ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ

Transcript

1 AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ ΜΠΕΖΙΡΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2007

2 AΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ ΜΠΕΖΙΡΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2007

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διπλωματική εργασία ασχολείται με τις πλημμύρες που έπληξαν τα τελευταία χρόνια τον νομό Έβρο καθώς και για τα αντιπλημμυρικά έργα που υπάρχουν και που θα έπρεπε να γίνουν. Το πρόβλημα είναι πολύ σημαντικό καθώς το τελευταίο χρονικό διάστημα ο νομός καταστράφηκε οικονομικά και οι ντόπιοι είδαν τις περιουσίες τους να χάνονται. Η ιδιαιτερότητα του ποταμού έγκειται στο γεγονός ότι είναι διασυνοριακός με αποτέλεσμα για την βέλτιστη λύση του προβλήματος να απαιτείται η συνεργασία Ελλάδος-Τουρκίας- Βουλγαρίας. Αν και έχουν γίνει έργα για την αντιμετώπιση του φαινομένου εντούτοις θα έπρεπε να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη σημασία και να καταβληθεί προσπάθεια προκειμένου να αποφευχθεί η επανάληψη των πλημμυρών. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύονται γενικά οι πλημμύρες καθώς και τα συνήθη αίτιά τους. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η μορφολογία του νομού Έβρου καθώς και ορισμένα βασικά στοιχεία του ποταμού ενώ αναφέρονται οι λόγοι οι οποίοι οδήγησαν στις πρόσφατες πλημμύρες. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το χρονικό των πλημμυρών για τις χρονιές ενώ εκτιμάται με προσεγγιστικό τρόπο το ύψος της οικονομικής καταστροφής. Ο υπολογισμός αυτός γίνεται με βάση τις δηλώσεις που έγιναν στις εφορίες του νομού. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις παροχές και τις στάθμες όχι μόνο του ποταμού Έβρου αλλά και των κύριων παραποτάμων του. Παρουσιάζονται οι πλημμυρικές παροχές καθώς και οι περίοδοι επαναφοράς τους. Στο πέμπτο κεφάλαιο δίνονται τα αντιπλημμυρικά έργα που υπάρχουν ήδη στο νομό με παρουσίαση όλων των αναχωμάτων που έχουν ανυψωθεί. Στη συνέχεια αναφέρονται τεχνικά έργα που θα πρέπει να γίνουν στο μέλλον για να αισθάνονται μεγαλύτερη ασφάλεια οι κάτοικοι και να μην επαναληφθούν παρόμοιες καταστροφές. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο τηλεμετρικός σταθμός που εγκαταστάθηκε στο νομό ενώ στο έβδομο γίνεται αναφορά στο δέλτα του Έβρου και στα προβλήματα που εμφανίζονται εκεί. Το όγδοο κεφάλαιο δίνει προτάσεις για μια καλύτερη ευρωπαϊκή συνεργασία ενώ στα συμπεράσματα παρουσιάζονται και ορισμένες προτάσεις αξιοποίησης του ποταμού. i

4 ABSTRACT The diplomatic work deals with the floods that affected in the past few years the prefecture of Evros as well as for the flood-preventing work that exists and that should be done in the future. The problem is very important because the last time interval the prefecture was destroyed economically and the local saw their fortunes becoming lost. The particularity of the river lies in the make that he is cross-border so the most optimal solution of problem requires the collaboration of Greece Turkey and Bulgaria. Even if there are already works for the confrontation of phenomenon nevertheless there should be given still bigger importance and make bigger efforts to avoid the repetition of floods. In the first chapter are analyzed generally speaking the floods as well as their usual reasons. In the second chapter is presented the morphology of prefecture Evros as well as certain basic elements of river while are reported the reasons which led to the recent floods. In the third chapter is presented the chronicle of floods for years while is appreciated with approximate way the height of economic destruction. This calculation becomes with base the statements that became in the Inland Revenues of prefecture. In the fourth chapter is given report for the benefits and the levels of not only river Evros of but also his main tributaries. There are presented the streams of the rivers as well as their periods of reintroduction. In the fifth chapter is given the flood-preventing work that exists already in the prefecture with presentation of all the levees that have been built. Afterwards there is report for the technical works that should be constructed in the future in order to give bigger safety to the residents and to avoid the repetition of similar destructions. In the sixth chapter is presented the telemetric station that was installed in the prefecture while in seventh there is report for the delta of Evros and for the problems that are presented there. The eighth chapter gives proposals for a better European collaboration while in the conclusions are presented also certain proposals of exploitation of river. ii

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα διπλωματική εκπονήθηκε από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο του 2007 και ασχολείται με τις πλημμύρες κατά μήκος του ποταμού Έβρου. Πρόκειται για ένα θέμα το οποίο με ενδιέφερε ιδιαίτερα εξαιτίας του γεγονότος ότι η καταγωγή μου είναι από τον Έβρο, και μεγάλωσα εκεί. Ήταν συνεπώς ένα ερέθισμα για μένα το να ασχοληθώ με αυτό το φαινόμενο το οποίο κατέστρεψε οικονομικά τα τελευταία χρόνια τους συντοπίτες μου και είχα πολύ ενδιαφέρον στο να το ερευνήσω. Η επιτροπή της διπλωματικής εργασίας μου αποτελείται από τον κ.δερμίση Βασίλειο ο οποίος είναι και ο επιβλέπων καθηγητής μου, και από τους κ.κ.κατσιφαράκη και κ.χ.κουτίτα. Η εργασία αναλύει τους λόγους τους οποίους οδήγησαν σε αυτή την καταστροφή από τις πλημμύρες κατά το προηγούμενο χρονικό διάστημα, ενώ αναφέρει τα έργα τα οποία υπάρχουν αυτή τη στιγμή προκειμένου να αποτρέψουν την επανάληψη του φαινομένου. Υπολογίζεται μέσα στην εργασία το μέγεθος της οικονομικής καταστροφής με έμμεσο τρόπο. Γίνεται αναφορά σε τεχνικά τα οποία συνίσταται να γίνουν ώστε να εξασφαλισθεί κατά μεγάλο ποσοστό η ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής ενώ στο τέλος προτείνονται και ορισμένες ιδέες ώστε ο Έβρος να γίνει μεγάλο συν για την περιοχή του νομού. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Δερμίση για την υπομονή που επέδειξε και για τις διορθώσεις που μου έκανε προκειμένου η εργασία να αποκτήσει την τελική της μορφή. Επιπλέον τον κ. Γιώργο Τσεσμελή στη ΔΕΚΕ Αλεξανδρούπολης για τα στοιχεία που μου έδωσε και την πολύτιμη βοήθειά του στην εκπόνηση της εργασίας. iii

6 Περιεχόμενα Πρόλογος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Μορφολογία νομού Γενικά στοιχεία ποταμού Αιτίες πλημμυρών στον Έβρο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Το χρονικό των καταστροφών Οικονομική αποτίμηση ύψους ζημιών Παραλείψεις και προτάσεις μέτρων από την τοπική αυτοδιοίκηση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Υπάρχοντα έργα Απαιτούμενα έργα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΤΗΛΕΜΕΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΕΚΒΟΛΕΣ- ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ ΕΒΡΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΒΡΟΥ iv

7 Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι πλημμύρες, που είναι από τις πιο συνηθισμένες φυσικές καταστροφές, είναι η παροδική κατάκλιση μιας περιοχής από νερά ως αποτέλεσμα ισχυρών βροχοπτώσεων λόγω λιωσίματος του χιονιού. Οι πλημμύρες είναι πιο προβλέψιμες από τις υπόλοιπες φυσικές καταστροφές. Η πλημμύρα είναι μια προσωρινή κάλυψη του εδάφους από νερό ως αποτέλεσμα της διαφυγής του νερού, τρεχούμενου ή λιμνάζοντος, από τους χώρους που το συγκρατούσαν ή και ως αποτέλεσμα ισχυρών κατακρημνίσεων. Στην πρώτη περίπτωση η πλημμύρα προκαλείται από καταιγίδες, κατολισθήσεις, σεισμούς, τσουνάμι, κατάρρευση τεχνητών ή φυσικών φραγμάτων, κα. Στην δεύτερη περίπτωση οι λόγοι της πλημμύρας είναι διαφορετικοί: εκτεταμένες βροχοπτώσεις, χιονοπτώσεις και το λιώσιμο των χιονιών. Οι φυσικές πλημμύρες προκύπτουν από την τυχαία συνύπαρξη αρκετών μετεωρολογικών παραγόντων, αλλά η κατασκευή φραγμάτων από τον άνθρωπο επηρεάζει την έκταση και τις συνέπειες αυτών των γεγονότων. Σε όλη την Ευρώπη, οι πλημμύρες είναι αποτέλεσμα ισχυρών κατακρημνίσεων και απότομου λιώσιμου του χιονιού. Στη βόρεια Ευρώπη συμβαίνουν πλημμύρες και λόγω των φραγμάτων πάγου που δημιουργούνται όταν ο πάγος που λιώνει και παρασύρεται από τα ποτάμια συναντήσει κάποιο φυσικό ή τεχνητό εμπόδιο. Οι πλημμύρες είναι σε έναν βαθμό φυσικά φαινόμενα που συμβαίνουν περιοδικά σε λεκάνες ποταμών. Αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ανθρώπινης ζωής από την απαρχή της αγροτικής επανάστασης, τότε που ο άνθρωπος εγκαταστάθηκε μόνιμα στις όχθες των μεγάλων ποταμών της Ασίας. Οι γνωστές πλημμύρες του Νείλου συνέβαιναν κάθε χρόνο καθιστώντας γόνιμη την κοιλάδα του Νείλου, μέχρι που κατασκευάστηκε το φράγμα του Ασσουάν. Στην Ευρώπη ισχυρές πλημμύρες συμβαίνουν σχεδόν κάθε δεκαετία. Για παράδειγμα η ανύψωση των υδάτων τον χειμώνα του επηρέασαν την Ιταλία, την Γερμανία, το Βέλγιο, την Γαλλία και την Ολλανδία. Το καλοκαίρι του 1997, ο ποταμός Odra υπερχείλισε, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στην κεντρική Ευρώπη. Πιο πρόσφατα, το καλοκαίρι του 2002, πλημμύρες στους ποταμούς Elbe και Vltava προκάλεσαν ζημιές δισεκατομμυρίων ευρώ στην Γερμανία και στην Τσεχία. Μετεωρολόγοι και Υδρολόγοι χρησιμοποιούν χρονικά διαστήματα 5, 10, 100 και 1000 χρόνων για να καθορίσουν πιο μπορεί να είναι το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο συμβάντων μιας συγκεκριμένης πλημμύρας

8 Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι πλημμύρες αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή φυσική καταστροφή, μετά τις δασικές πυρκαγιές. Πλημμύρα συμβαίνει λόγω ραγδαίων βροχοπτώσεων και ισχυρών καταιγίδων, από το ανέβασμα της στάθμης των ποταμών ή από το λιώσιμο χιονιού. Συμβαίνει επίσης από υποχώρηση φραγμάτων και στην περίπτωση αυτή οι συνέπειες είναι πολύ μεγάλες. Η πλημμύρα από φυσικά αίτια είτε παρουσιάζει βραδεία εξέλιξη είτε ανήκει στην κατηγορία της ξαφνικής πλημμύρας, που είναι και το πιο συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα. Στον Ελληνικό χώρο οι πλημμύρες οφείλονται σε καταρρακτώδεις βροχές, που συνοδεύουν τη διέλευση υφέσεων. Η ξαφνική πλημμύρα είναι το αποτέλεσμα ατμοσφαιρικών διαταραχών, που συνοδεύονται από ραγδαίες βροχοπτώσεις, με μεγάλα ποσά βροχής σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ξαφνικές πλημμύρες προκαλούνται από καταιγίδες που κινούνται αργά ή κινούνται πάνω από την ίδια περιοχή. Στη ζώνη των τροπικών προκαλούνται επίσης από τυφώνες ή τροπικούς κυκλώνες. Πολλοί παράγοντες συνηγορούν σε μία ξαφνική πλημμύρα, όπως: η ένταση της βροχής και η διάρκεια της, η τοπογραφία, οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των δασών καθώς και η αστικοποίηση. Οι ξαφνικές πλημμύρες εμφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα λίγων ωρών ή λιγότερο και έχουν σαν αποτέλεσμα ταχεία ύψωση νερού, το οποίο στο πέρασμα του μπορεί να προκαλέσει μεγάλες καταστροφές σε κατασκευές, όπως κτίρια, γέφυρες κλπ, να παρασύρει αυτοκίνητα, να ξεριζώσει δέντρα κ.α. Οι πλημμύρες, που έχουν σαν αίτιο τις βροχοπτώσεις, μπορεί να προκαλέσουν καταστροφικές κατολισθήσεις εδαφών (λασπορροές-mud slides). Τα περισσότερα θύματα εξαιτίας πλημμυρών προέρχονται από τις ξαφνικές πλημμύρες. Ένα σπανιότερα εμφανιζόμενο είδος πλημμύρας στην Ελλάδα είναι η παράκτια πλημμύρα, η οποία εμφανίζεται στις παράκτιες περιοχές λόγω του κυματισμού της θάλασσας ή μιας μεγάλης λίμνης. Ο κυματισμός προκαλείται συνήθως από τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή, ενώ σπάνια μπορεί να εμφανιστούν και Tsunami. Διαδίδονται στην επιφάνεια της θάλασσας με ταχύτητα η οποία εξαρτάται από το πάχος του νερού της θάλασσας και είναι της τάξης των 200m/sec. Κατά την διάδοσή τους μεταφέρουν σημαντικές ποσότητες νερού από τον χώρο γένεσης τους σε άλλους χώρους. Τα μεγαλύτερα θαλάσσια κύματα βαρύτητας προκαλούν σημαντικές καταστροφές και γίνονται αισθητά σε πολύ μεγάλες αποστάσεις. Τα τελευταία χρόνια οι πλημμύρες γίνονται όλο και πιο συχνές ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή αναμένεται να γίνονται όλο και σοβαρότερες. Ο κίνδυνος εμφανίσεως πλημμυρών στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξάνει διαρκώς για δύο κυρίως λόγους: ο πρώτος θεωρείται ότι είναι η αλλαγή του κλίματος, με την - 2 -

9 Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ πιθανή αύξηση της συχνότητας εμφανίσεως καταρρακτωδών βροχών και τη δυνητική άνοδο της στάθμης της θάλασσας εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, ενώ ο δεύτερος θεωρείται ότι είναι ο αντίκτυπος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως οι κατασκευές σε υδρολογικές λεκάνες, διάφορα υδραυλικά έργα για την εκτροπή του ρου ποταμών και η κατασκευή διωρύγων ή λιμένων χωρίς τη λήψη μέτρων για την αξιολόγηση και διόρθωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθεί ως ανθρώπινος παράγοντας η εντεινόμενη απερήμωση της ηπείρου μας, που είναι παραδομένη στη μαζική κοπή δέντρων, στις πυρκαγιές και σε δραστηριότητες που βλάπτουν τη φύση. Σε τελευταία ανάλυση, η μη αειφόρος ανάπτυξη έχει ως συνέπεια την αύξηση του κινδύνου εμφανίσεως πλημμυρών. Μπορούμε να πούμε, επομένως, ότι η υιοθέτηση βιώσιμων προτύπων οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης ελαχιστοποιεί και περιορίζει τους κινδύνους αυτούς. Το πρόβλημα είναι ότι ειδικά στις πλημμύρες η πρόγνωση είναι δυσκολότερη εξαιτίας του πλήθους των υδάτινων όγκων (από ποταμούς ως μικρά ρέματα) που πρέπει να ληφθούν υπόψη και της ανάγκης άμεσης και σωστής χωροχρονικής ανάλυσης των πληροφοριών και των δεδομένων. Τα προβλήματα που προκαλούν είναι τα εξής: Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και ζημιές σε περιουσίες Μόλυνση των πηγών πόσιμου νερού Ζημιές στα οδικά δίκτυα Απώλεια βιομηχανικής, αγροτικής και δασικής παραγωγικότητας καθώς και τουριστικών πόρων λόγω των ζημιών στη γη ή στις εγκαταστάσεις ή στη καταστροφή του συγκοινωνιακού συστήματος Μείωση της τιμής περιοχών που απειλούνται από πλημμύρες Μείωση της παραγωγικότητας ανθρώπων και ζώων λόγω τραυματισμού, θανάτου ή ψυχολογικών τραυμάτων Συγκεκριμένα στη χώρα μας υπάρχει σημαντική γεωγραφική μεταβλητότητα των κλιματικών στοιχείων που σχετίζονται με τις πλημμύρες λόγω της ανεπτυγμένης ακτογραμμής και ορογραφίας ενώ σημαντική είναι η επίδραση της οροσειράς της Πίνδου στις διαδικασίες βροχόπτωσης και απορροής. Η ετήσια βροχόπτωση έχει μεγάλη απόκλιση αφού στη Δυτική Ελλάδα είναι της τάξης των 1800mm ενώ στην Ανατολική Ελλάδα είναι - 3 -

10 Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 400mm. Η μεγάλη ανομοιομορφία στις τιμές των μέγιστων βροχοπτώσεων φαίνεται ακόμη από το γεγονός ότι το μέγιστο 24ωρο βροχής για περίοδο επαναφοράς Τ=50 έτη, είναι 175mm στη Δυτική Ελλάδα, 100mm στα ανατολικά της Πίνδου και 175mm στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Σε συνδυασμό βέβαια με τη γεωμορφολογία και τη βλάστηση της κάθε περιοχής συμβαίνουν περισσότερες καταστροφικές πλημμύρες στην «ξηρή» κατά τ άλλα Ανατολική απ ότι στην «υγρή» Δυτική Ελλάδα. Τα κλιματολογικά χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούν την εμφάνιση πλημμυρών είναι: Το πέρασμα των χαμηλών βαρομετρικών από δυτικά, νοτιοδυτικά ή βορειοδυτικά Οι ξαφνικές βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών με έντονη χωρική και χρονική μεταβλητότητα, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα Στην Ελλάδα συχνή αιτία είναι οι έντονες βροχοπτώσεις Οι παράγοντες οι οποίοι επιδεινώνουν συνεχώς την επικινδυνότητα των πλημμυρών είναι: Η διαρκής μείωση των δασικών εκτάσεων, η οποία φαίνεται από το γεγονός ότι στις αρχές του 19 ου αιώνα η δασική έκταση κάλυπτε ποσοστό 40% επί της συνολικής έκτασης ενώ σήμερα καλύπτει μόλις το 18% Η διάβρωση του εδάφους λόγω της αποδάσωσης (επιχωμάτωση-μπάζωμα) Η αύξηση του συντελεστή απορροής, του όγκου και των αιχμών πλημμυρών με μείωση της τροφοδοσίας των υπόγειων υδροφορέων Αστικοποίηση Η πρόβλεψη των πλημμύρων και η έγκαιρη προειδοποίηση είναι βασική προϋπόθεση για την ελαχιστοποίηση των καταστροφών που προκαλούνται από πλημμύρες. Τα συστήματα πρόβλεψης έχουν αναπτυχθεί και χρησιμοποιούν τις τελευταίες εξελίξεις στην παρακολούθηση, στην επικοινωνία και στην τεχνολογία των υπολογιστών. Βασίζονται κυρίως στις προβλέψεις των κατακρημνίσεων και σε μοντέλα των ποταμών, των κοιλάδων και της ροής του νερού. Οι πλημμύρες μπορούν να μειωθούν με συνδυασμένες βελτιώσεις στην πρόβλεψη και στην διαχείριση των ποτάμιων συστημάτων. Επιπρόσθετα οι αρχές θα - 4 -

11 Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ πρέπει να διαθέτουν τις απαραίτητες πληροφορίες και να προειδοποιούν για επικείμενες πλημμύρες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι καταστροφές από πλημμύρες αναλογούν στο ένα τρίτο όλων των φυσικών καταστροφών παγκοσμίως (συχνότητας και οικονομικών απωλειών). Επιπλέον οι οικονομικές απώλειες που προκαλούνται από πλημμύρες αντιστοιχούν στο 31% των συνολικών απωλειών από φυσικές καταστροφές και το 55% των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές λόγω φυσικών καταστροφών αποδίδονται στις πλημμύρες

12 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 2.1 Μορφολογία νομού Ο νομός Έβρου καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα της ελληνικής επικράτειας και βρίσκεται μεταξύ Τουρκίας και Βουλγαρίας. Φυσικό σύνορο με την Τουρκία αποτελεί ο ποταμός Έβρος, όπως και στο πιο βόρειο τμήμα του με τη Βουλγαρία. Η ονομασία του ποταμού Έβρου προήλθε, σύμφωνα με τη μυθολογία, από το γιο του βασιλιά Κάσσανδρου Έβρο, ο οποίος κατηγορήθηκε από τη μητριά του για βιασμό, γιατί δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτά της. Θέλοντας δε ο Έβρος να αποφύγει την οργή του πατέρα του ρίχθηκε στα νερά του Ρόμβου ποταμού και πνίγηκε. Ο ποταμός πήρε το όνομα Έβρος όπως και όλη η περιοχή του νομού. Εικόνα 1 : Νομός Έβρου - 6 -

13 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 2.2 Γενικά στοιχεία ποταμού Οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στη Βουλγαρία στο όρος Ρίλος, εκβάλει στο θρακικό πέλαγος στα ανατολικά της Αλεξανδρούπολης. Το μήκος του ποταμού είναι περίπου 530 χιλιόμετρα από τα οποία τα 187 συνιστούν το μήκος της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, σύμφωνα με τη συνθήκη της Λοζάννης του Οι κλήσεις ροής του ποταμού κυμαίνονται από 0,2% μέχρι 0,4%. Η βαθιά κοίτη του κυμαίνεται από 100 μέχρι 500 μέτρα πλάτος. Η συνήθης παροχή του ποταμού σε χειμερινή περίοδο κυμαίνεται από 2 μέχρι 3000 m 3 /sec, ενώ σε θερινή περίοδο με σχετική ξηρασία η παροχή φτάνει τα 40 m 3 /sec. Το πλάτος του ποταμού έχει διακυμάνσεις, συνεχώς μεταβαλλόμενο από τις φερτές ύλες. Σε πλευρική περίοδο το πλάτος του ποταμού φτάνει και ξεπερνά τα 500 με 800 μέτρα εκεί όπου υπάρχουν προστατευτικά αναχώματα και εκεί που δεν υπάρχουν αναχώματα από λόφο σε λόφο. Γενικά είναι ήρεμο ποτάμι, τα δε αναχώματα που έχουν κατασκευασθεί για την προστασία των παρέβριων περιοχών, οικισμών και καλλιεργούμενης γης, έγιναν με βάση μελέτη της αμερικάνικης εταιρίας Harza. Εικόνα 2 : Ποταμός Έβρος Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ο Έβρος είναι διεθνής ποταμός με λεκάνη απορροής που κατανέμεται μεταξύ Ελλάδος, Βουλγαρίας και Τουρκίας. Σε ελληνικό έδαφος βρίσκεται ποσοστό 6% της επιφάνειάς του, 66% στη Βουλγαρία και το υπόλοιπο 28% στην Τουρκία. Στην φωτογραφία της επόμενης σελίδας φαίνεται η λεκάνη απορροής του

14 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Εικόνα 3 : Λεκάνη απορροής Έβρου Ο Άρδας ποταμός είναι από τους μεγαλύτερους παραποτάμους του Έβρου. Πηγάζει από τη Βουλγαρία και ειδικότερα από τις νότιες περιοχές της οροσειράς του Αίμου και τις βόρειες παρυφές της Ροδόπης στο όρος Κούλα, βορειοδυτικά της Ξάνθης. Εισέρχεται στο ελληνικό έδαφος στη βόρεια περιοχή της επαρχίας της Ορεστιάδας με ανατολική κατεύθυνση, διαχωρίζοντας αυτή σε δύο τμήματα. Ο Άρδας συνδέεται με τον Έβρο στην περιοχή των Μαρασίων και απέναντι από το τούρκικο Κάραγατς. Οι κλίσεις ροής του Άρδα κυμαίνονται από 0,5% μέχρι 1%. Η ροή του ποταμού και ο όγκος των υδάτων του, ελέγχονται στον ελλαδικό χώρο, για το λόγο ότι επί του Άρδα και ειδικά στη διαδρομή του μέσα στη Βουλγαρία, έχουν γίνει πολλά αρδευτικά φράγματα με αποκορύφωμα το υδροηλεκτρικό φράγμα στην περιοχή του Ιβαήλογκραντ Βουλγαρίας το οποίο απέχει από τα ελληνικά σύνορα λιγότερο από 10 χιλιόμετρα. Επί του ελληνικού εδάφους και ειδικότερα στην περιοχή του οικισμού Θεραπειό Κυπρίνου Ορεστιάδας, έχει κατασκευαστεί αρδευτικό φράγμα με σκοπό να αρδεύονται η βόρεια και η νότια πλευρά της λεκάνης του Άρδα. Στην περιοχή αυτή έχουν κατασκευαστεί και συνεχίζεται η κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών και αρδευτικών έργων. Ο Άρδας αυτός καθ αυτός με τα έργα και τα φράγματα που έχουν γίνει στη λεκάνη του δεν δημιουργεί - 8 -

15 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ πρόβλημα πλημμύρας, εκτός αν κάποια βλάβη στα φράγματα προκαλέσει βίαιη απελευθέρωση μεγάλων όγκων νερού με συνέπεια να προκληθεί πλημμύρα, την έκταση της οποίας δεν είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε πριν ολοκληρωθεί ειδική μελέτη. Η μελέτη αυτή έχει την ιδιαιτερότητά της, όχι τόσο για το αρδευτικό φράγμα που βρίσκεται στο ελληνικό έδαφος, όσο για το γεγονός ότι μπροστά από αυτό και σε μικρή σχετικά απόσταση από τα ελληνικά σύνορα υπάρχει ένα βουλγάρικο υδροηλεκτρικό φράγμα με περίπου 300 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό στον ταμιευτήρα του, πράγμα που σημαίνει ότι σε περίπτωση καταστροφής του οι συνέπειες για μας θα είναι ανυπολόγιστες γι αυτό και απαιτείται να γίνουν συνεννοήσεις με τη γειτονική Βουλγαρία. Η κοιλάδα του Άρδα, ενός από τους μεγαλύτερους παραποτάμους του Έβρου, βρίσκεται στην ανατολική περιοχή της Δυτικής Ροδόπης. Η λεκάνη απορροής του είναι 5201 τετραγωνικά χιλιόμετρα ενώ πηγάζει στην περιοχή του χωριού Άρδα, σε υψόμετρο 1600 μέτρων. Το ανάγλυφο της περιοχής, οι κοιλάδες και οι περίπου 25 παραπόταμοι που εισρέουν στον Άρδα, αυξάνουν την ποσότητα νερού που παροχετεύει ο ίδιος. Επίσης, οι βροχοπτώσεις οι οποίες είναι μεγάλες και παρουσιάζουν μεγάλη συγκέντρωση στο δεύτερο μισό της χειμερινής και στο πρώτο μισό της ανοιξιάτικης περιόδου. Τα τελευταία 3-4 χρόνια, από τα τέλη Νοεμβρίου ως τις αρχές Δεκεμβρίου, σημειώνονται μεγάλες βροχοπτώσεις, δύο-τριών ημερών που αποτελούν τη βασική προϋπόθεση για την πρόκληση πλημμυρών στο ποτάμι. Οι πλημμύρες που δημιουργούνται κατά την περίοδο του φθινοπώρου αυξάνουν την ποσότητα των υδάτων μέσα στο ποτάμι και έτσι συχνά παρατηρούνται ποικίλες καταστροφές σε όλο το μήκος του Άρδα. Επιπλέον στις περιπτώσεις που παρατηρείται αύξηση των νερών του Άρδα, υπάρχει κίνδυνος και για τα αναχώματα του ποταμού. Ο Ερυθροπόταμος είναι και αυτός ένας από τους παραποτάμους του Έβρου, που τον φορτίζει με τα νερά του ιδιαίτερα τους χειμερινούς μήνες και σε περιόδους με πολλές βροχές. Ο Ερυθροπόταμος είναι χειμαρρώδης ποταμός. Τα νερά του τα συγκεντρώνει από τα υψώματα της περιοχής του Δερείου που αποτελούν μέρος της νοτιοανατολικής πλευράς της οροσειράς της Ροδόπης, οι δε κλίσεις ροής φτάνουν το 1%. Ο ποταμός αυτός έχει ιδιαιτερότητες ως προς τη φορά και την πορεία του. Ξεκινά από ελληνικό έδαφος με κατεύθυνση προς βορρά και στην περιοχή του Μικρού Δερείου εισέρχεται στο βουλγαρικό έδαφος. Με διαδρομή περίπου 10 χιλιομέτρων αποτελεί τη συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας. Επαναεισέρχεται στο ελληνικό έδαφος, στην περιοχή μεταξύ των κοινοτήτων Μεταξάδων και Αλεποχωρίου, με κατεύθυνση αυτή τη φορά νοτιοανατολική και μετά από μια διαδρομή περίπου 20 χιλιομέτρων συνδέεται κοντά στο Διδυμότειχο με τον ποταμό Έβρο

16 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Ο ποταμός αυτός με την ορμητικότητά του ξάφνιασε πολλές φορές τους κατοίκους της περιοχής με τις πλημμύρες του κατακλύζοντας καλλιεργούμενες εκτάσεις στρεμμάτων στην εύφορη κοιλάδα του. Από το 1980 άρχισε η εκτέλεση έργων αντιπλημμυρικής προστασίας της πεδινής περιοχής του, και ήδη το έργο αυτό ολοκληρώθηκε. Η διευθέτηση και ευθυγράμμιση της κοίτης του, η κατασκευή κυρίων αναχωμάτων και στραγγιστικών καναλιών, η λιθοεπένδυση ορισμένων τμημάτων των πρανών της κοίτης του και τα άλλα έργα διαμόρφωσης της περιοχής, εξασφαλίζουν την αντιπλημμυρική προστασία και την πλήρη αξιοποίηση της πεδιάδας, αυξάνοντας την καλλιεργήσιμη έκταση σε με στρέμματα. Οι πλημμύρες του Ερυθροπόταμου οι οποίες έπαψαν να απειλούν την περιοχή, ουδέποτε στο παρελθόν απείλησαν τη ζωή των κατοίκων των οικισμών που τον περιβάλλουν, με εξαίρεση φυσικά ορισμένα κτίσματα (στάβλους, αποθήκες, αντλιοστάσια) που έχουν κατασκευαστεί σε χαμηλές περιοχές μέσα στην πεδιάδα. Στον ποταμό Έβρο εκβάλλουν επίσης και οι παραπόταμοι Τούντζας και Εργίνης που πηγάζουν μέσα από την Τουρκία. Σημαντικότερος από αυτούς είναι ο Τούντζας που συνδέεται με τον Έβρο στην περιοχή της Αδριανούπολης. Στους χειμάρρους που προαναφέρθηκαν εκτελούνται συνεχώς βελτιούμενα έργα διευθέτησής τους για την αντιπλημμυρική προστασία των περιοχών μέσα από τις οποίες κινούνται. Ο ποταμός Έβρος τον οποίο μελετούμε, εμφανίζει με τους παραποτάμους του στο ελληνικό έδαφος πολύπλοκο σχήμα υδρολογίας που καλύπτει σχεδόν ολόκληρο το νομό Έβρο. Η κλίση του ποταμού στα λοφώδη τμήματα είναι ομαλή και η κατάληξη σε μια επιμήκη κοιλαδοπεδιάδα σε όλο το μήκος του παραμένει με αρκετές μικρές και ομαλές κλίσεις. Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζουν οι εκβολές του ποταμού, που είναι ένας υγρότοπος, προστατευόμενος από τη συνθήκη RAMSAR. Η λεκάνη απορροής του απαρτίζεται από σημαντικές υπολεκάνες όπως αυτές του Άρδα, του Τούντζα, του Εργίνη και του Ερυθροπόταμου. Ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Έβρου είναι ο Εργίνης, με λεκάνη απορροής που βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη και καταλαμβάνει περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα έκταση, που είναι διπλάσια σχεδόν από τη λεκάνη απορροής του ποταμού Νέστου. Στο ελληνικό έδαφος, η λεκάνη απορροής του ορίζεται, βόρεια από την οροσειρά της Ανατολικής Ροδόπης, νότια από τη θάλασσα του Αιγαίου πελάγους, δυτικά από τις λοφώδεις και ημιπεδινές εκτάσεις που βρίσκονται μέχρι τους ορεινούς όγκους της Ροδόπης και ανατολικά από τη συνοριακή γραμμή Ελλάδος-Τουρκίας που ταυτίζεται με την κοίτη του ποταμού Έβρου

17 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Διοικητικά, η περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού στο ελληνικό τμήμα υπάγεται στο νομό Έβρου με επαρχίες αυτές της Ορεστιάδος, του Διδυμοτείχου, του Σουφλίου και της Αλεξανδρούπολης. Η συνοριακή γραμμή του νομού με την Τουρκία είναι 238 χιλιόμετρα, από τα οποία τα 187 συνιστούν το μήκος της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ Ελλάδος- Τουρκίας και 88 χιλιόμετρα με τη Βουλγαρία. Τα κυριότερα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του ποταμού φαίνονται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 1 : Γεωμετρικά χαρακτηριστικά ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΕΒΡΟΥ Μονάδα Μήκος- Είδος μέτρησης Ύψος Έκταση ολόκληρης της λεκάνης km Έκταση της λεκάνης στην Ελλάδα km Έκταση στη Βουλγαρία km Έκταση στην Τουρκία km Μέγιστος υδραυλικός δρόμος km 530 Μέγιστο υψόμετρο m 6.22 Μέσο υψόμετρο m Μέση κατά μήκος κλίση Στην φωτογραφία της παρακάτω σελίδας φαίνεται η μορφολογία του:

18 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Εικόνα 4 : Μορφολογία ποταμού Ο ποταμός διατρέχει όλο το νομό ακολουθώντας πορεία παράλληλη με τον οδικό άξονα Ορεστιάδας Αλεξανδρούπολης και τα προβλήματα εμφανίζονται είτε όταν έχει μικρή απόσταση από οικισμούς ή από τον δρόμο είτε σε περίπτωση που το ποτάμι περνάει κάθετα τον οδικό ή σιδηροδρομικό άξονα. Η πρώτη περίπτωση συναντάται σε πολλές περιοχές αλλά εντονότερη είναι στις περιοχές γύρω από το Σουφλί όταν και ο ποταμός Έβρος είναι ορατός ακόμα και από τον οδικό άξονα, αφού βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση. Για την περίπτωση όπου το ποτάμι τέμνει κάθετα τον δρόμο, το κυριότερο σημείο και το μοναδικό επί ελληνικού εδάφους είναι η σιδηροδρομική γέφυρα του Πυθίου όπου υπάρχει και το σταθμήμετρο του ποταμού. Η γέφυρα αυτή φαίνεται στην παρακάτω φωτογραφία

19 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Εικόνα 5 : Η σιδηροδρομική γέφυρα του Πυθίου Παρομοίως, προβλήματα εμφανίζονται και στο δεύτερο σημείο όπου ο ποταμός συναντά γέφυρα, αυτή τη φορά βέβαια οδική, ακριβώς έξω από την Αδριανούπολη. Σε αυτό το σημείο πολλές φορές κατά το παρελθόν εμφανίστηκαν προβλήματα αφού όταν πλημμύριζε το ποτάμι, υπερχείλιζε και προβλημάτιζε τη γειτονική χώρα. Πρόκειται για τη γέφυρα του λοχαγού Διαμάντη που φαίνεται στη φωτογραφία της παρακάτω σελίδας:

20 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Εικόνα 6 : Η γέφυρα του ποταμού στην Αδριανούπολη 2.3 Αιτίες πλημμυρών στον Έβρο Τα τελευταία χρόνια η Θράκη και ειδικότερα ο νομός Έβρου, έχει πληγεί από ακραία καιρικά φαινόμενα με αποτέλεσμα οι πλημμύρες του ποταμού Έβρου να είναι συχνό και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο, με τεράστιο κόστος σε αποζημιώσεις και έργα αποκατάστασης. Το Μάιο του 1997, το Φεβρουάριο και Μάιο του 1998, αλλά και τον Ιανουάριο του 2003, οι καταστρεπτικές πλημμύρες στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού είχαν σοβαρές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Χιλιάδες στρέμματα με γεωργικές καλλιέργειες πλημμύρισαν, αγροτικοί δρόμοι καταστράφηκαν, μηχανήματα αχρηστεύτηκαν και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Οι τοπικές συγκοινωνίες και η κίνηση των τρένων διακόπηκαν για αρκετές μέρες επειδή η σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ καλύφθηκε από νερά

21 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Εικόνα 7 : Πλημμυρισμένη σιδηροδρομική γραμμή Το πρόβλημα για τον ποταμό δεν είναι καινούργιο καθώς το 1963 ολόκληρη η παρέβρια περιοχή είχε μεταβληθεί σε μια απέραντη λίμνη, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές σε ελληνικά και τουρκικά εδάφη. Μεγάλοι υδάτινοι όγκοι είχαν αποδεσμευτεί από τα φράγματα της Βουλγαρίας, χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμων εκτάσεων πλημμύρισαν, σπίτια εκκενώθηκαν ενώ σταβλικές εγκαταστάσεις και εκατοντάδες ζώα παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά. Οι βασικές αιτίες για τις καταστροφικές πλημμύρες των τελευταίων ετών θεωρούνται: Οι κλιματικές αλλαγές που οδήγησαν σε μία αύξηση των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων Η διευθέτηση της κοίτης του ποταμού που έγινε κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η οποία ναι μεν προσέφερε περισσότερες αρδευόμενες εκτάσεις στους αγρότες αλλά έγινε χωρίς καμία μελέτη ή προγραμματισμό. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνουν μαζικές επεμβάσεις και να περιοριστεί η ευρεία κοίτη πλημμυρών με συνεπακόλουθο τη μείωση των απαραίτητων εκτάσεων για την εκτόνωση των πλημμυρικών παροχών Η μείωση της διατομής του, εξαιτίας των φερτών που μεταφέρονται καθημερινά και επικάθονται εντός της κοίτης του ποταμού σχηματίζοντας νησίδες και προσχώσεις. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από τη διάβρωση των εδαφών λόγω μείωσης της επιφάνειας των δασών, εξαιτίας υλοτομήσεων και πυρκαγιών, με αποτέλεσμα να μεταφέρονται και να επικάθονται στην κοίτη του ποταμού άμμος και αμμοχάλικα

22 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Το πρόβλημα για τον ποταμό ουσιαστικά ξεκίνησε με το στένεμα της κοίτης του ποταμού, προκειμένου η εύφορη γη της λεκάνης απορροής να παραχωρηθεί για καλλιέργειες. Το ίδιο έπραξαν και οι Τούρκοι με παράλληλες παρεμβάσεις στις όχθες τους. Αποτέλεσμα ήταν να μειωθεί συνολικά το πλάτος του ποταμού στα μέτρα, όταν στο παρελθόν η αντίστοιχη διατομή ήταν έως μέτρα. Για να προστατευθούν δε οι καλλιέργειες, κατασκευάστηκαν και από τις δύο πλευρές μικρά υπερβλητά αναχώματα ύψους δύο ή τριών μέτρων. Τα επόμενα χρόνια το πρόβλημα διογκώθηκε, καθώς η διατομή του ποταμού μειώθηκε και σε άλλα σημεία, ενώ η κοίτη του Έβρου δέχθηκε από τους Άρδα, Ερυθροπόταμο και Εργίνη μεγάλες ποσότητες από φερτές ύλες. Μόνο τη δεκαετία του 1980 οι αρμόδιες ελληνικές υδραυλικές υπηρεσίες κατέγραψαν τ.μ. νέες φερτές ύλες στην κοίτη του ποταμού Έβρου, που είχαν ως συνέπεια τη δημιουργία μεγάλων νησίδων. Εικόνα 8 : Άποψη του ποταμού

23 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Το πρόβλημα για την Ελλάδα είναι ότι βρίσκεται στα κατάντη του ποταμού συνεπώς είναι απολύτως εξαρτώμενη από τη Βουλγαρία από τους ορεινούς όγκους της οποίας πηγάζει ο ποταμός. Για την επίλυση όλων των προβλημάτων από τις πλημμύρες απαιτείται η κατασκευή «εγκάρσιων έργων» δηλαδή φραγμάτων, αναβαθμών συγκράτησης φερτών, κλπ στο ορεινό τμήμα του ποταμού, δηλαδή στη Βουλγαρία και «παράλληλων έργων» δηλαδή έργων πάνω στις όχθες του ποταμού που γίνονται στο πεδινό του τμήμα δηλαδή στην Ελληνοτουρκική μεθόριο. Από πολύ παλιά έγιναν προσπάθειες συνεργασίας με τις όμορες χώρες προκειμένου να βρεθεί λύση στο πρόβλημα. Πάνω στην Ελληνοβουλγαρική μεθόριο έγινε, στις αρχές της δεκαετίας του 70, με συνεργασία των δύο μερών, ευθυγράμμιση και διευθέτηση της κοίτης του Έβρου με ανταλλαγή εδαφών, κατασκευή κύριων αναχωμάτων του ίδιου ύψους και βαθιά κεντρική κοίτη της οποίας ο άξονας είναι ταυτόχρονα και η μεθοριακή γραμμή. Στην περιοχή αυτή, πέρα από τη δημιουργία νησίδων από φερτά υλικά που μειώνουν δραστικά την υδραυλική διατομή του ποταμού, δεν είχαν αναφερθεί άλλου είδους προβλήματα σχετικά με πλημμύρες. Η συμφωνία τηρήθηκε μερικώς, καθώς η βουλγαρική πλευρά αντιμετώπιζε κατά περιόδους οικονομικές δυσκολίες, που δεν της επέτρεπαν ουσιαστικές παρεμβάσεις σε περιόδους πλημμυρών. Εικόνα 9 : Ο Έβρος υπερχειλισμένος

24 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Στα ελληνοτουρκικά σύνορα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική. Το 1934 υπογράφτηκε συμφωνία στην Άγκυρα «περί κανονισμού των υδραυλικών έργων επ αμφοτέρων των οχθών του ποταμού» και με βάση αυτή τη συμφωνία ανατέθηκε από κοινού εκ μέρους Ελλάδος και Τουρκίας στην Αμερικάνικη εταιρία HARZA η εκπόνηση γενικής μελέτης αντιπλημμυρικών και άλλων υδραυλικών σχετικών έργων. Τη σύνταξη της μελέτης επέβλεπε η μόνιμη Ελληνοτουρκική επιτροπή Έβρου ποταμού. Σε σύσκεψη των υπουργών δημοσίων έργων των δύο χωρών στην Κωνσταντινούπολη εγκρίθηκε η μελέτη και συναποφασίστηκε χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης των προβλεπομένων από τη μελέτη εντός πέντε ετών, από το 1955 ως το Η επίβλεψη κατασκευής των εργασιών ανατέθηκε στις περιφερειακές υπηρεσίες των δύο χωρών και για το συντονισμό του προγράμματος και τις διευθετήσεις των διαφορών εξουσιοδοτήθηκε η «Μόνιμη Επιτροπή Έβρου». Βάση της συμφωνίας αυτής έγιναν τα κυρίως αναχώματα του ποταμού και τρεις ευθυγραμμίσεις του, μια στον Πέπλο και στο Αινήσιο Δέλτα από την Ελληνική πλευρά και μια στον Πόρο από την Τουρκική πλευρά. Η κρίση στις σχέσεις όμως μεταξύ των δυο χωρών από το 1956 είχε σαν αποτέλεσμα να ανακληθεί ο Τούρκος εκπρόσωπος από την επιτροπή και να ανασταλεί η λειτουργία της, με αποτέλεσμα ο συντονισμός και ο προγραμματισμός των έργων να μη γίνεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα. Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν: Να μη κατασκευαστεί από Τουρκικής πλευράς η τέταρτη ευθυγράμμιση του ποταμού στην περιοχή Γεμιστής-Τυχερού Να μην ολοκληρωθεί η ανταλλαγή εδαφών μεταξύ των δύο χωρών Να μην ολοκληρωθούν σοβαρά αντιπλημμυρικά έργα επί των δυο οχθών του ποταμού Αν και έχουν υλοποιηθεί ένα αρκετά μεγάλο μέρος των προβλεπόμενων έργων, δυστυχώς ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί. Από όλες αυτές τις παραλείψεις αλλά και διαστάσεις απόψεων που έγιναν μεταξύ των τριών χωρών οι μόνοι ζημιωμένοι ήταν οι ντόπιοι οι οποίοι τα τελευταία χρόνια είδαν τις περιουσίες τους να καταστρέφονται ξανά. Το Μάρτιο του 2006 η πλημμύρα, προκάλεσε

25 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ σημαντικές καταστροφές στο Νομό Έβρου ενώ οι συνέπειες ήταν σοβαρές για τον πληθυσμό των περιοχών κοντά στον ποταμό Έβρο, όπου πλημμύρισαν περίπου 250 εκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα καλλιεργήσιμης γης. Εκτός από τις σοβαρές καταστροφές στη γεωργία, οι πλημμύρες προκάλεσαν σοβαρές ζημίες και στα δίκτυα μεταφορών και ύδρευσης, ενώ το σύνολο των άμεσων ζημιών εκτιμάται σε 372 εκατομμύρια ευρώ. Η πλημμύρα αυτή η οποία ήταν η χειρότερη των τελευταίων 50 ετών, επέδρασε αρνητικά στην οικονομική δραστηριότητα της περιοχής που είχε ήδη πληγεί από πολύ σοβαρές πλημμύρες το 2005, ενώ οι σωρευτικές συνέπειές τους είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία της περιφέρειας. Η οικονομική καταστροφή από τις πλημμύρες αναλύεται διεξοδικότερα στο κεφάλαιο 3.2. Εικόνα 10 : Χρήση στρατιωτικών οχημάτων σε πλημμύρες Κατά την περίοδο του χειμώνα λοιπόν και κυρίως όταν παρατηρούνται έντονες βροχοπτώσεις ο κίνδυνος εμφάνισης πλημμυρών αυξάνεται. Το ίδιο συμβαίνει βέβαια και την άνοιξη όταν τεράστιοι όγκοι χιονιού λιώνουν στους ορεινού όγκους της Βουλγαρίας με αποτέλεσμα να αυξάνεται επικίνδυνα η παροχή του Έβρου αλλά και των παραπόταμών του. Εκτός από το τεράστιο οικονομικό κόστος με την καταστροφή περιουσιών, ανυπολόγιστο είναι και το ψυχολογικό κόστος από την ανασφάλεια των κατοίκων. Τα σχέδια για την αναχαίτιση των πλημμυρών στον Έβρο είναι στοιχειώδη, ελλείψει αξιόπιστων στοιχείων, τα αναχώματα τα οποία υψώνονται ή γκρεμίζονται για να προστατεύσουν από τα νερά μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα σε άλλο σημείο της περιοχής. Ανύπαρκτα είναι τα σχέδια προστασίας του πληθυσμού σε περίπτωση που σπάσει το φράγμα του Ιβαήλοβγκραντ κοντά στα ελληνικά σύνορα, το κυριότερο από τα

26 Κεφάλαιο 2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ τρία βουλγαρικά φράγματα που ρυθμίζουν την παροχή του Άρδα, παραπόταμου του Έβρου, με ύψος 80 μέτρα και χωρητικότητα 500 εκατ. κυβικά μέτρα νερού! Εικόνα 11 : Πλημμυρισμένη παρέβρια περιοχή Παρόλο που υπάρχει χρηματοδότηση από την πλευρά της πολιτείας οι προσπάθειες που γίνονται είναι μόνο ορισμένων τοπικών φορέων και της νομαρχίας. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουν γίνει καν προκαταρκτικές μελέτες για τη συλλογή χαρτών της υδρολογικής λεκάνης, μετεωρολογικών, υδρολογικών και γεωλογικών στοιχείων για να φανεί τι είδους και τι μεγέθους πλημμύρες μπορεί κάποια στιγμή να προκύψουν. Σαν κατάντη χώρα δεν γνωρίζουμε καν τις διατομές του ποταμού, το πως λειτουργεί ο Έβρος στη διαδρομή του από την πηγή και ποια είναι η συμπεριφορά του από εμπόδια που βρίσκει στον δρόμο του σε όλο το μήκος του με αποτέλεσμα να είμαστε απροετοίμαστοι

27 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 3.1 Το χρονικό των καταστροφών Την περίοδο από το Δεκέμβριο του 2004 ως την άνοιξη του 2005, η περιοχή της Θράκης, και ειδικότερα ο νομός Έβρου, επλήγη από ακραία καιρικά φαινόμενα, η αλληλουχία των οποίων είναι η πλέον δυσμενής, όσον αφορά τις απορροές υδάτων, και η συχνότητα επαναφοράς τους στατιστικά είναι μία φορά κάθε εβδομήντα πέντε χρόνια. Η λεκάνη απορροής του ποτάμιου συστήματος του Έβρου κατανέμεται μεταξύ των τριών χωρών Ελλάδας, Βουλγαρίας και Τουρκίας σε ποσοστά 6, 66 και 28% αντίστοιχα. Γίνεται αντιληπτό ότι οι κλιματολογικές συνθήκες και τα υφιστάμενα έργα ανάσχεσης πλημμύρας στην γειτονική Βουλγαρία είναι ο κύριος παράγοντας που ρυθμίζει την πλημμυρική παροχή του. Το χρονικό αυτό διάστημα, ξεπεράστηκαν το ένα μετά το άλλο όλα τα στατιστικά στοιχεία από τα σταθμήμετρα που είχε καταγεγραμμένα η αρμόδια υπηρεσία της περιφέρειας, το τμήμα Υδραυλικών Έργων της ΔΕΚΕ, ενώ είχαμε συνολικά παροχές της τάξης 2000 m 3 /sec. Λόγω αδυναμίας του Έβρου ποταμού για παροχέτευση των πλημμυρικών αυτών παροχών στο Θρακικό πέλαγος, είτε από τεχνητή κατάκλυση είτε από θραύση των υπερβλητών αναχωμάτων, τα νερά κατακλύζουν εκτάσεις με καλλιέργειες και προκαλούν ζημιές που καλείται να καλύψει η πολιτεία. Περίοδος από 20 ως 31 Ιανουαρίου 2005 Παρατεταμένες βροχοπτώσεις στη νότια Βουλγαρία και στο νομό Έβρου οδήγησαν σε τήξη του χιονιού που υπήρχε στις παρυφές του όρους Ρίλα, από το οποίο πηγάζει ο ποταμός Άρδας, με αποτέλεσμα την αύξηση της απορροής των χειμάρρων και ποταμών που τροφοδοτούν τον Άρδα αλλά και τον Έβρο. Ο δυσμενής αυτός συνδυασμός καιρικών φαινομένων, ανάγκασε τους υπεύθυνους του φράγματος του Ιβαήλοβγκραντ της Βουλγαρίας να ελευθερώσουν ποσότητες νερού της τάξης των m 3 /sec

28 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Η διέλευση αυτής της πλημμυρικής παροχής προς το Θρακικό πέλαγος προκάλεσε ζημιές στα υπερβλητά αναχώματα της περιοχής Πυθίου-Ισαακίου, Δήμου Διδυμοτείχου και της περιοχής Γεμιστής του Δήμου Φερών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ενέργεια των Τούρκων να υπερυψώσουν από το Νοέμβριο του 2004 το αντίστοιχο ανάχωμά τους, δημιούργησε μεγάλη ένταση στον ντόπιο πληθυσμό. Εικόνα 12 : Πλημμυρισμένα αγροκτήματα Οι καταγεγραμμένες ζημιές ήταν: Διάβρωση του υπερβλητού αναχώματος Πυθίου Κατάκλυση καλλιεργειών από διήθηση νερού στην περιφερειακή τάφρο Ορεστιάδος Ρηγμάτωση αναχώματος και κατάκλυση αγροκτήματος Πραγγίου Διάβρωση αναχώματος και προστατευτικής ποδιάς του αναχώματος Ισαακίου Κατάκλυση του επαρχιακού δικτύου λόγω υπερχείλισης της περιοχής Διδυμοτείχου Ζημιές σε επίχωμα της σιδηροδρομικής γραμμής στην περιοχή Αμορίου Ζημιές στο υπερβλητό ανάχωμα περιοχής Γεμιστής Ζημιές σε προστατευτικά έργα αναχώματος περιοχής Γεμιστής

29 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Περίοδος από 2 ως 11 Φεβρουαρίου 2005 Παρουσιάστηκαν έντονες χιονοπτώσεις μεγάλης διάρκειας, που σε ορισμένα σημεία στο Διδυμότειχο συσσώρευσαν χιόνι της τάξης των τριών έως πέντε μέτρων, και ακολούθως παγετός Περίοδος από 13 Φεβρουαρίου 2005 μέχρι σήμερα Σημειώθηκαν έντονες βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα την τήξη του χιονιού και την απορροή τεράστιων ποσοτήτων νερού από τους ποταμούς Ερυθροπόταμο, Άρδα και Έβρο. Χρονολογικά η επιβάρυνση της κοίτης του ποταμού Έβρου, ο οποίος είναι ο τελικός αποδέκτης των νερών για την διοχέτευσή τους στο Θρακικό πέλαγος έχει ως ακολούθως: 14/02/2005 : αποστράγγιση, μέσω των χειμάρρων «Μαγγαζίου- Καμηλοποτάμου Μάνδρας Σιδερίτη - Θυρέας» που δημιουργήθηκαν λόγω τήξης του χιονιού και τοπικών υδάτων που υπερχείλισαν εξαιτίας του πάγου που υπήρχε μέσα στην κοίτη, κολλημένος στη χλωρίδα των τάφρων. 10/02/2005 : αποστράγγιση, μέσω της περιφερειακής τάφρου Ορεστιάδος λόγω τήξης χιονιού και υδάτων των περιοχών Νεοχωρίου Βάλτου Στέρνας και Ορεστιάδος. 16/02/2005 : αποστράγγιση της ορεινής περιοχής του νομού Έβρου στην περιοχή του Διδυμοτείχου μέσω του Ερυθροποτάμου. Η πλημμυρική παροχή που διοχετεύθηκε, της τάξης των 1300 m 3 /sec, ήταν μεγαλύτερη από την πλημμυρική παροχή σχεδιασμού των υπερβλητών αναχωμάτων του ποταμού, παροχή 1020 m 3 /sec με περίοδο επαναφοράς 50 ετών, με αποτέλεσμα να προκληθούν προβλήματα στα αναχώματα τόσο του Ερυθροπόταμου όσο και του Έβρου ποταμού /02/2005 : απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων νερού από τον υπερχειλιστή του φράγματος του Ιβαήλοφγκραντ. Οι πληροφορίες αναφέρουν ποσότητες της τάξεως των m 3 /sec, λόγω τήξης χιονιού στη Βουλγαρία, στην περιοχή της ορεινής Ροδόπης. Τα νερά μέσω του Άρδα διοχετεύθηκαν στον Έβρο προκαλώντας έντονα προβλήματα τόσο στην τουρκική όσο και στην ελληνική πλευρά. Μετά από έκτακτη συνάντηση στην Ορεστιάδα παραγόντων από την ελληνική και την τουρκική πλευρά αποφασίστηκε ότι, για την διαχείριση αυτών των ποσοτήτων θα πρέπει να δοθούν εκτάσεις για ελεγχόμενη κατάκλυση, σε αμφότερες τις πλευρές του Έβρου ποταμού

30 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Η ελληνική πλευρά ξεκίνησε με κατάκλυση της περιοχής που προστατεύει το υπερβλητό ανάχωμα Πυθίου, εκτάσεως 5000 στρεμμάτων και ακολούθως, της περιοχής Λαβάρων, εκτάσεως 9000 στρεμμάτων. Παράλληλα με τις ενέργειες αυτές, έγινε κατάκλυση και στις περιοχές Σοφικού, 5000 στρεμμάτων και Νέας Βύσσας, 2000 στρεμμάτων /02/2005 : παροχέτευση μέσω του ποταμού Έβρου υδάτων από τη λεκάνη της κεντρικής Βουλγαρίας αλλά και του Τούντζα από την πλευρά της Ευρωπαικής Τουρκίας. Τα ύδατα αυτά ήταν αποτέλεσμα τήξης χιονιού και έντονης βροχόπτωσης. Επειδή η στάθμη του ποταμού Έβρου συνέχιζε να είναι υψηλή, αποφασίστηκε η κατάκλυση τηςπεριοχής που προστατεύει το υπερβλητό ανάχωμα Αμορίου, εκτάσεως 4000 στρεμμάτων. Αντίστοιχα, στην τουρκική πλευρά έγινε κατάκλυση εκτάσεων σε εννέα σημεία /02/2005 : μετά από έντονη βροχόπτωση, διάρκειας τουλάχιστον 48 ωρών, αυξήθηκαν εκ νέου οι ποσότητες νερού που απελευθερώνονται από το φράγμα του Ιβαήλοφγκραντ, από 700 m 3 /sec σε 1000 m 3 /sec και αργότερα σε 1400 m 3 /sec. Το σταθμήμετρο στο φράγμα του Άρδα ξανασκαρφάλωσε στη μέγιστη τιμή των 5,7 μέτρων. Ιδιαίτερα προβλήματα δεν αναφέρθηκαν κατά μήκος των ποταμών Άρδα και Έβρου. Το σταθμήμετρο στο φράγμα του Άρδα έδειξε την πρωτοφανή στα τελευταία χρόνια, τιμή των έξι μέτρων. Στην τιμή αυτή του σταθμημέτρου αντιστοιχούν παροχές της τάξεως των 1900 ως 2100 m 3 /sec. Είναι προφανές ότι η πλημμύρα αυτή ήταν σαφώς μεγαλύτερη εκείνης που προηγήθηκε με αποτέλεσμα να κληθεί σε σύσκεψη σο Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο για την αντιμετώπιση της κατάστασης. 1-3/03/2005 : το νερό στη γέφυρα Πυθίου είχε φθάσει στο ύψος των 6,70 μέτρων, πρωτόγνωρο νούμερο για τα δεδομένα του ποταμού. Παρ όλ αυτά, τα υπερβλητά αναχώματα του ποταμού Έβρου στο μεγαλύτερο μήκος τους έδειχναν να αντέχουν την πίεση. Παράλληλα, άρχισε αλλαγή του καιρού και εμφανίστηκε εκ νέου χιόνι στον Έβρο ποταμό κι έτσι ο κίνδυνος για θραύση των αναχωμάτων λόγω παγετού ήταν ορατός. Στις 2/3/2005 οι φόβοι επαληθεύτηκαν και λόγω παγετού κατέρρευσε τμήμα του υπερβλητού αναχώματος Λαβάρων. Τα νερά από τον Έβρο ποταμό υπερπήδησαν τις σιδηροδρομικές γραμμές και μπήκαν στα χαμηλότερα οικοδομήματα του οικισμού σε ύψος 30 έως 50 εκατοστά. Στις 3/3/2005, έγινε επέμβαση στο ανάχωμα του χειμάρρου της Μάνδρας, προκειμένου να εκτονωθεί η πλημμύρα στο θύλακα των Λαβάρων. Στην επιχείρηση πήρε μέρος και ο στρατός με εκρηκτικά, διότι από μόνη της η υπερπήδηση του νερού δεν ήταν ικανή για τη θραύση του αναχώματος

31 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ 4-6/03/2005 : σημειώνεται νέα βροχόπτωση, που αναγκάζει για πρώτη φορά τη βουλγαρική κυβέρνηση να εκδώσει έγκαιρα προειδοποίηση για επερχόμενη πλημμύρα. Η στάθμη του Έβρου άρχισε να ανεβαίνει ξανά, παρέμενε όμως υπό έλεγχο. Κατακλύσθηκαν πλήρως τα αγροκτήματα των εξής περιοχών: Περιοχή Νέας Βύσσας : 4,000 στρέμματα Περιοχή Πυθίου-Σοφικού : 8000 στρέμματα Περιοχή Διδυμοτείχου-Ισαακίου : 8000 στρέμματα Περιοχή Ψαθάδων : 2000 στρέμματα Περιοχή Αμορίου-Λαβάρων : στρέμματα Καθώς και δύο θερμοκήπια στην περιοχή του Άρδα-Καστανεών. Εικόνα 13 : Πλημμυρισμένο τοπίο

32 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Συνολικά, πλήρως κατακλυσμένα στρέμματα αγροτεμαχίων κινδύνευσαν να μην καλλιεργηθούν και ήταν ορατός ο κίνδυνος για άλλα περίπου μερικώς κατακλυσμένα στρέμματα λόγω αδυναμίας αποστράγγισής τους εξαιτίας της υψηλής στάθμης του Έβρου ποταμού. Οι εκτάσεις αυτές, συνήθως, καλλιεργούνται με σιτηρά, καλαμπόκι, τεύτλα, ηλιόσπορο και βαμβάκι. Επίσης, υπάρχουν στη Νέα Βύσσα 1500 στρέμματα με σπαράγγι που είναι πολυετής καλλιέργεια. Οι συνθήκες αυτές αύξησαν την πιθανότητα πολλά από αυτά τα στρέμματα να μην μπορούν να καλλιεργηθούν τη χρονική στιγμή που επιβάλλει η γεωργική παραγωγή ή να καλλιεργηθούν καθυστερημένα, με αποτέλεσμα τη μειωμένη στρεμματική απόδοσή τους και την άμεση ανάγκη να εφαρμοσθεί διαδικασία αποζημίωσης των αγροτών ανάλογα με την καλλιέργεια και την εποχή που θα αποσύρονταν τα νερά από τα αγροκτήματα. Την επόμενη περίοδο, υπήρξαν ακόμη μεγαλύτερες παροχές και παρατηρήθηκε αύξηση και στην στάθμη του ποταμού. Περίοδος 28 Δεκεμβρίου 2005 ως 12 Ιανουαρίου 2006 Λόγω βροχοπτώσεων μεγάλης διάρκειας και ισχυρής εντάσεως στις λεκάνες απορροής του ποταμού Έβρου άρχισαν απορροές κυρίως από τον Έβρο αλλά και τον Τούντζα ποταμό, με συνολική παροχή που έφτασε τα 1150 m 3 /sec. Το διάστημα από 2 Ιανουαρίου ως τις 6 του μηνός, στις περιοχές της Αλεξανδρούπολης, της Τραϊανούπολης και των Φερρών, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του Ερυθροποτάμου, εξαιτίας της αδυναμίας παροχέτευσης των τοπικών υδάτων προς τον Έβρο ποταμό (μέσω των τοπικών χειμάρρων και του Ερυθροποτάμου) προκλήθηκαν προβλήματα στην περιοχή του αεροδρομίου της Αλεξανδρούπολης, στους οικισμούς Απαλού, Μαΐστρου και Ψαθάδων αλλά και στους δήμους Τραϊανούπολης, Φερρών και Διδυμοτείχου. Κατακλύστηκαν προληπτικά ο κάμπος του Πυθίου, ενώ διατυπώθηκαν αιτήματα για τεχνητές κατακλύσεις και στις περιοχές Κορνοφωλιάς, Λαγυνών-Λυκόφης και Αμορίου- Ισαακίου. Θραύση τουρκικού αναχώματος στην περιοχή Κορνοφωλιάς εκτόνωσε την κατάσταση βαθμιαία. Το σταθμήμετρο στη σιδηροδρομική γέφυρα του Πυθίου στις 9 Ιανουαρίου έφτασε στα 6,16 μέτρα

33 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Στις 13 Ιανουαρίου 2006 μετά τις επαναλαμβανόμενες καταστροφές πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στη Σόφια της Βουλγαρίας με επικεφαλή τον υφυπουργό του Υπουργείου Εσωτερικών προκειμένου να συζητήσουν με τους Βούλγαρους Υφυπουργούς Περιβάλλοντος-Υδάτων και Εσωτερικών το θέμα της διαχείρισης των υδάτων του ποταμού Έβρου και της επίλυσης των προβλημάτων που προκαλούν. Συγκεκριμένα, στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε, εξετάσθηκε ο ορισμός επίσημου φορέα σε κάθε χώρα για την έγκαιρη προειδοποίηση σε περιπτώσεις κρίσεων, ο καθορισμός μικτής ομάδας εργασίας με καθορισμό αρμοδιοτήτων αλλά και η δημιουργία και λειτουργία συστήματος οργάνων έγκαιρης προειδοποίησης. Από τις 5 ως τις 9 Φεβρουαρίου 2006 παρατηρήθηκαν χιονοπτώσεις που προκάλεσαν έντονα προβλήματα στα ορεινά διαμερίσματα του νομού Έβρου. Περίοδος 10 ως 23 Φεβρουαρίου 2006 Από τις 10 Φεβρουαρίου ως τις 17 του μηνός, επικράτησε παγετός με μικρή βελτίωση του καιρού κατά μικρά διαστήματα. Από τις 18 Φεβρουαρίου ως τις 23 του μηνός, παρουσιάστηκε μεταβολή του καιρού με νότιους ανέμους και άνοδο της θερμοκρασίας, με αποτέλεσμα την τήξη του χιονιού και, συνεπακόλουθα, απορροές σε τοπικούς χειμάρρους αλλά και στους ποταμούς Έβρο, Άρδα και Τούντζα. Εικόνα 14 : Τα νερά έχουν πλησιάσει επικίνδυνα οικισμούς

34 Κεφάλαιο 4 ΠΑΡΟΧΕΣ-ΣΤΑΘΜΕΣ Περίοδος 24 Φεβρουαρίου μέχρι 10 Μαρτίου 2006 Σημειώθηκαν βροχοπτώσεις σε όλο το νομό Έβρου και αυξήθηκαν οι απορροές κυρίως από τους ποταμούς Έβρο και Τούντζα. Υπήρξαν πληροφορίες για απελευθερώσεις υδάτων από φράγματα της περιοχής Φιλιππούπολης, Τοπόλνιτσα, που αφορούν στην παροχή του ποταμού Έβρου καθώς και από τα φράγματα «Κρίτσιμ» και «Ζρέμπτσεβο» προς την παροχή του ποταμού Τούντζα. Η συνολική παροχή του Έβρου ανέβηκε ραγδαία μέσα σε λίγες ώρες και έφτασε στην τιμή 1200 m 3 /sec. Περίοδος 11 Μαρτίου μέχρι 16 Μαρτίου 2006 Οι βροχοπτώσεις των προηγούμενων ημερών μετατράπηκαν σε καταιγίδες προκαλώντας προβλήματα τόσο στο νομό Ροδόπης όσο και στο νομό Έβρου. Ξανά μέσα σε λίγες μόνο μέρες παρουσιάστηκαν προβλήματα στην περιοχή του αεροδρομίου της Αλεξανδρούπολης και στους οικισμούς του Μαΐστρου και του Απαλού. Επιπλέον οι τοπικοί χείμαρροι της Ιτέας και του Προβατώνα υπερχείλισαν, προκαλώντας προβλήματα σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις διαφόρων δήμων. Ο ποταμός Ερυθροπόταμος ανέβασε ραγδαία τη στάθμη του και μετά από θραύση των αναχωμάτων του στην περιοχή του βιολογικού καθαρισμού του Διδυμοτείχου, προκάλεσε πλημμύρα στο αγρόκτημα Πραγγίου-Ισαακίου-Πετράδων. Επιπλέον διαπιστώθηκαν στον Άρδα ποταμό απελευθερώσεις υδάτων από τα τρία φράγματα που υπάρχουν. Όπως έγινε γνωστό μέρες αργότερα, από το φράγμα «Στουντέν Κλάντενετς» εξέρρευσαν συνολικά 655 m 3 /sec, από το φράγμα «Κίρτζαλι» 750 m 3 /sec και από το φράγμα του «Ιβαήλοβγκραντ» 1660 m 3 /sec. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι με την κοίτη του ποταμού Έβρου φορτωμένη ήδη με 1200 m 3 /sec και με άλλα περίπου 1700 m 3 /sec από εισροές του Άρδα η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη, Άρχισαν αμέσως για το λόγο αυτό οι τεχνητές κατακλύσεις στα αγροκτήματα Νέας Βύσσας, Πυθίου, Κορνοφωλιάς και Λαγυνών-Λυκόφης. Η παροχέτευση του πλημμυρικού κύματος προς τα κατάντι άρχισε να καταστρέφει αντιπλημμυρικά έργα, υπερπηδώντας τα και να πλημμυρίζει εκτάσεις στις περιοχές όπου δεν πρόλαβαν να γίνουν τεχνητές κατακλήσεις. Στην περιοχή της Ορεστιάδας, στα Λάβαρα-Αμόριο, στους Πετράδες και στο Τυχερό υπήρξαν καταστροφές υπερβλητών αλλά και κυρίως αναχωμάτων με αποτέλεσμα να υπάρξουν απώλειες και σε ζωικό κεφάλαιο. Η εκτίμηση των πλημμυρισμένων εκτάσεων για την περίοδο εκείνη ήταν στρέμματα παρέβριων αγροκτημάτων, περίπου