ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 6ης Ιουνίου το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Τα εισερχόμενα στοιχεία επιβεβαιώνουν την εκτίμηση η οποία οδήγησε στη μείωση των επιτοκίων στις αρχές Μαΐου. Οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Συνάδοντας με αυτήν την εικόνα, η δυναμική των νομισματικών και, ιδίως, των πιστωτικών μεγεθών εξακολουθεί να είναι υποτονική. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα όσον αφορά τη ζώνη του ευρώ παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Ταυτόχρονα, τα πρόσφατα στοιχεία ερευνών για το οικονομικό κλίμα έδειξαν κάποια βελτίωση από τα χαμηλά επίπεδα. Η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής, μαζί με τις σημαντικές βελτιώσεις που επήλθαν στις χρηματοπιστωτικές αγορές από τα μέσα του 2012 και μετά, αναμένεται να συμβάλουν στη στήριξη των προοπτικών για οικονομική ανάκαμψη αργότερα εντός του έτους. Με βάση το συνολικό αυτό πλαίσιο, η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής θα παραμείνει διευκολυντική για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο. Την προσεχή περίοδο το Διοικητικό Συμβούλιο θα παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εισερχόμενες πληροφορίες για τις οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις και θα αξιολογεί τυχόν επιδράσεις στις προοπτικές για τη σταθερότητα των τιμών. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 0,2% το α τρίμηνο του 2013, έπειτα από υποχώρηση κατά 0,6% το δ τρίμηνο του Αυτό σημαίνει ότι το προϊόν της οικονομίας κατέγραψε μείωση επί έξι συνεχόμενα τρίμηνα ενώ οι συνθήκες στην αγορά εργασίας παρέμειναν υποτονικές. Οι πρόσφατες εξελίξεις στα στοιχεία ερευνών για το οικονομικό κλίμα έδειξαν κάποια βελτίωση από τα χαμηλά επίπεδα. Όσον αφορά τις εξελίξεις αργότερα εντός του έτους και το 2014, ο ρυθμός ανόδου των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ωφεληθεί από την ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης, ενώ η εγχώρια ζήτηση αναμένεται να στηριχθεί από τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και από την πρόσφατη αύξηση του πραγματικού εισοδήματος λόγω των χαμηλότερων τιμών του πετρελαίου και γενικότερα του χαμηλότερου πληθωρισμού. Επιπλέον, οι επιδράσεις των σημαντικών βελτιώσεων που έχουν επέλθει στις χρηματοπιστωτικές αγορές από το περασμένο καλοκαίρι αναμένεται να μεταδοθούν στους διάφορους τομείς της πραγματικής οικονομίας. Το ίδιο αναμένεται να συμβεί και με τις επιδράσεις της προόδου που έχει επιτευχθεί ως προς τη δημοσιονομική εξυγίανση. Ταυτόχρονα, οι εναπομένουσες αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Συνολικά, η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να σταθεροποιηθεί και να ανακάμψει στη διάρκεια του έτους, αν και με υποτονικό ρυθμό. 1

2 Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2013, σύμφωνα με τις οποίες το πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει κατά 0,6% το 2013 σε ετήσια βάση και να αυξηθεί κατά 1,1% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2013, οι προβολές για το 2013 έχουν αναθεωρηθεί οριακά προς τα κάτω, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό την ενσωμάτωση των τελευταίων δημοσιευμένων στοιχείων για το ΑΕΠ. Οι προβολές για το 2014 αναθεωρήθηκαν οριακά προς τα άνω. Το Διοικητικό Συμβούλιο εξακολουθεί να διαπιστώνει καθοδικούς κινδύνους οι οποίοι περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές για τη ζώνη του ευρώ. Οι κίνδυνοι αυτοί συνδέονται μεταξύ άλλων με το ενδεχόμενο υποτονικότερου από το αναμενόμενο ρυθμού αύξησης της εγχώριας και παγκόσμιας ζήτησης, καθώς και βραδείας ή ανεπαρκούς υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ ήταν 1,4% τον Μάιο του 2013, έναντι 1,2% τον Απρίλιο. Η αύξηση αυτή, πιο συγκεκριμένα, οφείλεται στην ανάκαμψη των τιμών των υπηρεσιών λόγω του ότι έληξε η επίδραση του Πάσχα και αυξήθηκαν οι τιμές των ειδών διατροφής. Γενικότερα, όπως είχε αναφερθεί τον προηγούμενο μήνα, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να παρουσιάσουν κάποια μεταβλητότητα στη διάρκεια του έτους λόγω ιδίως των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης που σχετίζονται με τις εξελίξεις στις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής πριν από 12 μήνες. Πέρα από αυτήν τη μεταβλητότητα, οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές μεσοπρόθεσμα αναμένεται να παραμείνουν υποτονικές, αντανακλώντας τον χαμηλό βαθμό χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού και μια μέτρια οικονομική ανάκαμψη. Μεσοπρόθεσμα, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με τη σταθερότητα των τιμών. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Ιουνίου 2013, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού θα διαμορφωθεί στο 1,4% και 1,3% το 2013 και το 2014, αντίστοιχα. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της του Μαρτίου 2013, οι προβολές για τον πληθωρισμό όσον αφορά το 2013 έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, αντανακλώντας κυρίως την πτώση των τιμών του πετρελαίου, ενώ οι προβολές για το 2014 παραμένουν αμετάβλητες. Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών εξακολουθούν να είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι μεσοπρόθεσμα. Οι ανοδικοί κίνδυνοι σχετίζονται με το ενδεχόμενο μεγαλύτερης από το αναμενόμενο αύξησης των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών και των έμμεσων φόρων, καθώς και με την άνοδο των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, ενώ οι καθοδικοί κίνδυνοι απορρέουν από το ενδεχόμενο περαιτέρω εξασθένησης της οικονομικής δραστηριότητας. Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής και, πιο συγκεκριμένα, της πιστωτικής επέκτασης παραμένει συγκρατημένος. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια, M3, επιταχύνθηκε τον Απρίλιο σε 3,2%, από 2,6% τον Μάρτιο, κυρίως λόγω των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης και ειδικών έκτακτων παραγόντων. Οι ίδιοι παράγοντες επέδρασαν στον ετήσιο ρυθμό αύξησης του στενού νομισματικού μεγέθους, M1, ο οποίος επιταχύνθηκε από 7,1% τον Μάρτιο σε 8,7% τον Απρίλιο. 2

3 Η αύξηση των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα εξακολούθησε να είναι υποτονική. Οι ετήσιοι ρυθμοί αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά (διορθωμένοι ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) παρέμειναν στο 0,3% τον Απρίλιο, σε γενικές γραμμές αμετάβλητοι από την αλλαγή του έτους και μετά. Ο αρνητικός ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) επιταχύνθηκε από -1,3% τον Μάρτιο σε -1,9% τον Απρίλιο. Η εξέλιξη αυτή προέκυψε, κυρίως, από τις καθαρές εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμων δανείων, οι οποίες θα μπορούσαν να αντανακλούν τη μειωμένη ζήτηση για κεφάλαιο κίνησης στο πλαίσιο ισχνών παραγγελιών στις αρχές της άνοιξης. Γενικότερα, η υποτονική δυναμική των δανείων εξακολουθεί να αντανακλά πρωτίστως την τρέχουσα φάση του οικονομικού κύκλου, τον αυξημένο πιστωτικό κίνδυνο και τη συνεχιζόμενη προσαρμογή των ισολογισμών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς τις συνθήκες χρηματοδότησης στις χώρες της ζώνης του ευρώ, είναι απαραίτητο να περιοριστεί περαιτέρω ο κατακερματισμός των πιστωτικών αγορών της ζώνης του ευρώ και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών, όπου χρειάζεται. Από το περασμένο καλοκαίρι έχει σημειωθεί πρόοδος ως προς τη βελτίωση της χρηματοδότησης των τραπεζών, την ενίσχυση της εγχώριας καταθετικής βάσης σε χώρες που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες και τον περιορισμό της εξάρτησης από το Ευρωσύστημα όπως αντανακλάται στις αποπληρωμές των ΠΠΜΑ διάρκειας τριών ετών. Στην επίτευξη του στόχου αυτού θα συμβάλει η λήψη περαιτέρω αποφασιστικών μέτρων για τη θέσπιση τραπεζικής ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, το Διοικητικό Συμβούλιο τονίζει ότι ο μελλοντικός ενιαίος εποπτικός μηχανισμός και ένας ενιαίος μηχανισμός εξυγίανσης των πιστωτικών ιδρυμάτων αποτελούν ζωτικούς παράγοντες στην πορεία προς την εκ νέου ενοποίηση του τραπεζικού συστήματος και γι αυτό απαιτούν ταχεία υλοποίηση. Συνοπτικά, η οικονομική ανάλυση υποδηλώνει ότι οι εξελίξεις στις τιμές αναμένεται να παραμείνουν συμβατές με τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα. Η διασταύρωση με τις ενδείξεις της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα. Όσον αφορά τη δημοσιονομική εξυγίανση και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί και προτρέπει τις κυβερνήσεις να συνεχίσουν να καταβάλουν αποφασιστικές προσπάθειες. Είναι σημαντικό οι χώρες της ζώνης του ευρώ να μην χαλαρώσουν τις προσπάθειές τους για μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο διακυβέρνησης για τη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική θα πρέπει να εφαρμοστεί με αποφασιστικότητα. Εν προκειμένω, το Διοικητικό Συμβούλιο θεωρεί πολύ σημαντικό ενδεχόμενες αποφάσεις του Συμβουλίου της ΕΕ όσον αφορά την παράταση των προθεσμιών για τη διόρθωση των υπερβολικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων να λαμβάνονται σε εξαιρετικές μόνο περιπτώσεις. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να συνεχιστεί, όπου χρειάζεται, η θέσπιση νομοθετικών μέτρων ή με άλλους τρόπους η ταχεία υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει, πιο συγκεκριμένα, να στοχεύουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας προσαρμογής των αγορών εργασίας και προϊόντων, συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία δυνατοτήτων απασχόλησης σε ένα περιβάλλον απαράδεκτα υψηλών ποσοστών ανεργίας, ιδίως για τους νέους εργαζομένους, το οποίο επικρατεί σε αρκετές χώρες. Οι συνδυασμένες ενέργειες στο δημοσιονομικό και διαρθρωτικό μέτωπο θα πρέπει να αλληλοενισχύουν τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και το αναπτυξιακό δυναμικό της οικονομίας και συνεπώς να προωθούν τη διατηρήσιμη άνοδο της απασχόλησης. 3

4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη παραμένει συγκρατημένη, ανομοιογενής μεταξύ των περιοχών και εύθραυστη. Οι δείκτες ερευνών φαίνεται να σταθεροποιήθηκαν, παρόλο που, πιο πρόσφατα, το κλίμα επιδεινώθηκε κάπως, γεγονός που υποδηλώνει ότι η παγκόσμια οικονομία ενδέχεται να ανακάμψει με βραδείς ρυθμούς. Στις περισσότερες μεγάλες προηγμένες οικονομίες εκτός της ζώνης του ευρώ, η συγκρατημένη ανάκαμψη συνεχίζεται, παρότι διάφοροι παράγοντες θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της ανάπτυξης. Στις αναδυόμενες οικονομίες, η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε ελαφρά στην αρχή του έτους, αλλά αναμένεται να ενισχυθεί εκ νέου στη διάρκεια του Συνεπώς, οι οικονομίες αυτές αναμένεται να συμβάλουν σημαντικά στη συνέχιση της παγκόσμιας ανάπτυξης. Παράλληλα, οι διεθνείς εμπορικές συναλλαγές παρέμειναν υποτονικές, παρόλο που οι δείκτες ερευνών συνεχίζουν να υποδηλώνουν σταδιακή ανάκαμψη. Όσον αφορά τις τιμές καταναλωτή, ο πληθωρισμός άρχισε και πάλι να ακολουθεί καθοδική πορεία στις προηγμένες οικονομίες, ενώ οι εξελίξεις ήταν πιο ανάμικτες στις αναδυόμενες οικονομίες. 1.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ Η παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη παραμένει συγκρατημένη, ανομοιογενής μεταξύ των περιοχών και εύθραυστη. Παρά τη βελτίωση των συνθηκών στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές, ορισμένες αρνητικές εκπλήξεις που αφορούν τόσο το κλίμα όσο και τα αντικειμενικά στοιχεία κατά τη διάρκεια του β τριμήνου υπογραμμίζουν το εύθραυστο της ανάκαμψης και την αβεβαιότητα σχετικά με τις παγκόσμιες προοπτικές. Σύμφωνα με προσωρινές εκτιμήσεις, η οικονομική δραστηριότητα στις χώρες της Ομάδας των 20 (εκτός της ζώνης του ευρώ) αυξήθηκε, σε τριμηνιαία βάση, κατά 0,8% το α τρίμηνο του 2013, με ελαφρώς βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, υπό συνθήκες συνεχιζόμενης ανομοιογένειας μεταξύ των χωρών (βλ. Πίνακα 1). Στις προηγμένες οικονομίες, η ανάπτυξη επιταχύνθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία, πρωτίστως χάρη στην ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση και στις δύο χώρες. Παράλληλα, το ΑΕΠ κατέγραψε θετική μεταβολή στο Ηνωμένο Βασίλειο, μετά από συρρίκνωση το δ τρίμηνο του Στις αναδυόμενες οικονομίες, μετά από υψηλούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ τους τελευταίους μήνες του 2012, η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε και πάλι το α τρίμηνο του έτους, ιδίως στην Ινδία και την Κίνα. Όμως, η ανάπτυξη αναμένεται να ενισχυθεί εκ νέου στις αναδυόμενες οικονομίες υπερβαίνοντας τις επιδόσεις των προηγμένων οικονομιών και συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Η αύξηση του διεθνούς εμπορίου συνεχίστηκε με αμετάβλητο ρυθμό το α τρίμηνο του Σύμφωνα με τα στοιχεία του CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis, η αύξηση των παγκόσμιων εμπορικών συναλλαγών επί αγαθών διαμορφώθηκε σε 0,7% σε τριμηνιαία βάση, παραμένοντας στο ίδιο επίπεδο με το προηγούμενο τρίμηνο. Το ποσοστό αυτό υποκρύπτει ανομοιογενείς εξελίξεις μεταξύ των περιοχών σε μηνιαία βάση, δεδομένου ότι η δυναμική των εμπορικών συναλλαγών βελτιώθηκε στις προηγμένες οικονομίες, ενώ οι εισαγωγές και οι εξαγωγές επιβραδύνθηκαν στις αναδυόμενες οικονομίες. Αυτή η εξέλιξη έρχεται σε έντονη αντίθεση με τα πρόσφατα 4

5 τρίμηνα, κατά τα οποία οι αναδυόμενες οικονομίες ήταν ο κύριος προωθητικός παράγοντας της αύξησης του διεθνούς εμπορίου. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, οι δείκτες ερευνών φαίνεται να έχουν σταθεροποιηθεί, γεγονός που υποδηλώνει ότι η παγκόσμια οικονομία θα συνεχίσει να μεγεθύνεται, αν και με βραδύ ρυθμό. Ο πιο πρόσφατος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την παγκόσμια (εξαιρουμένης της ζώνης του ευρώ) παραγωγή όλων των κλάδων αυξήθηκε το Μάιο σε 54,3, μετά από πτώση τον Απρίλιο. Η βελτίωση του δείκτη για τη συνολική παραγωγή οφείλεται εξ ολοκλήρου στη βελτίωση των εκτιμήσεων του τομέα των υπηρεσιών, παρά την ελαφρά επιδείνωση που κατέγραψε ο δείκτης για το μεταποιητικό τομέα, ο οποίος παρέμεινε όμως πάνω από το όριο συρρίκνωσης-επέκτασης της δραστηριότητας (βλ. Διάγραμμα 1). Στην πλευρά των καταναλωτών, σύμφωνα με τα στοιχεία των ερευνών, η εμπιστοσύνη συνεχίζει να βελτιώνεται, σε διαφορετικό βαθμό από χώρα σε χώρα, ξεκινώντας όμως από χαμηλά επίπεδα. Παρά την επιβράδυνση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών τους τελευταίους μήνες, οι δείκτες ερευνών εξακολουθούν να μαρτυρούν σταδιακή ανάκαμψη. Ταυτόχρονα, πολλοί δείκτες παραμένουν σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι εμπορικές συναλλαγές θα παραμείνουν υποτονικές βραχυπρόθεσμα. Ο παγκόσμιος (εξαιρουμένης της ζώνης του ευρώ) δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών υποχώρησε ελαφρώς στο 50,4 το Μάιο. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2013 (βλ. Ενότητα 6), η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί σταδιακά, αν και με σημαντική διαφοροποίηση των ρυθμών ανάπτυξης μεταξύ των επιμέρους χωρών, επιβεβαιώνοντας σε γενικές γραμμές την εικόνα που περιγράφηκε στις προβολές του Μαρτίου του Οι συνθήκες στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές έχουν βελτιωθεί και το επιχειρηματικό κλίμα συνεχίζει να στηρίζει μια συγκρατημένη ανάπτυξη. Στο μεταξύ, ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ, ο οποίος προβλέπει τα σημεία καμπής της οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με την τάση, συνέχισε να βελτιώνεται το Μάρτιο, γεγονός που υποδηλώνει ενίσχυση της ανάπτυξης στο σύνολο των χωρών του ΟΟΣΑ (βλ. Διάγραμμα 2). Περαιτέρω ενδείξεις για τη βελτίωση του κλίματος παρέχει ο δείκτης Ifo World Economic Climate Indicator, ο οποίος σημείωσε και πάλι άνοδο το β τρίμηνο του 2013, ξεπερνώντας το μακροχρόνιο μέσο όρο του για πρώτη φορά μετά από σχεδόν δύο χρόνια. Η άνοδος του δείκτη οφείλεται στη βελτίωση τόσο των εκτιμήσεων για την τρέχουσα οικονομική κατάσταση όσο και των προσδοκιών για τους επόμενους έξι μήνες. Η παγκόσμια ανάκαμψη αναμένεται να συνεχιστεί με βραδύ ρυθμό και οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές θα εξακολουθήσουν να επηρεάζονται δυσμενώς από διάφορους παράγοντες. Παρόλο που η εξισορρόπηση του χρέους του ιδιωτικού τομέα προχωρεί, η δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών στις μεγάλες προηγμένες οικονομίες παραμένει υψηλή. Σε αρκετές χώρες, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές της ανάπτυξης εξακολουθούν επίσης να ενισχύονται από τα πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα τόνωσης της οικονομίας, τα οποία όμως δεν μπορούν να διατηρηθούν επ αόριστον υπό συνθήκες υψηλών και αυξανόμενων επιπέδων δημόσιου χρέους. Το υψηλό ποσοστό της ανεργίας σε πολλές χώρες αναμένεται επίσης να επιδράσει ανασταλτικά στην ανάπτυξη. Οι προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας εξακολουθούν να περιβάλλονται από υψηλό βαθμό αβεβαιότητας. Οι κίνδυνοι για τις προοπτικές της παγκόσμιας δραστηριότητας και του διεθνούς εμπορίου παραμένουν καθοδικοί. Στους παράγοντες κινδύνου συγκαταλέγονται το ενδεχόμενο μεγαλύτερης εξασθένησης της παγκόσμιας ζήτησης από ό,τι αναμένεται, οι έμμεσες επιδράσεις από την αργή ή ανεπαρκή υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στη ζώνη του ευρώ, καθώς και γεωπολιτικά ζητήματα και ανισορροπίες σε μεγάλες βιομηχανικές χώρες, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις 5

6 εξελίξεις στα βασικά εμπορεύματα και τις χρηματοπιστωτικές αγορές παγκοσμίως. Από πλευράς θετικών εξελίξεων, οι συνθήκες στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές παρουσίασαν σημαντική βελτίωση, η οποία όμως ίσως θα χρειαστεί χρόνο για να επηρεάσει την πραγματική οικονομία. 1.2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΔΙΕΘΝΩΣ Στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, ο πληθωρισμός συνέχισε να υποχωρεί τον Απρίλιο, ενώ οι αναδυόμενες οικονομίες παρουσίασαν ανάμικτη εικόνα. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ μειώθηκε σε 1,3% τον Απρίλιο του 2013, από 1,6% το Μάρτιο (βλ. Πίνακα 2). Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή επιβραδύνθηκε επίσης τον Απρίλιο και διαμορφώθηκε σε 1,4% στις χώρες του ΟΟΣΑ. Η υποχώρηση των συνολικών πληθωριστικών πιέσεων ήταν γενικευμένη σε όλες τις προηγμένες οικονομίες. Στις αναδυόμενες οικονομίες, οι εξελίξεις του πληθωρισμού ήταν ανάμικτες, καθώς ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή επιταχύνθηκε στην Κίνα και τη Ρωσία, αλλά επιβραδύνθηκε στη Βραζιλία και την Ινδία. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών της ενέργειας, η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent υποχώρησε κατά 9% από τις αρχές Μαρτίου του 2013 και διαμορφώθηκε στα 102 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι στις 5 Ιουνίου. Μετά τη ραγδαία άνοδο των τιμών τους δύο πρώτους μήνες του έτους, η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent μειώθηκε σε περίπου 100 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι το Μάρτιο και τον Απρίλιο. Το Μάιο η τιμή του πετρελαίου διαμορφώθηκε μεταξύ 100 και 105 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent είναι 5% υψηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Η πρόσφατη μείωση των τιμών του πετρελαίου οφείλεται στις χαμηλότερες από ό,τι αναμενόταν προοπτικές της ζήτησης, σε συνδυασμό με την επίδραση εποχικών παραγόντων, υπό συνθήκες άφθονης προσφοράς που οφείλεται στην αύξηση της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ. Για το μέλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν μείωση των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2014 διαμορφώνονται στα 97 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Από τις αρχές Μαρτίου, οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων, συνολικά, έχουν υποχωρήσει κατά 4% (βλ. Διάγραμμα 3). Η υποχώρηση ήταν γενικευμένη, με εξαίρεση τις τιμές των ελαίων και των ελαιούχων σπόρων οι οποίες αυξήθηκαν, αλλά συγκεντρώνεται κυρίως στις συνιστώσες των σιδηρομεταλλευμάτων και των ποτών, της ζάχαρης και του καπνού. Συνολικά, ο δείκτης τιμών για τα βασικά εμπορεύματα εκτός της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν περίπου 2% χαμηλότερος στο τέλος Μαΐου του 2013 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. 1.3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ 6 ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε το α τρίμηνο του Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε με τριμηνιαίο ρυθμό 2,4% (ανηγμένο σε ετήσια βάση) το α τρίμηνο του 2013, έναντι 0,4% το δ τρίμηνο του Στη δεύτερη εκτίμηση, ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς τα κάτω κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας, λόγω της μεγαλύτερης μείωσης της δημόσιας κατανάλωσης και της μικρότερης θετικής συμβολής των μεταβολών των αποθεμάτων, οι οποίες υπεραντιστάθμισαν τις

7 αναθεωρήσεις προς τα άνω της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης και τη λιγότερο αρνητική συμβολή των καθαρών εξαγωγών. Σε σύγκριση με το δ τρίμηνο του 2012, η επιτάχυνση της ανάπτυξης οφειλόταν κυρίως στην ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση, η οποία αυξήθηκε με ρυθμό 3,4% (ανηγμένο σε ετήσια βάση), που ήταν και ο υψηλότερος των τελευταίων δύο ετών, καθώς και στην ενίσχυση των αποθεμάτων. Οι ιδιωτικές επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου συνέβαλαν επίσης θετικά στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, παρότι η άνοδος των επενδύσεων σε κατασκευές εκτός κατοικιών επιβραδύνθηκε έντονα. Από την άλλη πλευρά, οι δημόσιες δαπάνες συρρικνώθηκαν περαιτέρω. Επιπλέον, η συμβολή των καθαρών εξαγωγών έγινε αρνητική, καθώς οι εισαγωγές αυξήθηκαν περισσότερο από ό,τι οι εξαγωγές. Το πραγματικό διαθέσιμο προσωπικό εισόδημα υποχώρησε σημαντικά, αν και η εξέλιξη αυτή επηρεάστηκε από την καταβολή υψηλών μερισμάτων το προηγούμενο τρίμηνο. Αυτό συνέβαλε στη μείωση του ποσοστού προσωπικής αποταμίευσης στο 2,3%, το χαμηλότερο επίπεδό της μετά την κρίση, έναντι 5,3% το δ τρίμηνο του Οι πλέον πρόσφατοι οικονομικοί δείκτες παρουσιάζουν ανάμικτη εικόνα σχετικά με το ρυθμό ανόδου της οικονομικής δραστηριότητας το β τρίμηνο. Αφενός, η αυτόματη εφαρμογή περικοπών στις δημόσιες δαπάνες ( sequester ) αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς την οικονομική δραστηριότητα. Οι δείκτες ISM για τις επιχειρηματικές προσδοκίες παρουσίασαν ανάμικτη εικόνα το Μάιο: ο δείκτης δραστηριότητας εκτός του μεταποιητικού τομέα ενισχύθηκε ελαφρά, ενώ ο δείκτης της μεταποίησης υποχώρησε κάτω από το όριο μηδενικής μεταβολής (50), για πρώτη φορά το Τον Απρίλιο, το προσωπικό εισόδημα παρέμεινε στάσιμο και η ονομαστική καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε, ενώ η εξέλιξη της βιομηχανικής παραγωγής ήταν εξίσου απογοητευτική. Αφετέρου, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών αυξήθηκε έντονα το Μάιο και η ανάκαμψη της αγοράς κατοικιών συνέχισε να είναι εύρωστη, καθώς παρατηρήθηκαν υψηλές πωλήσεις τον Απρίλιο και άνοδος των τιμών των κατοικιών το Μάρτιο. Τα στοιχεία του μηνός Απριλίου για την απασχόληση ήταν ενθαρρυντικά και υπήρξαν αναθεωρήσεις προς τα άνω για τους προηγούμενους μήνες, ενώ το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε σε 7,5% και διαμορφώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί μετά την κρίση. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ανάκαμψη της οικονομίας αναμένεται να συνεχιστεί με συγκρατημένο ρυθμό, υποβοηθούμενη από τη βαθμιαία άνοδο της εγχώριας ζήτησης, η οποία στηρίζεται από τις ευνοϊκές νομισματικές και χρηματοδοτικές συνθήκες, τη σταδιακή βελτίωση στις αγορές κατοικιών και εργασίας και το βραδύ μετριασμό της ανασταλτικής επίδρασης που ασκούσε η διαδικασία εξυγίανσης των ισολογισμών. Εξακολουθεί να επικρατεί πολιτική αβεβαιότητα σχετικά με την κατάλληλη κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής και ενδέχεται τελικά να επηρεάσει αρνητικά την εμπιστοσύνη. Ωστόσο, τα πρόσφατα δημοσιονομικά στοιχεία ήταν ευνοϊκά, δεδομένου ότι μαρτυρούν ταχύτερη μείωση του ελλείμματος από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Τον Απρίλιο του 2013 ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε 1,1%, από 1,5% το Μάρτιο. Πρόκειται για υποχώρηση κατά μία σχεδόν εκατοστιαία μονάδα σε σύγκριση με το ποσοστό του 2% που καταγράφηκε το Φεβρουάριο και αποτελεί το χαμηλότερο ρυθμό πληθωρισμού από το Νοέμβριο του Αυτή η επιβράδυνση του ετήσιου πληθωρισμού οφείλεται κυρίως στην έντονη πτώση των τιμών της ενέργειας, ενώ ο ρυθμός ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής παρέμεινε σταθερός. Ο πυρήνας του πληθωρισμού μειώθηκε σε 1,7%, από 1,9% το Μάρτιο, συντηρούμενος σε υψηλό επίπεδο κυρίως από τις υπηρεσίες στέγασης. Την 1η Μαΐου 2013 η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο για τα ομοσπονδιακά κεφάλαια μεταξύ 0% και 0,25% και εξέφρασε την εκτίμηση ότι η διατήρησή του σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα θα είναι σκόπιμη τουλάχιστον για όσο διάστημα το ποσοστό ανεργίας εξακολουθεί να υπερβαίνει το 6,5%, ο πληθωρισμός με ορίζοντα ενός έως δύο ετών δεν προβλέπεται να υπερβεί το 7

8 2,5% και οι πιο μακροπρόθεσμες πληθωριστικές προσδοκίες εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες. Η FOMC αποφάσισε να συνεχίσει να αγοράζει προϊόντα τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών (agency mortgage-backed securities) με ρυθμό 40 δισεκ. δολαρίων το μήνα, καθώς και πιο μακροπρόθεσμους τίτλους του Αμερικανικού Δημοσίου με ρυθμό 45 δισεκ. δολαρίων το μήνα. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία η πρώτη προκαταρκτική δημοσίευση των εθνικών λογαριασμών για το α τρίμηνο του 2013 επιβεβαίωσε ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας επιταχύνθηκε στις αρχές του Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,9% (ποσοστό εποχικά διορθωμένο) σε τριμηνιαία βάση, μετά από αύξηση 0,3% σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία για το δ τρίμηνο του Η επιτάχυνση της ανάπτυξης υποβοηθήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την εύρωστη αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και τη θετική συμβολή των καθαρών εξαγωγών (η πρώτη έπειτα από τέσσερα τρίμηνα), καθώς οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν με ταχύτερο ρυθμό από τις εισαγωγές. Και οι δημόσιες δαπάνες είχαν θετική συμβολή στην ανάπτυξη, παρόλο που ο ρυθμός αύξησής τους ήταν πιο μετριασμένος σε σχέση με τα προηγούμενα τρίμηνα, ιδιαίτερα όσον αφορά τις δημόσιες επενδύσεις. Ταυτόχρονα, οι ιδιωτικές επενδύσεις σε κατοικίες συνέχισαν να σημειώνουν σταθερή άνοδο, αντισταθμίζοντας έως κάποιο βαθμό την υποτονικότητα που παρατηρήθηκε στις ιδιωτικές επενδύσεις εκτός κατοικιών, οι οποίες υποχώρησαν για πέμπτο συνεχές τρίμηνο. Πρόσφατοι δείκτες υψηλής συχνότητας σηματοδοτούν συνεχιζόμενη ανάπτυξη και στο β τρίμηνο. Το επιχειρηματικό κλίμα βελτιώθηκε σταδιακά τον Απρίλιο και το Μάιο, σύμφωνα με έρευνες. Η ιδιωτική κατανάλωση τον Απρίλιο διατηρήθηκε σχετικά στιβαρή. Στο μεταξύ, η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 1,7% τον Απρίλιο του 2013, έπειτα από αύξηση της τάξεως του 0,9% τον προηγούμενο μήνα, με βάση αναθεωρημένα στοιχεία. Οι πραγματικές εξαγωγές αγαθών συνέχισαν να ανακάμπτουν ελαφρώς, σημειώνοντας άνοδο κατά 2,1% τον Απρίλιο (σε μηνιαία βάση), ενώ οι πραγματικές εισαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 2,2% για πρώτη φορά μετά από τέσσερις μήνες. Σε ονομαστικούς όρους, σύμφωνα με τελωνειακά στοιχεία εμπορευματικών συναλλαγών, το εποχικά διορθωμένο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου συρρικνώθηκε τον Απρίλιο για δεύτερο συναπτό μήνα και διαμορφώθηκε σε περίπου 764 δισεκ. γιεν. Όσον αφορά το μέλλον, η ανάκαμψη της ιαπωνικής οικονομίας αναμένεται να εδραιωθεί σταδιακά στη διάρκεια του 2013, υποστηριζόμενη κυρίως από την περαιτέρω ενίσχυση των δημοσιονομικών και νομισματικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας, την ανάκαμψη των εξαγωγών λόγω υποτίμησης του γιεν και τη βελτίωση της παγκόσμιας ζήτησης. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος ρυθμός ανόδου των τιμών καταναλωτή διαμορφώθηκε σε -0,7% τον Απρίλιο, από -0,9% τον προηγούμενο μήνα. Εκτός των τιμών των νωπών ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ ανήλθε σε -0,6% (από -0,8% το Μάρτιο). Κατά την τελευταία συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής που πραγματοποίησε στις 22 Μαΐου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο το βασικό της επιτόκιο. 8 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε κατά 0,3% σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο του 2013, με κύριο προωθητικό παράγοντα την εγχώρια ζήτηση. Η οικονομική ανάκαμψη αναμένεται να προχωρήσει πολύ σταδιακά, αλλά η εγχώρια ζήτηση εξακολουθεί να συμπιέζεται λόγω των συνθηκών πιστωτικής στενότητας, της συνεχιζόμενης προσαρμογής των ισολογισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, καθώς και της εξασθένησης του πραγματικού εισοδήματος των νοικοκυριών. Οι αγορές εργασίας διατηρήθηκαν σχετικά ανθεκτικές, το ποσοστό της ανεργίας κυμάνθηκε λίγο χαμηλότερα του 8%, αν και το ποσοστό της απασχόλησης

9 επιβραδύνθηκε σημαντικά τους τελευταίους μήνες. Σύμφωνα με πρόσφατους δείκτες ερευνών, η οικονομία συνέχισε να αναπτύσσεται με συγκρατημένους ρυθμούς το β τρίμηνο του Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ μετριάστηκε κατά 0,4 της εκατοστιαίας μονάδας και διαμορφώθηκε σε 2,4% τον Απρίλιο του 2013, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ, εκτός των τιμών της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής, επιβραδύνθηκε σε 2,3%. Η υποχώρηση του πληθωρισμού οφείλεται κατά βάση στη δυναμική των τιμών της ενέργειας και των μεταφορών. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η ύπαρξη αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού και κεφαλαίου αναμένεται να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις, παρόλο που οι ανοδικές πιέσεις λόγω της ανόδου των διοικητικά καθοριζόμενων και ελεγχόμενων τιμών, αλλά και της πρόσφατης υποτίμησης της λίρας Αγγλίας στις αρχές του έτους, θα μπορούσαν να συμβάλουν στη συνέχιση του πληθωρισμού. Στη συνεδρίασή της στις 9 Μαΐου 2013, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε αμετάβλητο τόσο το επιτόκιο πολιτικής της στο 0,5% όσο και το ύψος του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων στα 375 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ Στη Σουηδία και τη Δανία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,6% και 0,2% αντίστοιχα, σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο του 2013, κατά μείζονα λόγο χάρη στην εγχώρια ζήτηση και στις δύο χώρες. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε στην Ελβετία το α τρίμηνο του 2013 κατά 0,6% σε τριμηνιαία βάση, έπειτα από την έντονη άνοδο που είχε καταγράψει το β εξάμηνο του Όσον αφορά το μέλλον, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ενδέχεται να λάβει θετική ώθηση στη Δανία και να επιταχυνθεί με σταθερό ρυθμό στην Ελβετία, αλλά εκτιμάται ότι θα μετριαστεί στη Σουηδία. Ως προς την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ μετριάστηκε στη Σουηδία και τη Δανία τους τελευταίους μήνες. Στο μεταξύ, στην Ελβετία, ο πληθωρισμός παρέμεινε αρνητικός, σε μεγάλο βαθμό λόγω των χαμηλότερων τιμών της ενέργειας και, γενικότερα, της συνεχούς μείωσης των τιμών των εισαγομένων μετά την απόφαση της κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας το Σεπτέμβριο του 2011 να ορίσει ελάχιστη συναλλαγματική ισοτιμία του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ. Στα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ), η οικονομική δραστηριότητα εξακολούθησε να είναι υποτονική. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, το α τρίμηνο του 2013 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, ενώ συνέχισε να μειώνεται στην Τσεχία. Μελλοντικά, η οικονομική δραστηριότητα εκτιμάται ότι θα παραμείνει εξασθενημένη, αλλά θα σταθεροποιηθεί το 2013 και στη συνέχεια θα ανακάμψει βαθμιαία, υποβοηθούμενη από την ανάκαμψη της εξωτερικής και της εγχώριας ζήτησης. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ υποχώρησε σημαντικά τους τελευταίους μήνες, ιδίως στην Ουγγαρία και την Πολωνία. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στο χαμηλότερο πληθωρισμό των διεθνών τιμών των βασικών εμπορευμάτων, στις ευνοϊκές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης από προηγούμενες αυξήσεις της έμμεσης φορολογίας και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, καθώς και στις ασθενείς πιέσεις από την πλευρά της εγχώριας ζήτησης. Το Πλαίσιο 1 εξετάζει με συντομία το ρόλο της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης στις πανευρωπαϊκές και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Στην Τουρκία και τη Ρωσία, οι οικονομικές εξελίξεις ήταν ανάμικτες στις αρχές του Ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι η ανάκαμψη στην Τουρκία εδραιώνεται, στη Ρωσία η δραστηριότητα συνέχισε να επιβραδύνεται και, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,6% σε ετήσια βάση το α τρίμηνο του 2013, μετά από αύξηση 2,1% το δ τρίμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι προπορευόμενοι δείκτες υποδηλώνουν ενίσχυση της ανάκαμψης στην 9

10 Τουρκία τους επόμενους μήνες, ενώ η οικονομική δραστηριότητα στη Ρωσία πιθανότατα θα παραμείνει υποτονική στο άμεσο μέλλον, καθώς η εγχώρια ζήτηση συνεχώς εξασθενεί και η εξωτερική ζήτηση δεν παρέχει πρόσθετη στήριξη. Η εξέλιξη των τιμών καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη μεταβολή των τιμών των ειδών διατροφής στις αντίστοιχες χώρες, με αποτέλεσμα στη Ρωσία ο πληθωρισμός να διατηρηθεί σε αυξημένα επίπεδα τους πρώτους μήνες του έτους και στην Τουρκία ο μετρούμενος πληθωρισμός να εξακολουθεί να παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις, επίσης λόγω επιδράσεων της βάσης σύγκρισης. Πλαίσιο 1 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΑΞΙΑΣ Μεγάλο μέρος του εξωτερικού εμπορίου των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (ΚΑΕ) 1 διέρχεται μέσα από παγκόσμιες αλυσίδες προστιθέμενης αξίας 2 όπου οι εξαγωγείς αυτών των χωρών βρίσκονται συνήθως σε πιο προχωρημένο στάδιο (δηλ. πλησιέστερο προς τον καταναλωτή που αγοράζει το τελικό προϊόν) σε σύγκριση με τους εταίρους τους στη ζώνη του ευρώ. Η ανάλυση που ακολουθεί βασίζεται στο αναλυτικό πλαίσιο που προτείνουν οι Koopman, Powers, Wang and Wei (2010) 3 και αξιοποιεί στοιχεία από τη βάση δεδομένων Trade in Value-Added (TiVA) 4. Συμπληρώνει τη γενικότερη συζήτηση σχετικά με την επίδραση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας στο παγκόσμιο εμπόριο. Ειδικότερα, το παρόν πλαίσιο εξετάζει λεπτομερώς τις πανευρωπαϊκές και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας στις οποίες συμμετέχουν εξαγωγείς από τις χώρες ΚΑΕ ώστε να κατανοηθεί καλύτερα η διασύνδεση μεταξύ των χωρών της ΚΑΕ και των χωρών της ζώνης του ευρώ. Η σπουδαιότητα των χωρών της ζώνης του ευρώ που συμμετέχουν σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας για τους εξαγωγείς των χωρών ΚΑΕ Ο Πίνακας Α δείχνει ότι οι χώρες της ζώνης του ευρώ αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό του συνολικού εξωτερικού εμπορίου των χωρών ΚΑΕ που συνδέεται με ενδιάμεσα στάδια των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας. Από τη ζώνη του ευρώ προέρχεται τουλάχιστον το 1/3 των 15 σπουδαιότερων εμπορικών εταίρων των χωρών ΚΑΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Ο σημαντικότερος όλων είναι η Γερμανία και ακολουθούν η Ιταλία, η Γαλλία και η Αυστρία. Αυτά τα στοιχεία εμπορικών συναλλαγών πρέπει να εξετάζονται σε συνάρτηση με τα στοιχεία για τις ξένες έμμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ). Στο τέλος του 2005 (τελευταία περίοδο για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ), 5 οι επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ κατείχαν ποσοστό 78% της συνολικής αξίας των ΞΑΕ στις χώρες ΚΑΕ, με τη Γερμανία, την Αυστρία, τη Γαλλία και την Ιταλία να αντιπροσωπεύουν σημαντικό μέρος του συνόλου (βλ. Διάγραμμα Γ). Το μεγάλο μερίδιο των χωρών της ζώνης του ευρώ στο εξωτερικό εμπόριο των χωρών ΚΑΕ που διέρχεται μέσα από παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, σε συνδυασμό με τις σημαντικές επενδύσεις της ζώνης του ευρώ στην περιοχή, υποδηλώνει ότι μεγάλος αριθμός των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας στις οποίες συμμετέχουν χώρες ΚΑΕ συνδέεται με επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ. Εξαγωγείς από χώρες ΚΑΕ που συμμετέχουν στις αλυσίδες αυτές συχνά ανήκουν άμεσα σε επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ ή λειτουργούν στο πλαίσιο κοινοπραξιών με επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ. 10

11 Η σχετική θέση των χωρών ΚΑΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας Οι χώρες ΚΑΕ εμπλέκονται συνήθως σε πιο προχωρημένο στάδιο των παγκόσμιων αλυσίδων από ό,τι οι εταίροι τους στη ζώνη του ευρώ. Κατά κανόνα εισάγουν βιομηχανικό εξοπλισμό και εισροές υψηλότερης προστιθέμενης αξίας από χώρες της ζώνης του ευρώ, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούν για την παραγωγή άλλων εισροών και τη συναρμολόγηση ενδιάμεσων αγαθών ή τελικών προϊόντων που προωθούνται μέσα από την αλυσίδα αξίας στους τελικούς καταναλωτές ανά τον κόσμο. Αυτό αντικατοπτρίζεται στον Πίνακα Β που απεικονίζει τη θέση των χωρών ΚΑΕ έναντι των κυριότερων εμπορικών εταίρων τους στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Σε σύγκριση με τους εξαγωγείς των χωρών ΚΑΕ, οι χώρες της ζώνης του ευρώ οι οποίες συμμετέχουν ενεργά σε πανευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας, ιδίως η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία (βλ. Πίνακα Α), εμπλέκονται γενικώς σε προγενέστερα στάδια (δηλ. πιο απομακρυσμένα από τον τελικό καταναλωτή), με αξιοσημείωτη εξαίρεση τη Γερμανία ως προς τις εμπορικές της συναλλαγές με την Πολωνία και τη Ρουμανία (βλ. Πίνακα Β). Εντός ΚΑΕ, οι Ούγγροι εξαγωγείς, συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες, βρίσκονται σε πιο προχωρημένα στάδια των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας, ακολουθούμενοι με μικρή διαφορά από τη Λεττονία και τη Βουλγαρία (βλ. Πίνακα Β). Το γεγονός ότι η Ρουμανία και η Πολωνία εμπλέκονται σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο από ό,τι οι υπόλοιπες χώρες ΚΑΕ αλλά και ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ θα μπορούσε να οφείλεται στην εξειδίκευσή τους σε τομείς όπως ο βιομηχανικός εξοπλισμός και τα ενδιάμεσα αγαθά ή στο γεγονός ότι σημαντικό μέρος των εξαγωγών τους είναι εξαγωγές φυσικών πόρων. Ο εξελισσόμενος ρόλος των χωρών ΚΑΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας Από την ανάλυση συνάγεται επίσης ότι οι εξαγωγείς ορισμένων από τις μεγαλύτερες χώρες ΚΑΕ έχουν αρχίσει να δημιουργούν δικές τους αλυσίδες αξίας εντός της περιοχής της ΚΑΕ. Οι χώρες ΚΑΕ συγκαταλέγονται στους κυριότερους εμπορικούς εταίρους άλλων χωρών ΚΑΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (βλ. Πίνακα Α). Για παράδειγμα, η Πολωνία ξεχωρίζει γιατί, σε σύγκριση με όλες τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής της ΚΑΕ, βρίσκεται σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας (βλ. Πίνακα Β). Παράλληλα, οι πολωνικές επιχειρήσεις είχαν πραγματοποιήσει ΞΑΕ ύψους περίπου 6 δισεκ. δολ. ΗΠΑ στην περιοχή της ΚΑΕ στο τέλος του 2011 (βλ. Πίνακα Γ). Ομοίως, η Τσεχία εμπλέκεται σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο από τη Βουλγαρία και ταυτόχρονα παρέχει σημαντικές ροές ΞΑΕ προς αυτή. Συνολικά, τα στοιχεία αυτά υποδηλώνουν την ικανότητα των Πολωνών και Τσέχων εξαγωγέων, συμπεριλαμβανομένων των θυγατρικών πολυεθνικών επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ, να δημιουργούν τοπικές αλυσίδες αξίας στην περιοχή. Συμπεράσματα Όπως δείχνει το παρόν πλαίσιο, μεγάλο μέρος των εξαγωγών από χώρες KAE διέρχεται μέσα από διασυνοριακές αλυσίδες παραγωγής που συνδέονται με επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ. Σε σύγκριση με τους εταίρους τους στη ζώνη του ευρώ, οι εξαγωγείς από τις χώρες ΚΑΕ βρίσκονται γενικώς σε πιο προχωρημένα στάδιο των αλυσίδων αυτών. Αυτό το μοντέλο παραγωγής, το οποίο είναι ενοποιημένο τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί σημαντικό μηχανισμό μετάδοσης των διακυμάνσεων του προϊόντος από τη ζώνη του ευρώ προς τις χώρες ΚΑΕ, καθώς οι προσαρμογές των αποθεμάτων και οι διαταραχές που αφορούν συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας μεταδίδονται στα επόμενα στάδια της αλυσίδας προσφοράς. Παράλληλα, η συμμετοχή των χωρών ΚΑΕ στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας φαίνεται ότι λειτούργησε ως μάθηση στην πράξη, όπως μαρτυρούν οι συνεχιζόμενες προσπάθειες των εξαγωγέων των χωρών 11

12 ΚΑΕ να δημιουργήσουν τις δικές τους αλυσίδες αξίας εντός της περιοχής. 1 Στο παρόν πλαίσιο ως χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης νοούνται τα ακόλουθα εκτός της ζώνης του ευρώ κράτη-μέλη της ΕΕ: Βουλγαρία, Τσεχία, Ουγγαρία, Λεττονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία. 2 Για ορισμό των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας βλ. Koopman, R., Powers, W., Wang, Z. and Wei, S., Give Credit Where Credit Is Due: Tracing Value Added in Global Production Chains, NBER Working Paper, No 16426, The National Bureau of Economic Research, Cambridge, Massachusetts, Σεπτέμβριος 2010, σελ Όπ.π. 4 OECD_WTO Trade in Value-Added (TiVA) database, Μάιος 2013 (stats.oecd.org/index.aspx?datasetcode=tiva_oecd_wto). Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αφορούν το Βλ. τη βάση στατιστικών στοιχείων για τις ξένες άμεσες επενδύσεις (Foreign Direct Investment Statistics Database) της Eurostat στη διεύθυνση ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Η οικονομική ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας ήταν ασθενέστερη από ό,τι αναμενόταν το α τρίμηνο του Η χαμηλή ζήτηση, τόσο η εγχώρια όσο και η εξωτερική, συνέβαλε στην επιβράδυνση αυτή. Όσον αφορά το μέλλον, η οικονομική ανάπτυξη στην αναδυόμενη Ασία προβλέπεται να επιταχυνθεί ελαφρώς στη διάρκεια του 2013, ως αποτέλεσμα της σταδιακής βελτίωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος και της ενίσχυσης της εγχώριας ζήτησης. Πιο αναλυτικά, στην Κίνα ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 7,7% το α τρίμηνο του 2013, από 7,9% το δ τρίμηνο του 2012, κυρίως λόγω της εξασθένησης των επενδύσεων. Αντίθετα, η ιδιωτική κατανάλωση επιταχύνθηκε και ήταν ο κύριος προωθητικός παράγοντας της ανάπτυξης, ενώ οι καθαρές εμπορικές συναλλαγές είχαν επίσης θετική συμβολή. Η δυναμική των εμπορικών συναλλαγών διατηρήθηκε ισχυρή τον Απρίλιο, ιδιαίτερα με τις ασιατικές χώρες πλην της Ιαπωνίας, και το εμπορικό ισοζύγιο παρέμεινε υψηλό σε δωδεκάμηνη σωρευτική βάση. Άλλοι δείκτες της οικονομικής δραστηριότητας όπως οι Δείκτες Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) και ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγής, ήταν σχετικά χαμηλοί τον Απρίλιο. Το Μάιο, ο επίσημος δείκτης ΡΜΙ για το μεταποιητικό τομέα σημείωσε εκ νέου άνοδο και έφθασε στο 50,8, από 50,6 τον Απρίλιο, γεγονός που υποδηλώνει ότι η οικονομία παραμένει στάσιμη, καθώς η ανάπτυξη υπολείπεται ελαφρώς της τάσης. Η δραστηριότητα στην αγορά των κατοικιών ήταν έντονη και οι τιμές των κατοικιών συνέχισαν να αυξάνονται σε ολόκληρη την Κίνα. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ παρέμεινε σχετικά συγκρατημένος το α τρίμηνο του 2013 και τον Απρίλιο επιταχύνθηκε με ρυθμό 2,4%, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΠ ήταν αρνητικός για δέκατο τέταρτο συνεχή μήνα. Το α τρίμηνο, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κίνας αυξήθηκαν κατά 131 δισεκ. δολ. ΗΠΑ σε 3,4 τρισεκ. δολ. ΗΠΑ, που αντιστοιχεί στην υψηλότερη τριμηνιαία αύξηση από το β τρίμηνο του Στο τέλος του Απριλίου, η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του κινεζικού νομίσματος ήταν 4,6% υψηλότερη σε σχέση με το τέλος του Σε όρους διμερούς ονομαστικής ΣΣΙ, το γιουάν ενισχύθηκε και έφθασε σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα έναντι του γιεν Ιαπωνίας και του δολαρίου ΗΠΑ το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Μαΐου. 12 Αναφορικά με τις λοιπές σημαντικές χώρες της Ασίας, στην Ινδία η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε σχετικά υποτονική και οι πληθωριστικές πιέσεις μετριάστηκαν. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 3,0% το α τρίμηνο του 2013, από

13 4,1% το δ τρίμηνο του 2012, λόγω μείωσης τόσο της εγχώριας όσο και της εξωτερικής ζήτησης. Ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών χονδρικής, ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας, υποχώρησε σε 4,9% τον Απρίλιο του Δεδομένης της δυναμικής της σχέσης ανάπτυξης-πληθωρισμού και των εν εξελίξει μεταρρυθμίσεων, η κεντρική τράπεζα της Ινδίας μείωσε το βασικό επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης το Μάρτιο και ξανά το Μάιο, σε 7,25%. Στην Κορέα ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε οριακά σε 1,5% το α τρίμηνο του Η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης οφείλεται στην έντονη άνοδο των καθαρών εξαγωγών, η οποία αντιστάθμισε την υποχώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και τη συρρίκνωση των επενδύσεων. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ υποχώρησε σε 1,0% το Μάιο, κάτω από το διάστημα-στόχο (2,5%-3,5%) της κεντρικής τράπεζας της Κορέας, η οποία μείωσε το επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης στο 2,5% το Μάιο του ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Το 2012, υψηλά επίπεδα παραγωγής λόγω της συμβολής της παραγωγής πετρελαίου παρατηρήθηκαν στις περισσότερες πετρελαιοεξαγωγικές χώρες της περιοχής. Στηριζόμενες στις υψηλές τιμές του πετρελαίου, οι δημόσιες δαπάνες αυξήθηκαν σημαντικά σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής κατόπιν κοινωνικών πιέσεων. Ταυτόχρονα, οι αραβικές χώρες που βρίσκονται σε διαδικασία μετάβασης συνέχισαν να αντιμετωπίζουν μακροοικονομική, πολιτική και κοινωνική αστάθεια, καθώς και ένα ασθενές εξωτερικό περιβάλλον. Στις υπόλοιπες χώρες της εν λόγω περιφέρειας, η οικονομική δραστηριότητα διατηρήθηκε εύρωστη. Βραχυπρόθεσμα, η παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου θα επηρεάσει δυσμενώς την ανάπτυξη στις πετρελαιοεξαγωγικές χώρες. Από την άλλη πλευρά όμως, η ανάπτυξη αναμένεται να επιταχυνθεί με συγκρατημένους ρυθμούς στις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο, καθώς η παγκόσμια και η εγχώρια ζήτηση βελτιώνονται βαθμιαία. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Η δυναμική του πραγματικού ΑΕΠ στη Λατινική Αμερική ενισχύθηκε κάπως στο τέλος του Η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να ανακάμπτει τους πρώτους μήνες του 2013, αν και με συγκρατημένο ρυθμό. Η ανάκαμψη αυτή υποβοηθήθηκε από παλαιότερα κυβερνητικά μέτρα χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής και τόνωσης της επενδυτικής δραστηριότητας σε μεγάλες χώρες, ιδίως στη Βραζιλία, καθώς και από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης. Όσον αφορά το μέλλον, η ανάπτυξη αναμένεται να λάβει σημαντική στήριξη κυρίως από την εύρωστη εγχώρια ζήτηση και τη σταδιακή ενίσχυση της εξωτερικής ζήτησης. Στη Βραζιλία, ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε κατά 0,6% το α τρίμηνο του 2013, παραμένοντας αμετάβλητος έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Κυρίως η έντονη αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων υποβοήθησε την οικονομική δραστηριότητα, σε αντίθεση με τις καθαρές εξαγωγές που επηρέασαν αρνητικά την ανάπτυξη. Στο Μεξικό, το ΑΕΠ επιβραδύνθηκε το α τρίμηνο του 2013, με αποτέλεσμα η οικονομία να επεκταθεί με ρυθμό 0,5% σε τριμηνιαία βάση, από 0,7% το δ τρίμηνο του 2012, όπως υποδηλώνει και ο δείκτης οικονομικής δραστηριότητας που χειροτέρευσε σε 1,0% σε τριμηνιαία βάση, από 1,2% το δ τρίμηνο του Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός ακολουθούσε επίμονα ανοδική πορεία στη Βραζιλία και τον Απρίλιο κυμάνθηκε στο άνω άκρο του στόχου της κεντρικής τράπεζας της Βραζιλίας για τον πληθωρισμό (6,5%). Το γεγονός αυτό οδήγησε την κεντρική τράπεζα να αυξήσει το βασικό επιτόκιο πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης τον Απρίλιο και κατά 50 μονάδες βάσης το Μάιο. Στο Μεξικό, ο μετρούμενος πληθωρισμός παρουσιάζει ανοδική τάση, αλλά ο πυρήνας του πληθωρισμού παραμένει σχετικά σταθερός και χαμηλός. Ως εκ τούτου, η κεντρική τράπεζα του Μεξικού δήλωσε ότι, μετά τη μείωση των επιτοκίων κατά 50 μονάδες βάσης το Μάρτιο, θα μπορούσε να 13

14 ακολουθήσει περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, αν η οικονομική δραστηριότητα επιβραδυνθεί περαιτέρω υπό συνθήκες επανόδου του πληθωρισμού στα επιδιωκόμενα επίπεδα του στόχου. 1.4 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Τους τελευταίους τρεις μήνες, το ευρώ ανατιμήθηκε ελαφρώς σε ένα περιβάλλον χαμηλής μεταβλητότητας. Οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών συνδέονταν κατά κύριο λόγο με τις μεταβαλλόμενες προσδοκίες της αγοράς σχετικά με τις οικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ συγκριτικά με άλλες μεγάλες προηγμένες οικονομίες, καθώς και με τις εξελίξεις στις προσδοκίες για τον πληθωρισμό. Ως εκ τούτου, το ευρώ εξασθένησε ελαφρώς σε όλη τη διάρκεια του Μαρτίου, αλλά ενισχύθηκε εκ νέου τον Απρίλιο και σταθεροποιήθηκε το Μάιο. Στις 5 Ιουνίου 2013 η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ (όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ) ήταν κατά 0,9% άνω του επιπέδου στο οποίο είχε βρεθεί στις αρχές Μαρτίου και κατά 3,9% υψηλότερη σε σύγκριση με ένα έτος πριν (βλ. Πίνακα 3 και Διάγραμμα 4). Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ιαπωνικού γιεν, όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 40 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της Ιαπωνίας, συνέχισε να υποχωρεί, κατά περίπου 7%, εν μέσω αύξησης των προσδοκιών για τον πληθωρισμό. Αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη αυτή, η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου ΗΠΑ (όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 40 κυριότερων εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ) ανατιμήθηκε κατά περίπου 1%. Σε διμερείς όρους, κατά το τελευταίο τρίμηνο το ευρώ ανατιμήθηκε ελαφρώς έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (κατά 0,5%), αλλά υποτιμήθηκε έναντι της λίρας Αγγλίας (κατά 1,6%). Το ευρώ ενισχύθηκε έναντι των νομισμάτων των περισσότερων άλλων κρατών της Ευρώπης, καθώς και έναντι των νομισμάτων των χωρών της Ασίας, ιδίως του γιεν Ιαπωνίας, έναντι του οποίου ανατιμήθηκε κατά 8,0%. Τα νομίσματα που συμμετέχουν στον ΜΣΙ ΙΙ παρέμειναν γενικά σταθερά σε σχέση με το ευρώ και η τρέχουσα ισοτιμία τους παρέμεινε σε επίπεδα ίσα ή παραπλήσια προς τις αντίστοιχες κεντρικές τους ισοτιμίες. Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας τιμής και κόστους στη ζώνη του ευρώ, το Μάιο του 2013 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ με βάση τις τιμές καταναλωτή ήταν 2,3% άνω του επιπέδου στο οποίο είχε βρεθεί ένα έτος νωρίτερα (βλ. Διάγραμμα 5). Αυτό αντανακλά κατά κύριο λόγο την ανατίμηση του ευρώ έκτοτε σε ονομαστικούς όρους, η οποία αντισταθμίστηκε εν μέρει μόνο από το χαμηλότερο ρυθμό ανόδου των τιμών καταναλωτή στη ζώνη του ευρώ σε σύγκριση με τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της. 14

15 2 ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 2.1 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΧΙ Ο ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια μετριάστηκε το α' τρίμηνο του 2013 και επιταχύνθηκε κάπως τον Απρίλιο σε σχέση με το Μάρτιο αν και η εξέλιξη αυτή οφείλεται κυρίως στην επίδραση της βάσης σύγκρισης. Παράλληλα, ο κατακερματισμός του χρηματοπιστωτικού τομέα στη ζώνη του ευρώ παρουσίασε ενδείξεις υποχώρησης, αν και παρέμεινε σημαντικός. Η βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης των τραπεζών, η συνέχιση των εισροών κεφαλαίων από επενδυτές εκτός της ζώνης του ευρώ και η ανακατανομή κεφαλαίων προς χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν εντάσεις βοήθησαν να υποχωρήσει ο κατακερματισμός και να μειωθεί σημαντικά η υπερβάλλουσα ρευστότητα των κεντρικών τραπεζών. Παράλληλα, η βελτίωση των συνθηκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τη χρηματοδότηση των τραπεζών δεν έχει ακόμη οδηγήσει σε άνοδο των δανείων προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα. Αφενός όμως, η αύξηση των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα σταθεροποιήθηκε το α' τρίμηνο και, αφετέρου, παρατηρήθηκαν περαιτέρω μειώσεις των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις τον Απρίλιο. Οι μειώσεις αυτές αφορούσαν τόσο τις διάρκειες όσο και τις χώρες. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 ήταν 3,2% τον Απρίλιο του 2013, αμετάβλητος από το α τρίμηνο του έτους, αλλά ελαφρά χαμηλότερος από το 3,6% που καταγράφτηκε το δ τρίμηνο του 2012 (βλ. Διάγραμμα 6 και Πίνακα 4). Η τιμή του τον Απρίλιο επηρεάστηκε ανοδικά από διάφορους εφάπαξ παράγοντες, όπως η επίδραση από τη βάση σύγκρισης, καθώς οι έντονες εκροές από το Μ3 τον Απρίλιο του 2012 δεν συνυπολογίστηκαν για την εξαγωγή του ετήσιου ρυθμού αύξησης, καθώς και ειδικές συναλλαγές που αφορούσαν την καταβολή της τρίτης δόσης κεφαλαίου στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Αυτοί οι εφάπαξ παράγοντες άσκησαν ιδιαίτερα έντονη επίδραση στο Μ1, το οποίο αυξήθηκε σε 8,7% τον Απρίλιο. Αυτή η επιτάχυνση του ετήσιου ρυθμού αύξησης του Μ1 αντανακλά και την προτίμηση για ρευστότητα σε περιβάλλον χαμηλών (και μειούμενων) επιπέδων των αποδόσεων άλλων νομισματικών περιουσιακών στοιχείων. Οι σημαντικού ύψους εισροές προς το Μ1 το α τρίμηνο αντικατοπτρίζουν εισροές για καταθέσεις μίας ημέρας, οι οποίες υπεραντιστάθμισαν τις εκροές από τα εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα και τις μικρότερες εισροές σε άλλες βραχυπρόθεσμες καταθέσεις. Αυτό αντανακλούσε την ομαλοποίηση των ροών επενδύσεων χαρτοφυλακίου σε περιβάλλον μειούμενου αλλά ακόμη σημαντικού κατακερματισμού του χρηματοπιστωτικού τομέα, την υποχώρηση της απροθυμίας ανάληψης κινδύνων και αυξημένη αναζήτηση αποδόσεων. Ενδεικτικές είναι η άνοδος των δεικτών της χρηματιστηριακής αγοράς σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ (που έλαβε χώρα ανεξάρτητα από τις κυκλικές συνθήκες), οι εισροές κεφαλαίων στη ζώνη του ευρώ (ιδίως σε χώρες που αντιμετωπίζουν εντάσεις), η βελτιωμένη χρηματοδότηση των τραπεζών μέσω καταθέσεων στις περισσότερες χώρες που αντιμετωπίζουν εντάσεις το α τρίμηνο του 2013 και οι σημαντικές εισροές σε μετοχικά και ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια το α τρίμηνο του έτους. Αυτή η βελτίωση επέτρεψε σε ορισμένες τράπεζες να αποπληρώσουν τη ρευστότητα που παρασχέθηκε μέσω των δύο πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης διάρκειας τριών ετών. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εν λόγω αποπληρωμές έγιναν λόγω της βελτίωσης της πρόσβασης στην αγορά και των συνθηκών χρηματοδότησης, καθώς και της 15

16 υποχώρησης του κατακερματισμού, ενώ δευτερεύουσα (στην καλύτερη περίπτωση) σημασία δόθηκε στον προβληματισμό για το τι σηματοδοτούσαν. Ωστόσο, η βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης των τραπεζών δεν έχει ενισχύσει ακόμη τη χορήγηση δανείων προς το μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα σταθεροποιήθηκε σε χαμηλό επίπεδο το α τρίμηνο του 2013, αλλά η εξόφληση δανείων αυξήθηκε εκ νέου τον Απρίλιο, αντανακλώντας την καθαρή εξόφληση δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και την υποτονική χορήγηση δανείων προς τα νοικοκυριά, λόγω της μειωμένης ζήτησης και των συνεχιζόμενων περιορισμών από την πλευρά της προσφοράς. Η κύρια συνιστώσα που στήριξε την αύξηση του Μ3 ήταν η σημαντική βελτίωση των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού εν μέσω μειωμένης αβεβαιότητας στην αγορά. Επιπλέον, σημειώθηκαν περαιτέρω εκροές από πιο μακροπρόθεσμες χρηματοοικονομικές υποχρεώσεις το α τρίμηνο, γεγονός που άσκησε υποστηρικτική επίδραση. Συνολικά, οι νομισματικές εξελίξεις το πρώτο τετράμηνο του 2013 επιβεβαιώνουν ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης παραμένει συγκρατημένος, ιδίως λόγω της μειωμένης παροχής δανείων από τα ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα. ΚΥΡΙΕΣ ΣΥΝΙΣΤΩΣΕΣ ΤΟΥ Μ3 Η εξέλιξη των πιο ρευστών νομισματικών μέσων που περιλαμβάνονται στο Μ1 συνέχισε να αποτελεί το βασικό παράγοντα διαμόρφωσης των εισροών προς το Μ3 το α τρίμηνο και τον Απρίλιο του 2013 (βλ. Διάγραμμα 7). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 επιταχύνθηκε περαιτέρω σε 6,8% το α τρίμηνο του 2013 και 8,7% τον Απρίλιο, έναντι 6,2% το δ τρίμηνο του 2012 (βλ. Πίνακα 4). Οι σημαντικού ύψους εισροές προς το Μ1 το α τρίμηνο αντικατοπτρίζουν εισροές προς καταθέσεις μίας ημέρας, εν μέσω συνεχιζόμενης προτίμησης για ρευστές καταθέσεις εκ μέρους των νοικοκυριών και των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων σε περιβάλλον χαμηλών αποδόσεων των περιουσιακών στοιχείων που περιλαμβάνονται στο Μ3. Έτσι, το υποκείμενο κίνητρο διέφερε από αυτό που παρατηρήθηκε στα μέσα του 2012, όταν αυξήθηκαν τα αποθέματα ρευστότητας κυρίως από θεσμικούς επενδυτές για να αντιμετωπιστεί η οξυμένη αβεβαιότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Παράλληλα, οι εισροές προς το Μ1 στη διάρκεια του έτους έως τον Απρίλιο ενισχύθηκαν και από σημαντικές συναλλαγές που αφορούσαν συγκεκριμένους μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων εκτός των καταθέσεων μίας ημέρας (δηλ. Μ2 μείον Μ1) υποχώρησε στο 1,3% το α τρίμηνο, από 1,6% το δ τρίμηνο του 2012, και στη συνέχεια μειώθηκε σε 0,1% τον Απρίλιο (βλ. Πίνακα 4). Σημαντικές εκροές κατέγραψαν οι βραχυπρόθεσμες καταθέσεις προθεσμίας (δηλ. καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια έως δύο ετών) το α τρίμηνο, ενώ οι εισροές προς βραχυπρόθεσμες καταθέσεις ταμιευτηρίου (δηλ. καταθέσεις υπό προειδοποίηση έως τριών μηνών) παρέμειναν υποτονικές, τάση που συνεχίστηκε και τον Απρίλιο. 16 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων (δηλ. Μ3 μείον Μ2) επιβραδύνθηκε περαιτέρω σε -8,5% το α τρίμηνο και σε -14,2% τον Απρίλιο, έναντι -2,7% το δ τρίμηνο του Το α τρίμηνο παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη συρρίκνωση των τοποθετήσεων του τομέα διακράτησης χρήματος σε βραχυπρόθεσμα χρεόγραφα των ΝΧΙ (δηλ. χρεόγραφα με αρχική διάρκεια έως δύο έτη), ενώ σημειώθηκαν εκροές και από τα μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος και τις συμφωνίες επαναγοράς, τάση που συνεχίστηκε και τον Απρίλιο. Συνολικά, οι εκροές από τα μερίδια αμοιβαίων

17 κεφαλαίων της αγοράς χρήματος το α τρίμηνο ίσως συνδέονται με τον προβληματισμό σχετικά με τις αποδόσεις και τη μείωση της απροθυμίας του τομέα διακράτησης χρήματος να αναλάβει κινδύνους, παράγοντες που αντισταθμίστηκαν από τις υψηλές εισροές προς μερίδια μετοχικών και ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων την περίοδο αυτή (λεπτομέρειες βλ. στην Ενότητα 2.2). Σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών βραχυπρόθεσμων επιτοκίων, γίνεται ολοένα και δυσκολότερο για τα αμοιβαία κεφάλαια της αγοράς χρήματος να δημιουργήσουν σημαντικές θετικές αποδόσεις για τους επενδυτές. Τα πολύ χαμηλά επιτόκια επηρεάζουν και την ελκυστικότητα των βραχυπρόθεσμων χρεογράφων των ΝΧΙ. Ωστόσο, η υποτονική έκδοση χρεογράφων (για όλες τις διάρκειες) και μεριδίων αμοιβαίων κεφαλαίων της αγοράς χρήματος από τα ΝΧΙ έχει και διαρθρωτικό χαρακτήρα, καθώς τα κανονιστικά κίνητρα ενθαρρύνουν ιδίως τη χρηματοδότηση των τραπεζών μέσω καταθέσεων και όχι από την αγορά. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3 που αποτελούνται από βραχυπρόθεσμες καταθέσεις και συμφωνίες επαναγοράς και αντιπροσωπεύουν το ευρύτερο νομισματικό μέγεθος για το οποίο διατίθενται αξιόπιστα στοιχεία σε επίπεδο τομέων επιταχύνθηκε σε 4,3% το α τρίμηνο και σε 4,8% τον Απρίλιο, έναντι 3,8% το δ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 8), κυρίως λόγω της επίδρασης της βάσης σύγκρισης. Σε όλους τους επιμέρους τομείς διακράτησης χρήματος, οι εισροές προς καταθέσεις που περιλαμβάνονται Μ3 το α τρίμηνο ήταν χαμηλότερες από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο, ενώ σημειώθηκε και μια μικρή εκροή από μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής διαμεσολάβησης εκτός των ασφαλιστικών εταιριών και των ταμείων συντάξεων (ΛΧΙ). Τα νοικοκυριά εξακολούθησαν να έχουν τη μεγαλύτερη συμβολή σε αυτό το ρυθμό αύξησης. Αυτή η ευρεία μείωση των ροών καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3 πιθανόν συνδέεται με τη μειωμένη απροθυμία αυτών των τομέων διακράτησης χρήματος να αναλάβουν κινδύνους σε περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων και αυξημένη αναζήτηση αποδόσεων. Η ζήτηση χρήματος εκ μέρους των ΛΧΙ, που περιλαμβάνουν επενδυτικούς οργανισμούς και εταιρίες τιτλοποίησης, είναι κατά καιρούς απρόβλεπτη και επηρεάζεται έντονα από τις μεταβαλλόμενες συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τις μετατοπίσεις των σχετικών αποδόσεων σε ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Επιπλέον, μέρος της αύξησης των καταθέσεων μίας ημέρας τον Απρίλιο οφείλεται στις μεταβιβάσεις κεφαλαίων από χώρες της ζώνης του ευρώ στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, ο οποίος ταξινομείται ως ΛΧΙ. Όσον αφορά τη γεωγραφική διασπορά των καταθέσεων των νοικοκυριών που περιλαμβάνονται στο Μ3, στις περισσότερες χώρες που αντιμετωπίζουν εντάσεις σημειώθηκαν θετικές ροές το α τρίμηνο του 2013 άνω του μέσου όρου της ζώνης του ευρώ στις περισσότερες περιπτώσεις γεγονός που περιόρισε σημαντικά την ανομοιογένεια των εξελίξεων σε αυτές τις καταθέσεις μεταξύ των επιμέρους χωρών. Οι εισροές σε χώρες που αντιμετωπίζουν εντάσεις σταμάτησαν τον Απρίλιο. Παράλληλα, ειδικοί παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη όσον αφορά τον Απρίλιο. Ειδικότερα, τα μέτρα εξυγίανσης που έλαβε η Κύπρος σύμφωνα με το νόμο περί εξυγίανσης των πιστωτικών και άλλων ιδρυμάτων οδήγησαν στη μερική μετατροπή ορισμένων καταθέσεων σε μετοχικούς τίτλους, ενώ άλλες βραχυπρόθεσμες καταθέσεις μετατράπηκαν σε καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια άνω των δύο ετών. Αυτή η αναδιάρθρωση καταγράφηκε ως συναλλαγή στα νομισματικά στατιστικά στοιχεία και επηρέασε τις καταθέσεις άνω των ευρώ (χωρίς πιστωτικές διευκολύνσεις) σε μία συγκεκριμένη τράπεζα. ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΟΥ Μ3 Όσον αφορά τους παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς κατοίκους της ζώνης του ευρώ επιβραδύνθηκε σε 0,0% το α τρίμηνο του 2013, από 0,5% το δ τρίμηνο του 2012, και έγινε αρνητικός τον Απρίλιο (βλ. Πίνακα 4). Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στην υποχώρηση του ετήσιου ρυθμού αύξησης των 17

18 πιστώσεων προς τη γενική κυβέρνηση σε σχέση με το δ τρίμηνο του 2012, ενώ οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα συνέχισαν να συρρικνώνονται. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τη γενική κυβέρνηση εξακολούθησε να ασκεί θετική επίδραση στη νομισματική επέκταση, αν και επιβραδύνθηκε σε 3,5% τον Απρίλιο, από 4,2% το α τρίμηνο και 8,3% το δ τρίμηνο του Η υποχώρηση που σημειώθηκε το α τρίμηνο οφειλόταν κυρίως στη μείωση των δανείων προς τη γενική κυβέρνηση. Τα ΝΧΙ αγόρασαν περισσότερα κρατικά ομόλογα αυτή την περίοδο, παρά την ανομοιογένεια μεταξύ των χωρών. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιστώσεων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα διαμορφώθηκε σε -0,9% τον Απρίλιο, έναντι -1,0% το α τρίμηνο και -1,3% το δ τρίμηνο του Η θετική ροή στην κατηγορία των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα το α τρίμηνο αντανακλούσε εισροές σε μετοχές και λοιπές συμμετοχές και, σε μικρότερο βαθμό, καθαρές αγορές χρεογράφων του ιδιωτικού τομέα και εισροές σε δάνεια των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων). Τον Απρίλιο η μείωση των πιστώσεων αντανακλούσε την υψηλή καθαρή εξόφληση δανείων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα και την καθαρή εξόφληση μετοχών και λοιπών συμμετοχών. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένων ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) επιβραδύνθηκε σε -0,5% τον Απρίλιο, έναντι -0,3% το α τρίμηνο και -0,4% το δ τρίμηνο του 2012 (βλ. Πίνακα 4). Αναλυτικά κατά τομέα, το α τρίμηνο καταγράφηκε περαιτέρω συρρίκνωση των δανείων προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένων ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων), ενώ σημειώθηκε περιορισμένη άνοδος των δανείων προς τα νοικοκυριά. Αντίθετα, αυξήθηκαν σημαντικά τα δάνεια προς μη νομισματικούς φορείς χρηματοπιστωτικής μεσολάβησης. Αυτές οι τάσεις κατά τομέα συνεχίστηκαν τον Απρίλιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα (διορθωμένων ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) σταθεροποιήθηκε προς την αρχή του έτους και διαμορφώθηκε σε 0,3% τον Απρίλιο, έναντι 0,4% το α τρίμηνο και 0,8% το δ τρίμηνο του Όσον αφορά τις τριμηνιαίες ροές, η μικρή ανάκαμψη το δεύτερο εξάμηνο του 2012 συνεχίστηκε το α τρίμηνο του 2013, εν μέσω ανομοιογένειας μεταξύ των χωρών. Τα στοιχεία του Απριλίου ενισχύουν την άποψη ότι σταθεροποιήθηκε ο ρυθμός αύξησης (βλ. Ενότητα 2.7 για περισσότερες λεπτομέρειες). Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένων ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) επιβραδύνθηκε σε -1,9% τον Απρίλιο, έναντι -1,4% το α τρίμηνο του 2013 και το δ τρίμηνο του Όσον αφορά την ανάλυση κατά διάρκεια, το α τρίμηνο οι περισσότερες μειώσεις αφορούσαν μεγαλύτερες διάρκειες, ενώ τον Απρίλιο ήταν ιδιαίτερα μεγάλες για τα βραχυπρόθεσμα δάνεια και αφορούσαν όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ (βλ. Ενότητα 2.6 για περισσότερες λεπτομέρειες). Συνολικά, η βελτίωση της κατάστασης στη χρηματοδότηση των τραπεζών το α τρίμηνο δεν οδήγησε σε αύξηση της χορήγησης δανείων προς το μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα, τα οποία μάλιστα υποχώρησαν περαιτέρω τους τελευταίους μήνες. Ο υποτονικός τραπεζικός δανεισμός φαίνεται ότι αντανακλά κυρίως κυκλικούς και διαθρωτικούς παράγοντες από την πλευρά της ζήτησης και, σε μικρότερο βαθμό, παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς. 18

19 Στους παράγοντες που αναστέλλουν τη ζήτηση τραπεζικών δανείων περιλαμβάνονται η γενική εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας, οι συνθήκες αυξημένης αβεβαιότητας που εξακολουθούν να επικρατούν και ο κατακερματισμός της χρηματοπιστωτικής αγοράς (που υποχώρησε τα τελευταία τρίμηνα). Άλλοι βραχυπρόθεσμοι παράγοντες που ασκούν καθοδική επίδραση στη ζήτηση δανείων είναι η ανάγκη περιορισμού της δανειακής επιβάρυνσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων σε πολλές χώρες, καθώς και η σημαντική χρήση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης από πλευράς των επιχειρήσεων σε ορισμένες χώρες (συμπεριλαμβανομένων των εσωτερικά παραγόμενων κεφαλαίων και της απευθείας πρόσβασης στις αγορές κεφαλαίων με την έκδοση χρεογράφων), αν και υπάρχει σημαντική ανομοιογένεια μεταξύ των χωρών και μεταξύ εταιριών διαφορετικών τύπων και μεγεθών. Οι παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς εξακολουθούν να ασκούν καθοδικές πιέσεις στην αύξηση των δανείων προς τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Η έρευνα τραπεζικών χορηγήσεων δείχνει ότι οι προβληματισμοί για τον πιστωτικό κίνδυνο πιθανόν είναι μία από τις κύριες αιτίες του περιορισμού της προσφοράς δανείων μέσω της εφαρμογής αυστηρών πιστοδοτικών κριτηρίων. Οι συντηρητικές πρακτικές δανεισμού μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζουν τις διορθώσεις στις οποίες προέβησαν οι τράπεζες προκειμένου να πληρούν τις νέες κανονιστικές απαιτήσεις. Όσον αφορά τους λοιπούς παράγοντες μεταβολής του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων των ΝΧΙ (εκτός κεφαλαίου και αποθεματικών) διαμορφώθηκε σε -5,0% τον Απρίλιο, έναντι -5,1% το α τρίμηνο του 2013 και το δ τρίμηνο του 2012 (βλ. Διάγραμμα 9). Άλλη μια σημαντική τριμηνιαία εκροή καταγράφηκε το α τρίμηνο, κυρίως από πιο μακροπρόθεσμα χρεόγραφα από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ. Παρά την υποχώρηση του ετήσιου ρυθμού αύξησής τους, οι πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις που διατηρεί ο τομέας διακράτησης χρήματος σε ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ σημείωσαν θετική τριμηνιαία ροή το α τρίμηνο του 2013, εξέλιξη που συνέβαλε σε υποχώρηση του Μ3. Οι εξελίξεις το α τρίμηνο ενδέχεται να συνδέονται με τους κανονιστικούς περιορισμούς που υιοθέτησαν ορισμένες χώρες, γεγονός που ευνόησε τις πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις, ενώ η μείωση των ροών τον Απρίλιο δείχνει ότι η κλίση της καμπύλης αποδόσεων ήταν οριζόντια και, για το λόγο αυτό, οι πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις ήταν λιγότερο ελκυστικές. Επίσης, η μείωση των τιτλοποιήσεων οδήγησε σε εκροές από πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις των ΛΧΙ. Η καθαρή εξόφληση πιο μακροπρόθεσμων χρεογράφων που εκδόθηκαν από ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ συνεχίστηκε το α τρίμηνο και τον Απρίλιο. Στην πλευρά των παραγόντων μεταβολής, η βελτίωση της εμπιστοσύνης στη ζώνη του ευρώ εκδηλώνεται με τη βελτίωση των καθαρών απαιτήσεων των ΝΧΙ έναντι του εξωτερικού. Πράγματι, οι καθαρές απαιτήσεις των ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ έναντι του εξωτερικού οι οποίες απεικονίζουν τις κεφαλαιακές ροές του τομέα διακράτησης χρήματος που δρομολογούνται μέσω ΝΧΙ καθώς και τη μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων που εκδίδει ο τομέας διακράτησης χρήματος σημείωσαν άλλη μια τριμηνιαία εισροή το α τρίμηνο, την οποία ακολούθησε νέα αξιοσημείωτη εισροή τον Απρίλιο (βλ. Διάγραμμα 10). Αυτές προστέθηκαν στη μεγάλη εισροή, συνολικού ύψους 215 δισεκ. ευρώ, που καταγράφεται από τον Ιούλιο του Συγκεκριμένα, οι επενδύσεις σε χρεόγραφα και μετοχικούς τίτλους από μη κατοίκους της ζώνης του ευρώ αυξάνονται σημαντικά από τον Ιούλιο του 2012 (βλ. Πλαίσιο 2 για περισσότερες λεπτομέρειες). ΓΕΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΖΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Οι ροές που παρατηρήθηκαν στο Μ3 από το τέλος Δεκεμβρίου 2012 έως το τέλος Απριλίου 2013 προκάλεσαν περαιτέρω μείωση της νομισματικής ρευστότητας που είχε 19

20 συσσωρευθεί πριν από την κρίση στη ζώνη του ευρώ (βλ. Διαγράμματα 11 και 12). Ορισμένοι δείκτες νομισματικής ρευστότητας που παρακολουθούνται από την υποδηλώνουν ότι σημαντικό μέρος της άφθονης ρευστότητας που συσσωρεύθηκε πριν από την κρίση έχει απορροφηθεί. Μελλοντικά, ορισμένοι δείκτες ενδέχεται να προσεγγίσουν επίπεδα που δηλώνουν τη διαμόρφωση ισορροπημένων συνθηκών ρευστότητας στην οικονομία. Ωστόσο, υπενθυμίζεται ότι αυτού του είδους οι δείκτες πρέπει να ερμηνεύονται με επιφύλαξη, καθώς βασίζονται στην εκτίμηση ενός επιπέδου ισορροπίας για τη διακράτηση χρήματος, η οποία χαρακτηρίζεται από σημαντική αβεβαιότητα. Συνολικά, ο ρυθμός αύξησης της ποσότητας χρήματος και η πιστωτική επέκταση υποχώρησαν το α τρίμηνο και τον Απρίλιο. Ο ρυθμός αύξησης του Μ3 επιβραδύνθηκε το α τρίμηνο λόγω της ομαλοποίησης της επενδυτικής συμπεριφοράς σε περιβάλλον υποχώρησης του κατακερματισμού της χρηματοπιστωτικής αγοράς και αναζήτησης υψηλότερων αποδόσεων από τους επενδυτές. Παράλληλα, ο ρυθμός αύξησης των δανείων παρέμεινε αρνητικός, αντανακλώντας την ασθενή ζήτηση και, σε μικρότερο βαθμό, περιορισμούς στην παροχή πιστώσεων. Από μεσοπρόθεσμη σκοπιά, βασική προϋπόθεση για τη διατηρήσιμη ανάκαμψη των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα είναι η αποκατάσταση της ικανότητας ανάληψης κινδύνων των τραπεζών και η επαναφορά της ζήτησης τραπεζικών πιστώσεων από τον ιδιωτικό τομέα. Δεδομένης της καθοδικής επίδρασης που ασκεί η διόρθωση υπερβολών του παρελθόντος στην αύξηση της ποσότητας χρήματος και των πιστώσεων, η γενική νομισματική δυναμική στο σύνολο της ζώνης του ευρώ δεν σηματοδοτεί κινδύνους για τη σταθερότητα των τιμών μεσοπρόθεσμα. Πλαίσιο 2 ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το παρόν πλαίσιο αναλύει τις εξελίξεις στο ισοζύγιο χρηματοοικονομικών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ μέχρι και το α τρίμηνο του Το δωδεκάμηνο μέχρι το Μάρτιο του 2013, το συνολικό ισοζύγιο άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου στη ζώνη του ευρώ κατέγραψε καθαρές εισροές 96 δισεκ. ευρώ, έναντι καθαρών εκροών 57,6 δισεκ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2012 (βλ. πίνακα). Οι εισροές αυτές υπεραντισταθμίστηκαν από εκροές στην κατηγορία των λοιπών επενδύσεων, οι οποίες αντανακλούν αξιόλογο πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της ζώνης του ευρώ. Μετά την ανακοίνωση για τις Οριστικές Νομισματικές Συναλλαγές (Outright Monetary Transactions OMT) το Σεπτέμβριο του 2012, οι συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές άρχισαν να βελτιώνονται, οδηγώντας σε εμφανή ομαλοποίηση των χρηματοοικονομικών ροών στη ζώνη του ευρώ. Τους τελευταίους έξι μήνες, οι ξένοι επενδυτές αύξησαν σημαντικά την έκθεσή τους σε μετοχές και χρεόγραφα της ζώνης του ευρώ. Παράλληλα, το α τρίμηνο του 2013, τα ΝΧΙ της ζώνης του ευρώ μπόρεσαν τελικά μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ρευστοποίησης επενδύσεων να αντλήσουν ρευστότητα υπό τη μορφή δανείων και καταθέσεων. 20 Η μεταστροφή που σημειώθηκε στο συνολικό ισοζύγιο άμεσων επενδύσεων και επενδύσεων χαρτοφυλακίου της ζώνης του ευρώ κατά το δωδεκάμηνο μέχρι και το Μάρτιο του 2013 οφειλόταν κυρίως στην άνοδο των καθαρών εισροών για επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Από την ανακοίνωση του προγράμματος των ΟΜΤ, οι ξένοι επενδυτές ενίσχυσαν σημαντικά τις τοποθετήσεις τους σε τίτλους που έχουν εκδοθεί από λοιπούς (εκτός ΝΧΙ) κατοίκους της ζώνης του ευρώ. Παράλληλα αυξήθηκαν αν και σε μικρότερο βαθμό και οι αγορές τίτλων του εξωτερικού από κατοίκους της ζώνης του