίους απευθύνεται ο λόγος, δε θα ήταν ικανοί να καταλάβουν πολλά πράγματ' απ' 103 / 81

106 αυτόν. Δεν είναι δηλαδή ο λόγος που ακούστηκε τη χειμωνιάτικη εκείνη μέρα του 430 στο «ωραιότερο προάστιο της Αθήνας», είν' ένας ύμνος της «δημοκρατίας» του Περικλή, το εγκώμιο της εποχής του Περικλή αμέσως πριν από το γεγονός που καμιά πολιτική ξυπνάδα δεν μπορούσε να προβλέψει και που σήμαινε την αρχή του τέλους, την εισβολή δηλαδή του λοιμού. Στις ακρότητες του σπαρτιατικού, καταπιεστικού της ατομικότητας πολιτεύματος αντιπαραθέτεται εδώ το αττικό, και ακριβώς η αληθινή αττική φύση, όπως έλαμπε στα διδάγματα του Σόλωνα και του Αισχύλου, βρίσκει τώρα την ωραιότερή της αποθέωση, το περίφημο «μέτρο», τη σωτήρια συνένωση των αντιθέσεων, που οδηγεί στην ανώτατη επίτευξη. 104 / 81

107 Αυτό εκδηλώνεται εδώ παντού, ποικιλόμορφα. Σαν το χαραχτηριστικό της τότε Αθήνας κρίνεται το να κρατιέται το σωστό μέτρο ανάμεσα στην ελευθερία του τρόπου της ζωής και την υπακοή στους άρχοντες και στους νόμους, τόσο τους γραφτούς, όσο και τους άγραφους. Πόσο ιδιόρρυθμη εντύπωση προξενεί το παίνεμα των αττικών εορτών και θαυμάσιων οικοδομημάτων με την προσθήκη: «που η καθημερινή απ' αυτά ευχαρίστηση διώχνει τη λύπη»! Πόσο σοφά μπαίνει το σωστό σύνορο στου Αθηναίου τη λατρεία προς την τέχνη και τη μάθηση: «Αγαπούμε το ωραίο, αλλά με λιτότητα, και αγαπούμε τη σοφία, αλλά χωρίς να εκθηλυνόμαστε»! Η συμμετοχή του ατόμου στη δημόσια ζωή, ενώ δεν επιβάλλεται από το 105 / 81

108 νόμο, λογαριάζεται ως αυτονόητο καθήκον, και το ότι η ορμή του Αθηναίου για δράση δε χαλαρώνεται από την ελεύθερη συζήτηση των πολιτικών προβλημάτων είναι δόξα του ξεχωριστή. Το εγκώμιο της δικής τους γενιάς ως της γενιάς που ανέβασε την Αθήνα στο ύψος της δύναμής της κλείνει μέσα του και το βαρυσήμαντο λόγο: «Όλες τις θάλασσες και τις στεριές τις αναγκάσαμε ν' ανοίξουν μπρος στην τόλμη μας, ιδρύσαμε παντού αιώνια μνημεία που θυμίζουν και τις επιτυχίες μας και τις συμφορές μας.» Και η σκέψη που ο ίδιος ο ρήτορας την ονομάζει συγκεφαλαίωση (4 1.1), ενώνει άλλη μια φορά τις φαινομενικά φυσικές αντιθέσεις πολιτείας και ατόμου, όταν λέει πως η πόλη ως 106 / 81

109 σύνολο αποτελεί πραγματικά μια δύναμη που είναι «της Ελλάδος παίδευσις», και ο κάθε πολίτης της ξεχωριστά φτάνει ωστόσο στην πλουσιότερη ανάπτυξη των ατομικών του ικανοτήτων. Μόνο το δεύτερο μέρος του λόγου καταπιάνεται με το καθαυτό θέμα της ημέρας, το θάνατο των σκοτωμένων για την πατρίδα και την παρηγοριά των συγγενών τους, αλλά κι αυτό είναι διανθισμένο με πλατιούς γενικούς στοχασμούς. Κανένα όνομα δε μνημονεύεται, ούτε από τα περασμένα ούτε από τα τωρινά κι εδώ εκείνο που δεσπόζει πάνω απ' όλα είναι η πόλη. Διαβάζουμε ακόμα πως όσοι έμειναν στη ζωή οφείλουν σαν τους νεκρούς να το δείξουν πως είναι θερμοί εραστές της πόλης τους. Έτσι ήταν τα πράγματα στην Αθήνα 107 / 81-82

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 42 Θέμα: Ο έπαινος των νεκρών

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 42 Θέμα: Ο έπαινος των νεκρών ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 42 Θέμα: Ο έπαινος των νεκρών ι ὃ δὴ καὶ ἐμήκυνα τὰ περὶ τῆς πόλεως, διδασκαλίαν τε ποιούμενος μὴ περὶ ἴσου ἡμῖν εἶναι τὸν ἀγῶνα καὶ οἷς τῶνδε μηδὲν ὑπάρχει ὁμοίως,

Διαβάστε περισσότερα

ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40)

ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους

Διαβάστε περισσότερα

ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40)

ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 44 (από μετάφραση) Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θέμα: Παραμυθία προς τους γονείς των νεκρών Τα επιχειρήματα με τα οποία ο Περικλής προσπαθεί να μετριάσει τον πόνο των γονιών Τα επιχειρήματα είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 40

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 40 ΘΕΜΑ: Ο Αθηναϊκός χαρακτήρας ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 40 Φιλοκαλοῦμέν τε μετ εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας Ποια γνωρίσματα της ψυχικής ιδιοσυστασίας και των πνευματικών αναζητήσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ. Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ, 41)

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ. Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος (ΙΙ, 41) ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 6 IOYΝIOY 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ : ΠΕΝΤΕ (5) Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Θουκυδίδου

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 43 (από μετάφραση) Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θέμα: Παραίνεση προς τους επιζώντες «Και αυτοί μεν αποδείχτηκαν άξιοι της πόλης» Ο ρήτορας ανακεφαλαιώνοντας τον έπαινο προς τους νεκρούς τονίζει

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 43. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι

Κεφάλαιο 43. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Κεφάλαιο 43 Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Να γνωρίσουν οι µαθητές σε ποιους απευθύνεται ο ρήτορας στη συνέχεια του λόγου και ποια στάση τους προτρέπει να τηρήσουν. Να εκτιµήσουν τη θέση του Περικλή, σύµφωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ιδαγμένο κείμενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ εὐτελείας καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ ἢ λόγου κόμπῳ χρώμεθα,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 35 «Οἱ μὲν πολλοὶ ἐπαινοῦσι τὸν προσθέντα Ο Περικλής, όμως, διαφωνεί. τῷ νόμῳ τὸν λόγον τόνδε» Γιατί; 1. «ἐμοὶ δὲ ἀρκοῦν ἂν ἐδόκει εἶναι ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργῳ γενομένων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (3/6/2004)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (3/6/2004) ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (3/6/2004) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Α. Μετάφραση Γι αυτό φυσικά και µακρηγόρησα σχετικά µε την πόλη, και επειδή δηλαδή ήθελα να εξηγήσω ότι ο αγώνας δεν είναι ίσης

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥ Ι Η ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36

ΘΟΥΚΥ Ι Η ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36 ΘΟΥΚΥ Ι Η ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 36 ΘΕΜΑ: Εγκώμιο των προγόνων, των πατέρων και της σύγχρονης γενιάς. Υποδήλωση του θέματος του Επιταφίου. ΠΡΟΓΟΝΟΙ (Από τη μυθική εποχή ως το τέλος των Περσικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 03-06-2004 Α. ιδαγμένο Κείμενο A. Γι αυτό βέβαια και μίλησα πολύ για την πόλη, και γιατί θέλησα να κάνω κατανοητό ότι δεν αγωνιζόμαστε για πράγματα ίσης σημασίας εμείς

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 7 Ιουνίου 2005 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40)

Τρίτη, 7 Ιουνίου 2005 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) Τρίτη, 7 Ιουνίου 2005 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (40) «Φιλοκαλοῦµέν τε γάρ µετʹ εὐτελείας καί φιλοσοφοῦµεν ἄνευ µαλακίας. πλούτῳ τε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ιδαγµένο κείµενο Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 1 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 2 Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 3 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Γι' αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ 322Α - 323Α

ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ 322Α - 323Α ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Αµυραδάκη 20, Νίκαια (210-4903576) ΤΑΞΗ... Γ ΛΥΚΕΙΟΥ... ΜΑΘΗΜΑ...ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ... Α] ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ ΠΡΩΤΑΓΟΡΑ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 41. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι

Κεφάλαιο 41. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Κεφάλαιο 41 Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Να αναγνωρίσουν οι µαθητές τα επιχειρήµατα λογικά και έντεχνα που χρησιµοποιεί ο ρήτορας για να υποστηρίζει τον έπαινο και το θαυµασµό προς τα έργα και τις κατακτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 4η 15. Bούλομαι δὲ καὶ ἃς βασιλεῖ πρὸς τὴν πόλιν συνθήκας ὁ Λυκοῦργος ἐποίησε διηγήσασθαι: μόνη γὰρ δὴ αὕτη ἀρχὴ διατελεῖ οἵαπερ ἐξ ἀρχῆς κατεστάθη: τὰς δὲ ἄλλας πολιτείας εὕροι

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπερείδης, Επιτάφιος, 23-26

ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπερείδης, Επιτάφιος, 23-26 ΚΕΙΜΕΝΟ: Υπερείδης, Επιτάφιος, 23-26 Ο Επιτάφιος του Υπερείδη είναι ένας από τους έξι επιτάφιους της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Γράφτηκε και εκφωνήθηκε στις αρχές της άνοιξης του 322 π. Χ. Αφορά τους

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 40α (από το πρωτότυπο) Θέμα: Η άρτια προσωπικότητα του Αθηναίου πολίτη: συνδυασμός φιλοκαλίας και λιτότητας, φιλοσοφίας και ανδρείας αντιμετώπιση του πλούτου και της

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-Κεφάλαιο 34

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-Κεφάλαιο 34 ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-Κεφάλαιο 34 ΘΕΜΑ:Η περιγραφή του ενταφιασμού των Αθηναίων που σκοτώθηκαν τον πρώτο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου Tα στάδια της διαδικασίας της επιτάφιας τελετής στην

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ

ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ ΣΑΑΝΤΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ: «Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΑ ΡΟΔΑ» ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ Τα παιδιά του Αδάμ είναι τα άκρα ενός σώματος, Μοιράζονται όλα την ίδια ρίζα. Όταν ένα άκρο περνάει τις μέρες του

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 5 Σεπτεμβρίου 2017 ΑΡΧΑΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελλαδικών Εξετάσεων Ημερησίων & Εσπερινών Γενικών Λυκείων Α.1 Από αυτό ακριβώς γίνεται φανερό

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ»

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Τμήμα 5 ης -6 ης Δημοτικού Σάββατο, 27 Οκτωβρίου 2012 Θαλής ο Μιλήσιος 630/635 π.χ. 543 π.χ. Ο πρώτος φιλόσοφος! Ο Θαλής ο Μιλήσιος ανήκει στους προσωκρατικούς

Διαβάστε περισσότερα

Αριστοτέλη "Ηθικά Νικομάχεια" μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια μετάφραση ενοτήτων 1-10 Κυριακή, 09 Δεκέμβριος :23 - Τελευταία Ενημέρωση Δευτέρα, 16 Σεπτέμβριος :21 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ «ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ» ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1-10 Μετάφραση ΕΝΟΤΗΤΑ 1η Αφού λοιπόν η αρετή είναι δύο ειδών, απ τη μια διανοητική και απ την άλλη ηθική, η διανοητική στηρίζει και την προέλευση και την αύξησή

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 41 (από το πρωτότυπο) Θέμα: Ανακεφαλαίωση του επαίνου προς την πολιτεία και τον πολίτη Αρχή του επαίνου τον προκείμενων νεκρών Μετάφραση Συνοψίζοντας, λοιπόν, λέω ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 39 ΘΕΜΑ: Σύγκριση Αθήνας και Σπάρτης στα πολεμικά

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 39 ΘΕΜΑ: Σύγκριση Αθήνας και Σπάρτης στα πολεμικά ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ- ΚΕΦ. 39 ΘΕΜΑ: Σύγκριση Αθήνας και Σπάρτης στα πολεμικά Διαφέρομεν δὲ καὶ ταῖς τῶν πολεμικῶν μελέταις τῶν ἐναντίων τοῖσδε Το ρήμα διαφέρομεν φανερώνει ότι η εξέταση των

Διαβάστε περισσότερα

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς

Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς Εντυπώσεις μαθητών σεμιναρίου Σώμα - Συναίσθημα - Νούς A...Τα αισθήματα και η ενεργεία που δημιουργήθηκαν μέσα μου ήταν μοναδικά. Μέσα στο γαλάζιο αυτό αυγό, ένιωσα άτρωτος, γεμάτος χαρά και αυτοπεποίθηση.

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο εργασίας E ομάδας

Φύλλο εργασίας E ομάδας Φύλλο εργασίας E ομάδας «δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχάς, τὸ δ αἰρετὰς ὀλιγαρχικόν» (Η ανάδειξη στα αξιώματα με κλήρωση θεωρείται δημοκρατική, ενώ με εκλογή ολιγαρχική ) Αριστοτέλους,

Διαβάστε περισσότερα

Πέµπτη, 3 Ιουνίου 2004 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (42)

Πέµπτη, 3 Ιουνίου 2004 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (42) Πέµπτη, 3 Ιουνίου 2004 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Διδαγµένο κείµενο Θουκυδίδη Περικλέους Ἐπιτάφιος (42)

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ης ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2018 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ : 3 Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Για τον Αριστοτέλη, όλες οι ενέργειες των ανθρώπων γίνονται για κάποιο τέλος, δηλαδή για κάποιο σκοπό που είναι ο ανώτερος όλων των αγαθών, την ευδαιμονία. Σύμφωνα

Διαβάστε περισσότερα

Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός

Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός 124 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Ο Ἀρεοπαγιτικός λόγος του Ισοκράτη είναι το τελευταίο από τα ρητορικά κείµενα που διδάσκεται σύµφωνα µε το Πρόγραµµα Σπουδών στη Θεωρητική Κατεύθυνση της

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά, Θ 2, 1 4)

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Αριστοτέλους Πολιτικά, Θ 2, 1 4) 53 Χρόνια ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΑΒΒΑΪΔΗ-ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗ ΠΑΓΚΡΑΤΙ : Φιλολάου & Εκφαντίδου 26 : Τηλ.: 2107601470 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2013 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Πολιτικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ. Α ομάδα. Αφού επιλέξεις τρία από τα παραπάνω αποσπάσματα που σε άγγιξαν περισσότερο, να καταγράψεις τις δικές σου σκέψεις. Α ομάδα ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Η συγγραφέας του βιβλίου μοιράζεται μαζί μας πτυχές της ζωής κάποιων παιδιών, άλλοτε ευχάριστες και άλλοτε δυσάρεστες. α) Ποια πιστεύεις ότι είναι τα μηνύματα που θέλει να περάσει μέσα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ. Σελίδα 1

ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ. Σελίδα 1 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ 2014-2015 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΑΝΘ ΚΩΔΙΚΟΣ ΘΕΜΑΤΟΣ: ΘΕΜΑ 162ον (17691) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 11/12/14 ΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΜΠΑΤΣΙΟΥ ΕΛΙΣΑΒΕΤ 1. Φ.Β. Σελ. 86 Ήδη όμως, κύριοι βουλευτές...για τα συμφέροντα

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. Aν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή 12 Μαΐου 2019.

Κυριακή 12 Μαΐου 2019. 8 Κυριακή 12 Μαΐου 2019. Κυριακή τῶν μυροφόρων Μρκ. 15, 43 16, 8. Οἱ μεγάλες ἀποφάσεις, τά μεγάλα ἐμπόδια, οἱ μεγάλες νίκες. Αὐτός θά μποροῦσε νά εἶναι ἕνας καλός τίτλος γιά τή σημερινή Κυριακή. Ἡ Ἐκκλησία

Διαβάστε περισσότερα

1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2.

1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2. 21-24 1. Ερµηνευτικές ερωτήσεις 1.1. Ερωτήσεις ανοικτού τύπου (ανάπτυξης και σύντοµης απάντησης) 1. Τι θεωρεί «δίκαιον» ο ηµοσθένης στην 21; 2. α) Με ποιο επιχείρηµα προσπαθεί ο ηµοσθένης να πείσει τους

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1,5-8

Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους Ηθικά Νικομάχεια Β 1,5-8 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 28 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α. Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Και αφού παρουσίασε τη δύναµη µας µε απτές αποδείξεις και βέβαια όχι χωρίς µάρτυρες θα γίνουµε αντικείµενο θαυµασµού και από τους

Διαβάστε περισσότερα

Η αόρατος χειρ και η σιδηρά πυγμή: βίοι παράλληλοι(;) Χρήστος Κόλλιας Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Η αόρατος χειρ και η σιδηρά πυγμή: βίοι παράλληλοι(;) Χρήστος Κόλλιας Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Η αόρατος χειρ και η σιδηρά πυγμή: βίοι παράλληλοι(;) Χρήστος Κόλλιας Καθηγητής Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Καρίων προς Πλούτο: «κρατοῦσι γοῦν κἀν τοῖς πολέμοις ἑκάστοτε, ἐφ οἷς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν»

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ενότητα 12η (Α 2, 5-6) - Ο άνθρωπος είναι «ζ?ον πολιτικ?ν» 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΝΤΟΤΗΤΩΝ (ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ) Σύμφωνα με τις διδασκαλίες του Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη κοινωνικών οντοτήτων ή διαφορετικά, ομάδων

Διαβάστε περισσότερα

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. ''

6. '' Καταλαβαίνεις οτι κάτι έχει αξία, όταν το έχεις στερηθεί και το αναζητάς. '' 1. '' Τίποτα δεν είναι δεδομένο. '' 2. '' Η μουσική είναι η τροφή της ψυχής. '' 3. '' Να κάνεις οτι έχει νόημα για σένα, χωρίς όμως να παραβιάζεις την ελευθερία του άλλου. '' 4. '' Την πραγματική μόρφωση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 13 IOYNIΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤA ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Και με ανάλογο τρόπο και οι οικοδόμοι και όλοι οι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΤΡΙΑΣ ΑΙΩΝΙΟ ΦΩΣ ΑΜΑΡΥΝΘΟΣ 2015 Οι μαθητές μας διαβάζουν τους αρχαίους τραγικούς μας και τον Αριστοφάνη. Ενώνουν μεταφρασμένους στίχους των έργων τους και... δημιουργούν! ΧΡΗΜΑ Καμιά

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Εργασία Οδύσσειας: θέμα 2 ο «Γράφω το ημερολόγιο του κεντρικού ήρωα ή κάποιου άλλου προσώπου» Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο: «ημέρα της αποχώρησης Αγαπημένο μου

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου. Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία

1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου. Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία 1ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου Η φιλοσοφία ως τρόπος ζωής Αρχαία ελληνική φιλοσοφία προκριματική φάση 18 Φεβρουαρίου 2012 υπό την Αιγίδα του ΥΠΔΒΜΘ Διοργάνωση Τμήμα Φιλοσοφίας

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 42. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι

Κεφάλαιο 42. Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Κεφάλαιο 42 Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Να συγκεντρώσουν οι µαθητές την προσοχή τους στη µετάβαση από τον έπαινο της πόλης στον έπαινο των πεσόντων, εκτιµώντας τις αρετές και το µέγεθος της προσφοράς

Διαβάστε περισσότερα

Περὶ Εἰρήνης Λόγος ή Συµµαχικὸς Προοίµιο (απόσπασµα)

Περὶ Εἰρήνης Λόγος ή Συµµαχικὸς Προοίµιο (απόσπασµα) Περὶ Εἰρήνης Λόγος ή Συµµαχικὸς Προοίµιο (απόσπασµα) 1-2 «Η σπουδαιότητα του θέµατος «περί πολέµου και ειρήνης» είναι µεγάλη για τους ανθρώπους. Το θέµα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ζωή τους» 1. Ερµηνευτικές

Διαβάστε περισσότερα

Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας

Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας 26 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το πρόγραµµα της Β Ενιαίου Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία, όπως αυτό ορίστηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ - ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ.. 3 ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ.. 7 ΠΑΤΑΞΟΝ ΜΕΝ, ΑΚΟΥΣΟΝ ΔΕ 10 3 ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ Η αρχαία ελληνική ρηματική φράση

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Δράση Αρνός. Στηρίζουμε το σχολείο, προσφέρουμε στα παιδιά μας!

Κοινωνική Δράση Αρνός. Στηρίζουμε το σχολείο, προσφέρουμε στα παιδιά μας! Κοινωνική Δράση Αρνός Στηρίζουμε το σχολείο, προσφέρουμε στα παιδιά μας! Διδασκαλία αρχαίων κειμένων με τη χρήση νέων τεχνολογιών Συντελεστές: Γιάννης Π. Κρόκος - Μαθηματικός - Πολιτικός Μηχανικός Χαρίκλεια

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Διδαγμένο κείμενο Πλάτωνα Πολιτεία (519D-520A) Ἒπειτ, ἒφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καί ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατόν αὐτοῖς ὂν ἂμεινον; Ἐπελάθου, ἦν δ ἐγώ, πάλιν, ὦ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαία Κατεύθυνσης Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων 2012 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αρχαία Κατεύθυνσης Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Πανελληνίων 2012 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α1. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀριστοτέλους Ἠθικὰ Νικομάχεια (Β3, 1-2/Β6, 1-4) ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Γιατί η ηθική σχετίζεται με την ευχαρίστηση και τη δυσαρέσκεια, αφού εξαιτίας της ευχαρίστησης κάνουμε τα ευτελή πράγματα,

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου

Χάρτινη αγκαλιά. Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Χάρτινη αγκαλιά Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου, Β Γυμνασίου Εργασίες 1 α ) Κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο που διαβάσαμε κρύβει στις σελίδες του βαθιά και πολύ σημαντικά μηνύματα, που η συγγραφέας θέλει να μεταδώσει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις Σελίδα 1 από 5 Απαντήσεις Β.1 Το συγκεκριμένο απόσπασμα αντλήθηκε από το 8 ο βιβλίο των Πολιτικών του Αριστοτέλη, που έχει ως θέμα του την παιδεία. Ήδη, από την πρώτη φράση του αποσπάσματος (ὅτι μέν οὖν

Διαβάστε περισσότερα

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5

Το συγκλονιστικό άρθρο. του Γλέζου στη Welt. Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη γερμανική εφημερίδα Die Welt, στο οποίο εξηγεί στους Γερμανούς Το συγκλονιστικό άρθρο του Γλέζου στη Welt Διαβάστε το συγκλονιστικό άρθρο του Μανώλη Γλέζου στη 1 / 5 γερμανική

Διαβάστε περισσότερα

Το αντικείμενο [τα βασικά]

Το αντικείμενο [τα βασικά] Το αντικείμενο [τα βασικά] Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά. Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ) Τι είναι το αντικείμενο; Αντικείμενο είναι

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε

Σήμερα κινδυνεύουμε είτε να μας απορροφήσουν τα δεινά του βίου και να μας εξαφανίσουν κάθε Οι Έλληνες φώτισαν τον κόσμο με τα δικά τους έργα σήμερα πρέπει να βρούμε ξανά τις δικές τους ιδιότητες Περίληψη: Η σοφία της ψυχής είναι μια ξεχασμένη ιδιότητα που ο άνθρωπος πρέπει πάλι να την βρει για

Διαβάστε περισσότερα

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12)

Διδαγμένο κείμενο. Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Διδαγμένο κείμενο Ἀριστοτέλους Πολιτικά (Α1,1/Γ1,2/Γ1,3-4/6/12) Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ποιος πόλεμος ονομάζεται Πελοποννησιακός: Ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αθήνας - Σπάρτης και των συμμαχικών τους πόλεων-κρ

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7

ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΑΡΧΗ 1ης ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΑΞΗ / ΤΜΗΜΑ : Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2017 ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: 7 ΚΕΙΜΕΝΟ α) Ἀριστοτέλους Πολιτικὰ Γ 1, 1-2 Τῷ περὶ πολιτείας ἐπισκοποῦντι,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ ΛΟΓΟΙ ΣΤΗΝ Α.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β Κ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ:ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ,ΔΟΜΗ,ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΟΙ ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ ΛΟΓΟΙ ΣΤΗΝ Α.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β Κ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ:ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ,ΔΟΜΗ,ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΟΙ ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ ΛΟΓΟΙ ΣΤΗΝ Α.Ε. ΓΛΩΣΣΑ Β Κ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ:ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ,ΔΟΜΗ,ΥΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΕΣ: ΓΑΡΥΦΑΛΛΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΚΑΤΣΙΑΚΟΥΔΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΕΛΛΑ EΠΙΤΑΦΙΟΣ ΛΟΓΟΣ Το αποτέλεσμα μιας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΤΑΞΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2003 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ιδαγµένο κείµενο Α. Από το κείµενο που σας δίνεται να µεταφράσετε στο τετράδιό σας το απόσπασµα: Β. Να γράψετε στο τετράδιό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 37 Θέμα: Έπαινος της πολιτείας και των τρόπων ζωής του Αθηναίου πολίτη.

ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ-ΚΕΦ. 37 Θέμα: Έπαινος της πολιτείας και των τρόπων ζωής του Αθηναίου πολίτη. ΕΡΚΛΕΥΣ ΕΑΦΣ-ΚΕΦ. 37 Θέμα: Έπαινος της πολιτείας και των τρόπων ζωής του Αθηναίου πολίτη. Λ Ε Α το αθηναϊκό πολίτευμα δεν είναι μόνο πρωτότυπο αλλά και πρότυπο (πολιτείᾳ οὐ ζηλούσῃ παράδειγμα δὲ μᾶλλον

Διαβάστε περισσότερα

Ερμηνευτικές ερωτήσεις ανοιχτού τύπου

Ερμηνευτικές ερωτήσεις ανοιχτού τύπου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ - ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ Ενότητα 4 η (Β 1, 7-8) - Σε όλες τις περιστάσεις της (καθημερινής) ζωής μας διαπιστώνεται η σημασία της ηθικής πράξης για την απόκτηση της ηθικής αρετής Ερμηνευτικές ερωτήσεις

Διαβάστε περισσότερα

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

323 Α) ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Γ1, 1-2)/ ΠΛΑΤΩΝΑΣ, ΠΡΩΤΑΓΟΡΑΣ (322 Α 323 Α) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Για όποιον εξετάζει το πολίτευμα, δηλαδή ποια είναι η ουσία του κάθε πολιτεύματος και ποια τα χαρακτηριστικά του, το πρώτο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι για τη διδασκαλία της εισαγωγής προσδιορίζονται στο βιβλίο για τον καθηγητή, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι,

Διαβάστε περισσότερα

Μήνυμα από τους μαθητές του Ε1. Σ αυτούς θέλουμε να αφιερώσουμε τα έργα μας. Τους έχουν πάρει τα πάντα. Ας τους δώσουμε, λοιπόν, λίγη ελπίδα»

Μήνυμα από τους μαθητές του Ε1. Σ αυτούς θέλουμε να αφιερώσουμε τα έργα μας. Τους έχουν πάρει τα πάντα. Ας τους δώσουμε, λοιπόν, λίγη ελπίδα» Μήνυμα από τους μαθητές του Ε1 «Εμείς, τα παιδιά της Ε1 τάξης, κάναμε μερικά έργα με θέμα τους πρόσφυγες, για να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας σ αυτούς τους κυνηγημένους ανθρώπους. Τους κυνηγάει ο πόλεμος

Διαβάστε περισσότερα

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης

Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Το ημερολόγιο της Πηνελόπης Κωνσταντίνα Τσαφαρά Αγαπημένο μου ημερολόγιο, Πάνε δέκα χρόνια που λείπει ο σύζυγός μου, ο Οδυσσέας. Τον γιο του τον άφησε μωρό και τώρα έχει γίνει πια ολόκληρος άντρας και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2017

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2017 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2017 Α1. Στις άλλες δηλαδή ικανότητες, όπως ακριβώς λες εσύ, αν κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι ικανός αυλητής ή ικανός σε οποιαδήποτε άλλη τέχνη, στην οποία δεν είναι,

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά»

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ. Αριστοτέλη «Πολιτικά» Ελευθερίου Βενιζέλου 237, Γάζι Τηλ./Fax: 2810 823411 email: syxekp@gmail. com www.syekp.gr Βρέντζου Μαρία, Φιλόλογος ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΘΕΜΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΟ Αριστοτέλη «Πολιτικά»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 24 ΜΑΪΟΥ 2003 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΛΥΣΕΙΣ ΓΝΩΣΤΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Γιατί εγώ τόσο

Διαβάστε περισσότερα

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ. κεφ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ. κεφ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ κεφ. 34-46 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Αρχαία Ελληνικά Β Γενικού Λυκείου Γενικής Παιδείας Βαρβάρα Δημοπούλου δ.φ. 1 ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ, ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3 Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟ

AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3 Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΑΔΑ Α : AΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 3 Η ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀθηναῖοι, ὡς καὶ οἱ ἑτέρας πόλεις κατοικοῦντες, πολλὰ ἐν τῷ βίῳ ἐπιτηδεύουσι, ἵνα τὰ ἀναγκαῖα πορίζωνται: Ναυσικύδης ναύκληρος ὢν περὶ τὴν τοῦ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ A.1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Επομένως, ούτε εκ φύσεως, αλλά ούτε και αντίθετα προς τη φύση μας υπάρχουν μέσα μας οι αρετές, αλλά έχουμε από τη φύση

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Με ανάλογο τρόπο (γίνονται) και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι γιατί χτίζοντας

Α1. Με ανάλογο τρόπο (γίνονται) και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι γιατί χτίζοντας ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Α1. Με ανάλογο τρόπο (γίνονται) και οι οικοδόμοι και όλοι οι άλλοι γιατί χτίζοντας με καλό τρόπο σπίτια, θα γίνουν καλοί οικοδόμοι, χτίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Α Λυκείου

Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Α Λυκείου Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Α Λυκείου Ξενοφώντος Αγησίλαος Κεφάλαιο 7, 1 Διδακτική πρόταση: Πόπη Πούγιουρου, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων Εποπτεία:Λουκία Χατζημιχαήλ, ΕΜΕ Φιλολογικών Μαθημάτων Στόχοι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που

ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ. Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που ΕΙΔΙΚΕΣ ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Εισάγονται με τους συνδέσμους: ότι, πως, που Χρησιμοποιούνται ως 1. αντικείμενο σε ρήματα: λεκτικά: λέω, υπόσχομαι, ισχυρίζομαι, διδάσκω, ομολογώ,

Διαβάστε περισσότερα

http://hallofpeople.com/gr/ Μισελ ντε Μονταιν ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ (απόσπασμα από την αρχή) Τα συναισθήματα μας επεκτείνονται πέρα από εμάς

http://hallofpeople.com/gr/ Μισελ ντε Μονταιν ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ (απόσπασμα από την αρχή) Τα συναισθήματα μας επεκτείνονται πέρα από εμάς http://hallofpeople.com/gr/ Μισελ ντε Μονταιν ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ (απόσπασμα από την αρχή) Τα συναισθήματα μας επεκτείνονται πέρα από εμάς Εκείνοι που κατηγορούν τους ανθρώπους ότι τρέχουν διαρκώς πίσω

Διαβάστε περισσότερα

Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα. «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα.

Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα. «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα. 1 Ο Άνθρωπος Δημιουργός στην Αθήνα «ΠΟΛΙΣ». Ο χώρος των ανθρώπων-δημιουργών στην Αρχαία Αθήνα ζωντανεύει στην σύγχρονη Ελλάδα. Κάποτε, στην αρχαία Εποχή, στην Αθήνα υπήρχε ευημερία σημαντική, κανένας άνθρωπος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ: 2. ΚΕΙΜΕΝΟ: Θυσία για την πατρίδα. Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81

ΕΝΟΤΗΤΑ: 2. ΚΕΙΜΕΝΟ: Θυσία για την πατρίδα. Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81 1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΝΟΤΗΤΑ: 2 ΚΕΙΜΕΝΟ: Θυσία για την πατρίδα. Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοῖς 79-81 1. ΛΥΣΙΑΣ: Ο Λυσίας ( περίπου 444-380/375 π.χ.) ήταν ρήτορας και λογογράφος. Το 430 π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία;

Γιατί και πώς. μελετούμε την Ιστορία; Γιατί και πώς μελετούμε την Ιστορία; Στο μάθημα αυτό θα πληροφορηθούμε: τι είναι η Ιστορία, γιατί μελετούμε την Ιστορία, πώς θα την μελετήσουμε αντικειμενικά και αμερόληπτα. Ετυμολογία και σημασία της

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. «Ἐπεί δ ἡ πόλις τῶν συγκειµένων τοῖς ἀπό συµβόλων κοινωνοῦσι»:να µεταφράσετε το απόσπασµα που σας δίνεται. Μονάδες 10 Β. Να γράψετε σ

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. «Ἐπεί δ ἡ πόλις τῶν συγκειµένων τοῖς ἀπό συµβόλων κοινωνοῦσι»:να µεταφράσετε το απόσπασµα που σας δίνεται. Μονάδες 10 Β. Να γράψετε σ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ι ΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Αριστοτέλους «Πολιτικά» Τῷ περί πολιτείας

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήριο smartclass.gr

Φροντιστήριο smartclass.gr Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Ελληνικά Θεωρητικής Κατεύθυνσης Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Α.1. Επομένως, ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα από τη φύση μας δημιουργούνται

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 23 Μαρτίου 2013

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 23 Μαρτίου 2013 Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 23 Μαρτίου 2013 ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ (Θουκυδίδη, Ἱστοριῶν Β 37, 40) Ύμνος του αθηναϊκού πολιτεύματος. Ο επιτάφιος λόγος του Περικλή

Διαβάστε περισσότερα

Δειγματική Διδασκαλία του αδίδακτου αρχαιοελληνικού κειμένου στη Β Λυκείου με διαγραμματική παρουσίαση και χρήση της τεχνολογίας

Δειγματική Διδασκαλία του αδίδακτου αρχαιοελληνικού κειμένου στη Β Λυκείου με διαγραμματική παρουσίαση και χρήση της τεχνολογίας ΓΕΛ Ελευθερούπολης, Πέμπτη 7-2-2013 3 ο ΓΕΛ Καβάλας, Πέμπτη 14-2-2013 Δρ Κωνσταντίνα Κηροποιού Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Καβάλας Δειγματική Διδασκαλία του αδίδακτου αρχαιοελληνικού κειμένου στη Β Λυκείου

Διαβάστε περισσότερα

ΛΕΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

ΛΕΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΛΕΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ Συνοπτική περιγραφή του προγράμματος: Στο μάθημα Γενικής Παιδείας της Β Λυκείου Αρχαία Ελληνικά, του Σοφοκλή επιχειρήθηκε να ενσωματωθεί το πρόγραμμα ΛΕΜΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα