ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΜΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ. Βικέντιος Τσαρτσής Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής

Transcript

1 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΜΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ & ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Βικέντιος Τσαρτσής Ορκωτός Ελεγκτής Λογιστής

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι. ΓΕΝΙΚΑ Λογιστική Επιστήμη Χρηματοοικονομική Λογιστική Λογιστική του Κόστους Διοικητική Λογιστική... 3 ΙΙ. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΙΑ & ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ Βασικές κατηγορίες κόστους Κόστος πραγματικό (ιστορικό) Χαρακτηριστικά πραγματικού κόστους Υποκατηγορίες πραγματικού κόστους Λογιστική παρακολούθηση εξόδων στη Γ.Λ Κατηγορίες εξόδων Έξοδα κατ είδος και κατά προορισμό Λογιστική παρακολούθηση των εξόδων... 6 ΙΙΙ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Υλικά Έξοδα Έξοδα κοστολογήσιμα Κοστολογικός χειρισμός των οργανικών εξόδων Έξοδα μη κοστολογήσιμα... 9 ΙV. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Κοστολόγηση Σκοποί της κοστολόγησης Εσωλογιστική & εξωλογιστική κοστολόγηση Κόστος κατ είδος και κατά προορισμό Προσδιορισμός του κόστους των ενδιάμεσων & τελικών φορέων κόστους Κριτήρια καταλογισμού του έμμεσου κόστους Ορθολογική επιβάρυνση του κόστους Διαχωρισμός ημιμεταβλητού κόστους σε σταθερό και μεταβλητό V. ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Συστήματα κοστολόγησης Κοστολόγηση μαζικής παραγωγής Διαδικασίες που εφαρμόζονται στην κατά φάση κοστολόγηση Φύρα παραγωγής Κατηγορίες απώλειας βιομηχανοποίησης (φύρα παραγωγής) Φύρα παραγωγής Απώλειες Σ ε λ ί δ α 1 25

3 VI. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ ΑΣΚΗΣΗ Σ ε λ ί δ α 2 25

4 Ι. ΓΕΝΙΚΑ 1. Λογιστική Επιστήμη Αντικείμενο της λογιστικής είναι η καταγραφή και ταξινόμηση οικονομικών-επιχειρηματικών γεγονότων, τα οποία: Έχουν σημαντική πληροφοριακή σημασία για την διαχείριση, Αποτελούν τα θεμέλια για την κατάρτιση προγραμμάτων δραστηριότητας, Παρέχουν στοιχεία για τον έλεγχο και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας, Θεμελιώνουν την κοστολογική οργάνωση, και Αποτελούν στοιχεία για στατιστικές επεξεργασίες 2. Χρηματοοικονομική Λογιστική Αντικείμενο της Χρηματοοικονομικής Λογιστικής είναι η ταξινόμηση, η μέτρηση και η κατάλληλη απεικόνιση των οικονομικών γεγονότων, με αντικειμενικό σκοπό την κατάρτιση των οικονομικών καταστάσεων και περαιτέρω η διεύρυνση, ερμηνεία και αξιολόγηση των οικονομικών καταστάσεων αυτών. 3. Λογιστική του Κόστους Αντικείμενο της λογιστικής κόστους είναι: η παρακολούθηση των διαφόρων σταδίων παραγωγής, η ποσοτική μέτρηση των αναλώσεων υλών και χρόνου που απαιτούνται για την παραγωγή προϊόντων ή παροχή υπηρεσιών, ο καταλογισμός των άμεσων & έμμεσων εξόδων κατά φορείς κόστους και η κοστολόγηση των παραγόμενων προϊόντων (ετοίμων και ημιετοίμων) και των παρεχόμενων υπηρεσιών. 4. Διοικητική Λογιστική Διοικητική λογιστική είναι ο κλάδος της λογιστικής, οποίος έχει ως αντικείμενο την παροχή λογιστικών πληροφοριών στην Διοίκηση της Οικονομικής Μονάδας, για την λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων, κατόπιν επεξεργασίας αναφορών της Χρηματοοικονομικής Λογιστικής και της Λογιστικής του Κόστους. ΙΙ. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΙΑ & ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ 1. Βασικές κατηγορίες κόστους 1.1. Κόστος πραγματικό (ιστορικό) Το πραγματικό κόστος είναι κόστος που σχηματίζεται από στοιχεία ομαλά και πραγματικά. Το πραγματικό κόστος λέγεται και ιστορικό επειδή προσδιορίζεται εκ των υστέρων, δηλαδή μετά την πραγματοποίηση των αναλώσεων και δαπανών (μετά την παραγωγή). Σ ε λ ί δ α 3 25

5 Χαρακτηριστικά πραγματικού κόστους είναι απαλλαγμένο από υπολογιστικά έξοδα (τόκους κεφαλαίων, αμοιβές επιχειρηματία, αυτασφάλιστρα) δεν περιλαμβάνει έξοδα με ανώμαλο χαρακτήρα (έξοδα υποαπασχόλησης τμήματος ή λειτουργίας, υπερβολικές φύρες πρώτων υλών, έξοδα υπερημεριών και λοιπά έκτακτα και ανόργανα έξοδα) Υποκατηγορίες πραγματικού κόστους Αρχικό κόστος Αρχικό κόστος είναι το κόστος που σχηματίζεται από άμεσα υλικά και άμεση εργασία, που ενσωματώνεται στο προϊόν ή στην υπηρεσία. ΑΡΧΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ = ΑΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ + ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ (Α.Υ.): είναι οι πρώτες & βοηθητικές ύλες που ενσωματώνονται στο προϊόν που παράγεται. ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (Α.Ε.): είναι το πραγματικό κόστος του χρόνου εργασίας που διατίθενται για την παραγωγή του προϊόντος. Κόστος μετατροπής ή κατεργασίας Κόστος μετατροπής είναι το κόστος που περιλαμβάνει όλα τα έξοδα (οργανικά & ομαλά) που πραγματοποιούνται κατά την μετατροπή της πρώτης ύλης σε έτοιμο προϊόν, ή ενός υλικού από μια μορφή σε άλλη, κατά την διάρκεια ενός σταδίου ή φάσεως κατεργασίας. ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ = ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ + ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ (Γ.Β.Ε.): είναι το κόστος άμεσων και έμμεσων λοιπών στοιχείων παραγωγής Κόστος παραγωγής Κόστος παραγωγής είναι το κόστος που πραγματοποιείται για την παραγωγή ενός ενδιάμεσου ή τελικού προϊόντος, ή για την παραγωγή του σε μια ή περισσότερες φάσεις ή στάδια παραγωγής. ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ = ΑΜΕΣΑ ΥΛΙΚΑ + ΑΜΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑ + ΓΕΝΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ Προκειμένου το κόστος παραγωγής να αποτελεί την βάση για λήψη επιχειρηματικών αποφάσεων θα πρέπει να υπάρχει η βεβαιότητα ότι αυτό είναι αξιόπιστο, δηλαδή: δεν περιλαμβάνει υπερβολικές ή έκτακτες φύρες περιλαμβάνει κυρίως άμεσα έξοδα και έχει επιβαρυνθεί με τα αναγκαία για την παραγωγή έμμεσα έξοδα μετά από ορθούς, όσο το δυνατόν, μερισμούς, εφαρμόζοντας για τους μερισμούς αυτούς ορθολογικά κριτήρια Το κόστος παραγωγής αποτελεί τη βάση για την αποτίμηση των αποθεμάτων ετοίμων ή ημιτελών προϊόντων της απογραφής τέλους χρήσεως. Σ ε λ ί δ α 4 25

6 Κόστος εμπορικό Κόστος εμπορικό είναι το κόστος παραγωγής των πωληθέντων προϊόντων και το κόστος της λειτουργίας διαθέσεως. ΚΟΣΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟ =ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ + ΑΜΕΣΑ & ΕΜΜΕΣΑ ΕΞΟΔΑ ΔΙΑΘΕΣΕΩΣ Κόστος λειτουργιάς διαθέσεως Κόστος λειτουργίας διαθέσεως είναι τα έξοδα που γίνονται για την προώθηση, προετοιμασία και πραγματοποίηση των πωλήσεων των προϊόντων ή των υπηρεσιών. Αποτελείται από άμεσα ή ειδικά έξοδα πωλήσεων και από έμμεσα ή γενικά έξοδα πωλήσεων. Τα άμεσα ή ειδικά έξοδα πωλήσεων, επειδή πραγματοποιούνται χάριν των πωλήσεων, προσαυξάνουν το κόστος παραγωγής των πωληθέντων προϊόντων ή το κόστος αγοράς των πωληθέντων εμπορευμάτων, προκειμένου να υπολογιστεί το μικτό αποτέλεσμα κατά προϊόν. Κόστος λειτουργιάς διοικήσεως Κόστος χρηματοοικονομικής λειτουργιάς Κόστος λειτουργιάς ερευνών και αναπτύξεως Κόστος ολικό ή κόστος εσόδων Το ολικό κόστος ή κόστος εσόδων είναι τα συνολικά έξοδα που βαρύνουν τα οργανικά έσοδα μιας περιόδου, δηλαδή το κόστος αυτό αποτελείται από τα επί μέρους κόστη των λειτουργιών της επιχείρησης. 2. Λογιστική παρακολούθηση εξόδων στη Γ.Λ Κατηγορίες εξόδων Με κριτήριο το σκοπό για τον οποίο πραγματοποιούνται τα έξοδα διακρίνονται σε: Οργανικά έξοδα Οργανικά έξοδα είναι εκείνα τα οποία πραγματοποιούνται για την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης με αποκλειστικό σκοπό την πραγματοποίηση εσόδων. Ανόργανα έξοδα Ανόργανα έξοδα είναι εκείνα τα οποία πραγματοποιούνται από τυχαία και έκτακτα γεγονότα ή και από παραλήψεις, ανεξάρτητα από την ομαλή λειτουργία της επιχείρησης Έξοδα κατ είδος και κατά προορισμό Τα έξοδα παρακολουθούνται κατά προορισμό ή κατά λειτουργία όταν αυτά καταχωρούνται στον λογαριασμό της λειτουργίας για την οποία πραγματοποιήθηκαν. Αντίθετα εάν κατά την πραγματοποίηση του εξόδου αυτό καταχωρείται σε λογαριασμούς κατά την αντικειμενική του φύση και ανεξάρτητα από τον προορισμό του, τότε τα έξοδα αυτά παρακολουθούνται κατ είδος. Σ ε λ ί δ α 5 25

7 2.3. Λογιστική παρακολούθηση των εξόδων Σύμφωνα με το ΕΓΛΣ και τα ΕΛΠ τα έξοδα παρακολουθούνται στην γενική λογιστική σε λογαριασμούς με βάση το είδος τους (αντικειμενική φύση) και όχι με βάση τον προορισμό (λειτουργία) για την οποία πραγματοποιήθηκαν. Οι λόγοι που επιβάλλουν την κατ είδος παρακολούθηση των εξόδων είναι: Ορισμένα έξοδα όταν πραγματοποιούνται δεν είναι δυνατόν να καταλογισθούν αμέσως στις λειτουργίες της επιχείρησης Κάθε έξοδο στηρίζεται σε παραστατικό το οποίο δικαιολογεί την πραγματοποίησή του Παρέχεται η δυνατότητα σύγκρισης των ομοειδών λογαριασμών εξόδων κατά διαχειριστική ή κοστολογική περίοδο Εξασφαλίζει τη φυσιολογική ροή του κόστους, η οποία διευκολύνει την παγιοποίηση των συστημάτων κοστολόγησης Κατά το ΕΓΛΣ η παρακολούθηση των εξόδων κατ είδος επιβάλλεται για τους εξής λόγους Εξασφαλίζεται η δυνατότητα πραγματοποίησης των αναγκαίων κοστολογικών επεξεργασιών των κατ είδος στοιχείων του κόστους με σκοπό τον σχηματισμό του σε κέντρα κόστους, λειτουργία, φορέα ευθύνης κλπ Επιτρέπει την παρακολούθηση του κόστους από την γένεσή του μέχρι την εξαφάνισή του Κάνει δυνατή, με ορισμένες προϋποθέσεις, την κατάρτιση του λογαριασμού γενικής εκμετάλλευσης με λογιστικές εγγραφές. ΙΙΙ. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Το κόστος περιλαμβάνει την αξία στοιχείων που αναλώθηκαν κατά την παραγωγική διαδικασία. Τα στοιχεία αυτά διακρίνονται σε υλικά, εργασία, υπηρεσίες τρίτων και δαπάνες κεφαλαίου. Με βάση το ποσοστό συμμετοχής των στοιχείων κόστους στο ολικό κόστος παραγωγής του προϊόντος, οι οικονομικές μονάδες επεξεργασίας (βιομηχανικές) διακρίνονται σε βιομηχανίες εντάσεως κόστους, υλών, εργασίας και κεφαλαίων. Με κριτήριο τον τρόπο ενσωματώσεως των στοιχείων κόστους στο παραγόμενο προϊόν, τα στοιχεία αυτά διακρίνονται σε Άμεσα Υλικά (Α.Υ.), Άμεση Εργασία (Α.Ε.) και Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα (Γ.Β.Ε.) 1. Υλικά Τα υλικά διακρίνονται σε εκείνα τα οποία προορίζονται να ενσωματωθούν στο έτοιμο προϊόν και σε εκείνα που προορίζονται να αναλωθούν για την λειτουργία, συντήρηση και ιδιοπαραγωγή των παγίων στοιχείων της οικονομικής μονάδας. Συνεπώς με βάση το σκοπό της αναλώσεως τα υλικά διακρίνονται σε: Πρώτες Ύλες Είναι τα υλικά που συνιστούν το αντικείμενο της μετατροπής (βιομηχανοποίησης) για την παραγωγή του προϊόντος. Η αξία των πρώτων υλών επιβαρύνει κατά τρόπο άμεσο το κόστος παραγωγής και αποτελεί το σημαντικότερο μέρος του συνολικού κόστους του προϊόντος. (Α.Υ.) Σ ε λ ί δ α 6 25

8 Βοηθητικές Ύλες Είναι τα υλικά τα οποία ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν, όμως η συμμετοχή τους στην υλική σύνθεση είναι εντελώς δυσδιάκριτη. Λόγω του μικρού ύψους της αξίας τους δεν εξυπηρετεί και δεν ωφελεί οικονομικά η παρακολούθηση των αναλώσεων στα κατ είδος παραγόμενα προϊόντα και συνεπώς ο καταλογισμός τους στο κόστος παραγωγής των προϊόντων γίνεται με έμμεσα με την χρησιμοποίηση διαφόρων κριτηρίων. (Γ.Β.Ε.) Υλικά Συσκευασίας Είναι τα υλικά τα οποία συμβάλουν στην παρουσία και προσφορά του προϊόντος στον πελάτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις της βιομηχανικής επεξεργασίας οι αναλώσεις των υλικών συσκευασίας δεν παρακολουθούνται στα κατ είδος παραγόμενα προϊόντα και ο καταλογισμός της αξίας τους στο κόστος παραγωγής γίνεται έμμεσα με την χρησιμοποίηση διαφόρων κριτηρίων. (Γ.Β.Ε.) Αντίθετα, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες τα υλικά συσκευασίας διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με το μέγεθος των παραγόμενων προϊόντων (κυρίως το βάρος ή ο όγκος), για την ακρίβεια της κοστολόγησης επιβάλλεται οι αναλώσεις αυτών να καταλογίζονται κατά αντιστοιχία των μεγεθών των παραγόμενων προϊόντων (κυτία κονσερβών ή χρωμάτων, φιάλες ρευστών προϊόντων). (Α.Υ.) Αναλώσιμα Υλικά Είναι υλικά τα οποία εξασφαλίζουν τις αναγκαίες συνθήκες και προϋποθέσεις για την ομαλή λειτουργία της οικονομικής μονάδας. Η αξία των αναλώσεων των αναλώσιμων υλικών καταλογίζεται στο κόστος παραγωγής έμμεσα με τη χρησιμοποίηση διαφόρων κριτηρίων. (Γ.Β.Ε.) Ανταλλακτικά Παγίων Στοιχείων Είναι τα υλικά τα οποία αναλίσκονται κυρίως για την συντήρηση και επισκευή του πάγιου εξοπλισμού της επιχείρησης. Η αξία των αναλώσεων των ανταλλακτικών παγίων αποτελεί γενικό βιομηχανικό έξοδο και καταλογίζονται στο κόστος παραγωγής έμμεσα με την χρησιμοποίηση διαφόρων κριτηρίων. (Γ.Β.Ε.) Ειδή συσκευασίας Είναι υλικά τα οποία σε καμιά περίπτωση δεν ενσωματώνονται στα παραγόμενα προϊόντα, αλλά χρησιμοποιούνται κυρίως για την μεταφορά των πωλούμενων προϊόντων στους πελάτες. Η αξία των ειδών συσκευασίας, όταν αυτά δεν είναι επιστρεπτέα, δεν καταλογίζεται στο κόστος παραγωγής, αλλά βαρύνει τα έξοδα της λειτουργίας διάθεσης. 2. Έξοδα Από κοστολογική άποψη τα έξοδα διακρίνονται σε έξοδα κοστολογήσιμα και σε έξοδα μη κοστολογήσιμα 2.1. Έξοδα κοστολογήσιμα Έξοδα κοστολογήσιμα είναι τα έξοδα που πρέπει να καταλογιστούν στις λειτουργίες της επιχείρησης (παραγωγή, διοίκηση, διάθεση, έρευνα & ανάπτυξη και χρηματοοικονομική). Τα έξοδα αυτά είναι Σ ε λ ί δ α 7 25

9 οργανικά έξοδα που καταχωρούνται στην ομάδα 6 και τα οποία στο τέλος της χρήσεως θα μεταφερθούν στον λογαριασμό της Γενικής Εκμεταλλεύσεως Κοστολογικός χειρισμός των οργανικών εξόδων Τα οργανικά έξοδα πριν καταλογιστούν στο λειτουργικό κόστος της επιχείρησης θα πρέπει να τακτοποιηθούν χρονικά. Η χρονική τακτοποίηση των εξόδων είναι επιβεβλημένη στις περιπτώσεις στις οποίες στους λογαριασμούς των εξόδων δεν περιλαμβάνονται δουλεμένα έξοδα και ορισμένα έξοδα ή μέρος αυτών αφορούν την επόμενη χρήση ή κοστολογική περίοδο. Αμοιβές & έξοδα προσωπικού Στις αμοιβές και έξοδα προσωπικού περιλαμβάνονται οι αποδοχές, οι ασφαλιστικές επιβαρύνσεις και κάθε παρεπόμενη παροχή και έξοδο που καταβάλλεται στο προσωπικό που συνδέεται με την επιχείρηση με σύμβαση μισθώσεως εργασίας. Οι επιβαρύνσεις που δημιουργούνται με την πραγματική απασχόληση του προσωπικού, με βάση την εργατική νομοθεσία, δεν αντιστοιχούν στους μήνες που καταβάλλονται (δώρο Πάσχα & Χριστουγέννων, επίδομα αδείας, αποδοχές αδείας & επίσημων αργιών). Για τον προσδιορισμό των βραχύχρονων αποτελεσμάτων, αυτά τα έξοδα θα πρέπει να κατανεμηθούν σε κάθε μήνα της διαχειριστικής ή κοστολογικής περιόδου. Για την κοστολόγηση των αμοιβών και εξόδων προσωπικού απαιτούνται στοιχεία σχετικά με Τον χρόνο που αναλώθηκε από κάθε εργαζόμενο κατά προϊόν ή τμήμα Το κόστος του αναλωμένου χρόνου, βάση το πραγματικό ημερήσιο ή ωριαίο κόστος, στο οποίο περιλαμβάνεται η τακτική αμοιβή, οι προσαυξήσεις λόγω νυχτερινής ή υπερωριακής απασχόλησης και εργασία Κυριακών και αργιών, οι παρεπόμενες αμοιβές και εργοδοτικές εισφορές Αμοιβές & έξοδα τρίτων Ο λογαριασμός αυτός περιλαμβάνει αμοιβές που καταβάλλονται σε τρίτους, οι οποίοι δεν συνδέονται με την επιχείρηση με σχέση εξαρτημένης εργασίας. Παροχές τρίτων Επισκευές & συντηρήσεις είναι υπολογαριασμός που περιλαμβάνει έξοδα συντήρησης πάγιου εξοπλισμού της επιχειρήσεως, τα οποία επιμερίζονται στις λειτουργίες τις οποίες εξυπηρετούν τα πάγια που συντηρήθηκαν. Φόροι τέλη Οι φόροι που αφορούν στο εισόδημα και στην ακίνητη περιουσία δεν βαρύνουν το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης, αλλά τα αποτελέσματα προς διάθεση. Διάφορα έξοδα Ο λογαριασμός που απεικονίζοντα πάσης φύσεως έξοδα που δεν καταχωρούνται σε οποιοδήποτε άλλο λογαριασμό. Τα έξοδα αυτά καταλογίζονται στις λειτουργίες της επιχείρησης για τις οποίες πραγματοποιήθηκαν. Σ ε λ ί δ α 8 25

10 Τόκοι & συναφή έξοδα Οι τόκοι ξένου κεφαλαίου αποτελούν οργανικό έξοδο της επιχείρησης εκτός από τους τόκους για την κατασκευή παγίων. Οι τόκοι αυτοί δεν βαρύνουν το κόστος παραγωγής των προϊόντων και το κόστος υπηρεσιών, αλλά αποτελούν κόστος της χρηματοοικονομικής λειτουργίας της επιχείρησης. Οι τόκοι υπερημερίας δεν βαρύνουν το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης διότι λογίζονται ως ποινή για την εκπρόθεσμη εξυπηρέτηση των δανείων και ως εκ τούτου θεωρούνται ανώμαλο έξοδο. Αποσβέσεις παγίων στοιχείων ενσωματωμένες στο λειτουργικό κόστος Η απόσβεση αποτελεί τη μείωση της αξίας του παγίου στοιχείου που επέρχεται λόγω της χρήσης του, της παρόδου του χρόνου και της οικονομικής απαξίωσής του. Οι τακτικές αποσβέσεις ενσωματώνονται στο λειτουργικό κόστος, ενώ οι πρόσθετες αποσβέσεις δεν ενσωματώνονται στο λειτουργικό κόστος και μεταφέρονται απευθείας στα αποτελέσματα χρήσης. Προβλέψεις εκμεταλλεύσεως Οι προβλέψεις εκμεταλλεύσεως ενσωματώνονται στο λειτουργικό κόστος της επιχείρησης και βαρύνουν τις λειτουργίες εκείνες οι οποίες θα είχαν επιβαρυνθεί με τα αντίστοιχα έξοδα, αν αυτά είχαν πραγματοποιηθεί Έξοδα μη κοστολογήσιμα Είναι τα έξοδα τα οποία δεν θα βαρύνουν το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης. Τα έξοδα αυτά συνοψίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: Ανώμαλα έξοδα Ανώμαλα έξοδα είναι εκείνα τα οποία δεν βρίσκονται σε ομαλή σχέση με την δραστηριότητα της επιχείρησης, αλλά πραγματοποιούνται από παραλήψεις της και από έκτακτα και τυχαία γεγονότα. Φόροι & τέλη που δεν ενσωματώνονται στο κόστος Φόροι που δεν βαρύνουν τις λειτουργίες της επιχείρησης, ενδεικτικά, φόρος που επιρρίπτεται στον καταναλωτή, φόρος εισοδήματος, έκτακτοι φόροι που επιβάλλονται εφ άπαξ. Έξοδα που αντιστοιχούν σε υποαπασχόληση της οικονομικής μονάδας Τα έξοδα που αντιστοιχούν στην υποαπασχόληση της οικονομικής μονάδας δεν πρέπει να κοστολογούνται, με την έννοια ότι δεν πρέπει να βαρύνουν το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης. Σταθερά Έξοδα - Σταθερά Έξοδα Κανονική Απασχόληση X Πραγματική Απασχόληση Το κόστος υποαπασχόλησης ή αλλιώς κόστος αδράνειας, βαρύνει τα αποτελέσματα εκμεταλλεύσεως και συνήθως δεν απεικονίζεται διακεκριμένα στα αποτελέσματα εκμετάλλευσης αλλά βαρύνει το κόστος λειτουργίας διοίκησης. Σ ε λ ί δ α 9 25

11 ΙV. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. Κοστολόγηση Κοστολόγηση είναι η στάθμιση των πάσης φύσεως θυσιών, εκφρασμένες σε χρηματικές μονάδες, οι οποίες απαιτούνται για την παραγωγή ενός προϊόντος, ή υπηρεσίας, καθώς και για την εν γένει λειτουργία μιας οικονομικής μονάδας. Η κοστολόγηση είναι η διαδικασία που ακολουθείται για τον προσδιορισμό του κόστους ενός αγαθού, μιας υπηρεσίας, μια δραστηριότητας ή μιας λειτουργίας. Η λογιστική διαδικασία με την οποία προσδιορίζεται το κόστος καθιερώθηκε να λέγεται Αναλυτική Λογιστική Εκμεταλλεύσεως, επειδή ασχολείται με αναλυτικές μετρήσεις της ροής του κόστους-αποδόσεως που γίνονται μέσα στην οικονομική μονάδα Σκοποί της κοστολόγησης προσδιορισμός όσο το δυνατό ακριβέστερα του αποτελέσματος της επιχείρησης άσκηση τιμολογιακής πολιτικής έλεγχος της αποτελεσματικότητας της παραγωγικής διαδικασίας προσδιορισμός του βαθμού παραγωγικής δραστηριότητας στον οποίο η επιχείρηση επιτυγχάνει το ευνοϊκότερο κόστος 1.2. Εσωλογιστική & εξωλογιστική κοστολόγηση Εσωλογιστική κοστολόγηση καλείται η διαδικασία προσδιορισμού του κόστους, όταν το κόστος των τελικών φορέων προσδιορίζεται με λογιστικές εγγραφές. (ολοκληρωμένη μορφή) Εξωλογιστική κοστολόγηση καλείται η διαδικασία προσδιορισμού του κόστους, όταν το κόστος των τελικών φορέων δεν προσδιορίζεται με λογιστικές εγγραφές. (ατελή μορφή) 2. Κόστος κατ είδος και κατά προορισμό Κόστος κατ είδος ονομάζεται το κόστος που πραγματοποιείται κατά την δραστηριότητα της επιχείρησης, του οποίου οι συντελεστές (έξοδα) κρίνονται με βάση την αντικειμενική φύση τους. Κόστος κατά προορισμό ή κατά λειτουργία ονομάζεται το κόστος κατά την δραστηριότητα της επιχείρησης του οποίου οι συντελεστές (έξοδα) κρίνονται με βάση την λειτουργία για την οποία πραγματοποιήθηκαν. 3. Προσδιορισμός του κόστους των ενδιάμεσων & τελικών φορέων κόστους Φορέας κόστους αποτελεί το παραγόμενο προϊόν σε οποιαδήποτε φάση παραγωγής. Ειδικότερα: τα προϊόντα που παράγονται και πρόκειται να πωληθούν στην μορφή που παράγονται. Τα προϊόντα αυτά αποτελούν τους τελικούς φορείς κόστους. Στις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών οι παρεχόμενες υπηρεσίες θεωρούνται τελικοί φορείς κόστους. τα προϊόντα τα οποία παράγονται σε διάφορες φάσεις ή στάδια κατεργασίας, τα οποία δεν είναι δυνατόν να πωληθούν στην κατάσταση στην οποία βρίσκονται στα διάφορα στάδια παραγωγής (ημιτελή προϊόντα). Τα προϊόντα αυτά αποτελούν τους ενδιάμεσους φορείς κόστους. τα έσοδα από πωλήσεις προϊόντων ή εμπορευμάτων αποτελούν τελικούς φορείς κόστους τα μικτά αναλυτικά αποτελέσματα πωλήσεων αποτελούν τελικούς φορείς κόστους. Σ ε λ ί δ α 10 25

12 Κατόπιν των ανωτέρω το κόστος των βασικών λειτουργικών της επιχείρησης καταλογίζεται στους πιο κάτω φορείς κόστους: Λειτουργία παραγωγής Προϊόντα ημιτελή, προϊόντα έτοιμα, υποπροϊόντα και υπολείμματα, παραγωγή σε εξέλιξη και ιδιοπαραγόμενα πάγια ενσώματα στοιχεία. Διοικητική λειτουργία Τα μικτά αποτελέσματα εκμεταλλεύσεως Λειτουργία διάθεσης Το κόστος παραγωγής ή αγοράς των πωλούμενων κατά το μέρος των ειδικών (άμεσων) εξόδων πωλήσεως και τα μικτά αποτελέσματα εκμετάλλευσης κατά το μέρος των γενικών (έμμεσων) εξόδων πωλήσεων. Λειτουργία ερευνών & ανάπτυξης Το κόστος των ιδιοπαραγόμενων ασώματων ακινητοποιήσεων, τα έξοδα εγκαταστάσεως και τα μικτά αποτελέσματα εκμετάλλευσης. Χρηματοοικονομική λειτουργία Τα χρηματοοικονομικά έσοδα, το λειτουργικό κόστος διάθεσης και τα μικτά εκμετάλλευσης. αποτελέσματα 3.1. Κριτήρια καταλογισμού του έμμεσου κόστους Για τον καταλογισμό του κόστους στα παραγόμενα προϊόντα το άμεσο κόστος μεταφέρεται απευθείας στο κόστος των φορέων κόστους. Το έμμεσο κόστος καταλογίζεται στους φορείς κόστους με χρησιμοποίηση διαφόρων κριτηρίων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω: α) όταν τα προϊόντα παράγονται από την αυτή κατεργασία και είναι ομοιόμορφα Στην περίπτωση παραγωγής ομοιόμορφων προϊόντων με την ίδια παραγωγική διαδικασία (τσιμεντόλιθοι, πλίνθοι) ο καταλογισμός του έμμεσου κόστους γίνεται με βάση τις ποσότητες που παρήχθησαν. Παράδειγμα: Προϊόν Τεμάχια Έμμεσο κόστος Κόστος ανά μονάδα Τσιμεντόλιθοι β) όταν παράγονται ποικιλίες του αυτού προϊόντος Στην περίπτωση αυτή κατά την οποία παράγονται περισσότερα προϊόντα με την ίδια κατεργασία αλλά με βαθμό δυσκολίας διαφορετικό από είδος σε είδος, ο καταλογισμός του έμμεσου κόστους γίνεται με την μέθοδο της ισοδυναμίας ή δυσχέρειας (συντελεστές ισοδυναμίας). Ποικιλία Πραγματικές μονάδες Συντελεστές ισοδυναμίας Ισοδύναμες μονάδες Έμμεσο κόστος Κόστος ανά μονάδα Α , Β , Γ , Δ , Σύνολα Σ ε λ ί δ α 11 25

13 γ) όταν τα προϊόντα παράγονται από ανομοιόμορφα στάδια κατεργασίας Στην περίπτωση κατά την οποία τα παραγόμενα προϊόντα διαφέρουν σημαντικά ως προς τρόπο κατεργασίας (δέχονται ανομοιόμορφη κατεργασία), ως κριτήριο καταλογισμού του έμμεσου κόστους λαμβάνεται ο χρόνος λειτουργίας της μηχανής ή των μηχανών. Είδη Πραγματικές μονάδες Μηχανοώρες παραγωγής Απαιτηθείσες μηχανοώρες Έμμεσο κόστος Κόστος ανά μονάδα Α , ,50 Β , ,75 Γ , ,00 Δ , ,25 Σύνολα δ) όταν τα προϊόντα παράγονται με ομοιόμορφη κατεργασία αλλά διαφέρουν ως προς το μέγεθος της μονάδας τους Στην περίπτωση κατά την οποία τα προϊόντα παράγονται με ομοιόμορφη κατεργασία αλλά διαφέρουν ως προς το μέγεθος της μονάδας, ως κριτήριο καταλογισμού του έμμεσου κόστους λαμβάνεται το κοινό χαρακτηριστικό αυτών, όπως το βάρος, το εμβαδόν, ο όγκος της συνολικής παραγωγής. Είδη Πραγματικές μονάδες Βάρος τεμαχίου σε χλγρ. Βάρος παραχθέντων σε χλγρ. Έμμεσο κόστος Κόστος ανά μονάδα Α , ,50 Β , ,75 Γ , ,00 Δ , ,25 Σύνολα ε) όταν από την αυτή κατεργασία παράγονται προϊόντα που διαφέρουν ως προς τη μορφή και την κατά μονάδα αξία Στην περίπτωση που τα προϊόντα παράγονται από την ίδια πρώτη ύλη, και με ομοιόμορφη κατεργασία, ως κριτήριο καταλογισμού του έμμεσου κόστους λαμβάνεται η αξία των προϊόντων που παρήχθησαν. Είδη Πραγματικές μονάδες Τιμή πώλησης Συνολική αξία παραχθέντων Έμμεσο κόστος Κόστος ανά μονάδα Α , ,00 Β , ,75 Γ , ,50 Δ , ,00 Σύνολα Ορθολογική επιβάρυνση του κόστους Ορθολογική επιβάρυνση του κόστους είναι η διαδικασία με την οποία το σταθερό κόστος καταλογίζεται με βάση τη σχέση πραγματικής και κανονικής απασχολήσεως. Σ ε λ ί δ α 12 25

14 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ x ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Με την ορθολογική επιβάρυνση στο κόστος της μονάδας επιρρίπτεται το ίδιο ποσό των σταθερών εξόδων ανεξάρτητα από τις μεταβολές της απασχόλησης. Σταθερό Σταθερό κόστος ανά μονάδα Πραγματική Κανονική μηνιαίο Με ορθολογική Χωρίς ορθολογική απασχόληση απασχόληση κόστος επιβάρυνση επιβάρυνση , ,00 25, , ,00 16, , ,00 20, , ,00 40, Διαχωρισμός ημιμεταβλητού κόστους σε σταθερό και μεταβλητό Με την αριθμητική μέθοδο αυτή συσχετίζεται το κόστος (ημιμεταβλητό) δύο επιπέδων απασχόλησης. Η σχέση μεταξύ της διαφοράς του ημιμεταβλητού κόστους προς την διαφορά της απασχόλησης προσδιορίζει το μεταβλητό κόστος ανά μονάδα απασχόλησης. Απασχόληση σε μονάδες παραγωγής Ημιμεταβλητό κόστος Κόστος ανά μονάδα Α επίπεδο Α επίπεδο Α επίπεδο 30,00 Β επίπεδο Β επίπεδο Β επίπεδο 28,00 Διαφορά Διαφορά Διαφορά 20,00 V. ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ 1. Συστήματα κοστολόγησης Σύστημα κοστολόγησης μια επιχείρησης εξαρτάται από τον τρόπο διεξαγωγής της παραγωγής και από τα στάδια κατεργασίας που συντελούνται κατά την παραγωγική διαδικασία. Τα βασικά συστήματα κοστολόγησης είναι α) το σύστημα της εξατομικευμένης παραγωγής και β) το σύστημα της μαζικής παραγωγής ή της κατά φάση κοστολόγησης Κοστολόγηση μαζικής παραγωγής Οι βιομηχανίες μαζικής παραγωγής παράγουν σε μεγάλες ποσότητες προϊόντα με τα ίδια υλικά και με την ίδια παραγωγική διαδικασία. Τα παραγόμενα προϊόντα είναι τυποποιημένα και έχουν συγκεκριμένες προδιαγραφές. Οι βιομηχανίες αυτές διακρίνονται: Βιομηχανίες στις οποίες η παραγωγική διαδικασία ολοκληρώνεται σε ένα στάδιο ή σε μία φάση ή ενδεχομένως και σε επιμέρους στάδια στα οποία όμως δεν διαφοροποιείται η παραγωγική διαδικασία, με την έννοια ότι δεν μεταβάλλεται ο βαθμός απασχολήσεως. Οι βιομηχανίες αυτής της κατηγορίας, οι οποίες παράγουν ένα μόνο είδος ή μια μόνο ποικιλία προϊόντων ονομάζονται βιομηχανίες μονοσταδιακής ή μονοφασικής παραγωγής (βιομηχανίες πλινθοποιίας, κεραμοποιίας, κονσερβοποιίας, ζυθοποιίας) Σ ε λ ί δ α 13 25

15 Βιομηχανίες στις οποίες η παραγωγή των προϊόντων πραγματοποιείται σε πολλά στάδια, στα οποία συντελείται αυτοτελής και σημαντική μεταβολή της πρώτης ύλης. Οι βιομηχανίες αυτής της κατηγορίας που παράγουν τα προϊόντα τους σε διαδοχικές φάσεις η σε παράλληλες φάσεις ονομάζονται βιομηχανίες πολυσταδιακής παραγωγής ή κατά φάσεις (βιομηχανίες ετοίμων ενδυμάτων, λιπασμάτων) Διαδικασίες που εφαρμόζονται στην κατά φάση κοστολόγηση Στην κατά φάση κοστολόγηση, η οποία γίνεται στο τέλος της διαχειριστικής ή κοστολογικής περιόδου, εφαρμόζονται οι πιο κάτω διαδικασίες: Τα στοιχεία κόστους, άμεσα και έμμεσα, συγκεντρώνονται κατά διαχειριστική ή κοστολογική περίοδο και κατανέμονται κατά φάσεις ή τμήματα παραγωγής Η παραγωγή των ετοίμων προϊόντων κάθε κοστολογικής περιόδου παρακολουθείται ποσοτικά σε κάθε φάση παραγωγής Η παραγωγή σε εξέλιξη που ενδεχομένως υπάρχει κατά το τέλος της κοστολογικής περιόδου, μετατρέπεται σε ολοκληρωμένες μονάδες μετά από εκτίμηση του βαθμού κατεργασίας της (σε υλικά, εργασία και γενικά βιομηχανικά έξοδα) Όταν κατά την κατεργασία πραγματοποιούνται απώλειες ή καταστροφές μονάδων προϊόντων σε οποιοδήποτε τμήμα παραγωγής, οι οποίες όμως θεωρούνται κανονικές (τακτικές), το κόστος των μονάδων αυτών επιβαρύνει το κόστος των υπόλοιπων μονάδων που παραμένουν στο τμήμα αυτό, με συνέπεια να προσαυξάνουν το κατά μονάδα κόστος παραγωγής Όταν η παραγωγή πραγματοποιείται σε περισσότερα τμήματα, το κόστος του κάθε τμήματος μεταφέρεται στο επόμενο τμήμα και έτσι το ολικό κόστος παραγωγής του τελικού προϊόντος συγκεντρώνεται στο τελευταίο τμήμα, στο οποίο ολοκληρώνεται η παραγωγή Περαιτέρω: Οι ποσότητες των πρώτων υλών, των βοηθητικών υλών, των υλικών συσκευασίας και των λοιπών υλικών, συγκεντρώνονται κατά φάση ή κέντρο κόστους με βάση τα «Δελτία Εξαγωγής». Τα κόστη αυτών των ποσοτήτων λαμβάνονται από το βιβλίο αποθήκης Το κόστος της άμεσης εργασίας συγκεντρώνεται κατά κέντρο κόστους με βάση τις αντίστοιχες μισθοδοτικές καταστάσεις, οι οποίες πρέπει να καταρτίζονται λαμβάνοντας υπόψη την κοστολογική διάρθρωση της επιχείρησης Τα γενικά βιομηχανικά έξοδα συγκεντρώνονται κατά κέντρο κόστους με την χρησιμοποίηση του φύλλου μερισμού των εξόδων Στην περίπτωση κατά την οποία η μονάδα μέτρησης των πρώτων υλών δεν ταυτίζεται με την μονάδα μέτρησης των παραγόμενων προϊόντων, για τον έλεγχο της παραγωγής χρησιμοποιούνται ισοδύναμες μονάδες, ώστε η μονάδα μέτρησης της πρώτης ύλης να ταυτίζεται με την μονάδα μέτρησης του έτοιμου προϊόντος (μονάδα μέτρησης πρώτης ύλης χιλιόγραμμο και μονάδα μέτρησης ετοίμου προϊόντος το μέτρο) Επίσης ισοδύναμες μονάδες χρησιμοποιούνται και στην περίπτωση που η μονάδα μέτρησης των προϊόντων που παράγονται σε κάποιο κέντρο κόστους ή τμήμα παραγωγής (ενδιάμεσα προϊόντα) δεν ταυτίζεται με την μονάδα μέτρησης των προϊόντων που παράγονται σε επόμενο κέντρο κόστους ή τμήμα παραγωγής (μονάδα μέτρησης του ενδιάμεσου προϊόντος το μέτρο και μονάδα μέτρησης του τελικού έτοιμου προϊόντος το τετραγωνικό μέτρο) Για τον προσδιορισμό του κόστους της παραγωγής σε εξέλιξη, αυτή μετατρέπεται σε ολοκληρωμένη παραγωγή με την χρησιμοποίηση ισοδύναμων μονάδων, ανάλογα με τον βαθμό Σ ε λ ί δ α 14 25

16 ολοκλήρωσης της κατεργασίας. Οι ισοδύναμες μονάδες καθορίζονται διαφορετικές για τις πρώτες ύλες και διαφορετικές για το κόστος μετατροπής Εφόσον κατά την έναρξη της κοστολογικής περιόδου υπάρχει απόθεμα παραγωγής σε εξέλιξη, θα πρέπει να έχει γίνει επιλογή μεθόδου (μέση σταθμική ή L.I.F.O.) με την οποία θα αποτιμηθούν οι μονάδες των ετοίμων προϊόντων που προήλθαν από την από την ολοκλήρωση της κατεργασίας του αποθέματος ενάρξεως της παραγωγής σε εξέλιξη 1.2. Φύρα παραγωγής Από την σύγκριση των ποσοτήτων των υλικών που βιομηχανοποιήθηκαν και των προϊόντων που παράχθηκαν είναι δυνατό να διαπιστωθεί μία από τις ακόλουθες σχέσεις: Ποσότητα υλικών = Ποσότητα προϊόντων Ποσότητα υλικών > Ποσότητα προϊόντων Ποσότητα υλικών < Ποσότητα προϊόντων Η πρώτη σχέση αν δεν θεωρείται αδύνατη σπανίζει, ενώ η τρίτη απαντάται στις βιομηχανίες εκείνες που σε κάποιο στάδιο προσθέτουν στα υλικά νερό, όπως γίνεται λ.χ. στις χημικές βιομηχανίες. Η δεύτερη περίπτωση είναι η συνηθέστερη, λόγω απομειώσεων που λαμβάνουν χώρα κατά την βιομηχανοποίηση, εξαιτίας ξένων υλών, της υγρασίας κλπ που περικλείονται στα βιομηχανοποιούμενα υλικά. Η απομείωση αυτή έχει καθιερωθεί να λέγεται φύρα παραγωγής. Η φύρα είναι αναπόφευκτο επακόλουθο της παραγωγικής διαδικασίας και συνίσταται: Στην ποσότητα των πρώτων και βοηθητικών υλών που χάνονται κατά την παραγωγική διαδικασία, όπως λ.χ. η υγρασία που υπάρχει στην πρώτη ύλη Στην ποσότητα των πρώτων και βοηθητικών υλών ή ακόμα και των ετοίμων προϊόντων, που άφησε κατάλοιπο η παραγωγική διαδικασία, η οποία ποσότητα δεν έχει καμιά χρησιμότητα ή αξία. Δηλαδή για τα κατάλοιπα των υλικών που χαρακτηρίζονται ως φύρα παραγωγής δεν υπάρχει δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης ή πώλησης. Σε αυτή την περίπτωση, τα κατάλοιπα χαρακτηρίζονται ως υπολείμματα και τα έξοδα για την απόρριψή τους χαρακτηρίζονται ως γενικά βιομηχανικά έξοδα. Η φύρα παραγωγής εκφράζεται σε ποσοστό επί της ποσότητας των υλικών που αναλώθηκαν και υπολογίζεται ως εξής: Φύρα παραγωγής = Ποσότητα υλικών που αναλώθηκε - Ποσότητα υλικών που ενσωματώθηκε στο έτοιμο προϊόν Ποσότητα υλικών που αναλώθηκε 1.3. Κατηγορίες απώλειας βιομηχανοποίησης (φύρα παραγωγής) Η απώλεια βιομηχανοποιήσεως σε όλες τις παραπάνω μορφές της (φθαρμένα, ελαττωματικά προϊόντα υπολείμματα και φύρα) επιβάλλεται για λόγους ορθής κοστολογήσεως να διακρίνεται σε τακτική (κανονική) και έκτακτη. Φυσιολογική καθορίζεται η απώλεια που δημιουργείται κάτω από κανονικές συνθήκες παραγωγής και αποτελεί φυσικό αναπότρεπτο επακόλουθο της παραγωγικής διαδικασίας και συνεπώς η απώλεια αυτή δεν μπορεί να ελεγχθεί τουλάχιστον σε μια βραχυπρόθεσμη περίοδο. Η φυσιολογική (τακτική ή κανονική) απώλεια βιομηχανοποιήσεως λογίζεται κόστος των παραγόμενων προϊόντων. Έκτακτη (μη φυσιολογική) απώλεια χαρακτηρίζεται η απώλεια βιομηχανοποιήσεως που δεν έπρεπε να πραγματοποιηθεί κάτω από συνθήκες κανονικής παραγωγής. Δηλαδή έκτακτη είναι η απώλεια που βρίσκεται πέρα από το φυσιολογικό όριο και είναι συνέπεια αναποτελεσματικότητας και συνεπώς η Σ ε λ ί δ α 15 25

17 απώλεια αυτή είναι δυνατό να ελεγχθεί και να περιοριστεί. Η έκτακτη απώλεια βιομηχανοποιήσεως δεν λογίζεται κόστος των παραγόμενων προϊόντων αλλά αντιμετωπίζεται σαν έκτακτη ζημία. Στην πράξη η απώλεια βιομηχανοποιήσεως που αναφέρεται στην πρώτη ύλη χαρακτηρίζεται ως «φύρα παραγωγής», ενώ η απώλεια βιομηχανοποιήσεως που αναφέρεται στα παραχθέντα έτοιμα προϊόντα (ευπαθή) χαρακτηρίζεται ως «απώλεια» Φύρα παραγωγής Η ποσότητα της πρώτης ύλης που δεν ενσωματώθηκε στα έτοιμα προϊόντα κατά την παραγωγική διαδικασία αποτελεί την πραγματική φύρα. Στην περίπτωση κατά την οποία η πραγματική φύρα υπερβαίνει τη φυσιολογική, θα πρέπει να προσδιοριστεί η έκτακτη φύρα προκειμένου να μην περιληφθεί στο κόστος παραγωγής των προϊόντων. Για τον προσδιορισμό της έκτακτης φύρας δεν λαμβάνεται υπόψη η διαφορά μεταξύ του ποσοστού της πραγματικής φύρας και του ποσοστού της κανονικής φύρας, αλλά προσδιορίζεται ως διαφορά μεταξύ της ποσότητας της πραγματικής φύρας και της ποσότητας της τακτικής φύρας που προκύπτει με βάση την ποσότητα των παραχθέντων προϊόντων. Η ποσότητα της έκτακτης φύρας αποτιμάται με την τιμή κτήσεως της πρώτης ύλης και η αξία που προκύπτει μεταφέρεται από τον λογαριασμό της εκμεταλλεύσεως στα έκτακτα αποτελέσματα (έκτακτη ζημία) Απώλειες Η διαφορά μεταξύ της ποσότητας της προγραμματισμένης παραγωγής ετοίμων προϊόντων και της ποσότητας των παραχθέντων ετοίμων που μεταφέρθηκαν στην αποθήκη των ετοίμων προϊόντων αποτελεί την πραγματική απώλεια. Στην περίπτωση κατά την οποία η πραγματική απώλεια υπερβαίνει την φυσιολογική, θα πρέπει να προσδιοριστεί η έκτακτη απώλεια προκειμένου αυτή να μην περιληφθεί στο κόστος παραγωγής των προϊόντων. Για τον προσδιορισμό της έκτακτης απώλειας λαμβάνεται υπόψη η διαφορά μεταξύ του ποσοστού της πραγματικής απώλειας και του ποσοστού της τακτικής απώλειας, η οποία εφαρμόζεται στην προγραμματισμένη παραγωγή ετοίμων προϊόντων. Η ποσότητα της έκτακτης απώλειας αποτιμάται με αξία της μονάδος της έκτακτης απώλειας και μεταφέρεται από το λογαριασμό της εκμετάλλευσης στα έκτακτα αποτελέσματα (έκτακτη ζημία). Σ ε λ ί δ α 16 25

18 VI. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗ 1 Η βιομηχανία γυναικείων υποδημάτων «ΜΟΚΑΣΙΝΙ Α.Ε.» παράγει υποδήματα ενός συγκεκριμένου τύπου σε διάφορα νούμερα. Στην χρήση 2016 πραγματοποίησε με τις ίδιες ακριβώς συνθήκες και διαδικασίες των προηγούμενων χρήσεων, την πιο κάτω παραγωγή Υποδήματα Νο 36 Ζεύγη Υποδήματα Νο 37 Ζεύγη Υποδήματα Νο 38 Ζεύγη Υποδήματα Νο 39 Ζεύγη Σύνολο Ζεύγη Από τις τεχνικές προδιαγραφές προκύπτει ότι: 1. Για την παραγωγή ενός ζεύγους υποδημάτων Νο 37 (βασικό είδος) απαιτείται δέρμα βάρους 250 γραμμαρίων 2. Για τον προσδιορισμό του κόστους παραγωγής των λοιπών υποδημάτων εφαρμόζονται παγίως οι πιο κάτω συντελεστές ισοδυναμίας: Υποδήματα Νο 36 Ζεύγη 0,97 Υποδήματα Νο 38 Ζεύγη 1,02 Υποδήματα Νο 39 Ζεύγη 1,03 Από το βιβλίο αποθήκης προκύπτει ότι αναλώθηκε Πρώτη Ύλη (δέρμα) ποσότητας κιλών, αξίας και Βοηθητικές Ύλες (σόλες, τακούνια, φόδρα, κόλλες κλπ) συνολικής αξίας Από το ισοζύγιο αναλυτικής λογιστικής προκύπτει ότι οι δαπάνες παραγωγής της χρήσεως ανέρχονται σε ποσό ΖΗΤΕΙΤΑΙ: να προσδιοριστεί το κόστος παραγωγής του κάθε ζεύγους. Αναλώσεις Πρώτων Υλών ,00 Αναλώσεις Βοηθητικών Υλών ,00 Δαπάνες Παραγωγής ,00 Κόστος Παραγωγής ,00 Είδη Παραχθέντα ζεύγη Συντελεστές Ισοδυναμίας Ισοδύναμη Παραγωγή σε ζεύγη Κόστος Ισοδύναμης Παραγωγής Κόστος Ζεύγους Νο , ,00 73,72 Νο , ,00 76,00 Νο , ,00 77,52 Νο , ,00 78,28 Σύνολα Σ ε λ ί δ α 17 25

19 ΑΣΚΗΣΗ 2 Η βιομηχανία λευκοσιδηρών κουτιών «ΑΛΦΑ Α.Β.Ε.» στην χρήση 2016 παρήγαγε λευκοσιδηρά κουτιά Χωρητικότητα ½ Κιλού Χωρητικότητα 1 Κιλού Χωρητικότητα 3 Κιλού Τα έτοιμα κουτιά έχουν βάρος Χωρητικότητα ½ Κιλού 60 γραμμάρια Χωρητικότητα 1 Κιλού 100 γραμμάρια Χωρητικότητα 3 Κιλού 150 γραμμάρια Τα ανωτέρω βάρη αποτελούν κατά πάγια τακτική της εταιρείας κριτήριο καταλογισμού του συνολικού κόστους παραγωγής. Από το βιβλίο παραγωγής κοστολογίου προκύπτει ότι το κόστος παραγωγής της χρήσεως 2016 ανέρχεται σε ποσό ,00 ΖΗΤΕΙΤΑΙ: να προσδιοριστεί το κατά μονάδα ετοίμου προϊόντος κόστος παραγωγής Προϊόντα Παραχθέντες Μονάδες Βάρος σε κιλά Ισοδύναμη Παραγωγή σε κιλά Κόστος Ισοδύναμης Παραγωγής Κόστος Μονάδας Κουτιά 1/2 κιλού , ,00 0,18 Κουτιά 1 κιλού , ,00 0,30 Κουτιά 3 κιλών , ,00 0,45 Σύνολα ,00 Σ ε λ ί δ α 18 25

20 ΑΣΚΗΣΗ 3 Η βιομηχανία ανδρικών καλτσών «ΒΙΟΚΑΛ Α.Β.Ε.» παράγει τα προϊόντα της σε μεγέθη από Νο 37 έως και Νο 46, τα οποία ανά δύο αποτελούν διαφορετικό είδος. Η παραγωγή γίνεται σε ιδιόκτητο βιομηχανοστάσιο παραγωγικής ικανότητας μονάδων του βασικού είδους. Για τον καταλογισμό του συνολικού κόστους παραγωγής εφαρμόζονται παγίως οι πιο κάτω συντελεστές ισοδυναμίας. Νο ,70 Νο ,85 Νο ,00 Νο ,15 Νο ,30 Έχει διαπιστωθεί ότι το αρχικό κόστος (άμεσα υλικά και άμεση εργασία) είναι μεταβλητό κόστος, ενώ το Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα είναι σταθερά στο σύνολό τους. Κατά την διαχειριστική χρήση 01/01/ /12/2016 η εταιρεία πραγματοποίησε την πιο κάτω παραγωγή: Νο Νο Νο Νο Νο Σύνολο Τα στοιχεία κόστους της πιο πάνω παραγωγής αναλύονται ως εξής: Αρχικό Κόστος ,00 Γ.Β.Ε Σύνολο ,00 ΖΗΤΕΙΤΑΙ: 1) Να προσδιοριστεί το κόστος αδράνειας 2) Με την υπόθεση ότι η παραγωγή των ετοίμων προϊόντων της χρήσεως 2016 αυξηθεί κατά 20%, να προσδιορίσετε ποια στοιχεία κόστους θα μεταβληθούν και κατά πόσο. Σ ε λ ί δ α 19 25

21 Αρχικό Κόστος ,00 Γ.Β.Ε ,00 Κόστος Παραγωγής ,00 Είδη Παραχθέντα ζεύγη Συντελεστές Ισοδυναμίας Ισοδύναμη Παραγωγή σε ζεύγη Αρχικό Κόστος Γ.Β.Ε. Συνολικό Κόστος Κόστος Ζεύγους Νο , , , ,00 3,06 Νο , , , ,00 3,71 Νο , , , ,00 4,37 Νο , , , ,00 5,03 Νο , , , ,00 5,68 Σύνολα , , ,00 Πραγματική Παραγωγή = Κανονική Παραγωγή = 68,50% Σταθερά Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κοστολογηθέντα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κόστος Αδράνειας ,00 Είδη Παραχθέντα ζεύγη Συντελεστές Ισοδυναμίας Ισοδύναμη Παραγωγή σε ζεύγη Αρχικό Κόστος Γ.Β.Ε. Συνολικό Κόστος Κόστος Ζεύγους Νο , , , ,00 3,67 Νο , , , ,00 4,46 Νο , , , ,00 5,24 Νο , , , ,00 6,03 Νο , , , ,00 6,82 Σύνολα , , ,00 Πραγματική Παραγωγή = Κανονική Παραγωγή = 82,20% Σταθερά Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κοστολογηθέντα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κόστος Αδράνειας ,00 Σ ε λ ί δ α 20 25

22 ΑΣΚΗΣΗ 4 Η βιομηχανία «ΒΙΟΛΟΥΞ Α.Β.Ε.» έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας την παραγωγή του προϊόντος Π1 και μόνον. Η παραγωγή γίνεται σε ιδιόκτητο βιομηχανοστάσιο. Λόγω της φύσεως του προϊόντος Π1, το αρχικό κόστος (άμεσα υλικά και άμεση εργασία) είναι μεταβλητό κόστος, ενώ τα Γ.Β.Ε. είναι σταθερά στο σύνολό τους και καταλογίζονται στο κόστος των παραχθέντων προϊόντων με το σύστημα της ορθολογικής επιβάρυνσης του κόστους. Από το βιβλίο παραγωγής κοστολογίου προκύπτουν οι πιο κάτω πληροφορίες για την παραγωγή της χρήσης 2016: Πραγματική Παραγωγή Μονάδες Αρχικό Κόστος ,00 Κόστος Μετατροπής ,00 Κόστος Παραγωγής ,00 Ετήσια Γ.Β.Ε ,00 ΖΗΤΕΙΤΑΙ: 1) Να προσδιοριστεί τα στοιχεία κόστους για την πιο πάνω παραγωγή των μονάδων του προϊόντος Π1 2) Με βάση τις πιο πάνω πληροφορίες, προσδιορίστε την κανονική παραγωγή (παραγωγική ικανότητα) του εργοστασίου. Αρχικό Κόστος ,00 Κόστος Μετατροπής , ,00 Κόστος Παραγωγής ,00 Άμεση εργασία ,00 Κόστος Μετατροπής ,00 Άμεση εργασία ,00 Γ.Β.Ε ,00 Αρχικό Κόστος ,00 Άμεση εργασία ,00 Άμεσα Υλικά ,00 Γ.Β.Ε ,00 Ετήσια Γ.Β.Ε ,00 = 0,75 Κανονική Παραγωγή = ,00 0,75 = Σ ε λ ί δ α 21 25

23 ΑΣΚΗΣΗ 5 Η βιομηχανία «ΒΙΟΛΟΥΜΑΛ Α.Ε.» παράγει αλουμινόχαρτα σε συσκευασίες των 5τ.μ., 10 τ.μ. και 20 τ.μ. Στην χρήση 2016 η παραγωγή αλουμινόχαρτου ανήλθε σε τ.μ. Από το ισοζύγιο της γενικής λογιστικής της 31/12/2016 προκύπτουν τα πιο κάτω κόστη: Αναλώσεις πρώτων υλών ,00 Αναλώσεις αναλωσίμων υλικών ,00 Αναλώσεις ανταλλακτικών ,00 Μισθοί και εργοδοτικές εισφορές προσωπικού παραγωγής ,00 Μισθοί και εργοδοτικές εισφορές διοικητικού προσωπικού ,00 Αποζημιώσεις ατυχημάτων προσωπικού παραγωγής ,00 Ηλεκτρικό ρεύμα παραγωγής ,00 Έξοδα συντηρήσεως μηχανολογικού εξοπλισμού ,00 Αξία χορηγούμενων δειγμάτων ,00 Έξοδα προβολής και διαφήμισης ,00 Τόκοι τραπεζικών χορηγήσεων για εξαγωγές ,00 Τόκοι τραπεζικών χορηγήσεων για εισαγωγές Α Υλών ,00 Αποσβέσεις κτιρίου Διοικήσεως ,00 Αποσβέσεις βιομηχανοστασίου ,00 Αποσβέσεις μηχανημάτων ,00 Αποσβέσεις μηχανημάτων εκτός εκμετάλλευσης ,00 Αποσβέσεις επίπλων και λοιπού εξοπλισμού ,00 Ζημία από καταστροφή μηχανημάτων παραγωγής ,00 Με δεδομένο ότι: α) από τα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα μόνο το κονδύλι «Ηλεκτρικό ρεύμα παραγωγής» είναι αναλογικό έξοδο β) τα σταθερά Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα καταλογίζονται με το σύστημα της ορθολογικής επιβάρυνσης του κόστους και γ) η κανονική παραγωγή του εργοστασίου ανέρχεται σε τ.μ. αλουμινόχαρτου, προσδιορίστε το κόστος παραγωγής της χρήσεως και το κόστος υποαπασχόλησης. Σ ε λ ί δ α 22 25

24 ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΜΜΕΣΗ ΑΜΕΣΗ Αναλώσεις πρώτων υλών , ,00 Αναλώσεις αναλωσίμων υλικών , ,00 Αναλώσεις ανταλλακτικών , ,00 Μισθοί και εργοδοτικές εισφορές προσωπικού παραγωγής , ,00 Μισθοί και εργοδοτικές εισφορές διοικητικού προσωπικού ,00 Αποζημιώσεις ατυχημάτων προσωπικού παραγωγής ,00 Ηλεκτρικό ρεύμα παραγωγής , ,00 Έξοδα συντηρήσεως μηχανολογικού εξοπλισμού , ,00 Αξία χορηγούμενων δειγμάτων ,00 Έξοδα προβολής και διαφήμισης ,00 Τόκοι τραπεζικών χορηγήσεων για εξαγωγές ,00 Τόκοι τραπεζικών χορηγήσεων για εισαγωγές Α Υλών ,00 Αποσβέσεις κτιρίου Διοικήσεως ,00 Αποσβέσεις βιομηχανοστασίου , ,00 Αποσβέσεις μηχανημάτων , ,00 Αποσβέσεις μηχανημάτων εκτός εκμετάλλευσης ,00 Αποσβέσεις επίπλων και λοιπού εξοπλισμού ,00 Ζημία από καταστροφή μηχανημάτων παραγωγής , , , ,00 Κοστολογηθέντα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κόστος Παραγωγής ,00 Πραγματική Παραγωγή = Κανονική Παραγωγή = 80,00% Σταθερά Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κοστολογηθέντα Γενικά Βιομηχανικά Έξοδα ,00 Κόστος Υποαπασχόλησης ,00 Σ ε λ ί δ α 23 25

25 ΑΣΚΗΣΗ 6 Η βιομηχανία «ΒΙΟΣΕΛ Α.Β.Ε.» έχει ως αντικείμενο δραστηριότητας την παραγωγή του προϊόντος Π και μόνον. Η παραγωγή γίνεται σε ιδιόκτητο βιομηχανοστάσιο παραγωγικής ικανότητας (κανονική παραγωγή) μονάδων. Λόγω της φύσεως του προϊόντος Π, το αρχικό κόστος (άμεσα υλικά και άμεση εργασία) είναι μεταβλητό κόστος, ενώ τα Γ.Β.Ε. είναι σταθερά στο σύνολό τους και καταλογίζονται στο κόστος των παραχθέντων προϊόντων με το σύστημα της ορθολογικής επιβάρυνσης του κόστους. Από το βιβλίο παραγωγής κοστολογίου προκύπτουν οι πιο κάτω πληροφορίες για την παραγωγή της χρήσεως 2016 Αρχικό κόστος ,00 Κόστος μετατροπής ,00 Κόστος παραγωγής ,00 Κόστος υποαπασχόλησης (αδράνειας) ,00 Με βάση τις πιο πάνω πληροφορίες να προσδιορίσετε την πραγματική παραγωγή των ετοίμων προϊόντων της χρήσεως Αρχικό Κόστος ,00 (+) Κόστος Μετατροπής , ,00 (-) Κόστος Παραγωγής ,00 Άμεση εργασία ,00 Κόστος Μετατροπής ,00 (-) Άμεση εργασία ,00 Γ.Β.Ε ,00 (+) Κόστος Αδράνειας ,00 Ετήσια Γ.Β.Ε ,00 Γ.Β.Ε ,00 = Ετήσια Γ.Β.Ε ,00 = 0,75 Πραγματική Παραγωγή = x 0,75 = Σ ε λ ί δ α 24 25

26 ΑΣΚΗΣΗ 7 Η εταιρεία διεθνών μεταφορών «ΔΡΟΜΟΣ Α.Ε.» κατέγραψε στα βιβλία της τα παρακάτω στοιχεία για το πρώτο εξάμηνο του 2016: Μήνας Διανυθέντα Χιλιόμετρα Μεταφορών Κόστος Συντήρησης Ευρώ Ιανουάριος ,00 Φεβρουάριος ,00 Μάρτιος ,00 Απρίλιος ,00 Μάϊος ,00 Ιούνιος ,00 ΖΗΤΕΙΤΑΙ: 1) Με βάση τη μέθοδο της ανάλυσης του Υψηλού Χαμηλού να εκτιμήσετε το μεταβλητό κόστος ανά διανυθέν χιλιόμετρο μεταφορών και το μηνιαίο σταθερό κόστος. 2) Να εκτιμήσετε το επίπεδο των δαπανών συντήρησης της εταιρείας για τον μήνα Ιούλιο του 2016 όταν έχει προγραμματιστεί η πραγματοποίηση μεταφορικού έργου χιλιομέτρων Υψηλή δραστηριότητα χλμ Χαμηλή Δραστηριότητα χλμ Διαφορά χλμ Διαφορά Συνολικού Κόστους = Διαφορά Δραστηριότητας = 0,3125 /χλμ. Συνολικό Κόστος ,00 (-) Μεταβλητό Κόστος 8.750,00 Σταθερό Κόστος ,00 Επίπεδο Δραστηριότητας Ιουλίου Χλμ Μεταβλητό Κόστος ,00 (+) Σταθερό Κόστος ,00 Συνολικό Κόστος Συντήρησης ,00 Σ ε λ ί δ α 25 25