Πλημμέλημα θεωρείται κάθε ποινικό αδίκημα που δεν είναι κακούργημα, π.χ. απαγωγή νεαρής γυναίκας κάτω των 16.

Transcript

1 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1 ΑΡΘΡΟ 4: ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΚΟΥΡΓΗΜΑΤΟΣ ΠΛΗΜΜΕΛΗΜΑΤΟΣ Κακούργημα θεωρείται ποινικό αδίκημα που δεν ορίζεται ρητά από το νόμο ως πλημμέλημα και τιμωρείται χωρίς απόδειξη προηγούμενης καταδίκης με ποινή φυλάκισης τριών χρόνων ή βαρύτερη, π.χ. φόνος εκ προμελέτης. Πλημμέλημα θεωρείται κάθε ποινικό αδίκημα που δεν είναι κακούργημα, π.χ. απαγωγή νεαρής γυναίκας κάτω των 16. ΑΡΘΡΑ : ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ Άρθρο 29 (Φυλάκιση): Αν κάποιο ποινικό αδίκημα τιμωρείται με ποινή φυλάκισης (ακόμα και ισόβιας), το Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ποινή φυλάκισης λιγότερου χρόνου (από την προβλεπόμενη) ή, αντί ποινής φυλάκισης, να επιβάλει χρηματική ποινή, που δεν υπερβαίνει το ποσό που το Δικαστήριο έχει εξουσία να επιβάλει. Εξαίρεση αποτελούν οι περιπτώσεις: 1. Του κακουργήματος του φόνου εκ προμελέτης (άρθρο 203). 2. Του αδικήματος της εσχάτης προδοσίας (άρθρο 36). 3. Του αδικήματος της υποκίνησης εισβολής (άρθρο 37). Το άρθρο 29, παρόλο που είναι γενικό άρθρο, αναφέρεται σε κακουργήματα (καθώς για τα πλημμελήματα υπάρχει η ειδικότερη ρύθμιση του άρθρου 35). Οι ποινές εδώ μπορούν να επιβληθούν διαζευκτικά και δεν μπορούν να επιβληθούν και οι δύο μαζί. Όσον αφορά τη χρηματική ποινή, αυτή δεν πρέπει να υπερβαίνει το ποσό που το Δικαστήριο έχει εξουσία να επιβάλει. Άρθρο 31 (Χρηματικές ποινές): Σε περίπτωση που ο νόμος που επιβάλλει χρηματική ποινή, ΔΕΝ περιέχει ρητές διατάξεις όσον αφορά τη χρηματική ποινή εφαρμόζονται τα ακόλουθα: (α) (β) Το ανώτατο ποσό της χρηματικής ποινής είναι απεριόριστο, όχι όμως υπερβολικό. [Εξαίρεση: όταν προνοείται ρητά το ανώτατο ποσό της χρηματικής ποινής]. Σε περίπτωση ποινικού αδικήματος που τιμωρείται διαζευκτικά με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση, το Δικαστήριο έχει διακριτική εξουσία να επιβάλει οποιαδήποτε από τις δύο αυτές ποινές (διαζευκτικά, είτε τη μία είτε την άλλη).

2 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 2 (γ) Η επιβολή και η είσπραξη της χρηματικής ποινής γίνεται σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Ποινικής Δικονομίας Νόμου. Το άρθρο 31 είναι συμπληρωματικό άρθρο και αναφέρεται συγκεκριμένα στις χρηματικές ποινές: Το 31(α) έμμεσα αναφέρεται στο Κακουργιοδικείο, καθώς το Επαρχιακό Δικαστήριο μπορεί να επιβάλει χρηματική ποινή μέχρι ΛΚ ενώ αντίθετα δεν προβλέπεται οποιοδήποτε όριο χρηματικής ποινής που μπορεί να επιβληθεί στο Κακουργιοδικείο. Το 31(α) προβλέπει συγκεκριμένα ότι το ποσό που θα επιβληθεί μπορεί να είναι απεριόριστο αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι υπερβολικό. Παρατηρούμε ότι στο λεκτικό του άρθρου υπεισέρχονται πρόνοιες τις αρχής της αναλογικότητας. Το 31(β) προβλέπει ότι το Δικαστήριο έχει διακριτική εξουσία να επιβάλει είτε ποινή φυλάκισης είτε χρηματική ποινή, σε περίπτωση αδικήματος που τιμωρείται διαζευκτικά με τις δύο αυτές ποινές. Έμμεσα αναφέρεται σε κακουργήματα, αφού το άρθρο 31 εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που ο νόμος δεν περιέχει ρητές διατάξεις όσον αφορά τη χρηματική ποινή. Στα πλημμελήματα με βάση το άρθρο 35, το Δικαστήριο έχει τη διακριτική εξουσία να επιβάλει και τις δύο ποινές ταυτόχρονα. Άρθρο 35 (Πλημμελήματα): Τα πλημμελήματα τιμωρούνται με φυλάκιση που δεν υπερβαίνει τα 2 χρόνια, ή με χρηματική ποινή που ΔΕΝ υπερβαίνει τις 1500ΛΚ, ή και με τις δύο αυτές ποινές. Στα πλημμελήματα, με βάση το άρθρο 35, παρατηρούμε ότι δίδεται στο Δικαστήριο η δυνατότητα της επιβολής τόσο χρηματικής όσο και ποινής φυλάκισης ταυτόχρονα, κάτι που δεν ισχύει στα κακουργήματα όπου το Δικαστήριο αναγκαστικά πρέπει να επιβάλει είτε τη μία είτε την άλλη ποινή. Η ρύθμιση του άρθρου 35 (ή και) μπορεί να θεωρηθεί ότι επιβάλλει στον καταδικασθέντα διπλή τιμωρία για το αδίκημα που διέπραξε. ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Με βάση τα περιστατικά που περιγράφονται στο ερώτημα, ο Α τιμωρήθηκε για το αδίκημα της κλοπής. Εξ ορισμού η κλοπή, με βάση το άρθρο 262, θεωρείται κακούργημα και τιμωρείται με μέγιστη ποινή φυλάκισης τα τρία χρόνια. Στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο επέβαλε στον Α ποινή φυλάκισης 6 μηνών και επιπλέον 500 ευρώ χρηματική

3 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 3 ποινή. Με βάση τις πρόνοιες του άρθρου 29 του Ποινικού Κώδικα, με εξαίρεση τα αδικήματα του φόνου εκ προμελέτης, της εσχάτης προδοσίας και της υποκίνησης σε εισβολή από αλλοδαπό, το Δικαστήριο μπορεί σε οποιοδήποτε άλλο αδίκημα (που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης οποιουδήποτε χρόνου) να επιβάλει ποινή φυλάκισης λιγότερου χρόνου ή (αντί ποινή φυλάκισης) να επιβάλει χρηματική ποινή. Στην προκειμένη περίπτωση το Δικαστήριο επέβαλε και τις δύο ποινές. Έχουμε ουσιαστική διπλή τιμωρία, κάτι το οποίο αντιβαίνει στις πρόνοιες του άρθρου 29. Το άρθρο 29 εφαρμόζεται αποκλειστικά στα κακουργήματα, καθώς για τα πλημμελήματα υπάρχει η ειδικότερη ρύθμιση του άρθρου 35 που επιτρέπει την επιβολή και των δύο ποινών. Σύμφωνα με το άρθρο 29 ως ποινή μπορεί να επιβληθεί διαζευκτικά είτε ποινή φυλάκισης είτε χρηματική ποινή. Εφόσον η κλοπή εξ ορισμού θεωρείται κακούργημα εφαρμόζονται οι πρόνοιες του άρθρου 29 και συνεπώς το Δικαστήριο δεν άσκησε σωστά τη διακριτική του ευχέρεια, καθώς αντί να επιλέξει την ποινή που θα επέβαλλε, επέβαλε και τις δύο μαζί. Γενικότερο σχόλιο: Το άρθρο 31(α) περιέχει το στοιχείο της γενικότητας. Ποια είναι η έννοια και το μέτρο που καθορίζει το «υπερβολικό»; Δημιουργείται έτσι ένα πολύ μεγάλο κενό. ΑΡΘΡΟ 14: ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΑΝΗΛΙΚΟΥ ΚΑΤΩ ΤΩΝ 14 ΧΡΗΖΕΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ; Άρθρο 14 (Ποινική ευθύνη παιδιών): Όποιος έχει ηλικία κάτω των 14 ετών ΔΕΝ είναι ποινικά υπεύθυνος για οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη. ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009 ΕΡΩΤΗΣΗ 1: Βάσει των γεγονότων που περιγράφονται ο Α δεν μπορεί να έχει ποινική ευθύνη, λόγω της πρόνοιας του άρθρου 14 του Ποινικού Κώδικα, που αναφέρει ρητά ότι άτομο κάτω των 14 ετών δεν είναι ποινικά υπεύθυνο για οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη. Το γεγονός ότι ο Α είναι πολύ πιο ώριμος από την ηλικία του δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη από το Δικαστήριο, καθώς κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται από το Νόμο. Ο παράγοντας της ωριμότητας θα μπορούσε να ληφθεί υπόψη από το Δικαστήριο με βάση το καθεστώς του προϊσχύοντος δικαίου του Ποινικού Κώδικα, όπου το Δικαστήριο μπορούσε να λάβει υπόψη το ώριμο της ηλικίας του κατηγορούμενου, ανεξάρτητα από το αν ήταν κάτω των 14 ετών και να ενεργήσει ανάλογα, με την επιπρόσθετη προϋπόθεση ότι ο ανήλικος ήταν και άνω των 12 ετών. Με την ισχύουσα του μορφή, το άρθρο 14 δίνει την ευκαιρία στους επιτήδειους να εκμεταλλεύονται και να εξωθούν άτομα κάτω των 14 στο να διαπράξουν κάποιο αδίκημα. Ο ενήλικας που εξωθεί στο έγκλημα ενδεχομένως να μην ευθύνεται και να μην μπορεί να κατηγορηθεί.

4 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 4 ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΘΕΙ. Λαμβάνοντας υπόψη τη διαρκώς μεταβαλλόμενη έννοια των «χρηστών ηθών», θα πρέπει και πάλι να υπεισέλθει το στοιχείο της ωριμότητας του ανήλικου στην ποινική ευθύνη. Η ρύθμιση είναι απόλυτη καθώς τάσσει ως μοναδικό κριτήριο της ποινικής ευθύνης την ηλικία. ΑΡΘΡΟ 213: A YEAR AND A DAY RULE PQ ΕΚΡΗΞΗ A Year and a day rule : Κανένας δεν θεωρείται ότι φόνευσε άλλο πρόσωπο αν ο θάνατος τέτοιου προσώπου δεν επακολούθησε σε ένα χρόνο και μια ημέρα από την αιτία του θανάτου. Ο χρόνος μετά από τη μέρα που επήλθε η αιτία του θανάτου, για παράδειγμα την ημέρα της έκρηξης της βόμβας και όχι από τη μέρα π.χ. της τοποθέτησης. ΙΟΥΝΙΟΣ 2008/09 ΕΡΩΤΗΣΗ 6: Το άρθρο 213 του Ποινικού Κώδικα καθιερώνει τον λεγόμενο κανόνα του «ενός έτους και μίας μέρας». Σύμφωνα με αυτό, κανένας δεν θεωρείται ότι φόνευσε άλλο πρόσωπο αν ο θάνατος τέτοιου προσώπου ΔΕΝ επακολούθησε σε ένα χρόνο και μια ημέρα από την αιτία του θανάτου. Στην προκειμένη περίπτωση η αιτία του θανάτου προκλήθηκε, σύμφωνα με τα γεγονότα που περιγράφονται, στις 05/01/2007, ημερομηνία κατά την οποία έγινε η έκρηξη, με αποτέλεσμα να προκληθεί σοβαρός τραυματισμός του Β. Ο Β υπέκυψε στα τραύματά του στις 06/02/2007. Το γεγονός ότι ο Α, δράστης του εγκλήματος, αποφάσισε να φονεύσει τον Β, περισσότερο από ένα χρόνο και μία ημέρα πριν την ημέρα που επήλθε ο θάνατος του Β δεν έχει καμία σημασία, σε σχέση με τις πρόνοιες του άρθρου 213 του Ποινικού Κώδικα. Ο χρόνος που προβλέπει ο κανόνας του άρθρου 213 αρχίζει να τρέχει από τη μέρα που επήλθε η αιτία του θανάτου, εδώ δηλαδή από τις 05/01/2007. Με βάση τα παραπάνω μπορεί να καταχωρηθεί ποινική δίωξη εναντίον του Α για τον εκ προμελέτης φόνο του Β (άρθρο 203 Ποινικού Κώδικα). ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΘΕΙ (ΙΣΩΣ ΚΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΡΓΗΘΕΙ).

5 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 5 ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟ ΠΟΙΝΗΣ Καθορισμός ποινής = κρισιμότερη φάση στην πορεία της ποινικής δίκης. Υπάρχει ευρεία διακριτική ευχέρεια του Δικαστηρίου στον καθορισμό των ποινών. Το Δικαστήριο λαμβάνει υπόψη μεταξύ άλλων: 1. Ανάγκη για αποτροπή και αναμόρφωση του κατηγορούμενου, 2. Ανάγκη για προστασία της κοινωνίας και την αποτροπή μελλοντικών παραβατών. ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗΣ - ΓΕΝΙΚΑ: 1. Αρχίζει πριν από την καταδίκη, κατά το χρόνο συμβουλής του κατηγορουμένου για την απάντηση που θα δώσει στις κατηγορίες που αντιμετωπίζει. 2. Ο δικηγόρος θα πρέπει να έχει ανοικτό μυαλό και δεν θα πρέπει ποτέ να παραβλέπει το ότι η στάση του κατηγορούμενου στις κατηγορίες πιθανό να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη μεταχείρισή του, αν αυτός καταδικαστεί. 3. Η συμβουλή του δικηγόρου θα πρέπει να διαμορφωθεί μετά από προσεκτική μελέτη του μαρτυρικού υλικού που βρίσκεται στα χέρια της κατηγορούσας αρχής. Εύλογο να ζητείται αναβολή για σκοπούς καθορισμού της απάντησης του κατηγορουμένου παρά να απαντάται μη παραδοχή με μελλοντικό ενδεχόμενο αλλαγής της απάντησης σε παραδοχή. ΠΡΟΒΛΗΜΑ: Σε συνοπτικές δίκες ο κατηγορούμενος εφοδιάζεται με το μαρτυρικό υλικό μόνο σε περίπτωση που απαντήσει μη παραδοχή. Άνιση μεταχείριση μεταξύ συνοπτικής δίκης και δίκης σε Κακουργιοδικείο. Περαιτέρω προβληματισμός. 4. Ο δικηγόρος αναμένεται να γνωρίζει ότι οι οποιεσδήποτε αναφορές της κατηγορούσας αρχής για επιπτώσεις στο θύμα θα πρέπει να υποστηρίζονται από μαρτυρία. Απλές αναφορές από την κατηγορούσα αρχή για την πρόκληση τέτοιων επιπτώσεων (χωρίς υποστήριξη από μαρτυρία) είναι απαράδεκτες και ο δικηγόρος υπεράσπισης θα πρέπει να ενίσταται στην παράθεσή τους. 5. Ο δικηγόρος πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση. Δεν πρέπει να δέχεται τίποτα ως δεδομένο. Για παράδειγμα:

6 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 6 Μήπως οι προηγούμενες καταδίκες (που ανέφερε η κατηγορούσα αρχή) δεν ήταν πράγματι προηγούμενες, αφού αφορούν αδικήματα που διαπράχθηκαν μετά από τα επίδικα; Μήπως οι προηγούμενες καταδίκες έχουν παραγραφεί και ο κατηγορούμενος έχει αποκατασταθεί; Μήπως παρόλο που ο κατηγορούμενος έχει αποκατασταθεί, η κατηγορούσα αρχή πληροφόρησε σχετικά το δικαστήριο με τρόπο που μπορεί να αποβεί δυσμενής για τον κατηγορούμενο; Μήπως τα αδικήματα που παραδέχθηκε ο κατηγορούμενος δεν προβλέπονται από το νόμο; Μήπως την ποινή θα επιβάλει άλλο δικαστήριο από αυτό που τον βρήκε ένοχο μετά από ακροαματική διαδικασία; 6. Ο δικηγόρος, μετά από παραδοχή του κατηγορουμένου, θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός να μην αναφέρει γεγονότα που να συγκρούονται με αυτά που παρέθεσε η κατηγορούσα αρχή, σε βαθμό που να αναιρούν την ποινική ευθύνη την οποία ο κατηγορούμενος παραδέχθηκε: Είτε με μη παραδοχή συστατικού στοιχείου, Είτε με την προβολή κάποιας υπεράσπισης. 7. Ο δικηγόρος, μετά από παραδοχή του κατηγορουμένου (σε περίπτωση διαδικασίας τύπου Newton, βλ. παρακάτω) θα πρέπει να μεριμνήσει στο να δημιουργηθεί η ορθή εικόνα των γεγονότων ενώπιον του Δικαστηρίου. Πρέπει να έχει υπόψη του ότι τυχόν εμμονή του σε ανυπόστατες εκδοχές πολύ πιθανό να δημιουργήσει στον πελάτη του ανυπέρβλητα προβλήματα, με ανάλογες επιπτώσεις στην ποινή που θα του επιβληθεί. Απαιτείται βαθιά γνώση του αποδεικτικού υλικού καθώς και της διαδικασίας Newton. Στις περιπτώσεις όπου διατάσσεται η παρουσίαση μαρτυρίας υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο ο κατηγορούμενος να χάσει κάποιο από το όφελος της παραδοχής του, ιδιαίτερα εκεί όπου, λόγω των τοποθετήσεων του δικηγόρου υπεράσπισης, η κατηγορούσα αρχή αναγκάζεται να καλέσει ως μάρτυρα το θύμα (ιδιαίτερα αν αυτό είναι θύμα βίας ή σεξουαλικού αδικήματος) για να δώσει σχετική μαρτυρία.

7 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 7 8. Μετά από μη παραδοχή, το πεδίο δράσης του δικηγόρου είναι περιορισμένο, καθώς δεσμεύεται από τα ευρήματα που έγιναν από το Δικαστήριο στην ετυμηγορία του. ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΜΕΤΡΙΑΣΜΟΥ ΠΟΙΝΗΣ: Σημαντικός ο ρόλος του δικηγόρου καθώς μπορεί να επηρεάσει το Δικαστήριο τόσο ως προς το είδος όσο και ως προς το ύψος της ποινής που θα επιβληθεί. Ο δικηγόρος θα πρέπει να πείσει το Δικαστήριο ότι υπάρχει λόγος να αντιμετωπίσει τον κατηγορούμενο με διαφορετικό τρόπο από όπως αντιμετώπισε άλλους κατηγορούμενους σε παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν. Η αγόρευση για μετριασμό θα πρέπει να έχει: 1. Ρεαλισμός, 2. Αναγνώριση της σοβαρότητας του αδικήματος, 3. Αναγνώριση των επιβαρυντικών γεγονότων για τον κατηγορούμενο Ο δικηγόρος θα πρέπει να αναγνωρίσει ένα έκαστο των επιβαρυντικών στοιχείων, προχωρώντας αμέσως με το να τα θέσει κάτω από διαφορετική οπτική γωνία, ευμενή για τον κατηγορούμενο. Διπλό καθήκον δικηγόρου: 1. Προς τον πελάτη του: Παρουσίαση ενώπιον του Δικαστηρίου των στοιχείων που κατά την κρίση του Δικαστηρίου θα αποβούν θετικά για τον κατηγορούμενο Ο Δικηγόρος έχει υποχρέωση να αναφέρει και να αναλύσει όλα τα ελαφρυντικά στοιχεία ώστε να αποκομιστεί το καλύτερο δυνατό προς όφελος του κατηγορούμενου. Αντικειμενικός σκοπός της αγόρευσης για μετριασμό της ποινής, δηλαδή να επιδιώξει την καλύτερη δυνατή ποινή για τον πελάτη του, υπό τις περιστάσεις Θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις και εμπειρίες του γύρω από τις δυνατότητες και την ευχέρεια που έχει το Δικαστήριο για τον καθορισμό της ποινής. Καθίσταται αναγκαίο να γνωρίζει ο δικηγόρος τις απόψεις του Δικαστηρίου σε ότι αφορά την αξιολόγηση ορισμένων ελαφρυντικών ή επιβαρυντικών στοιχείων για το αδίκημα που αντιμετωπίζει ο πελάτης του (ιδιοσυστασία του δικαστή).

8 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 8 2. Προς το Δικαστήριο: Έχει καθήκον ως συλλειτουργός της δικαιοσύνης. Δεν πρέπει να παραπλανεί το Δικαστήριο. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παρουσιάσει περιστάσεις που μπορεί να αποβούν δυσμενείς για τον κατηγορούμενο, όμως ΔΕΝ θα πρέπει να ισχυριστεί ότι αυτές δεν υπάρχουν. Υπάρχουν περιστάσεις που, παρόλο που δεν αναφέρθηκαν από την κατηγορούσα αρχή, ο δικηγόρος θα πρέπει να αναφέρει τυχόν προηγούμενες καταδίκες (π.χ.) του πελάτη του, π.χ. στην περίπτωση που ο κατηγορούμενος εκτίει ήδη ποινή φυλάκισης για προηγούμενη καταδίκη και έτσι ο δικηγόρος εισηγείται ότι η ποινή για το τωρινό αδίκημα να επιβληθεί ως συντρέχουσα με αυτήν που ήδη εκτίει. Οι εισηγήσεις του δικηγόρου υπεράσπισης θα πρέπει: o Να είναι ρεαλιστικές, όσον αφορά τις προσφερόμενες επιλογές για την ποινή, o Να είναι εμπεριστατωμένες. o Να αποφεύγονται οι συναισθηματικές ρητορείες. Ο δικηγόρος έχει υποχρέωση να θέτει ενώπιον του Δικαστηρίου κάθε απόφαση η οποία θα μπορούσε να αποβεί βοηθητική και καθοδηγητική για την έκδοση της ετυμηγορίας του. Όταν ο δικηγόρος αναφέρεται σε κάποιες από τις προσωπικές περιστάσεις του κατηγορούμενου και τυχόν προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζει θα πρέπει να είναι έτοιμος να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς αυτούς. Πρέπει να είναι ακριβής στις αναφορές του και ποτέ παραπλανητικός (εκούσια ή ακούσια) ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΩΝ: Το Δικαστήριο μπορεί: 1. Να δεχθεί την πιο ευμενή για τον κατηγορούμενο εκδοχή, ή 2. Να καλέσει την κατηγορούσα αρχή να τοποθετηθεί σχετικά, ή 3. Να διατάξει την προσκόμιση μαρτυρίας μέσω διαδικασίας τύπου Newton.

9 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 9 ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ 1. Άμεση παραδοχή Δικαιολογεί μείωση της ποινής, καθώς ενθαρρύνει τους αδικοπραγούντες να παραδέχονται ενοχή με συνέπεια να μην σπαταλείται πολύτιμος χρόνος στην εκδίκαση υποθέσεων. Η πρόσδοση τέτοιας βαρύτητας στο στοιχείο της άμεσης παραδοχής ίσως να παραβιάζει το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ. Δεν αποτελεί πάντοτε σημαντικό ελαφρυντικό στοιχείο. Η βαρύτητα που θα της αποδοθεί εξαρτάται από τα ιδιαίτερα περιστατικά της κάθε υπόθεσης, τις συνθήκες διαλεύκανσης και σύλληψης (π.χ. αυτόφωρα αδικήματα) του κατηγορούμενου. Αποτελεί σημαντικό ελαφρυντικό στοιχείο για την προστασία των θυμάτων ενός αδικήματος (π.χ. σεξουαλικά αδικήματα). Με την άμεση παραδοχή δεν θα υποστούν την ψυχική ταλαιπωρία της ακροαματικής διαδικασίας. 2. Αποζημίωση ή αποκατάσταση του θύματος Το στοιχείο αυτό μπορεί να προσεγγισθεί ως ελαφρυντικό, καθώς το θύμα αποκαταστάθηκε, όμως η αποζημίωση από μόνη της μπορεί να μην θεωρείται ως ελαφρυντικό για το λόγο ότι ενισχύει την ανισότητα. Εν πάση περιπτώσει θεωρείται ένδειξη μεταμέλειας. Η Νομολογία διίσταται πάνω στο κατά πόσον θεωρείται ελαφρυντικό στοιχείο (Μενελάου: δεν αποτελεί σημαντικό ελαφρυντικό στοιχείο Χριστοδούλου & Χαρτούπαλλος: Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη καθώς είναι σημαντικό ελαφρυντικό στοιχείο). ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 1. Προηγούμενες καταδίκες Θα πρέπει να αντιμετωπίζεται αυστηρότερα από κάποιο που έχει λευκό ποινικό μητρώο. Μειώνουν τη δυνατότητα να επιδειχθεί πλήρης επιείκεια στον κατηγορούμενο. 2. Ύπαρξη και βαθμός προσχεδιασμού Ο προσχεδιασμός που υπάρχει για αδικήματα κατά του προσώπου (π.χ. επίθεση) έχει μεγαλύτερη σημασία από τον προσχεδιασμό που μπορεί να υπάρξει σε αδικήματα κατά της περιουσίας (π.χ. κλοπή). 3. Περιστάσεις διάπραξης του αδικήματος Εξαρτάται από τα γεγονότα της κάθε υπόθεσης. 4. Χρήση όπλου 5. Ενσυνείδητη επιλογή από τον κατηγορούμενο ευάλωτου θύματος ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΙΤΕ ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΑ ΕΙΤΕ ΕΛΑΦΡΥΝΤΙΚΑ ΑΝΑΛΟΓΑ: 1. Περιστάσεις συλλήψεως του κατηγορούμενου

10 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Επακόλουθες αντιδράσεις του 3. Συνεργασία με τις αστυνομικές αρχές ή όχι Ho Staff (1993): Η κατηγορούσα αρχή ανέφερε ότι τα αποτελέσματα των πράξεων του κατηγορούμενου στα θύματα ήταν «τρομακτικά» και ότι τα θύματα υπέφεραν από εφιάλτες και χρειάστηκαν θεραπεία από παιδοψυχολόγο. Δεν υπήρχε όμως οποιαδήποτε μαρτυρία που να δικαιολογεί τις τοποθετήσεις αυτές. Η κατηγορούσα αρχή θα έπρεπε να πληροφορούσε από πριν την υπεράσπιση για την πρόθεσή της να προέβαινε στην εν λόγω αναφορά έτσι ώστε η υπεράσπιση να μπορούσε να τοποθετηθεί αναλόγως στην αγόρευσή της. Ήταν φανερό ότι πρωτόδικα ο δικηγόρος της υπεράσπισης είχε αιφνιδιαστεί και ότι δεν μπόρεσε να τοποθετηθεί σχετικά. Κατ έφεση η ποινή μειώθηκε από 4 χρόνια φυλάκιση σε 3 χρόνια φυλάκιση. ΕΚΣΥΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Ο Ποινικός Κώδικας τέθηκε σε ισχύ το 1929 και αποτελεί ουσιαστικά αντιγραφή του αντίστοιχου Ινδικού ΠΚ. Είναι προφανές ότι παρά τις κατά καιρούς τροποποιήσεις που έχουν γίνει στο νομοθέτημα, ο ΠΚ, αν και όχι στην ολότητα του, περιέχει διατάξεις που μπορεί να χαρακτηριστούν ως αναχρονιστικές, καθώς και διατάξεις που έχουν ατονήσει. Είναι πασιφανές ότι χρήζει περαιτέρω τροποποίησης προκειμένου να αντανακλά και να συμβαδίζει με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες αντιλήψεις της εποχής και της σύγχρονης κοινωνίας. Ο ΠΚ θα πρέπει κατ αρχήν να τύχει εκσυγχρονισμού όσον αφορά τη λεκτική διατύπωση των άρθρων του. Είναι προφανές ότι σε διάφορα άρθρα του ΠΚ, υπάρχει πρόβλημα διατύπωσης των αδικημάτων. Για παράδειγμα το άρθρο 155 ΠΚ αναφέρεται στο αδίκημα της διαφθοράς γυναίκας με μειωμένο νοητικό, η οποία αποκαλείται από τη διατύπωση του άρθρου «ηλιθία». Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξει ένας γενικότερος εκσυγχρονισμός ως προς την ορολογία των αδικημάτων. Εκτός από αυτά η Δημοκρατία έχει επικυρώσει διάφορα νεότερα νομοθετήματα καθώς και διεθνείς συμβάσεις, των οποίων οι ορισμοί συγκρούονται με τους ορισμούς του ΠΚ. Περαιτέρω ο εκσυγχρονισμός του ΠΚ θα πρέπει να είναι εκσυγχρονισμός των αδικημάτων που περιέχει καθώς και κατάργηση ορισμένων τα οποία στη σύγχρονη κοινωνία έχουν πλέον ατονήσει. Στον τομέα για παράδειγμα των σεξουαλικών αδικημάτων, παρατηρείται μια μεγάλη εξέλιξη στη σύγχρονη κοινωνία, κάτι το οποίο θα πρέπει να εκφράζεται από τον ΠΚ. Ποινικοποιείται η συνουσία μεταξύ ανδρών (171 ΠΚ), η οποία θα έπρεπε να αποτελούσε

11 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 11 ποινικό αδίκημα μόνο όταν γινόταν με τρόπο που προκαλεί τα δημόσια ήθη. Η κτηνοβασία (175 ΠΚ), που θεωρείται από τον ΠΚ ως κακούργημα, είναι ένα ακόμα παράδειγμα αδικήματος το οποίο δεν αντανακλά τις σύγχρονες αντιλήψεις. Υπάρχουν σοβαρότερα αδικήματα τα οποία δεν θεωρούνται κακουργήματα, π.χ. άσεμνη επίθεση, ενώ η ποινή που καθορίζει ο νόμος για την κτηνοβασία είναι θεωρώ αχρείαστη. Το αδίκημα της παραμέλησης υποχρέωσης διατροφής γονέων (182 ΠΚ) έχει επίσης πλέον ατονήσει, λαμβάνοντας υπόψη και την σύγχρονη έννοια του κοινωνικού κράτους. Το αδίκημα επίσης των ζημιών σε σιδηροδρομικά έργα (329 ΠΚ) κρίνεται ως αχρείαστο και θα πρέπει να καταργηθεί, εφόσον δεν υπάρχει πλέον πρακτική εφαρμογή του. Εξάλλου υπάρχουν εξειδικευμένοι νόμοι που ρυθμίζουν τις οδικές μεταφορές. Τα άρθρα 151 και 152, που αναφέρονται στην άσεμνη επίθεση χρήζουν επίσης τροποποίησης, καθώς το αδίκημα της άσεμνης επίθεσης μπορεί να πάρει διάφορες μορφές, από ήπιας μορφής μέχρι ακόμα και ιδιαίτερα σοβαρής μορφής. Στη διατύπωση των άρθρων αυτών εξ ορισμού κατηγοριοποιούνται ως πλημμελήματα. Θα πρέπει τα άρθρα να τροποποιηθούν ούτως ώστε η σοβαρής μορφής άσεμνη επίθεση να θεωρείται κακούργημα. Ο ΠΚ θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί προκειμένου να εισαχθούν σ αυτόν καινούρια αδικήματα. Παρατηρείται το φαινόμενο ο ΠΚ να εκσυγχρονίζεται με τη θέσπιση άλλων νομοθετημάτων και συνεπεία αυτού να χάνει τον χαρακτήρα και το ρόλο του ως κώδικα, αφού για την εφαρμογή του χρειάζεται να ανατρέξουμε σε πολυνομία. Για παράδειγμα το ηλεκτρονικό έγκλημα και η εκμετάλλευση ανηλίκων με ηλεκτρονικό τρόπο είναι αδικήματα άγνωστα στον ΠΚ. Ένας ακόμα τομέας του ΠΚ που χρειάζεται να εκσυγχρονιστεί είναι οι προβλεπόμενες ποινές. Λόγω των κοινωνικών εξελίξεων είναι απαραίτητος ο εκσυγχρονισμός των ποινών. Με βάση το άρθρο 26 ΠΚ οι επιβαλλόμενες ποινές καθιερώνονται σε φυλάκιση, χρηματική ποινή και επιτήρηση. Σήμερα με άλλους νόμους έχουν καθιερωθεί και άλλες ποινές όπως για παράδειγμα η κοινοτική εργασία και η θέση των ανηλίκων υπό φύλαξη. Στα πλαίσια εκσυγχρονισμού του ΠΚ θα πρέπει να ενσωματωθούν σ αυτόν νομοθεσίες που επιβάλλουν ποινές σε αδικήματα τα οποία ήδη προβλέπονται στον ΠΚ και παράλληλα σε άλλες νομοθεσίες ή σε αδικήματα άγνωστα κατά τη θέσπιση του ΠΚ όπως π.χ. η εκμετάλλευση ανηλίκων με ηλεκτρονικό τρόπο. Πρέπει να εκσυγχρονιστεί στο θέμα των ποινών ώστε να είναι ανάλογες με τη σοβαρότητα του αδικήματος όπως αντικατοπτρίζεται με τις σημερινές συνθήκες, αλλά και να προβλεφθούν και νέες ποινές π.χ. ψυχιατρική παρακολούθηση, κοινοτική εργασία ώστε το δικαστήριο να έχει διακριτική ευχέρεια να επιβάλλει ποινές σύγχρονης μορφής αναμόρφωσης. Επίσης ο ΠΚ δεν προβλέπει τρόπο αναθεώρησης των προστίμων, και η τυχόν αύξηση των χρηματικών ποινών γίνεται με ξεχωριστό νόμο (όχι αυτόματα).

12 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 12 Πρόβλημα υπάρχει στο άρθρο 4 του ΠΚ που λέει ότι όπου υπάρχει πρόβλημα ανατρέχουμε στα ισχύοντα στην Αγγλία, π.χ. ηλεκτρονικό έγκλημα άγνωστο στον ΠΚ και χρειάζεται να ανατρέχουμε σε άλλα νομοθετήματα. Μετά τη θέσπιση του Συντάγματος (188) ανατρέχουμε στα ισχύοντα στην Αγγλία μέχρι την ημέρα της ανεξαρτησίας μας. Καλούμαστε να εφαρμόσουμε ισχύοντα στην Αγγλία, που δεν ισχύουν σήμερα. Πράγματα που ακόμα και οι ίδιοι οι Άγγλοι εγκατέλειψαν. Ως παράδειγμα αξίζει να αναφερθεί το άρθρο 213 ΠΚ, που αναφέρεται στον κανόνα του ενός έτους και της μίας μέρας. Ο κανόνας αυτός δημιουργήθηκε με βάση το παλαιότερο επίπεδο ανάπτυξης της ιατρικής και ιατροδικαστικής επιστήμης. Με τις σύγχρονες εξελίξεις στον τομέα της ιατρικής και ιατροδικαστικής θεωρώ ότι δεν έχει κάποια χρησιμότητα. Ο κανόνας αυτός εξάλλου έχει ήδη καταργηθεί στην Αγγλία από το Ο εκσυγχρονισμός του ΠΚ θα πρέπει να γίνει με γνώμονα την απεξάρτησή του από το αγγλικό δίκαιο. ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ: ΦΟΝΟΣ ΕΚ ΠΡΟΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Άρθρο 203: Κάθε πρόσωπο το οποίο εκ προμελέτης επιφέρει το θάνατο άλλου προσώπου με παράνομη πράξη ή παράλειψη, είναι ένοχο του κακουργήματος του φόνου εκ προμελέτης και υπόκειται σε ποινή φυλάκισης δια βίου. Άρθρο 204: Προμελέτη είναι η πρόθεση πρόκλησης θανάτου οποιουδήποτε προσώπου, η οποία αποδεικνύεται με ευθύ τρόπο ή συμπερασματικά, αδιάφορα αν τέτοιο πρόσωπο είναι εκείνο που φονεύθηκε ή όχι, η οποία υπάρχει τόσο πριν όσο και κατά τη διενέργεια της πράξης ή παράλειψης που θα προκαλέσει το θάνατο. ΥΠΟΘΕΣΗ ΟΝΗΣΙΛΟΥ: Το Κακουργιοδικείο τον βρήκε ένοχο για φόνο εκ προμελέτης. Το Ποινικό Εφετείο, κατά πλειοψηφία, ανέτρεψε την απόφαση σε ανθρωποκτονία και επέβαλε ποινή φυλάκισης 15 χρόνων. Η πλειοψηφία έκρινε ότι δεν αποδείχθηκε ένα από τα συστατικά στοιχεία του φόνου εκ προμελέτης, το στοιχείο της προμελέτης. Η συζήτηση που μεσολάβησε (μετά από ερωτική συνεύρεση, η κοπέλα του ζήτησε να χωρίσουν) ήταν το έναυσμα των γεγονότων που ακολούθησαν και οδήγησαν στον θάνατο της Άρτεμις. Η σκέψεις του Ονησίλου το πρωί της προηγούμενης μέρες δεν μπορούν να στοιχειοθετήσουν από μόνες του προμελέτη, καθώς με βάση τα γεγονότα που ακολούθησαν δεν καταδεικνύεται οποιαδήποτε προμελετημένη ενέργεια. Καθαρά εν βρασμώ. Το γεγονός ότι παρήλθε ένα χρονικό διάστημα μεταξύ των γεγονότων βίας και

13 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 13 του πνιγμού της Άρτεμις στη θάλασσα δεν ήταν αρκετό για να μπορεί να στοιχειοθετήσει προμελέτη, λαμβάνοντας υπόψη τη ψυχολογική κατάσταση του δράστη. Η άποψης της μειοψηφίας στο Ποινικό Εφετείο, υποστήριζε την πρωτόδικη απόφαση. Τα γεγονότα δεν μπορούσαν να οδηγήσουν σε οτιδήποτε άλλο εκτός από προμελέτη. Ο Ονησίλου είχε το χρόνο να ξανασκεφτεί τις πράξεις του και να κάνει δεύτερες σκέψεις (από την αναισθησία του θύματος μέχρι το θάνατο). Ακριβώς αντίθετη άποψη από την πλειοψηφία. ΥΠΟΘΕΣΗ ΛΕΜΟΝΑ: Το Κακουργιοδικείο, μετά από παραδοχή του, τον βρήκε ένοχο για ανθρωποκτονία. Το κατηγορητήριο του Γενικού Εισαγγελέα αναφερόταν σε ανθρωποκτονία και όχι σε φόνο εκ προμελέτης. Του επιβλήθηκε η ποινή της δια βίου φυλάκισης, η μέγιστη δυνατή ποινή που μπορεί να επιβληθεί στην ανθρωποκτονία. Στην πράξη τότε, η διά βίου φυλάκιση σήμαινε 25 χρόνια με βάση κανονισμούς των φυλακών. Έγινε έφεση εναντίον της ποινής μόνο και όχι εναντίον της καταδίκης (αφού παραδέχθηκε). Το Ποινικό Εφετείο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση, λόγω της σοβαρότητας των γεγονότων του εγκλήματος. Σπουδαιότητα της απόφασης: 1. Παρά το ότι η μέγιστη ποινή για την ανθρωποκτονία είναι η διά βίου φυλάκισης, και παρά το νεαρό της ηλικίας του κατηγορούμενου (σοβαρός μετριαστικός παράγοντας), του επιβλήθηκε η ποινή αυτή, λόγω της σοβαρότητας των γεγονότων. 2. Πολλά πράγματα στο Ποινικό Δίκαιο καθορίζονται από τη στάση της κατηγορούσας αρχής. Στην υπόθεση Λεμόνας, τα γεγονότα θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν κατηγορία για φόνο εκ προμελέτης. Υπάρχει διακριτική ευχέρεια του Γενικού Εισαγγελέα στο τι αδίκημα θα περιλαμβάνει το κατηγορητήριο. Ο Γενικός Εισαγγελέας πιθανό να τον κατηγόρησε για ανθρωποκτονία προκειμένου να παραδεχθεί (informal plea bargain ).

14 ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 14 ΥΠΟΘΕΣΗ ΚΑΥΚΑΡΗ: Το Κακουργιοδικείο τον βρήκε ένοχο για φόνο εκ προμελέτης και του επέβαλε την ποινή της φυλάκισης διά βίου. Σπουδαιότητα της απόφασης: Ερμηνεύτηκε από το Κακουργιοδικείο η έννοια της «διά βίου φυλάκισης» ως έκτιση ποινής φυλάκισης για την υπόλοιπο περίοδο της βιολογικής ζωής. Μέχρι την απόφαση στην Καυκαρής, «διά βίου φυλάκιση» σήμαινε, με βάση κανονισμούς των φυλακών, περίοδο φυλάκισης χρόνια. Οι κανονισμοί αυτοί δεν ισχύουν μετά την Καυκαρής. Έγινε έφεση μόνο εναντίον της καταδίκης και όχι εναντίον της ποινής. Το Ποινικό Εφετείο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση, απορρίπτοντας την έφεση. ΥΠΟΘΕΣΗ ΚΙΤΑ ΙΑΚΩΒΙΔΗ: Το Κακουργιοδικείο τους βρήκε ένοχους μετά από ακροαματική διαδικασία, για φόνο εκ προμελέτης και τους επέβαλε την ποινή της διά βίου φυλάκισης. Στις αποφάσεις Κίτα Ιακωβίδης κρίθηκε ότι η προμελέτη ήταν ξεκάθαρη και πέραν πάσης αμφιβολίας, λόγω του ότι είχαν την ευχέρεια να μην προχωρήσουν με το φόνο, κάτι το οποίο δεν έπραξαν. Οι πράξεις τους ήταν μετά από ψυχρό υπολογισμό και είχαν ως κίνητρο τη μη καταγγελία στην Αστυνομία των βιασμών από τα θύματά τους. Το Ποινικό Εφετείο επικύρωσε τις πρωτόδικες αποφάσεις. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ: ΛΕΜΟΝΑΣ ΚΑΥΚΑΡΗΣ Στις περιπτώσεις αυτές επιβλήθηκε ποινή δια βίου φυλάκισης. Οι αποφάσεις αντανακλούν τη σοβαρότητα των αδικημάτων. Η έννοια της δια βίου φυλάκισης ερμηνεύθηκε στην μεταγενέστερη Καυκαρής, ως φυλάκιση για το υπόλοιπο της βιολογικής ζωής. Μέχρι την Καυκαρής, ποινή δια βίου φυλάκισης σήμαινε πρακτικά (με βάση κανονισμούς των φυλακών) φυλάκιση μέχρι 25 ή 30 χρόνια. Αξίζει να διερωτηθούμε αν το Δικαστήριο στη Λεμόνας θα επέβαλλε την ίδια ποινή φυλάκισης, δεδομένου ότι ο κατηγορούμενος ήταν μόλις 19 χρονών, αν είχε προηγηθεί η ερμηνεία της «διά βίου φυλάκισης» στην Καυκαρής.